Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 34, 22 August 1863 — Page 1

KA NUPEPA KUOKOA.

Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.

BUKE II. HELU 34. HONOLULU. AUGATE 22, 1863. NA HELU A PAU 91.

"KA NUPEPA KUOKOA."

HOOLAHA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00 no ka makahiki.
ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA — ao!e i oi mamua o 20 laina no ka hoo-
puka hookahi ana, $1.00; alua a ma ana, he $1.50 ; hoo-
kahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na o elo
hoolaha a pau e hoo??aia mai ana e pai.

KANIKAU — he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka
pepa leta. oia hoi 2 keneta no ka lalani hookahi — penei : he
25 lalani. $0,50 : 50 lalani. $l.00 : a pela'ku.

KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku
o ka Kanikau. e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke
Kuokoa, a i ole a e hookomo mai no ma ka leta, a hoouna
mai i ka Luna Pai.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole kauia
ku inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha ma ka inoa o
ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono
ke hopoia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau
no kela nupepa. H. M. WINI. (Luna Pai.)

KA "NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,
$2 00 per annum...........in advance,

ADVERTISEMENTS not exceeding 20 lines, inserted for $1 00;
twice for $1 50 ; and $200 for one month ; all advertise-
ments must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 50 cents per page.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus,

may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may

be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of

foreigners or natives, will be inserted on the subscription

list, until paid for. This rule must be strictly adhered to,

on account of the low subscription price.

H. M.WHITNEY.

Publisher.

* Volume 1 of the KUOKOA, bound, for sale, $4 00 each.
* Persons having complete sets of the above, can have
them exchanged for bound volumes, by paying $2.00.

He Inoa no Keliihelemauna.

Holu ke kuahiwi o Waialeale holu i ka ma-

kani,

Holu no i ka paia e Keaeloa,
Loa ka laau kaiewa lua i ka makani,
Iho loa mai ka wai ua penape lua i na pali;
Hele ai-mai ka wai o Namalokama,
Ke heluhelu la iluna o Hihimanu,
I auamo ia ka nui o na mauna,
I apo aku a apo mai a hapa ka nahele;

Paa ole i ka lomia e ka Lapua,
Ua kunaki a pilikia i Manuakepa,
Hala ole ka pahuna iho i Limunui,
Nakunaku lua i ke alo o na kahawai,
Ua hopo i ka pane poo ua o Kaliko,
lia ka ne i ka nui o Kaukaopua,
Nei aku la i ke pili o Pookii,
Ike oe i ke kano aunaki o Waioli,
I kokua lima ia o ke Koolauwahine,
Puupuua ka nuku kai i ke one o Mahamoku,
Lena ku piko hakoi lua i ka Puuwai,
Mau-na puu nianiau a ka ua Kanilehua,
1 ka hoowali kiilili ia e Kepahelehala,
Kii papani hone i ke kula o Hanalei,
I pauma wai ia komo i Lumahai;
Ua like laua me Luluupali,
Ku piha pono o ke kowa o Wainiha,
Ua mai aku la i ka pua kukui,
Newa ana nu hala o Naue i ke kai;
E mahalo ana i ku poloka o ka Hinano,
E nuu ana i ka hala ai a ke Kinau,
Nui iho la ka hanu o ku Waiolohia,
Nolunelu ohaha i ka noo lehua.
Ua kulana na kuahiwi i ka malie;
I ka hoohenahena kahela a Huena i ka ma-
kani,

i kalua muku ia lai ka Ohenana.
Ike oe i na puna ume a ka Mikioi,
I ke koai niniu ia niniu na iliwai,
Niniu mai ka huba lewa i ka makani,
Niniu mai na hono i ka mea mau,
Niniu Kulanihakoi la i ka lewa,
[ana huina koluia ka laula ka palahalaha o

ke alo o ka pali.

Ua lupa kohai wale i ke oho o ka mauu,
Ka naenae lauae aala i ka poli o Makua,
I puhia neeneeia ke alo o na mauna,
Ma ke kihi poohiwi hale o Mauliola,
Ola ka mea nona ka inoa ke ike — la!
E — ae a-e hooko mai — e.

Na S. W. HOLANIKU.

He kanikau no Moenahele.

A Wailua wau — la,

Ike ia lalo o kauapo — la

O ka lana malie a ka wai — la,

Ke holo mai nei kahi lio — la,

Owai keia maluna — la,

O oe paha e Moenahele — la,

Puukani o kaluulu nei — la.

Ulua mai a nui ke aloha — la,

A kupilikii ka manao — la,

A Kamae-e au — la,

Ike ia lalo o Hakalau — la,

Elua nuhou o laila — la,

O Ua wili pulu Halekuai — la,

Kuai oe oe i lole no'u — la,

I kipuka kauaheahe — la.

I lawe mai au a linohau — la,

A ai ka manu iluna — la,

Ninau ae o Moenahele — la,

Auhea oe e Maiwela — la,

A loha oe, aloha wau — la,

Lawe ke Akua i ka uhane — la,

E hoi e pili meia — la,

Me ka makua nui i ka lewa — la.

Pau kou ike ana i ka lewa — la,

Pau kou ike ana i ke ao — la,

I ka ai haaheo a ke kino — la,

A ka makua hoi i luhi ai — la,

I hoolako ai no ke kino — la,

I wailiula i silika — la,

I ka lei hulu mamo o ka uka — la,

He uhane he aloha — la,

Nou no e Moenahele — la,

Na KAKAE.
Kalihi Aukake 18, 1868.

HE KAAO

NO KE KEIKI ALII OPIO

CAMALAZAMANA.

A ME KE'LII WAHINE OPIO

BADOURA
I unuhiia noloko mai o ka Arabian Nights, hou-
makaia mai ka po hookahi haneri me kanahiku.
a pau i ke koena o ka po elua haneri me kanaha
lunamaiwa.

KA MOOLELO O NA KEIKI A CAMA-
LAZAMANA. O AMIGIADA
ME ASADA."

KE KAAO O NIAME A ME NOAMA.
HULU 13

ALAILA. AOAO MAI LA OIA IA IA-

nei i ke ano o ka heke ana a ka wa-

hine. "Hele aku, o ka poohiwi hema

mamua, a o ka poohiwi akau mahope.

a hooueue ae i ou mau papakole, iluna ila-

lo, o ke ano ia o ka hele ana a ka wahine.''

A hele aku la keia mamua e like me ka
iala kuhikuhi ; a i ka ike ana mai o ua lua-
hine nei, ua loaa ia ianei ka hele a ka wahi-
ne, nolaila, olelo mai oia, "E kali oe a keia
po aku hele mai au, a iawe ia oe iloko o ka
hale alii ; a ina oe e ike aku i na kaukaualii,
mai maka'u oe, aka. komo aku no oe me ko
pane ole aku ia lakou."

A nolaila, i kekahi la mai, hele mai ana
ua luahine nei a lawe ia ianei iloko o ka
hale alii; ia wa. komo aku la lana nei a hi-
ki i ka puka e nana aku ai i ka puka i waho,
olelo mai ua luahine nei, "E Niame, mai
maka'u oe, o hele a komo iloko o ka hale
alii, alaila, huli ae oe ma ka hema, a helu
aku a eliam pu?a, a i ke ??? o ka pu?a,
malaila e komo ai ; aia malaila ka rumi i
hoomakaukauia nou, a mai maka'u oe. ina
e pane mai kekahi mea ia oe, aka, mai noho
nae oe a pane iki aku."

Hele aku la laua nei a hiki i na ipuka, a
olelo mai ka mea ia ia ko kiai o ia mau pu-
ka, "Owai keia kaikamahine?" Pane aku
ua luahine nei. "E makemake ana ke alii
wahine o kakou e kuai ia ia."

A pane hou mai la ua kanaka nei, "Aole
mea komo mai ke ae ole ke alii, nolaila, e
hoi olua, no ka mea, ua kauohaia mai au e
hana pela?" Pane mai ua luahine nei, "E
ka Puuku kaulana, aia i hea kou noonoo;
no ka mea. ua ola ka mai o ka wahine a ke
alii, a ua makemake oia e kuai i keia kai-
kamahine ; nolalia, mai keakea oe, o haiia
aku auanei kela i ka Moi. a huhu mai aua-
nei kela ia oe, pepehiia mai oe." Alaila,
olelo mai ua kanaka noi e komo aku.

Alaila, komo aku la o Niame, a manao ae.
la e komo ma ka aoao hema, aka, e lalau iho
ana keia. hala ma ka aono akau. a manao iho
la keia e helu a elima puka, alaila komo aku
i ke ono, aka, e helu aku ana keia a eono. a
komo keia i ka hilai o ka puka ; a i kona
komo ana aku i ua rumi nei, ike aku la oia
he rumi maikai loa keia, ua hoonaniia i na
mea maikai a pau loa : a noho iho la keia
iluna o kekahi noho ko-ki, me ka ike ole i ka
mea a ke Akua i manao ai e haua mai ai ia
ia. a ia ia e noho ana, aia hoi, komo mai la
ke kaikamahine a ka Moi.

Ia manawa, ike mai ana ke kaikamahine
a ka Moi, manao iho la no hoi oia, he kai-
kamahine kauwa keia. nolaila, hele mai la
oia a olelo mai. "Owai oe e na kauwa, a
heaha kou mea i ko.no mai ai iloko nei ?"
Aka, aohe nae o ianei pane aku. Nolaila,
olelo hou mai Kela. "Ina o oe kekahi haia-
wahine a kuu kaikunane, a ua huhu oia ia
oe. alaila, na'u ia e hoomalielie aku, i lawe
hou aku ia oe."

Aka. aohe no nae o ianei pane aku; alai-
la, olelo aku la oia i ke kahu ona." E kiai
oku oe i ka puka, a mai hookomo, mai i ke-
kahi mea iloko nei."

Alaila, hookokoke mai la oia i o ianei, a
olelo mai. "E ke kaikamahine, e hai mai oe
ia'u i kou inoa, ame ke kumu o kou komo
ana mai iloko nei; no ka mea. aole au i ike
ia oe mamua." Aole no nae keia i pane iki
aku ; nolaila. komo iho la ka inaina iloko o
ke kaikuahine o ka Moi, a haha mai la i ko
ianei umauma; a i kona ike ana iho la, aohe
he like me ko ka wahine, nolaila, hoomaka
iho la oia e wehe i ko ianei lole, i mea nona
e ike ai ia ianei.

Ia manawa, hopohopo iho la o Niame ame
ka maka'u, nolaila, pane aku keia, "E kuu
haku, he kauwa wau, a e kuai mai oe ia'u;
ke noi aku nei au ia oe, e malama mai ia'u."
A pane mai kela, "Aohe pilikia e loaa ia oe,

owai oe. a owai kou mea nana i hookomo
mai iloko nei."

A olelo hou aku keia. "O ko'u inoa, e
ke alii wahine, o Niame. ke keiki a Rabia o
Cufa, a ua lawe mai au i ko'u ola iloko o
kahi pilikia, no kuu kaikamahine kauwa. no
Noama. ka mea a Hejaja i hoowalewale ai.
a laweia mai ia nei." A pane mai la kela,
"Aohe oe e loaa i ka pilikia." Alaila. olelo
aku oia i ke kauwa ana e hele i ka rumi o
Noama, a e hele mui oia.

Ma keia wahi. ua hele aku ua luahine nei
a ia Noama. (o ka luahine keia nana i lawe
aku o Niame.) a olelo aku, "Ua hiki mai
nei ko haku?" "Aole," wahi a Noama. Pa-
ne hou aku la ua luahine nei, "Malie paha
ua lalau, a komo hewa aku he rumi e."

Ia laua e olelo ana pela, aia hoi, komo mai
ana, ko kaikamahine kauwa u ke kaikuahine
o ka Moi i kena mai ai, a olelo mai ia Nia-
me, "I kauoha mai nei ke kaikuahine o ka
Moi ia oo."

O kp ianei ku no la no hoi ia a hele aku
ia i ka rumi o ke kaikuahine o ka Moi ; a i
kona hiki ana aku. olelo mai keia, "O kou
haku keia e noho nei me a'u. a me he mea
ala. ua lalau kona hele ana mai nei ; aka.
ahoe a olua mea e maka'u ai, ina pela ka
manao o ke Akua."

I ka lohe ana o Noama i keia olelo mai ka
waha mai o ka Moi, nolaila, ua piha koke
oia i ka olioli; ia wa, hele aku ia o Noama
e apo aku i ke kane, a heie mai la no hoi o
Niame, a apo aku kekahi i kekahi, a no ka
nui loa o ku laua aloha, ua hina like laua
ilalo ; no ka mea, akahi no laua a ike.

I ko laua pohala ana ae, olelo mai ke kai-
kuahine o ka Moi. "E noho iho elua, a e
noonoo kakou i mea no kakou e pakele ai,
mailoko mai o keia pilikia o kakou i haule
iho nei ma keia mea." Alaila, olelo aku la
oia e laweia mai ka mea ai. ame ka mea inu,
a i ka hiki ana mai, noho iho la lakou nei e
ai, inu, a pau ae la ka manao kaumaha ana.

Alaila, olelo ae lu o Niame, "Ina paha
wau e ike ana i ka hopena o keia pilikia.''
A olelo mai Ue kaikuahine o ka Moi, "He
aloha uo oe i ko kaikamahine kauwa ia No-
ama ?" Pane aku keia, "No ke aloha ia ia,
i komo ai au i keia wahi, a loaa ka pilikia i
ko'u ola."

Ia manawa, ninau aku la ua kaikuahine
nei o ka Moi ia Noama, "He aloha no oe i
ko haku?" A pane mai kela. " E kuu haku
wahine, no ko'u aloha hoi ia ia, i ano e ai
ko'u kino."

A olelo hou mai la ke kaikuahine o ka
Moi, "Ua aloha like olua, a o ka mea nana
olua e hookaawale, e pau kona ola ; e hoo-
mohala ae i na maka o olua, a e noho me
ka oholi." A komo io iho la no hoi ka oli-
oli iloko o laua nei.

Alaila, noi aku la o Noama i bila, a lawe
ia mai la no hoi ka bila. a hookani iho la
keia me ke mele pu ; a pau kana hookani
ana, haawi mai la oia i ke kane, a hookani
iho la no hoi keia me ke mele no : pela ko
lakou nei noho ana me ka hana lealea, a ko-
mo ona ka Moi.

I ko lakou nei ike ona aku i ka Moi, ku
like ae la lakou a honi iho la i ka lepo imua
ona ; alaila, nana aku la ua alii nei ia Noa-
ma, a olelo aku, "E mahaloia ke Akua no
ke ola ana o ko mai." A huli ae la oia a
nana mai ia Niame, alaila, olelo aku la i ke
kaikuahine. "Owai keia kaikamahine e no-
ho nei ma ka aoao o Noama ?"

Ia wa, pane aku ke kaikuahine, "He ka-
uwa ia no ko haiawahine, aia ka ono o kana
ai. a noho aku keia ma ka aoao." Olelo
mai ka Moi, "Ma o Alahe, ua like no ko
laua ui; apopo wau haawi aku i rumi nona
ma ka aoao o ko Noama rumi."

Alaila, noho iho 1a ua alii nei, ai me la-
kou nei, a olelo aku la oia ia Noama e olioli
mai; oli iho la kela a pau, ukuhi hoa iho !a
no ke alii i ka uwaina a haawi aku, a olelo
hou aku no e oli, a oli no, a hookani iho !a
no hoi keia i ka hi!a. a oli ae la.

Pela ko lakou hana lealea ana a hiki wale
i ke aumoe, alaila, olelo aku ke kaikuahine
o ke alii, "E hoolohe mai oe. e ke alii o ka
oiaio." Ninau mai ka Moi, "A heaha ia

kaao."

Ia manawa, pane aku keia, "E ike oe, e
ke alii o ka oiaio, i ke kulanakauhale o Cu-
fa, he kanaka opio i kapaia o Niame, ke kei-
ki a Rabia ; he kauwa wahine kana ana i
aloha ai. a ua aloha mai oo hoi kela ; ua ha-
nai likeia laua, a i ko laua wa i nui ai, komo
like iho la ke aloha iloko o laua ; aka, ua
pilikia laua mahope, no ka hookaawaleia'na.
Mahope iho, imi ka poe haku epa i pahele
nona, a i kona hele ana mai ka hale mai, ai-

hueia oia. a lawea mai kona hale mai; aka.
kuana mai oia e kona mea nana i ainue i
kekahi Moi, no na apana gula he musani;
o ua kaikamahine nei, ua like kona aloha i
kona haku, me ke aloha o kona haku ia ia ;
nolaila, haalele keia i kona hale ame kona
ohana, a hele mai heia iloko o ka pilikia o
kona ola, e imi i kana mea i aloha ai. Ua
kaawale ia mai kona ohana mai. a hiki wale,
i ko laua wa i halawai hou ai ; aka, i kona
wa i hiki mai ai, aohe i liuliu iho ka noho
ana, komo mai ana no ka Moi nana i kuai
i ua kaikamahine nei mai ka men mai nana
oia i aihue, a kena koke no la no e pepehiia
laua, me ka hoohakalia ole? A pehea la kou
manao e ke alii o ka oiaio, no keia Moi ha-
na kaulike ole?"

Alaila, olelo mai ka Moi, "He oiaio, he
mea kupanaha maoli keia, a he pono i ua
alii ala ke kala aku ia laua, e like me kona
makaukau i ka hoopai ; no ka mea, he hiki
ia ia ke hoomanao i ekolu mea imua o laua;
o ka mua, ua hoopaaia laua e ke aloha like.
o ka lua, aia laua ia iloko o kona wahi; a o
ke kolu, he mea pono i ka Moi ke nana po-
no i ka hewa o na makaainana; nolaila, ua
hana aku ia alii i ka mea kupono ole i ke
alii no ka hana pono ole."

Alaila, olelo mai la Ue kaikuahine, "E
koi aku oe ia Noama e oli mai, a e hoolohe
aku oe i kana moa e oli mai ai;" a i ka pau
ana o ka iala olioli ana, mahalo aku la ka
Moi no ke akamai o Noama i ka hookani
ana i ka bila ame na mele.

Ia wa, olelo hou aku la no ke kaikuahine,
"E kuu kaikunane, o ka mea i hooholo i ke
kanawai mahina iho ona, he pono ia ia ke
hooko, a hana e like me kana mea i olelo ai.
nolaila, ua hooholo oe i ke kanawai maluna
iho ou, ma kau mea i olelo ai."

Alaila, olelo mai la oia ia Niame ame
Noama, e ku ne iluna, a ku ae la no hoi la-
ua nei iluna; alaila, olelo hou mai la no ke
kaikuahine o ka Moi. "E ka Moi, o keia
kaikamahine e ku nei. oia o Noama, ka mea
i aihueia, ka mea a Hejaja ke keiki a Tusu-
pa i aihue ai, a haawiia mai ia oe, ame ka
hoopunipuni mai ona iloko o kana palapala
ia oe, oia hoi ke kuai ana ona ia ianei no na
apana gula he tausani. A o keia mea e ku
nei, o Niame, oia kona haku ; a nolaila, ke
noi aku nei au ia oe, e kala aku ia laua, a e
haawi aku oe ia laua kekahi i kekahi ; no
ka mea, eia laua i kou lima, ua ai, a ua inu
i kau. Owau ka mea uwao no laua, a ke
noi aku nei nu ia oe e hoopakele i ko laua
ola mai kou wahi aku nei.''

Alaila, pane mai ke alii, "Ua hai mai !a
oe i ka oiaio, aole no hoi a'u mea e hoohiki
ai me ka hooko ole."

Ia wa, ninau aku oia. "E Noama, o kou
halai anei keia?" Pane mai kela, "Ae, e
ka Moi o ka oiaio."

Olelo hou aku la ka Moi. "Aohe pilikia
e haule maluna o olua, no ka mea, ke hoihoi
aku nei au ia olua." Alaila, ninau mai la
ia Niame, "Pehea oe i ike ai. eia keia ianei,
a owai kou mea nana i kuhikuhi aku i keia
hale, i komo ai oe maloko o keia pa ?"

Alaila, hai aku la keia i kona kaao mai ka
mua a ka hope: a he mea kupanaha maoli
no hoi ia i ka manao o ka Moi ; nolaila, ka-
uoha aku la oia e laweia aku ua kahuna Pa-
siana nei; a i kona hiki ana aku, olelo ae la
ke alii e haawiia mai i makana maikai loa
na ianei. A pela no hoi ka mea i hanaia
mai m Noama ame Niame, noho iho la laua
nei me ka Moi, a ka hiku o ka la, koi aku
laua nei e hoi; a ne mai la no hoi ka Moi.

O ko laua nei hoi aku la no hoi ia, nolai-
la, ua hoohui houia o Niame me kona ma-
kuakane, ame kona makuahine; a noho iho
la lakou me ka oluolu loa, a hiki wale i ko
lakou wa i kapaia mai ai e ku mea hooki lea-
lea, ame ka mea hookaawale hoalauna.

O KA PAU ANA O KE KAAO O AMI-
G1ADA ME ASADA, &c.

— I ka lohe ana o Amigiada ame Asada i keia
kaao, mai a Balama mai, nolaila, he mea
kupanaha maoli ia i ko laua manao; i ke
kakahiaka ana ae, hele aku la laua nei i ka-
hi o ka Moi, a i ko laua hiki ana aku, noho
iho la lakou e kamailio pu.

Ia lakou e noho ana, aia hoi, lohe aku la
lakou i ka walaau o na kanaka o ke kulana-
kauhale, e kahea ana e kokua ; ia wa, hiki

mai ana ka Puuku, a olelo mai i ka Moi,
"Ua hiki mai nei kekahi Moi me koaa mau
koa mamua o ke kuianakauhale, me na pahi
kaua ua unuhiia, aka, aole nae makou i ike
i ko lakou manao."

(Aole i pau.)

No ke Kau Ahaolelo.

No ke kokoke ana mai o ko kakou Kau
Ahaolelo o ka M. H. 1864, ka Monede mua
o Ianuari, nolaila, ne mea pono loa ia ou-
kou e na kupa o ka Lahui Hawaii, ke noo-
noo pono no oukou iho.

No ka mea, o ka la koho balota, oia no ko
oukou la i ku ai iluna, e like me ko oukou
ike ana i ka la 31 o Iulai, oia hoi ka ia i hoi-
hoiia mai ai ka Ea o ko kakoi; Aupuni. A
pela no auanei ka la a kakou o koho ai i ko
kakou mau Luna Makaainana; nolaila, i
mea e pono ai ia kakou ke kauoia'e e ko ka-
kou makemake maoli, aole o ka makemake
pihoihoi, aole no hoi o ka makemake hopu-
hopuahulu. Eia ka pono. o ka nana. o ka
hoolohe, a o ka imi, me ka noono iho.

E oioio nuu paha auanei kekahi poe o ou-
kou penei: "Hoaha la ka mea e nana ai a e
hoolohe ai, a e imi ai, a e noonoo ai?"

Eia, e nana. a e hoolohe, a e noonoo i ke

kanaka kupono e pono ke hele a lawelawe

ma ka oihana Luna Makaainana ; no ka mea.

ua nui no ka poe naauao e noho nei iwaena

o kakou i keia manawa; aka, o na waihoo-

luu a me na materia iloko o lakou, nole Iike.

A no ia like ole, nolaila, e pono ia kakou

ke noonoo i ka men kupono, ua kupono no

paha ma ka naauao; aka, ma kona ano okoa

mailoko a waho, a mai luna a ilalo, aole pa«
ha kupono ?

Nolaila, he mea nui a he mea maikai no

hoi ka noho aua o ka poe makaukau ma ke

Kau Ahaolelo, me ka hiki no hoi ia lakou ke
ike mua i kahi e pono ole ai i ko lahou lahui
makaainana ke noho oluolu i kekahi mau la,

a mamuli o ia noho ana oluolu ole e hiki ai
i ka poe makaukau a naauao no hoi, ke pale
ne i na Kanawai a me na Hoololi Kanawai.

ina he mau Kanawai a he mau ?????? Ka-
nawai paha ia e kaumaha ai na makaainana.

Nolaila, o ko kakou pomaikai a me ko ka-

kou poino, aia no i na Luna Makaainana a

kakou e koho ai, ko lakou kupaa ana me ka
hilinai i ke ola o keia lahuikanaka, a me ka

mahuna pa i ka maluhia o ko kakou Aupuni.

Aka, ke manao mai nei paha kekahi poe, e

waiho ilihualala ana ko kakou pono, me he
mea la ua ku kaawale aku ia i ko kakou ka-

ei hoku hele.

Aole no i ponalonalo ia kakou ko kakou

haulehia ana e na kaumaha, a me na ehaeha
e loaa mai ana ia kakou i kekahi manawa.
Aka, ma na Hale Ahaolelo Kau Kanawai. ua
ikeia ko kakou pono kuonoono i oni paa ila-
lo me ka manao ua paa ko kakou pomaikai.

Aka, hookahi mea makau, oia no ka akoakoa
lehulehu mai o ka poe makemake e hoololi
ae i ko kakou pomaikai o noho nei, me ke
koi i kekahi pomaikai iwaho, me ka manao
paulele, e loaa io mai ana ia pomaikai; aka,
he mea mau no nae na hoololi, e like me ke-
ia, ina ua ikeia kekahi moku, a o kekahi hale
paha, ua ano popopo kekahi mau papa a o ke-
kahi mau kaola paha, alaila, e pono no e hoo-
komo hou i mau papa a i mau kaola hou
paha, ma kahi o na papa a me na kaola i po-
popo. A pela no ananei na Kanawai a me
ke Kumukanawai. ina ua ikeia i kekahi ma-
nawa ua pono ole ke Kumukanawai a me na
Kanawai. e hoemi ana i kekahi mau pomai-
kai o Hawaii nei. alaila, e pono ke noonoo
hou ia ka mea e pono ai keia noho ana. ke
hiki nae ia me ke koma ole. Aka hoi, aohe
no he kumukuai i loaa mai ai ia kakou keia
kau noho lanakila ana, no ka mea, ua hoo-
paaia no ia ma ka ike a me ka naauao i loaa
mai i na Moi nona ke Aupuni e noho nei 5
keia manawa.

A oia ike. a me ia naauao, oia ka mea e
alualu nui ia nei e ka hapa nui o ko lakou
poe kanaka Akeakamai, a o ka hapa uuku
nae ua kokoke aku, a o ka hapa nui. eia no
ke au nei iwaena o ka moana nui. A nolaila,
e na hoa makaainana mai Hawaii a Niihau.
Heaha ka kakou Kana kupono ? O ka nana
anei i ka ohe i luliia e ka makani? A i ke
kanaka paha i. kahikoia i ke kapa pahee?
Aole pela ko kakou pono.

Eia ko kakou pono, e hoomaopopo no i ka
men i kupono i ko kakou noonoo ana. He
kanaka akamai, a he makau hoi i ke Akua,
oia no ka mea kupono; no ka mea, pela no o
Solomona, "O ka makau ia Iehova, oia ka
hoomaka ana o ka ike. "Pela aku no hoi o

Ietero ia Mose, "E hoomakaukau oe i poe

noiau o na kanaka, he poe makau i ke Akua,
a huhu hoi i ka waiwai aluna." Me keia
ka loina kupono e koho ai i ko oukou mau
Luna Makaainana, no keia kau Ahaolelo ae
e hiki mai ana. Me ka mahalo,

W. N. PUALEWA.

Honolulu, Augate 10, 1863.

Haiolelo a Mr. Humphreys.

Eia ino malalo nei ka haiolelo i hoopukaia
imua o ka ahaaina o ka Hui Aloha o ka ma-
lu u u o Lele, o Mr James Humphreys o
Waikapu, mu ka ia 31 — La hoihoi ea; ponoi
no ke ano o kana mau olelo.

Imua o oukou e na hoa aikane hui aloha
a me na aikane Hanohano a Kiekie hoi, i
poloai ia'ku e keia aha, i mau aoa pania pu
me ka olioli i keia la, me oukuu ka maha-
loia.

Ke mahalo aku nei hoi aa i ka maikai, a
me ka hanohano nui i kau mai maluna o
kakou a pau, — a maluna hoi o keia papaai-
na kokou e ai nei, none mea nani ole; — ke
kaena nei hoi me ka hookamani ole, — owau
no kai oi ae o ka hanohano. mamuli o ka na-
na hanohano a oukou i waiho mai ai ia'u, i
mea ku aku imua o keia aha o hai aku i ke-
kahi muu olelo olioli nui, i hiki olo i ka mea
hookahi ke hahai ae, oia hoi keia: I ka la
25 o Feberuari, M. H. l843. — Ua kuuia ka
hanohano Alii, o ke Aupuni Hawaii, oia hoi
keia Hae o welo ae nei, a mahope ae o ka
la 23 o Feberuari, aole ka Hae Hawaii ma
kona mau mokupuni a pau, aole hoi ma ko-
na muu kai ewalu. a hala na malama elima,
a me ua !a eha; iloko o ia wa, — poloai ae la
ko kakou Moi Kamehameha III i make aka
nei i na kauwa a ke Akua kiekie loa, e noho
ana ma kona mau mokupuni a pau. e hai
akea aku i kona mau makaainana haipule,
e noi aku i ke Akua kiekie loa. Ka mana
hoi o ke Aupuni Hawaii, i ka pomaikai no
kona Aupuni, a me ka maluhia hoi maluna
o kona mau makaainana, pela io no e hoike
kakou i ko kokou aloha maanei i ko kakou
Moi Kamehameha III i make aku nei. no
kana mau hana maikai, ma ke kaulima ana.
A mahope iho o ia mau mea a kakou i lohe
ae nei. alaila, hiki mai la ku lu 31 o Iulai,
M. H. 1843. — oia hoi keia la a kakou e pa-
ina nei me ka onou nui. i ka hoi hou ana
mai o ka Hae Hawaii, e kau hou maluna o
kona mau kia. a ke welo ae uoi uo hoi ma
na eheu o ko kakou mau makani kamaaina.
Aia ma na kahakai o ko kakou mau moku-
puni, a mo nu Aupuni Nui kahi i noho i.\
ai e na Kanikela Hawaii nei. mo ka hanoha-
no nui o kona mau kaha, elike me kona ano
hanohano imua o kakou i keia la. Nolaila,
i ka M. H. 1S-13 i ka malama o Iulai, Hio
mai la ka Hae Hawaii i laau hoola i ke ka-
umaha a me ka pilihua, a i keia la, ua lilo
mai nei ia i laau hoola no ka naoa a me ka
manawahua. Ua loaa mai hoi m kakou \
keia la na puu ai ai hoohialaai o ka olioli
nui, a ke olioli nei me ka makemake nui i
keia hana maikai, a keia Aha Hui o ka
Lai o Lele, e malama nei, i lilo hoi keia mau
hana, i mau mea hoike aku i ka kakou mau
moopuna, a me na kualua, i ka mea i hanaia
mai i ke Aupuni Hawaii ia wa. e like me
na kama o Amerika i ninau ae ai i ke kani
ana o na pu he nui wale i ka la 4 o Iulai, a
haiia'ku hoi ia lakou, o ka lanakila ana o Wa-
sinetona,he kuokoa hoi o Amerika Huipu-
ia — pela ka nui o ka makemake i keia ha-
na a keia aha, — e hai ia'ku i ka kakou mau
pua ke ninau ae lakou. Heaha keia ahaai-
na? Alaila, e kaao e ia aku paha kona Mo-
olelo, ka hoi hou ana mai o ka Hae Hawaii
me ka lanakila kupanaha, alaila, e hauoli pu
puha lakou no keia la ke hiki mai i ko lako-
u kau, nolaila, e nonoi aku kakou i ka mea
kiekie loa e hoomau mai i kona lokomaikai
pauaho ole i ka lahui kanaka Hawaii, ma
ku hooulu nui ae i keia lahui, me ka hooma-
lu pu hoi i keia Aupuni, me ka hoomau ana
mai hoi i ka lilo ana'ku o keia lahui i mau
hoa aloha pu, ma na wahi a pau o keia
ao. E like hoi me kana hana maikai ana i
ko Hawaii nei i kinohi, ma ka hoouna ana
mai i kana mau kauwa, me kana olelo hoo.
naauao. a me na pomaikai e ae he nui wale,
aole e pau ke hai aku, ua ike no kakou,
ke hoopau nei au i kau mau olelo no keia
aha, — A ke nonoi aku nei hoi au ia oukou
e na hoa ai. o kela ano, keia ano, e ku like
kakou iluna me ka mahalo aku hoi i ke koa
ikaika o kona poe kanaka ponoi, e hoonani
aku hoi i ka Alihikaua lanakila o ke Aupu-
ni Hawaii.

1. Oli aku ia Iehova.
Lanakila pomaikai.
He Alihikaua nani.
Pio e na enemi,
Haleluia, &c.

2. Lo George me na koa ona.
Kao i hooko iho ai,
Nani kou lokomaikai,
la makou na kauwa au.
Haleluia, &c.

3. Kii mai nei lakou e luku,

Huhu wale ia makou,

Hiki e mai la o Lono,

Lanakila no makou,

Haleluia, &c.

4. Owai hoi kou mea like,
Hanohano wale kou.
Nani no kou hemolele,
Kupanaha ano e,

5. Hapai kakou ia Iehova,
Ke lii lanakila ai,
O ke Aupuni Hawaii,
Ioni paa a mau loa.
.