Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 34, 22 August 1863 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

Ka Nupepa Kuokoa
[one line illegible]
Ka Peresidena a me na Demokarata o Nu Ioka.
Na Olelo Pane a Linekona, i ka Halawai a na Makaainana ma Albany (Alabane) ma ka la 16 o Mei. M.H. 1863.
HALE AUPUNI. WASINETONA.
Iune 12. 1863. MEA HANOHANO ERASTUS CORNING A ME EKAHI POE.E AE. — E Na Keonimana: O ka oukou palapala o ka la 19 o Mei, a me na olelo hooholo o ka Halawai Makaainana, i kukuluia ma Alabane. Nu Ioka, iloko aku nei o kekahi mau la i kaahope ae, ua loaa mai nei. O na olelo hooholo ma ka'u ike iho. he elua no kumu nui — o ka mua, o ka hoike ana mai i ka manao e ku mau ma ke kokua ana mamuli o ka Hui, me ka huli i ke kuikahi mu ka lanakila ana. me ke kokua pu no hoi mamuli o na Luna Aupuni ma na hana Kumukanawai a pili Kanawai hoi. ma ka hoopio i keia kipi ana; a o ka lua, he mau manao e ahewa ana i na Luna Aupuni, no kekahi mau hana Kumukanawai ole i manao wa!e ia, ma ka hopu ana i kekahi poe ma ke Kanawai Koa. A noloko mai o keia mau kumu elua, ua hua hou mai ke koiu, oia hoi o ka maiino paa o na poo maikai a pau i komo ma ia halawai, o ka hooikaika ma na mea a pau o holopono ai ka noho ana o ko Aupuni kuokoa, a me ka aina, iloko no o ka hana inoa lakou i ike iho ai, o na Luna Aupuni. O keia kulana a lakou i ku iho ai, ua hooia mai i ko lakou aloha aina, a ma ia ano, ke aloha aku nei au, me ka hoomaikai pu hoi i ka ama a puni no io mea. O ko'u manao pu no hoi ia ; a no ia mea, ua lokahi ko ka halawai manao me ko'u, a aohe kumu kue no ia mea. koe nae ko ano e hooko ai ia mau mea. A ianei au e hooki ai i keia pepa a e hoouna aku e pono ai, ina au e manao ana e ili ole mai ana kekahi kumu ino, aole ma ko'u kino iho, noloko mai o keia hoohewaia o'u. mu ko'u luina ana, i ka mea i ku ia'u ma ke ano o ka'u oihana, ke alo ole ao. Ke hooia mai nei na olelo hooholo, e kokua ana i na hana Kumukanawai, i mea e kinai ai i keia kipi ana ; aole no au i lawelawe i na mea e ae, a aole no au e lawelawe ana i na mea e ae, ke ike au. Aka, Ke olelo mai nei ka halawai ma ka lakou olelo hooholo, mo ka hoopaapaa mai no kekahi mau hopu ana, a me na hana e pili iliia ia mee, a maluna hoi o'u ia hewa, ke hewa, ua hana Kumukanawai ole au. Ke manao nei au aole. Ke hoike mai nei ua mau olelo hooholo ia i na mea i hoakakaia ma ke Kumukanawai no ke ano o ke kipi, a me na pono iki hoi i hoakakaia no ke kanaka i hoopiiia no ke kipi, a ina paha ua hoopiiia no kekahi hewa e ae, ka pono i aeia ia ia e hookolokolo hikiwawe ia imua o ka Aha Jure. A ua hooholo iho no hoi lakou, "O keia mau kiai o na pono o ka makaaina-na, i mea e pale ae ui i ka hookaumaha wale ia mai e ka poe e Iawe kaokoa ana i ka mana, ua hanaia i mea e maluhia ai ko kino o ke kanaka, iloko o na wa haupaele." A i mea hoi e hoohalike ai, ua hoopili ae ua mau olelo hooholo nei, me ka olelo iho, "Ua haawiia ia mau pono i na kanaka o Enelani, mahope iho o ke kaua kuloko loihi ana, a uu hookomoia iloko o ko kakou Kumukanawai, mahope o ke kaua huliamahi." Aole anei e pono ka hoikeike ana ina e olelo pololeiia, o keia mau kiai ua hanaia a ua hookoia, i ka wa o ke kaua huliamahi. mamua o ka hoohio ana ae mahope o kekahi, a me ka pau ana hoi o kekahi ? Owau no kekahi i malama loa ia mau mea, mahope o ke kaua huliamahi, a mamua o ke kaua huliamahi ana, a i na wa no a pau. "Koe nae i ua wa kipi, a me na pilikia owaho mai. a e weheia e like me ka mea i ku ai i ka pono o ka lehulehu. Ke hai hou mai nei no ua mau olelo hooio nei. He 76 makahiki o ka hoaoia'na o ka noho ana Aupuni ma ke ano Repubelika, a ua hoikeia mai, aole wale o ka Mo ana o ia mea i pohaku kahua no na mea pili i ke Aupuni noho kuokoa; aka, ua hoikeia mai, o ia mau mea na mea nana e hooloihi mai ka noho aua o ke Aupuni ma ke ano Repubelika."
Aole no he mea nana e hoole mai kona hoaoia ana iloko o kg manawa i oleloia, a hiki wale mai i ka wa o keia kipi ana, ke kapaeia ae kekahi haunaele iki ma Nu Olina ; a aohe no paha he mea nana e hoole mai i kona kupaa ana ia hoaia ma-hope uku o ka manawa e pau ai keia kipi
ana. Aka. o keia mau ano o ko Kumukanawai. aohe pili iki i ka ninau e waiho nei imua o kakou: no ka mea. o ka hopu ana i kue ia, aole no ke kipi ana — oia hoi aole no ke kipi ana hoakakaia ma ke Kumukanawai, ka mea hoi ina e ahewaia. o kona uku hoopai ka make — aole no hoi i hopuia me ka manao e hoopaa a e hookolokolo no kekahi hewa nui a hewa ino paha ; a aole no hoi i pii» i ke Kumukanawai na ano o ka hana ana a ma kona ano Kanawai, i na "Hoopii Hewa." Ua hopuia no ma ke kumu ano e loa, ao na mea i hanaia, ua pili pono loa no i ke kumu hoopii. E noonoo maoli kakou i ka hihia io nona keia hana ana a e hoopili ._ aku ma na wahi o ke Kumukanawai, e pili ana ia mau ano hihia. Mamua aku o ko'u hooliloia ana ma, keia wahi, ua oleloia, ua hiki no i kela a me keia o na mokuaina ke kauo ia ia iho mailoko aku o ka noho hui ana me ke Aupuni, a e lawe no hoi lakou i ko lakou mau pono a hana'ku ia mea, i na wa e; komo ole ai ka mea a lakou e koho ai i Peresidena. e like me ka lakou e make-make oi ; a ano la, e like me ka mea hiki ia lakou ke hana pili iki aku i ke Kanawai, ua huki aku lakou he ehiku mokuaina mailoko aku o ke Aupuni Mui, ua hao aku i kekahi mau papu lehulehu wale o Amerika Huipuia, a ua kipu mai hoi ka Hae o Amerika Huipuia, a na hanaia keia mau hana a pau mamua aku o ko'u nahu ana i ka mana o ko'u wahi nei, a mamua aku hoi o ko'u lawelawe ana i kekahi wahi Oihana Aupuni. A na ia kipi ana i hoomakaia. e hoohua mai i keia kaua huliamahi; a ma ka nana ana'ku, na hoomakaia me ke kapakahi nui iwaena o na noao kue. Ua hoomakaia ka hoomakaukauia o ka aoao kue. iloko o na makahiki i oi ae mamua o ke 30, oiai hoi aole ke Aupuni i hoomakaukau iho e pa-le ae ia mea, a ke kue aku hoi ia lakou. Me he mea la, he mea ua noonoo nui e lakou, iloko o ko lakou hilinai nui ana e hoopio i ka Hui. ke Kumukanawai a me na Kanawai a pau loa, e lilo ana no ia Kumukanawai a me na Kanawai. i men nana e keakea i ke Aupuni, iliili ka uua ana i ka holo mua ana o ka lakou mau mea i manao ai i ko lakou mau makamaka, a me ka poe e maliu ana mamuli o lakou nu wahi a pau o ke Aupuni, a me na anaina a pau o na makaainana. Mailoko mai o keia mau kumu malalo iho. o ka uhi o ke "Kaawale o ka hoopuka akea ana i ua manao," ka "Lanakila o ka hoolaha manao ana ma ka nupepa," a me ka "Palapala hookuu kino, ua hiki ia lakou ke hoonoho mau mai i puali kiu, i poe nana e hai aku ia lakou i na mea e hanaia ana e ke Aupuni nei, me ka poe hoolako aku, a me ke kokua aku ia lakou me ku hookonoko i na mea e pono ai lakou, ma na ano he tausani.'' Ua ike no lakou i ku wa a lakou i hoomaka'i e kipi ma ke Kumukanawai, ua hiki no ke hoopauia ka mana palapala kuu kino; aka, ua maopopo no nae ia lakou, he mau makamaka no nana e hoopuka ae i ka ninau, i ka mea mana e hiki ke wehe ne i ka mana o ka palapala kuu kino; a oiai ia manawa e hele ana no ka lakou mau kiu. me ka hooikaika i na mea a pau e holopono ai ka lakou hana. A ina paha e Iike me ka mea i iliia mai nei, ka hoopau ae o na Poo Aupuni i ka mana o ka palapala kuu kino, me ka lilo nui ole o ka manawa, malia puha o hopu wale ia ka poe hala ole, e like me ka mea mau iloko o na hana o ia u no hihia ; alaila, e ala mai puha ka haunaele hoohalahala no ia mau mea, a he mea no ia e kokua aku ai i na kipi. Aole me ka makaala loa e ike koke iho «i no kakou i ke ano o na mea i manaoia e na enemi no ia muu mea, mahope iho o ko lakou hoomaka ana e hoike mai i ko lakou kue, a me ka hoonioni pono ana hoi i ka lakou Masini. Aka nae, iloko no o ia hoopaa mau ia o ko'u manao, me ka hilinai i na pono kino o kela mea keia mea, ua hoolohi au ma ka hooholo ana i na men kaumaha, a'u i koi maheia mai ai e ike aku ia muu mea, he mau meu koe i ke Kumukanawai, a he mau mea hoi i iliki ole ke hooleia no ka maluhia o ka lehulehu. A he mea no nae i maopopo ma na moolelo, ua hiki ole maoli i na Aha Kanawai ke hooponopono i na hihia o iu ano; Ua hanaia na Aha Kanawai Kivila, i mea e hookolokolo pakahi ai i ke kino o ke kanaka, a o ka pa-lena no. kekahi mau kanaka i hana hui; a pela iho la i ka wa maluhia kaua ole, me ka hoakaka pono ia no hoi o ka hewa ma ke Kanawai. I kekahi wa kaua ole no, uu ala mai no na poe auaina aihue lio, a ua nui hiki ole ke hoomaluia e kekahi mau Aha Hookolokolo. Aka, o keaha ke kumu hoohalike no ka nui o ia poe, me ka poe e noho hoomakamaka nei no ka poe kipi, iloko o kekahi o na mokuaina pili Aupuni e noho mai nei ?
(Aole i pau.)
Olelo pane ia B. Kaulainamoku
E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe: Ua halawai au me na olelo huhewa pili ole a kuu hoa B. Kaulainamoku, i kakauia i ka ia 1 o Iulai. a hoopaia ma ka aoao mua o kou Helu 88. Ma keia, a ma kela mau pene a kuu makamaka, ua ike au. a me ka ehuehu pu paha. i ka waiwai ole o na olelo paio a kuu hoa iloko o ke kumu i hoohalahalaia: ohi ua hai no au imua o ke akea. a imua ou e Beni Kaulainamoku. moopuna a Hawawa. keiki a Hemahema, i ke kumu i hoohalahalaia'i, o kou olelo ana. "O ka ike i loaa ma na kula Apana he ike lapuwale, wa!e iho noia," nolaila, ua waiho aku au imua ou he mau ninau. 1 Heaha ka lapuwale i loaa ma na Kula Apana ? 2 Na ka ike anei i loaa ma na Kula Apana, i alakai i keia lahui ma na hana ku i ka lapuwale? 3 Ua makemake anei ke Aupuni e hoolimalima i kona dala. e kukulu i na Kula Apana, i mea a loaa mai ai ka lapuwale? 4 No ka lapuwale anei o ka ike i loaa ma na Kula Apana, i kohoia'i kahi poe i mau Lunakanawai, a i mau Misionari e holo i na aina e. Ua koi nui au ia oe. e wehe mai i keia mau haina paa o Kalawakua e ua kanaka paha nei, eia iho na ninau e ikea'i ka lapuwale io o Kula Apana, e imi oe a hai mai, oea ka niniole o ko maka i ike. a pane mai i na haina kupono. Ke kauoha aku nei au ia oe, auhea ko akamai pakui, i hiki ai ia oe e heluhelu pono me ka noonoo pono i ke ano o ko'u manao no Kula Apana, me Kula Beritania, ma ko'a mau kukulu manao mua ana, manao au, ua kani wale ko waha ma ka heluhelu ana, me ka hoomaopopo o!e; me he keleawe kani: a me he Timebila walaau la ke kani ano ole, wahi a Paulo. Ina e heluhelu pono oe, ike no oe i kuu manao kaulike no laua a elua. Ke lawe nei oe a kau iluna o kuu wahi manao kiekie, e kahi haumana a Kula Apana, a kuamuamu aku i kou pono i lona mai laila mai o lapuwale, heaha kou, he ona anei i kou wa i pane ai. a i ole, he moo hewa paha.
Ke hapuku mai nei oe i na Kanawai, i mea e uhiuhi laumamane ai i kou manao i malalo o kona malu, me he mea'la aole au i i ike i ke Kanawai, a me kou manao maoli. no kou manao maoli ka'u e olelo nei ua la-puwale. a o ka ike i loaa ma na Kula Apana, he ike i pomaikai ai keia lu hui i kona manawa. Nolaila, ua haawi au i ninau iaoe malaila. 1 Nohea kou ike ? 2 Heaha ka lapuwale i loaa ia oe, noloko o ka ike i loaa mai a Kula Apana mai? 3 He lapuwale anei ka malamalama o ka Mahina i kona manawa, no kou ike ana hoi, he oi ae ka mala ma huna o ka la ? Ai ole, pela oe e ike ai i ka hewa o kau olelo ana. E hauoli nui kuu naau, me ka makemake io e hai mai ! e hai mai !! e hai mui oe i na haina o na ninau a pau au e waiho aku nei imua ou ! no ka mea. ua kukulu au i keia mau ninau iluna o ke kahua au i hoowahawaha'i. Uu ike iho nei au i kou manao i keia la, ma keia Helu 88, he mau olelo io ole wale no, aole i komo iloko o ka makolukolu pe-peekue o ke ana kaulike e lele ai ka hauli, aka, he hua mua oe no ka papa pi-a-pa a Auahikika. ke kokoolua kanaka o ke!a manu alapahi, he Kioea.
Aole no hoi oe he hoa hoewaa kohu like no ka la makani, e ikea'i ka oiwi ui o ka moopuna hoewaa a Kawelo, aole no hoi o oe Ka hoa hoouka e okalakala ai kau hauna pahi, a e hala ai kau oana pololu. aole no hoi ooe ka iole e hala ai o ka pua pana iole a Pikoiakaalala, mai kahi e no, a pupu ana ku ula i Koianana; ua ka mea, ua ike iho nei au ia oe, e ku hoolehelehekiiana, maluna o ke kahua a kaua i paka ai i na la o ka hoouka ana mamua iho nei. nia ma ka Helu 73 & S2 o ke Kilohana Pookela, kau mau hauna pahi, a me na kaina o Kalawakua; aole au i ike i ko alo ana, aole hoi i ko wehe ana mai a he-mo, malaila au i ike ai, he wahi haumana oe i aoia aole nae i ailolo, no ka mea, aole oe i ai i ka puaa hiwa, o ko ku e ae nei no ia i waho e hooio ai, e i ae no au kumu ke noho mai nei, o Kukaliki, a me Likipaupaka. Nolaila, ke lawe mai nei no au ia'u hauna pahi mua maluna ae, i mau Imina nou no keia la hoouka, a oia no hoi na kaina a Kalawakua i paa mua ai oe, wehea inai. a i hemo o!e mai, mai nou olelo wale mai oe me ka pili ole i ke kumu hana, a lilo ia muu olelo makani waiwai ole. Ke olelo kuhihewa mai nei ua wahi taaka kiei awa nei o Haena, he maa ka kana, a ke ninau aku nei au, nohea ia ke kaula o kau maa, no na kumu olona no aenei i kae kahawai ? Aohe, aoe e ole ka paa. I ko maa ana mai, aole e pa ku lae o ko hoa paio, ina la he opule, he ia pakelo i kahaone, ua pa ko maa i ka lae o ka Alae, i nana iho kuu hana, e ula ana. a ka mai wale, hu kaaka a haalele wale ia Kukahaoa, kahi kanaka i holo ae nei, a Keaau holo ke olohelohe; nana keia mau olelo pahapaha ma ka Helu 88. A pela no hoi, ua like iho ia no hoi me oe ia wahi koa pahapaha, o ka wa kahiko. o Hainapau kona inoa, a i ka la i hoouka ai, ku ae no holo ana, aohe i ikea ka waiwai io iloko o kana mau olelo iloko o ka wa hoouka kaua. Aohe wahi lilo o Aahooka, ua like a like laua me ka holo kuaiwa. Ua oki ae la, o ike iho auanei oo, loaa iho ko mai kau he nahu.
Ko olelo mai nei oe, o Kanahuhewa kuu inoa, aole, e kuhikuhi ao ia oe, o keia ua i oleloia he ua Kanilehua. he ua kamaaina ia no Hilo nei, e o kana wahi e noho mau ai aia no ma ka lae ohia o Penaewa, a hiki i ka uka o Puliuli o keia wahi ua no. ka ua hoope pua hala o Upeloa. a nana hoi e lu ka lihilihi o na lehua o Mokaulele: he ua hehi kanaka keia no Panaewai a ina o oe kekahi e hele ana iloko o Panaewa. a hiki i Keaau, ua hehia oe e keia wahi oa. he wahi ua hiehie no noia kapa laau. aole e noea mai ia wahi ua, iloko o ke aluka, aia he la ina ie loa. a ikea aku ka pohina ma Panaewa, o Kauakanilehua noia i lohe oe. E hoomaha au e loaa auanei ko mai he poopuka; o ka mea pau ole o ke aho ka pulou. Ke hoi nei ko ka papa kahulihuli keiki, ua olu na pali, aia ka la i kapalaau. E aloha auanei. J. A. K. KAUAKANILEHUA.
Hilo, Hawai'i, Aukake 10, 1868.
KONA A., HAWAII. Augate 5, 1868.
E KA LUNA HOOPONOPONO E ; — Aloha nui oe : He mea oluolu paha ia oe, ame ka poe e lawe ana i ko kakou nupepa, ke lohe i ke ano o kekahi hihia i hanaia ma keia apana, iloko o keia mau la aku nei. O Hookano; ka mea i hoopiiia malalo o ka pauku 62 o ke Kanawai Kivila, no kona kuai lilo ana aku i kana mau mea hana kamaa, a ua hoopaiia he $100.00. ame ke koina. O J. Z. Waiau ka Lunakanawai nana i hoopai — a oia no hoi ka mea mua nana i kii aku e kuni kekahi mea hana : no ka mea, oia no kekahi mea hana kamaa me Kahookina. ke kaikunane hanauna o kana wahine, a o Wahae'e kona kaikoeke ponoi, ka mea hoi nana i hoopii aku. Ua kuni o Hookano i na mea hana kamaa ma Honolulu, a i ka hoi ana mai. ua hana no i ke kamaa a hala hookahi malama, aohe nae he holopono o ka hana ana i manao ai, a ia manawa, hele aku o Kahookina a koi aku e kuai i kekahi mau mea hana, aohe me he ae aku u Hookano, nolaila, hoi o Kahookina a hai aka ia Wa ia u i na mea ana i ike ai, he mau mea hoi i loaa ole ia laua mamua ; a o ka helo no ia o Waiau, a koi aku ia Hookano e kuai lilo mai i kekahi mea hana, a no ka ike ana mai o Hookano, o ka Lunakanawai maoli no keia e hele kino aku nei e kuai. nolaila, na maopopo ia ia, he pono no ke kuai lilo aku i na mea hana ana: no ka mea, ua loaa iki ia ia ke kanalua no ka holopono o!e o kuna hana ana, nolaila, ua ae oia, a ua lilo mai i ua Wa hu nei kekahi mea hana. ma ke kumukuai like me kona lilo i kinohi. Mahope iho. kii hou aku o Kahookina e kuai i kekahi mau mea hana, a o ka hapa nui aku no nae koe. I kekahi manuwa mai. kii hou aku no ua Kahookina nei e kuai, a olelo mai o Hookano, o ke kuai nui kona makemake; a ia manawa, komo nku o Kapala. a koi aku nana na mea hana, ia wa. ua aumeume laua me Kahookina ; aka. ua oi aku ka Kapala haawi mamua o Kahookina: nolaila, ua lilo ia Kapala na mea hana i koe, a no ia lilo ana wale no ia Kapala ke ' kumu i hoopii ai o Wahaele — e lilo no la ia Kahookina, e like me na mea mua i lilo ai ia laua me Waiau, ina no lu nole e hoopii o Wahaele no iu mea ana i kuai ai. Eia ka mou kupanaha loa, ua lawe ua Lunakanawai nei i na meu hana i lilo ia Kapala, "no ke Aupuni ka," wahi ana, a o na mea huna ia laua me Kahookina, aole i laweia ; no ke aha la, no ka puuwai paha ke kumu i hanu ai pela. Eia hou no, ua ike no ka hoi ka Lunakanawai, he mea hewa no Hookano ke kuai lilo aku i kana mau mea hana kamaa, no ke aha la Kona mea i hele" aku ai e koi e kuai, a loaa no hoi ia ia kekahi o ua mau mea la?. Ina ua oi ka loaa o Hookano mamua o kom lilo, aole no ia he mea e ahewa ai ia Hookano; no ka mea, na ka poe makemake no ke kumukuai i koho aku. Ua lohe nae au, he $1.50 ke poho o Hookano. Aole no hoi o'u manao, ua pili o Hookano i kela Kanawai; no ka mea, aole oia i kuai i na mea hana me ka manao mua i mea hoopukapuka; aka. i mea hana kamaa no; a no ka holopono ole ana o ka hana, nolaila wale no kona mea i ae aku ai i ke koi ana mai o Waiau, Kahookina, a me Kapala, Ina hoi e manao kekahi, ua hewa no o Hookano ma keia mea; alaila, ua pili like ia hewa i ka poe nana i koi aku i hoikeia maluna, mamuli o ka Mokuna V, o ke "Kanawai Hoopai Karaima." Hookahi haneri ka hoopai o Hookano ma ke dala, a "eono malama" ma ka hana, ke kaa ole ke aala. pela ka "Olelo Hooholo." a ma ka palapala hoohana i haawiia i ka Makai. "hookahi makahiki." He mea kupanaha loa keia, aka, aole o keia wale. pela no kekahi mau men mare ole ana i hoopai ai mamua aku nei, he 815.00 pakahi ka hoopai, a ma ka palapala hoohana, "ekolu malama" e hana ai. Ua ninau au ia Hookano i ke kumu o kona hoopii ole i ka Aha Kaapuni ; a olelo mai kela, "no ka maopopo ole." Hookahi mea kaumaha loa i kona manao, noka palupalu o kona makuahine, no ka mea, e laweia ana oia ma Kawa, ma keia mau la, mamuli o keia wahi hihia m:au wale. Oia iho la no ke ano mau o na hihia e hanaia nei ma keia apana. P. KALUA.

(Advertisements, announcements and notices appearing on the original of this page will be uploaded to this site at a later date.)