Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 31, 1 August 1863 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Lanakila me ka Mahalo Aina.

He haiolelo i hoopukaia i la la 4 o Iulai 1863, no na Kanaka Amerika e noho nei ma Honolulu e Rev. E Corwin, ke Kahunapule o Kaukeano.

Helu 1.

E NA HOA AMERIKA :---Ke hoomaikai aku nei au i a oukou, i ka hiki hou ana mai o ka la makamae ia e na poe Amerika io ; oia hoi ka la hanau o ko kakou Aupuni.  He oiaio eia kakou i ka aina malihini ; aka, me he mea la nae, eia hou kakou mau puuwai olioli i ka la hauoli.  O ka pana nui o ke aloha aina, ua au mai mai ka Hikina loa maluna o ka aina puni ole, a ua loaa mai kakou ka poe e noho ana ma keia aoao o ke kai.  Aohe keiki a ko kakou aina makuahine i kipakuia, iwaena o kana mau kaiki aloha aina ; aohe manawa, a aohe wahi kaawale o ka noho ana e hiki ai ke makuia ka nakii aloha nana e hawele i ka puuwai aloha aina i ka home o ka lanakila, a me ka aina a kakou i aloha ai.

O ke aha la auanei ka oukou e makemake nei ia'u e olelo ? O ka la no a kakou e hauoli nei ka haiolelo mai@ ai loa.  Maluna mai o na moana nui ke lohe nei kakou ia ia e kaniuhu ana ma na wahi kiekie a pau o ka aina; mai na towela a me na halebele me ke o nui ana i hoopukaia e na tausani alelo.  E hoolono ! Me he mea la e aneane aku ana no oe e lohe i ka halulu hekili mai ma ka waha o na umi tausani pukuniahi.

A i ka o ana mai o ka malu o ke ahiahi i ka wa kokoke iluna o ka palena Hikina, a, me e hoi ua lapalapa lua ole o ke ahi o ka lanakila, ma ka wawae o ka la e napoo aku nei, a hiki wale i ka wa e puni ai ka uhilani o ia aina i ke ahi malamala nui.

He iubile lokahi keia : o kela mea keia mea e hoike ana i ka hauoli i iliia ia ia ma kona ano hoa lawe no ka hooilina o na hoopomaikai Aupuni.  A owai la ka mea nana e u-mi a e kaomi hoi i ka hanini ana mai iwaho o ko ke Aupuni lokomaikai a me kona olioli?  Owai la ka mea ake ole e ike i ka puuwai kaulana e pana pono ana i na olelo maikai loa, na manao nui o ka lanakila a me ka mahalo aina, ka mea nana e hoonaue mai nei i keia la i ka lehulehu o ke Aupuni ikaika?  Aia la ma kahi hea o ka papalina o ka honua, kahi e loaa'i o na kanaka e hoomanao ana me ka puuwai hahana i ko lakou hauoli Aupuni ? Aohe wahi; a no keaha?  No ka mea, aohe poe kanaka e ae i ike i ka honua oiaio a me ke kumukuai nui hoi o ke ano o ko lakou mau oihana noho Aupuni ana.

Ilaila, a aohe i kahi e ae, kahi o na oihana kau kanawai o kanaka a me ka balota lokahi ana i ao mai ai i na kanaka i ka uaauao, no ka mea, aole, ona kuleana ; aka, o ka mana kino, a me ke kaumaha kino pu no, kai pili ia ia ma na Oihana Hooponopono Aupuni.  O ka huina o ko lakou kino, ua hoomaamaaia, e manao a e kamailio ma na mea pili Aupuni a pau ; no ka mea, ma na apana kula a pau, ua aneane e lawa like i na hale hoopaapaa, mau keena haiolelo, na hale halawai, na nupepa, a me buke no hoi ; a no ia mea, iloko o na hoopaapaa ana, ua ulu ae na manao kue hoonaueue uhane, a no ia mea o na kane a pau, a me ka hapa o na wahine, he poe akamai ma na oihana o ka noho Aupuni ana, a he poe naauao hoi, ma ke ano Dipolomatika.

Ilaila aole e hiki i ke kamaaina haahaa loa ke hoeike mua ae i ka manawa e hiki no i kana mau keiki ke pii ae i ka noho ana o ke Aupuni.  Aia ilaila e keakea ole ia mai ai ke kanaka, mai ka hiki ana'ku i ke kulana kiekie loa, ke ilihune a poinoia paha kona hanauna.  Ilaila, ilaila io, kahi kulana o ka poe kiekie aka, aia no nae ilaila kahi i noho hoa ai o na mea a pau.  O na manao hohonu a pau o ka noho ana Aupuni ma ke kaulike, i hoomoakaka lea ia, he hoike oiaio no hoi ia no ka pono hiki ole ke lawe ia, ma ke kukalaia'na o ko Amerika Kuokoa ana, oia no na rula kupaa o ia mau manao, o ke kahua paa hoi i ku ai o ia hale, i kukuluia iloko o na makahiki he kanawalukumamahiku ; a hiki wale hoi i keia la, ua hoolaula ae he aina puni ole i ke kai, a he kuahu nui lua ole hookahi hoi no ka lanakila, i kukuluia ma ka honua nei a puni.  Kupono wale ke aloha ana o ko Amerika poe, i ke ano o ko lakou noho Aupuni ana ; no ka mea, ke ike nei lakou i keia manao o ka noho like ma ke ano Aupuni ana, oia ka honua paa o ka lakou mea i manaolana'i e kukulu.  E lawe ae i keia, a e hoonoho i ka noho kaulike ana ma ke kino alaila, ua like ia me ka ae ana'ku i na moeuhane hoopunipuni a ka poe kuhihewa, e lawe wale ae i kahi o ke kaulike a me ka holo mua ana.

Oia no na kanaka i kupono no ia mea, ke ano maikai loa o ka noho Aupuni ana, i hooiaia mai ai ko lakou noho ana Aupuni, ma ke kaulike i haawina hanau no lakou, a me ka waiho akea aku i kela a me keia mea me ke keakea ole ia, e huli i kuleanu kiekie nona iho.  ua hookomoia ke kue mawaena o ka hana a me ke dala, o ka ilihune hoi, ame ka waiwai, ua hooenemiia ko laua noho ana, i ka wa a ka hanohano waiwai e lanakila ai, me ka hoapono ole ia hoi o ko ke kanaka ha nauna haahaa.  Aka, oiai i ka wa e na ai kapoe e hu-a lili mai ana, a me ka pau no hoi o na alai a pau i ka hoopaleia'e, me ka haawi pu aku hoi i ka noho ana Aupuni ma ke ano kaulike :  o keia ano kue, ua hoolaula loa ia, ma ka hoao ana e hana i mau kanawai i komo kekahi poe ma ka noho ana hanohano ikuko ia ma keia ola ana.

O ka manao nui oua hoolaha ana la i hooholoia i na makahiki he kanawalukumamahiku i hala'ku nei, oia no o ke ano o na noho Aupuni ana, ua hookumuia iwaena o na kanaka i mea e hooia mai i ka loaa ana i na mea a pau ke kaulike o ka noho Aupuni ana, a e ke Akua i hoolako mai ai ma na pono a pau o ko lakou ano kanaka, oia ka pohakupapa a ke Aupuni o Amerika i hilinai iho ai.  A no ka ikeia o neia mau pono nui, ke kumu i maliu aku aku a i ka puuwai o na kanaka ilaila.  A oia ka mea nana e hoomaliuliu mai i ka puuwai a pau o ka poe e hiilani ana i ka noho ana lanakila, ma na aina a puni wale.  Oia ka mea nana e kauo nei ilaila i na a-u pio ole o na malihini, me ka lilo hoi i puuhonua no ka poe i hookaumahaia, a i Paredaiso no hoi no ka poe ilihune.  No ka mea, aia ilaila kahi e hoikeia mai ai o ka manao nui o ka noho Aupuni ana, oia hoi, ua hoohala waiia mai me kana uku kupono, a ua haawiia hoi i kela a me keia kanaka, ka pono o ka imi akea ana i na pono nona iho.  Maluna no o keia kahua paa kahi i kukuluia'i o keia Aupuni holookoa ; a i ka hoomaha ana ilaila, aia pu no ilaila na manao aloha aina, e hilinai ana no i kona kupaa ana.  A aole no hoi ko kakou he hilinai makapo no ka noho ana Aupuni i mahaloia, no kona kupaa ana ; aka, no ka ike no i ka poe aloha aina i ka hoomaopopoia, i ka pili no i ka holomua ana, a me ka maluhia o ko lakou hanaia ana.

Aohe poe kanaka i oi ka ike ma keia mau mea, e like me na huina o ka poe kanaka Amerika.  Owai la ke keiki i aoia iloko o kona mau kula maikai, kahi a na keiki waiwai i hui ai me na keiki ilihune, i kamaina ole i na mea nui o ka Moolelo ? Owai la ka poe naaupo loa o kona mau kanaka, i ike ole i kekahi o na mea uui o kona mau kanaka kaua ? Owai la ka mea e huli hou aku ana e hookolo i ka mea e huli hou aku ana e hookolo i ka maawe o na laina o kela a me keia ano o ka noho Aupuni ana me ka haaheo ana iho, e nana i na mea i hooholoia i na wa he nui wale, mahope iho o ka wehewehe kupono ia ana e na kanaka?

(Aole i pau)

No ka Lahuikanaka.

O ka lahuikanaka, ke manaoia nei, oia no ke kino okoa o ke Aupuni.  A i na aole ia o ke kino okoa, alaila, o ke Aupuni hoi ke kino holookoa, a o ka lahuikanaka hoi ka wahi o waho mai.

Aka, aole pela ka pololei loa, o ka lahuikanaka no ke kino holookoa, o ke Aupuni hoi ke kokua o waho.

E like no me ke kino maoli o ke kanaka i paa mai o waho i ka ili, pela no ka lahuikanaka i malama ia mai e ke Aupuni.

No ka mea, i na i malama ole ia ka lahuikanaka e ke Aupuni, alaila, ua ano huikau wale ia Aupuni a me ia lahuikanaka.  Nolaila, ua kupono no ia kakou ke olelo iho, he pono ia kakou ke imi i ka mea e pomaikai ai ke Aupuni a me ka Lahuikanaka.  O ka poe imi waiwai e noho nei ma ka lakou oihana imi waiwai, aohe kuleana a e hoi o ka hooko io ana o ka makemake o ka poe imi waiwai, eia wale no, o ka hoomalu pono ia mai e ke Aupuni mawaho; a i na aole e hoomalu pono mai ke Aupuni mawaho mai o ka lahuikanaka, alaila, ua hololea ole ka lakou oihana imi waiwai.

Ua lawe nae ke aupuni i na hooponopono ana o waho ma ko ke aupuni lima, a o na poino a me na popilikia liilii e ae, ua hookoe ia mai no ia i ka lahuikanaka ka hooponopono ana me ka malama ia ia iho.

Nolaila, i mea e hiki pono ai ia kakou ke imi i ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka a me ke aupuni.  O na pomaikai hea la o ka lahuikanaka a me ke aupuni ka kakou e imi ai ? Eia no ia, o na pomaikai no e ku mai ana aku i waho me ka ukupanee pu mai i loaa mai ma ka hoolaulea ana me na aupuni hoalauna.  Ua nui no ka poe (akeakamai) o na kau i hala a me keia manawa no a kakou e noho nei, i hoike mai i kekahi mau mea e pomaikai ai ke aupuni.

Aka, ua auikua, a ua auialo, ua huli aoao ae mao a mao ka nui o ka poe noonoo e imi nei i na kumu e pomaikai ai keia lahuikanaka; a me ke kumu e nele ai keia aupuni, a me keia lahuikanaka i kekahi mau pomaikai.  Ua kamaaina paha ia kakou ia i keia mau la ka moolelo hoi o ka Papa Hoike a ke Kauka o ka Halemai o ka Moiwahine, a aia maloko oia Papa Hoike, ua hoike ia mai ka nui o na mai e noho nei ma ka Halemai, ka nui o ka poe ola a me ka poe make, a me ka nui o ka poe i kii mai i ka laau, a ua hoi no nae mawaho e noho ai.  Ua hoike akea ae no ke Kauka ma kana Papa Hoike no kekahi hemahema o ka Halemai, no ka hoolako pono ole ia i mau noho kua, a me ka lawa kupono ole o ke dala e pau pono ai na hemahema o ka Halemai.  Ua oiaio paha ia, aka, ke hoomaopopo nei paha kakou me ka hilinai o ka naau i ka nui o ke aloha, a me ka paulele, a me ka minamina no hoi o ko kakou Moiwahine i ko laua lahuikanaka i manao pono ia.  A nolaila, ua waiho iho oia i kona ano Moi me kona hapai ae i kona kino kaumaha, e hele hoomanawanui ana ma kela hale a me keia hale, no ka imi ana i ka mea e pakele ai ke ola o ka lakuikanaka.  A i na paha e hookupaa mau ia ka noho ana o ka lahuikanaka me ka haulehia ole ia o kekahi poe i ka make nui. alaila, aole anei kakou e olelo iho. o ko ke aupuni pomaikai ia?

Aia hoi iloko o ka Papa Hoike a ke Kuhina Waiwai o na makahiki i kaahope ae nei ma ko kakou kua.  Ua olelo oia ma kona olelo kuhikuhi, ua hemahema loa ka ko kakou Kumukanawai. no ka mea, ua like ole ka ko kakou Kumukanawai me na hewa e pili nei i keia manawa, a oia no hoi ka mea i koi ia iho nei ko kakou Kumukanawai e hoololi, e like no auanei me ka loli ana o ke Kumukanawai, pela no e loli ai na pauku o kela kanawai keia kanawai.  Ua ike ia no nae, he mea paa ole na kanawai honua, he loli mau no i kela makahiki keia makahiki.

Aole pela na kanawai o ke Akua e noho nei, mai ko ke Akua la i kau ai i kona kanawai a hiki mai i keia manawa, aole i hoololi mau ia kona mau kanawai.  Aka, no ka imi ana i ka mea e pomaikai ai ke aupuni a me ka lahuikanaka, ua kailele ia mai ko kakou mau lunaikehala e na manao o keia hooulu honua ana.  Aole no paha i makehewa ko kakou noonoo ana i ka mea e pomaikai ai ko kakou aupuni, no ka mea, o ke kulana mau no ia o ka poe minamina aupuni.

No ka mea, eia no i waena o kakou e noho nei na lako hana aupuni, a me kekahi mau mea e manaoia'i he mau hooilina o ka pomaikai paha o keia Aupuni, aole paha ?  Aia no nae ia i ka hoomanao mau ana a me ka noonoo maikai ana.

Ua pololei paha keia mau kumu kuhikuhi malalo iho, aole paha ; aka, he pono no ke hoike ia ia mau kumu.

1.  O ke Kumukanawai a me na kanawai e waiho nei, he mea maikai noia, ke ole nae e loaa ke kumu keakea.

2.  O ka noho maluhia ana o ke aupuni a me ka lahuikanaka.

3.  O ka oihana mahiai a me ka oihana kalepa, he mea maikai ia.

4.  O na oihana kula aupuni, o na kulanui a me na kula hanai.

5.  O na oihana Hoomana Akua ana.

6.  O na pono pili aina, a pili moana.

7.  O na pono kuloko me na pono kuwaho.

8.  O na pono o na Kauka haole a me na kahuna Hawaii.

9.  O na hana a me na haawina kupono ke aupuni a me ka lahuikanaka.

10.  O ka noonoo i ka mea e mahuahua a ka lahuikanaka, a e hoopau ai hoi i ke em ana i hope.

11.  O ka helu i ka poe hanau, ka poe make, a me ka poe mare.

12.  O ka malama i na kino maloko a ma waho me ka hooponopono loa.

13.  O ka mana Moi a me mana kau Ahaolelo.

Ma keia mau kumu kuhikuhi i hai ia ma luna, ua manao no au, aole i pololei loa, ma ka noonoo malie ana e pono ai, me ke aka hele hoi.     W. N. PUALEWA.

Honolulu, Iulai 21, 1863.

He inoa no Maleka.

Maleka no he inoa---la,

O Hana no he makua---la,

Laieikawai ke aloha---la,

O ke kupueu o Paliuli---la,

Nana i ae mai na pepa---la,

Na kilohana o ke aupuni---la,

Ina paha oe i Kona Hema---la,

Ike iho oe i ka newa---la,

E holu ae ana i ka piko---la,

Hauopi ka waha i ka makani---la,

O Kilauea kou lua---la,

I ke kaiehu o ka huila---la,

I ke kue nome mai i ka lai---la,

Mea ole ka loa o Hawaii---la,

Haina ka inoa he iini la,

            Maleka no inoa---la,

Nani wale ka ikena ia Hilo---la,

I ke one lai o Hanakahi---la,

Akahi ka ono o kuu puu---la,

Ka piko olu o Punahoa---la,

Hoohoa ka manao me oe---la,

Me ka pua lose nani mae ole---la,

Ina paha oe maanei---la,

Hoolana ai Ohina kahua---la,

Ike pu kaua i ka luhi---la,

Ka nani wale o Heeia---la,

Haina ka inoa he iini---la,

            Maleka no he hiapo---la,

E hoi ka olu ia kona---la,

I ke kai hone o Hikiau---la,

Au aku ka manao e ike---la,

I ka maka o ke hoa i ke kula---la,

I ka pua wale o ke kuluia---la,

Pukui au a hoolai---la,

I lai aku ai ka noho ana---la,

I lea ka hone i kepili---la,

He aloho e ka pua o ka lose---la,

Ka wai huai i ke pili---la,

Nani wale kuili i kekaha---la,

Mokuahi kalepa oiala---la,

Kai aku e ka lono i Pelekane---la,

Ilaila ka manao ka iini---la,

E hoi ke aloha i ka poli---la,

Ka piko olu o ka manao---la,

Haina ka inoa he iini---la,

            Maleka no he inoa---la,

E hoi ka nani i Honomalino---la,

Ka ai haaheo i ka lihilihi---la,

Kuhi aku ka lihi, Ulukou---la,

Ua kohu no au me oe---la,

Ke kai anu o apuni---la,

Ka wai olu o Mawae---la,

Wai huihui o na pali---la,

Pali mai na maka e ke hoa---la,

Pawea ka ikena ianei---la,

Haina kai noa he iini---la,

            Maleka no he hiapo---la,

B. LEIALOHA.

M. HAOKEKAI.

Honomalino, Kona, Hawaii, Iulai 27, 1863.

Wahine haalele kane.

Eka Nupepa Koukoa ; A@hane :

Ke waiho aku nei au i keia manao imua ou, a nau hoi ia e hai mama aku ma na palena o keia mau moku puni i ke kai.

Me kuu  hopohopo hookamani ele, ke kauoha nei au i ka luna hoopuka Nupepa Kuokoa, e hoopuka i keia manao ou na ka akea.

O kau wahine mare oia hoi o Wahinelili, ua haalele mai kela ia'u, a ua hele aku i Honolulu me kuu ae ole aku. iaia nae i homakaukau ai e ee aku iluna o ka moku "Manuokawai," ia manawa, kii aku la wau e aua i ua wahine nei a'u, ia manawa no hoi, kii mai la ke kaikunane, ame ka makuakane ona wahine nei a'u aumeume ho la makou a hina au ilalo o ke aa, alaila lilo ka wahine ia iauala, a ee aku la ke la il@na o ka moku "Manuokawai." Ia manawa, olelo mai la ka makuakane ame ke kaikunane penei "Aole ou mana maluna o ka wahine, o maua no ka mea mana."

Kupanaha maoli, ka inoa o ke kane ka mea mana maluna o ka wahine, a pela hoi ka wahine maluna o ke kane. eia ka o ka makua ka mea mana ame ke kaikunane.  Nolaila, e nana mai oukou e ka poe ike, ame ka poe ano naauao, i ke ano o ka hana a keia kaikunane, ame keia makuakane.  O ka rula no nae ia o ka hana a ka poe hupo.

O ka lua keia o ka haalele ana o keia wahine ia'u, nolaila, ina hoi ole mai kuu wahine a noho pu me au i keia manawa, alaila, he kuleana ko'u e kauoha aku ai i ka I'amuku, ame lekahi o na makai o ke kuanakauhale o Honolulu e hopu a e hoopaa i keia wahine ae a haukae wale, e like me na Kanawai o ko kakou aupuni.

Auhea oukou e na makua mea keiki, ame na kaikunane o ko oukou mau kaikuahine, mai hoohalike oukou me keia makuakane, ame keia kaikunane, ka haawi a lilo i ke kane, alaila kii hou mai e aumeume me ka hilahila ole.   Eia ka manao hope, mai hoaie mai oukou e ka poe waiwai o kela ano keia ano i keia wahine, oia o Wahinelili. o hooli mai auanei kela ia auamo kaumaha malana o'u.  Ke hoole aku nei no hoi au, aole e hooka i kona mau aie, a maluna o oukou a poho, e ka poe hoaie aku ia ia.

O ka aina hanau o keia wahine, a makuakane a kaikunane, oia ke Ahupuaa o Malanalu, e waiho la ma ka pali koolau o Molokai, ke pili pu la me ke Ahupuaa o Kalaupapa.  E kali au a pane mai, alaila, ekemu hou aku no au.  Ke hoi nei ke keiki o ka pali koolau o Molokai, a inu i ka wai o Wahanau.     W. K. KELIIHANANUI.

Makanalua, Molokai, Iulai 18 186@

He Mele Kanikau no Kimo.

He kanikau he aloha nou e Kimo,

I ko nalo ana'ku nei ua nalo,

Hala oe wehe i ka pili paa,

Pili a ke aloha ua mokumoku,

Aloha ino no kuu kane-e!

Kuu hoa o ka uka o Iolekaa,

O ia uka iuiu kanaka ole,

A kaua i hoomanawanui ai,

Kou kane o kahi ai uuku,

Na ke kua o ka lio kaua i lawe mai,

Hele oe pau kou luhi ana,

Noho au mje ka u ia kaua.

            Auwe kuu kane-e.

Kuu kane kuu hoa pili o ke anu,

E alo a kaua i ka ua, me ke koekoe,

Mai ka ohu haaheo mai la i na pali,

Pali huli lua ke aloha no koolau,

Kuu kane mai ka pali kawaha o kapuukoa,

I ka piina ikiiki la e ke aniani,

Hoomaha kaua i ka hale a ke aloha.

            Auwe! aloha kuu kane-e.

Kuu kane mai ka pali o Nuuanu,

Anu maee leau la i ko aloha,

Aloha kuu hou o ka la wela o Honolulu,

O ka piha kanaka la o Kolopo,

Aloha kuu kane o ke kula o Keoneula,

Aloha na hale lipa kino o kaua,

Aloha ka luhi a kaua i hana'i,

            Auwe! auwe!! kuu kane-e.

Kuu kane o ka la wela o Heeia,

O ke kula loa la e pahele,

Kuu hoa o ka malu kope o ka limu kele,

Kuu kane mai ka ua apuukea o Mololani,

Kuu makua o na a i kaa hope ae,

Kaumaha luuluu au i ko aloha,

Auwe! aloha oe. auwe! aloha no hoi au,

            Auwe kuu kane aloha-e.

Kuu kane mai ka pono o ke Akua,

Lawe ke Akua i kana o ka uhane,

Waiho ka lepo ilalo i ka honua,

Noho au me ka minamina ia oe,

Auwe ke aloha no kuu kane-e ;

Ke kane hoi o kuu wa kanaka makua,

            Auwe kuu kane aloha-e.

Mrs, KAHEANA.

Ioiekaa, Heeia, Iulai 22, 1861.

Ona Haunaele.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :

Ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii e oluolu paha oe e hookomo iho i keia wahi ukana ma kahi kaawale o kou opu ahonui.

Eia no ia : He nui ka oia ma keia mau Ahupuaa elua, ma Waiahole a me Waikane, ma ka apana o Koolaupoko.  Ua huliamahi na kane a me na wahine, ka poe naaupo a me ka poe naauao, na hoomaloka a me kekahi hapa o ka poe ekalesia, no ka mea, ua haalele i ka akoakoa ana ma ka Luakini o ke Akua, a nolaila, ua ulu nui mai na hana ino ma keia mau aina, a eia ua mau hana la :

1.  O ka ona ka mea nona ke kumu olelo.  2.  Ka heihei lio piliwaiwai,  3.  Ka puhenehene, 4.  Ka pepa, 5.  Ona, olelo hilahila ano lua. a o ka moekolohe no paha kekahi, aole paha ia e nele, no ka mea, ua ulu na hana lapuwale a pau, a ke alualu nei ke kaula gula o ka poe haipule, nolaila, ua lanakila mai la ke kookoo hao o ka poe Nikolaite, me he mea la ua Ikaboda, a ua hala ka nani nui mai ka Iseraela aku.  Me oe ke aloha.

NA MINAMINAIKEIALAHUI

Waikane, Iulai 22, 1863.

KAHIKO HALE MAKEPONO

A ME

Na Pahu Kupapau.

AIA MA KA HALEKA.

(section unreadable)

HOONANI HALE MAIKAI

O NA ANO A PAU.

Na Pahu Kupapau Koa

A MAIKAI NO HA@ A ME

NA PAHU KUPAPAU PAPA PAINA

PU NO HOI K@

S JOHNSON @

(line unreadable)

MAKEMAKE KA IWI BIPI.

KE MAKEMAKEIA NEI KA IWI BIPI

(section unreadable)

Kale Olelo e ma,

(section unreadable)

Olelo Kahea.

KE KAUOHAIA AKU NEI NA KANAKA

(section unreadable)

D. KAHAULELIO,

J. KAHULANUI.

Na Luna Hooponopono Waiwai.

Lahaina, Maui, Iulai 11, 1863.

J. H. PATY, (Peki.)

LUNA HOOIAIO I KE KAKAU INOA ANA

 i na Palapala Kuai P@ Hoo@, Palapala a Hoolimalima, a me na mea a paa e p@ ana ma ia ano.  Ke noho nei oia me ka makaukau e HOOIAIO i na inoa, ma na palapala o na ano a pau i h@kaka a maluna.  Aia aona Keena, ma ka Hale Banako o Messrs. C. R. Bihopa, ma ka Hale U@hepa, mauka ilio o ka Hale M@.

Honolulu, Iulai 18, 1863.

Olelo Hoolaha.

E IKE AUANEI NA KANAKA. HAOLE,

(section unreadable)

Lanikepu, Waimea, Hawaii.

Aole hele wale ua @ Lio, Bipi, H@, Miula, Hipa, Puaa, Kao : a i na e loaa kekalo e na mua i papaia maluna i ko u Luna, uku no $ 1 00 no ke p@ kahi, a he $ 0 50 no ke Kao hookahi, a @ $0 12@ ka Hipa a me ka Puaa, ma ke poo hookahi; a @ i poano na mea kanu, e uku e like me ka nui o ka p@.  Eia hoi, ua @ na @ a pau e ulu anamaluna o ua aina la, aole e ku wale ia, a ina e kii wale kekahi mea me ka ae oleia, e uku $1 00.  E @ keia i kanawai paa i kona la e hoolahaia i ma ka nupepa Kuokoa.

J. OHIAKU.

Kula Luna, Kainapau.

Lanikepa, Waimea, Hawaii, Iune 16, 1863.

OLELO HOOLAHA.

UA KAUOHA IA MAI AU O KAULAHEA, no Pahoa, K@ Waikikiwaena, e hai aku ma ka NUPEPA KUOKOA. i ike mai na kanaka maeli a me na haole e makemake ana e kuai i ka huli.  E hele mai ma kahi o ka mea @ ka @ i hai ia maluna, o ke kumu kuai o ke tausani @ $ 3,00 @ huli.  A ina ma ka haneri huli ke kumu kuai he 50 k@ ka haneri (100), e wiki mai oukou e na kanaka mea aina a me na haole i paaole ko oukou mau loi i ka huli eia ia mea @ i kahi i ahu ai.  Oia la i lohe oukou e na makamaka o ka aina hanau a me na haole kupa Hawaii e wiki mai oukou mai kanalua ka manao.

Owau no ka oukou kauwa a hoolohe

JOHN W. K. KAAIE, Kakauolelo.

Pahoa, K@, Waikikiwaena, July 22, 1863.

Olelo Hoolaha.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU.

e noho ana ma Kahikiaina, o ka apana aina o Puhi, o KALIHI ka inoa, e waiho la ma ke Ahupuai o

Mahamenui, i Kahikinui,

wa lilo ia'u ma ka kuai ana no na dala he ($85 00.)  Nolaila, ke papa aku nei au i na kanaka a pau aole lakou e hele maluna o ua aina la, aole hoi e kii i kekahi mea ulu maluna. aole hoi i ka mea e ae.  Ke papa aku nei hoi au i na mea holoholona a pau, Lio, Bipi, Hoki, Miula, Hipa, a Kao hoi, aole e ho kuu wale i ko lakou mau holoholona, i mea e komo hewa ai i na aina la Ina loaa ia'u na holoholona i oleloia maluna, a i oleia i kuu Luna poha, e uku no e like me ke Kanawai.

AKUNA PAKE.

Puuhana, Hana, Maui, Iulai 6, 1863.

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU MA KEIA olelo hoolaha, owau o ka mea n@ ka mea malalo nei.  Ke papa @ nei au i kuu aina ku@ e waiho la ma

Pelekunu, Molokai,

oia o LAHAU, ke hookapu loa ia'ku nei na Lio Bipi, Hoki, Miula, Kao, Puaa, a me na mea @  A ke papa pu @ nei na kanaka o kela ano keia ano, wahine, keiki, mai noho a kii wa e i na mea e ulu ana maluna iho : mai komohewa ma ua kuleana la o u i oleloia maluna.  @ i keia ke@ o keia mau holoholona i haiia maluna, e komo ana ma kahi a'u e hookapu nei, me ka hoopau ana i na mea i kanu ia e ko'u mau lima : e uku no ka Lio ; ai i na mea kanu ($1 00.) pela ka Bipi, Hoki, Miula, Puaa, Kao, Hipa.  E ukula ae Kanaka.  Wahine, Keiki paha, ke k@ wale ma ua aina la @  me ka manao e lawe ana i na mea e ulu ana maluna iho ($1 00.)  Ina i loaa ke kahi o keia mau mea i haiia maluna, e kue ana i ko'u pono ; e hiki no ia'u ke hopu, a i @, o ko'u hope paha, oia o Puniai  E lilo keia i kanawai paa i kona la e puka ai ma ka @ pa Kuokoa.

Owau o NAHUNAKAI.

Kapalama, Honolulu, Iulai 15, 1863.

Olelo Hoolaha.

NO KA MEA. UA NOHA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e J. Napela, Loio o Hopuhopu, e hoonohoia  o KAOLELO (w.) i hoolina no ka waiwai o LAKA, o Palipali, i make aku nei, a e hoonohoia i hooliina no ka waiwai Kaahu, ka mea i make: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili o la Puakolu, oia ka la 5 o Augake, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hooie i @ eia, aia no ma ko'u Koma Hookolokolo ma Wailuku, Maiu, kahi e hana ai.

F. W. HUTCHISON.

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Maui, Iulai 11, 1863.

Olelo Hoolaha.

NO KA MEA. UA NOHA MAI KA MEA

nona ka inoa malalo, e J. Napela, Loio o Kahookano, e hoonohoia oia a me kona kaikuaana o Opunui, i mau hoolina no ka waiwai o Kauhi, no Waihee, Maui. he mea make :  Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakulu, oia ka la 5 o Augake, i ka hora 10 o kakakiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe i ka oiaia o keia noi u ai,   a me na mea hoole i hoikeia. aia no ma ko'u Keena Hookolokolo, ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.     F. W. HUTCHISON.

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Maui, Iulai 11, 1863.

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA. UA NOHA MAI KA MEA

NO KA MEA UA NOHA MAI KA MEA Hanohano o G. M. Rober@n, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Pelehiwa, e kookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai no Kaimukanaka (k.) no Kamaile, Waianae. Oahu. i make aku nei.  Nolaila, ua Loikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaoao. oia ka la 8 o Augake, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai. a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.

G. W. BROWN,

Kakanolelo kokua o ka Aha Kiekie. 

Honolulu, Oahu, Iulai 24, 1863.

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA. UA NOHA MAI KA MEA

NO KA MEA UA NOHA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e J. Napela, Loio o Kahookano, e hoonohoia oia a me kona kaikuaana o Opunui, i mau hoolina no ka waiwai o Kauhi, no Waihee, Maui. he mea make :  Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakulu, oia ka la 5 o Augake, i ka hora 10 o kakakiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe i ka oiaia o keia noi u ai,   a me na mea hoole i hoikeia. aia no ma ko'u Keena Hookolokolo, ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.     F. W. HUTCHISON.

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Maui, Iulai 11, 1863.

A. S. Cleghorn. Ake.

MEA KUAI LOLE

A ME NA WAIWAI E AE.

Ma ke Kuai Kukaa a ke Kuai Liilii.

AIA MA KA

Hale Pohaku.

Ma ka Uwapo.

Ma ke @ Alanui Kaahumanuu me Moiwahine

Ma Alanui Nuuanu,

MAWAENA O

Alanui Alii me Alanui Hokele.

MA KA AOAO HIKINA O

HALEOLA.

Honolulu, Iulai 16, 1863.

OIHANA LOIO!

JOHN L. NAILIILI, AIA KONA KEENA

Oihana Loio, ma ke Alanui Nuuanu, mak@ iho o ka Hale Kuai o A. S. Cleghorn ma ka Hale Ai o na Kanaka Hawaii i kapaia

O HALEOLA.

ma Honolulu, Oahu  Ua manaukau oia e k@ ma ke ano Loio i ko oukou mau p@ ma ke Kanawai, no kela hewa k@ hewa i hoopia ia ai @ a ua makaukau @ ka maemae loa, a me ka pololei, i ko oukou mea Palapala Kuai o kela ano a me keia ano, me na Palapala Hoo@ me na Palapala Haawi Waiwa, Paa a Waiwai Lewa, na Olelo Ae L@ o kela ano a me keia ano, na Palapala Hoopaa o kela ano kea ano, na Palapala Moraki, Waiwai Paa a Waiwai Lewa, o na Palapala Hoohui o keia ano a me kela ano, a me na Palapala Hoopii i na Aha@ no kela hewa keia hewa K@ a Karaima, a me na Palapala K@ a pau, a me na Palapala a pau o keia ano a me k@ ano.  E n@ ka uku.

Honolulu, Nov. 7, 1862.

PAPA MAKEPONO!

AIA KA HALE KUAI O LUI C. H. LEWERS,

ALANUI PAPU, kahi e k@ oluolu ai.

NA PAPA OREGONA 1 a @ 3 in@ha.

LAAU KAOLA, oa a me na pou, a me na poaka e a

LAAU PA a me na PINEPA,

LAAU AHO HALE PILI,

PAPA ULAULA, PAPA PAINA.

PAPA KEPA,

PILI ULAULA a me KEOKEO.

PENA KEOKEO, OMAOMAO,

ELEELE ULAULA.

POHO, GALU, HULU PENA.

KUI o na ano a pau, LAKA,

AMI, KILOU, KUI KAKIAMOENA, KUINA

PEPA HOONANI KEENA.

PANI HALE, PANI ANIANI.

ANIANI KAAWALE, PATE.

PANI OLEPELEPE.

Eia ka mea kupanaha ma keia wahi, na ka mahu e hana i na pahu apo, he hikiwawe, kupanaha.  E hele nui mai e kuai a e ke wale keia i KAMELO.

Olelo Hoolaha.

AUHEA OUKOU E NA MAKAMAKA A pau o ko'u mau apana nei, kahi a'u i noho oluolu ai.  Ke kauoha aku nei au @ oukou e na makamaka, ma ka pali o Kalalau a Aneho a Owau o

Capt. A. White,

ke oukou hoa aloha, e noho ana ma Hanalei ; ke kauoha aku nei au ia oukou, e hele mai oukou ma ko'u Hale Kuai, e nana ai i na ano NU HOU  o ka LOLE, o kela ano keia ano : a me na KAMAA NU HOU puu o lalo, a me aa NOHO LIO, o kela ano keia ano.  Eia no ma ko'u Hale Kuai ke KO PAA a me ka MALAEEKE, a me na mea kuai he nui wale na oukou ; e naue mai e nana no oukou iho, a mau aku.

A. WAIKA. (Haole.)

Hanalei, Kauai, Iune 16, 1863.

He Loio, a he Kokua!

o

A. M. Kahalewai.

UA MAKAUKAU KA MEA NONA KA

inoa maluna, e kokua ia oukou ma na hihia Karaima, a Kivila, a Hooponopono Waiwai o ka poe make, a me ka hoo@ mare imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni ; ua makaukau hoi e kakau i na Palapala o na ano a pau.  A e loaa no au ia oukou ma Honolulu, ma ka Hale Hookolokolo, ma ke Keena o ka Mea Kaulaha.  C. C. HARRIS, @ Kuhina, @ la a pau. e hele mai no me ka makaukau i holo ka hana ; o ka uku, e like no me ka mea oluolu i na aoao elua ; e ninau no i maopopo.

Honolulu, Iulai 4, 1863

HALE PAI KII.

MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA

"Nupepa Kuokoa,"

emi ka uku no ke kii, hookahi wale no dala no kii, he elua dala ka uku i ka poe Pai Kii mua.  e paiia no ke kii iluna o ke

ANIANI a me ka PEPA.

E hele mai e na makamaka e pai i ko oukou mau kii.

H. L. CHASE (Keiki.)

Mea Pai Kii.

OLELO HOOLAHA.

ONA MEA A PAU, INA UA AIE MAI, A

ua aie aku paha, e pili ana i ka waiwai o P. KALI A, no Lahaina, i make aku.  E poho no lakou e hookaa mai, a e hoike mai hoi i na he kuleana ko lakou, maloko o na maluna elua mai keia la aku.     WILLIAM AP JONES.

Luna Hooponopono Waiwai.

Lahaina, Maui, June 25, 1863.

Makemake i Kuke!

E NINAU IA

B. F. SNOW, (Kapena Kane)

Honolulu, Iulai 10, 1863.

G. W. BROWN, PALAUNU,

LUNA HOOIAIO INOA.

UA MAKAUKAU KA MEA NONA KA

inoa @ ma kona Keena ma ka Hale H@ , ma Honolulu, e HOOIAIO na inoa o ka poe e makemake ana. ma na Palapala Hoolimalima, na Palapala A@ a me na Palapala no a pau e pili ana i ka hooiaioia

G. W. BROWN, (Luna Hooiaio Inoa)

Honolulu, Iulai 18, 1863.

MAKEMAKEIA NA OMOLE WAIALA

A ME

Na Omole Penikila.

KE MAKEMAKE NEI KA MEA NONA

ka inoa malalo e kuai i na

Omole Waiala a me na Omole

Penikila,

o kela ano keia ano, ke laweia mai ma kona Hale Kuai, ma ka aoao hikina o ke Alanui Nuuanu, e hili ia ke alo i ka Hale Kuai Bipi o Ailuene (E. H. Boyd.) a e uku no hoi oia i hookahi dala no ka haneri omole a pau e lawela mai ma kahi hana ; ke kulike me ka mea i @ maluna.

G. C. McLEAN, (Makalena)

Honolulu, Iulai 15, 1863.

KAKELA ME KUKE

MA KA HALE POHAKU HOU, MA PULELEWA kahi kokoke i ka Halepule Betela ma Honolulu, Oahu.  Na laua no e kuai i na lole o

Kela ano keia ano.

NA MEA AI,

NA BAKEKE,

NA IPU TINI,

NA PA LEPO,

NA KAMAA,

NA PAHI me na O-O,

NA PAPA me na NOHO,

NA IPUHAO,

NA NOHO LIO,

NA MEA E KAKAU,

NA PENA ME NA AILA,

NA MEA MAHIAI.

A me kela mea keia mea.

Me na laau a Dr. D. Jayne.

Honolulu, Dekemaba, 1861.