Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 33, 15 August 1863 — Untitled [ARTICLE]

r.\ »i»' uio n\ako\i me k;i puiwa, ina K t i:,;ui;to p- pi, <> lui Commcrrinl A<hrrtisrr, i 1. \ u>; mi:i<>i a o na pne Hawaii nei. lio poe no -• lul.i «•!(.• nna ao ia i ka olelo 13cri(.\11;.t, n«"> ! ano ooli-u loa ika pau» 1 ana i krka)ti m:ui IniaoN 10, a no īa oo'.on, ka ni'-a c liiki o!o ai i ke n!e!o Ilawaji ke 1, •.inr\i!i<», a ke ao ponoia hoi tna ka ole!o f , ',i;"!nni. I nn;n e ike ni ko makou nian 1 inakninaka i kekain ona olelo aua pepa'la, :ta ufin!ii iho makou i na olelo inalalo nei. " ,\ heaha la ku pomnikai o keia hoolilo nna ; ke tlala a nie ka manawa ? O kealui la ka im'i o na keiki.e lioopomaik;u'a ona ma ka li-■!ana i keia imui kula.aole nne mnkou e e!rlo ana, na poholo pu loa keia mau kula m.i ka o'aMo Hetitnnia, uo ka mea, he hoono iloko o ke kanaliina, a he hookahi p.t!ta īioko o ka iwnkulua, i hiki kc hoonoho. r\ ma na Halekuai, a iloko paha o keka!>i o!i:\na o na liao!e, no ka loaa nna ia ia o ka | ik- ika ole!o Knelani. A ma ia kumu no 1 li.m e komo ai kekahi mau keiki iloko o ke ' kula Alii', a me ke kula o Kapunahou. Aka. o ka hapanuia o keia mau keiki e po-' hoaiu, mnmua o ka pomaikai nna ma ka he- !" ain i ua inau kula Knelani nei, pela ko mikou manao. No ka mea, he inea mau, u.i ha «!ele nui loa lakou i ku lakou olelo jv".ioi. a no ia mea, ua hiki ole ia lakou ke he!uhe!u maopopo, a kakan hoi me ka polo- !- i: a he nui wale no hoi ka poo i noho he m:ui makahiki he iehulehu wale, i ike 010 i ka Heinkakau, a me ka I'alapala Ainn." Ao!o makou e oleloana, ua oiaio 010 kekahi (> na mea i o!oloia maluna, akn,\e manao nei makovi. ina ua iko ole ira .haumana i aoia ■ ii.'ko o na kuln Enelani e noho nei, nole no ko lakou hikiolo ke aoia, aka, no ka hawawa no. a me ka hooikaika nui ole o na ku-' ma ma ko ao nna, a o kekalii kumu nui, o ' ka maopojK> 010 o na kiunuao i ke ano o ke ao nna i na keiki Hawniī i ka olelo Enelani.' A ina e loaa nu kuinu akamai, e manao nui ana iloko o lakou iho, e hooikaika ma ke ao aua i na haumana Hnwaii i ka o!elo Beritnnia, alaila, aole o makou wahi Kanalun iki i ka hiki ana i na keiki Hnwaii ke aoia i ka 1 olelo Enelani, ma kona mau anoa pau. Hc iuki ia makou ke kuhikuhi ae i na keiki he iohulohu walo i aoia i k:i olelo Enelani,' iloko no o na kula i hiki ke oielo pololei loii : i ka olelo Enelnni; o keia poe a makou c • 01010 noi. ho poe no ke kulana makaainana. | l'a hiki ia makou ke koopau aku i kej\uhi-, t.ewi\ o ka mea nona ka manao i hoopukaia ma ka nupepa i hai muaia ae nei maluna, ma kana mea i manao ni he mea hiki ole ; loa no ke aoia ka olelo Enelani ina keiki Hawaii, oiai hoi he mau knikamahine keka- \ hi i hik» ke olelo ma ka olelo Enelani,! ine ka malama pono i na mla a pau o ka ; noho maikai ana ioi ae mamua o na wahine ona nina haole ma». A pehea ? aole anei lakou he po« me na alelo Hawaii? ' Aole anei keia he hoike kupono uann e ho- i ' oi4 mai ika hiki no ika poe Hawaii nei ke'| | aoia ika olelo Enelani, me ke koumaha ole ?' ; Ke olelo nei makou, he hoike hiki ole keia ' ke kipeia mai, no ka mea, ke kukilakila nei ku oiuio imua ona mea a pau. Ake noho nei mnkou iloko o ka manao ana, ua hoohaa- ) kaa ioa ia ke kul&na oke kanaka Hawaii e ' * k ka mea nana i kakau na e hoole ana i' ka hiki o keia lahni, ke apia ma ka olelo BeKk

rr. ; a ;UA s.-=*;•- p<-;a. .-ihi;;-», ua kukauia nn n'.anao i o!v.-:o;ji t rne ke akaka ole o ke ano o ke kumu manao i ka m<*a nana i kakau. a \ 0!«? ia. ala;'a. ua ike oie no ua raea h. 1 k*i hohonu t» moe hoopoio mai nei j!o--'ko oka loio Hav.-aii. L*a hoaknka'e la makou i na hoīke e maopopo ai ka hiki o ka o!f-!o EneUni ke aoia i na karuika a pau o keia Lahui ; a ke makemake nei makou e hoike aku i ke ano o ke kumu e kupono ai kn iilo i p»oe nnna e ao aku i na keiki opiopio oko kakou nei mau aina. A penei ke ano oua poe !a i pono ai ke noho kumu. ; Aia o na kumuao, i akamai ma ke ao ana ' ma na men o ka naauao, a me ke ao pu hoi i na nno o kn noho ana. aoie ma na huke wale. aka, ma ka hoikeike ana ma ka hann. i na mea i aoia la lakou iiokoo na buke. a he inea hoi e hoohui ana ia ia iho me kana mau haumana, aole ma ke ano kumu ao wale no, aka, ; ina keano me he makua la. Ao'e oka poe e noho \va!e ana no v. a ka iniihi kumu, me ka manao o!e ma ka hooluolu ana'ku i ka manao ona hawmann. A ina ua loaa keia ha- . awina i kekahi nua. alaiia. oia ka inea kupono ke li'o i kumu; a nae.a no hoi e hoike ;mai i ka hiki pono !ori i na o!e!o o na aina e, ke ao ia i keia lahui. Ua like-no ke ano o , !»a oMo Enelani, me ka o!e!o Lafina, a ke aoia nei ka olelo Latina ma ke Kula Nui Kato!iku ma Ahuimanu, a ua lohe mai makou ke holo nei na hana ma ia kula, a aia (a mahea hoi ka mea nana e keakea mai i ke ao ana i keia lahui ika olelo Eueiani. A nolaila. ke kahaha nh' makou i kahi ī loaa mai ai o ka manao o ua makamaka nei o makou i ule'o ne nei. Ua mahalo makou i na oleio a ku Adcer(iscr, no ke kukuiu :ma i mau kula hanai, a ilaila, e aoia'i na poe keiki llawaii i ka olelo Beritania ; he mea no ia e hooholo mua ai i ke ao una i na haumana, a iloko o ko makou 'manaoanu, ina e kukuiu ana ke aupuni i inai» Halekula Haole, ma na apana a pau :o keia aupuui, alaila, aole no e nele ana ka 'hookniia mai o ia mau hana e ka pomaikai, ' ma ka hooholo mua ana i ka naauao iwaena o keia !;i!iuikanaka. Aua huipu ko makou inanao ma ka nupeoa Polu7icsia, oia hoi ka : maha!o i ka hookaawale nna i na kula keiki 'kane, ame na kula kaikamahine, a ke hookoia nei ke kanawai e piii ana i ka hookaawale ana i na keiki kane ame na kaikamaihine, i hooholoia iho nei e ke kau Ahaolelo 'o ka M. H. IS6'2. e ke Kahukula oLahaina, a ke hooinaka nei ke kahukula o Honoluiu ■e hana pela. Ahe nui ko inakou makeina- , ke e lilo keia hana i hookumuui e keui mau ' Kahukuia, i kumu alakai na na Kahukula e noho nei ma na wahi e aku. O ka mea e mau ai keia lahuikanaka, o ke ;aoia inai o a o i na mea e naauao ai, a e ike hoi i ke ano o ka noho pono ana, me ka nialama hiipoi i na kanawai a pau o ka Mea | Mana Loa. Ua ike no makou he ilihune ke aupuninei; aka, ke manao nui nei makou,

he pono ia ia ke nie i inau hancri ttins.ini d«ila, a lona, nlail;», e kii aku e wae niai i na | keiki ano maikai ma na apana a pau o koia pno moku, u hiki ka nui i ka akolu tausani' 'alaila, e hoolinialimaia i mau kuniu maikai. I a e hanaia iioi i inau Hale Kula Hui no ia poe ' keiki ; n e aoia lakou a pau ina na mea o ka ike, a me na mea hoi e pono ai ka noho malama ana ; a e ao pu ia lakou ma ke ano kaumaha loa o ka noho pono o'e ana, me ke kuhikuhi aku no hoi ia lakou i ka hopena weiiweli o ka poe hewa, ma kela ao. Alaila, ina e komoia iioko o na haumana ka manao inki ke ike aku a ke ana'ku hoi i ka hopena we'iweli nui e hiki mainna ma kela ao. alaila, na ia ike ana, a me ia hiki ana ke ana aku i ka pilikia e iliia mai ana iiuna o ka poe 'hana pono ole, e hookomo mai i ka maka'u ■ iloko o ua mau haumana la, me ka hoeueu mai hoi ia iakou e hele ma ke alanui o ka pololei, me ka hiipoi hoi 1 ka pono malama i ! ko lakou iho, a me ka ka poe e mai 1 waiho ai ' me lakou. Aia a lako lukou i keia inau mea, aiaiia, hiki ke hilinaiia.a hiki hoi ia lakou iho ke lawelawe i na pono a pau o ko lakou aina. nei. A ina e aoia na tnusani keiki ekolu a hiki i kn makauknu ana, niaila, i ko lakou wa e hoi aku ai i ko lakou mau wahi ponoi,, n\a kela a me ke:a apana o keia aupuni,, alaila, e lilo ana lakou i poe naauao a maikai, (e lilo ana o ia poe na no ko iakou; inaa \\i\hi, a wa lakou e hoolaha'ku i na mea • i aoia ia lakou, ma na ap.ina a lakou i noho | ai. A ma ia mea e lilo ai lakou i poe alakai, a i poe hoi e hoopiliia'ku ai e na poe e noho ipu ana me iakou. E like me ka ipukukui,: ua hoopiha kakou ia ia i hoolaha'e oia i ka mf»!ainalama iloko o ko kakou mau hale ; a i pela keia, iua e aoia kekahi a ike i na mea a pau e maikai ai o ka noho ana, alaila, e malamalama ana ka j»e e noho pu ana me ia, no ka mea, e ikeana lakou la i kaiala hana mnikai a hoopili aku» E»a hou no keia kumu e holopono ole ai: ka naauao me ku huipu me ka maikai o ka noho ana, ame ka maka'u hoi i ka' hewa.; ■Pehea )a e hiki ai ke hoopauia ia mea J imanao nei makou, ina e ao pu ia ka puie, a; | roe ke ano o ka noho hoomana ana, iloko o, na Halekula. alaila pono; a peia hoi e uluhia; ae ai ka manao maka'u hewa, iiokoo na poe| opiopie a pau. Aka, he mau kue no kekahi no ia mea» oia n» makua mea keiki o kela a / me keia aoao hoomana e noho nei iwaena o| :kakou. I roea paha e pau ai ia pilikia, eiaj ' paha ka pouo ? Ma na kula a pau e noho hui: ai o na keiki o na aoao hoomana kue, alaila, ;

e hookaawa-e no i na wa e puie ,ii o kek\i.hi poe ame kekahi poe, a pe!a e 'nana iike?a"i, a he pomaikai loa no hai ke kaokoa o ke ku:a i ka poe- o ke-kahi aoao hoomana wale no. He mea no nae i maepopo ia kakou a peu, ma ke ano o ke ao ana a na aoao hoomm.a a pau. no na mea e ptli ar»a i ka noho ana. ua maikai no mai oa o. Aia wale no ka ; ho!o o ka oihana hoonaauao maanei, a hui , !okahi na poe a pau o ke!a ame keia aoao ! hoomana, a hopu iike i ka huiia me ks onou aku i ke kaa e hiki ai keia aupuni i ka naauao ; me ka hoopau hoi i na manao li-I;ii a ku-e-e kuioko. E hoomanao kakou e na ! makamaka. he mea nui ka naauao, a oia , waie no ka mea nana e hoomau mai i ka nono ana o keia lahui kanaka ma keia jxpa honua maika'i. a wahi hoi a Kise!u (f\iohe!ieu.) " ok» tr,3'.u oie k»naka I n:aa ke l'a ' i '*.» n;jr.a o i.i haiu iaia;» h:iqiu o ».•» j al,:kaua."' E kamailio ana no makou no ke ano pono , o ke ao ana 1 na kaikamahine. i keia ; pule ae.