Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 37, 12 September 1863 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Helena a me ka poe Helene.

            Aole makou e hoao e wehewehe ae i na mea luhi a pau e pili ana i na makahiki loihi he umikumamalua o ko Helene kaua ana no kona kuokoa a i ikea mai ai ma na ke ano kuokoa malalo o ka noho  M@ ana malalo o ke Kumukanawai; aka, e hiki no nae i na poe e heluhelu ana i keia wahi kumu manao, ke ike i na moolelo liilii no na mea a pau o ia kaua ana, maloko o ka buke i hoomakaukauia e ka mea akamai Dr. Finley.  Ua noho loihi oia ma ia aina, a ua ikemaka no hoi i na mea a pau i nanaia ilaila, oia kekahi mea i lawelawe kino iloko o ia wa kaua, ana i hoike ae ai ma ua moolelo la ana.  Oia kekahi i komo iloko o ka puali koa o Gen. Gordon ma ke ano pualu, a i huipu no hoi me na poe Beritania e kokua ana ia Helene ia manawa.  Na kana moolelo o Helene malalo o ke ano o ka noho ana o na aina e, i hapai ae ia ia, a ke kulana kiekie o na poe kakau moolelo o Enelani; a ua hoikeia mai ka mahalo a me ke aloha o na Hele ia ia ma ko lakou haawi ana mai i ka inoa Alii ia ia, oia hoi, "Knight Gold Cross of the order of the Redeemer." (ke Alii Kea Gula o ka papa o ke Kalahala.)  O ka olelo ae o makou, ua kakau o Dr. Finley i kekahi buke maikai, ua like ia me ke kapa aku i kana hana he heana mana.  Aole e hiki i ka poe akamai i ke kaku moolelo, ke hoolilo ae i ke kaua huliamahi o Helene, i mea kaulana, a i mea puniheiia hoi.  Iloko no o ia au kaua, aole loa kekahi kanaka kaulana a kiekie o helene i puka mai.  Ua ike no o Dr. Finley ia pilikia; a e kana mau olelo i kakauia mamua o ke ea ana mai o keia au kaua ma Amerika Huipuia, ua hoopuka mai i na manao i ano like loa ke ano me na mea i hanaia iho nei ma ia aina, a menei no ia:

            "Noloko mai o kekahi kumu hiki ole ke hoakakaia, a i ka lokomaikai wale no o ke Akua e waiho ai kakou ia mea, aole o Helene i hoike mai i kekahi kanaka kaulana, a koa no hoi, a aole no hoi i hoike mai i kekahi Luna Aupuni naauao, a me na ʻ Lii Koa haumia ole, a me ka noiae no hoi.  Pomaikai wale no nae hoi, ua loaa no i na kanaka ka ike ma ke ano mau o ko lakou noho ana, a no ia mea i hiki ai ia lakou ke hoomau no ke kaua ana, i loaa ʻ i ia lakou ke kuokoa ana, a iloko no o ia naaupo a me ka hana pololei ole o na Luna Aupuni, a me na ʻ Lii Koa o lakou, ka poe hoi nana i hooponopono i ke ano o ka noho Aupuni ana.  O kahi no i nani nui ai ke kaua huliamahi e Helene, o ka lokahi o ka lehulehu mai o a o me ke koa no a me ke kuemi hope ole.  Aka, o ia mau hoomanawanui ana, a me ke koa no hoi, aole ia i lilo i mea e hoohoihoiia ʻ i ka heluheluia ana o na moolelo e ka poe heluhelu ia mea, no ka mea, ua hikinai nui mai ka poe heluhelu moolelo, ma ka ike iho i ka hoikeia o kekahi mau hana koa, a me na ano kaulana." (Vol I. Page 283) 

            No na mea e pili ana i na hana koa, na like no ka nele, me ka nele ana o ka aina i na kanaka koa ole, a me na Luna Aupuni kupono no hoi.  O ka hoopaa ana i kahi i kapaia o Mesologai, he kaua nani no ia, na oi mamua o ka hoopuni ana i kahi i kapaia o Salteau, wahi a ka mea kakau moolelo, no ka mau a me ka luli ole o ka hoopuni ana ia mau wahi; a he wahi hana kaulana no hoi ka hoopuni ana o Atena, ma ka hoouka kaua i Nawarino, ua hoopio mau ia na aumoku o Tureke: aka, ma ke ano akamai aupuni o ia kaua ana, ua oleloia e ka Moi George IV, pela ma kana haiolelo i ka wehe ana o na Hale Ahaolelo, "he pomaikai ili wale mai."

            Iloko o ke kau o ka M.H. 1821, ka hoomaka ana o ka hoohaunaele ma Helene.  Ua kiiia mai he ekolu poe Alele na na Alii Tureke, a ua pepehi malu ia lakou e na poe Helene.  Ia la ae no, ua pepehiia e na poe Helele, he ewalu poe Luna Auhau o Tureke, a he mau la no elua ma ia hope iho, hoouka aku la kekahi puali koa pualo Helene, he ekolu haneri paha ko lakou nui i kekahi mau koa Tureke he kanaono.  Na keia mau wahi hana ino uuku i ho-a-a mai i ka ula o ke kaua; a no ka nui loa no o ko lakou makemake i ke kaua, noliala, iloko o na malama ekolu, mai ka hoomaka ana o ke kaua, aia hoi, ua lilo i na poe Helene na wahi a pau o Helene, e moe ana ma ka Hema o Tamapile, a me Akatinua, koe nae na pakaua; aka, ua paa no nae i ka hoopuniia e na poe Helene.  A ina he kanaka akamai kekahi o Helene ia wa, ina la paha ua pau loa no na poe Tureke i ke kipakuia mailoko aku o Helene, mamua o ka pau ana o ia makahiki; no ka mea, ua hemahema loa na pakaua i na mea ai, a me na mea kaua.  Aka, ua ano e nae, no ka nele i ka mea kupono nana e alakai.  No ka mea, no ko ke Aupuni hoala koke ia ana mai e kekahi manaao ku koke, nolaila, ua lele mai oia e hooponopono ia ia iho me ka eleu nui.  Aka, aia nae iloko no o ka manawa pokole ma ia hope iho, hoaiaiia mai la ka anunu, ka liilii, a me ke kue-e i waena o na poe nana e hooponopono ana ke Aupuni; he nui wale o na moku kapela i hoolilo koke ia i mau moku kaua; aka, aole nae he loaa o ka poe Kapena - ua oi ka makemake o na Luina a me na Kapena, i ka hoowaiwai ia lakou iho me ka anunu, mamua o ke ala ana mai e kokua i ko lakou aina - a o ua ulumoku nei, aole i noho malalo o ke Aupuni; aka, ua lilo i kumu hookaumaka wale mai i na makaainana mai o a o.  Aka, iloko no nae o keia mau alai nui, ua holomua no ka hana a ka poe Helene.  I ka wa i hookumu ai o ke kaua ana, ua oleloia he wahi haunaele iki wale no - pela ka Tureke koakaka ana e - me ke kahi o kona mau kanaka kipikipi; aka, mamua ae nae hoi o ka pau ana o ka M.H. 1822, aia hoi, ua hoike ae o Helene i kona kuokoa, a ua lilo ke kaua, he kaua iwaena o na kanaka i hookaumakaia, me kekahi o na Alii ikaika loa.  Aia ka ikaika o kekahi aoao iloko o ka puuwai o na kanaka; a o ka ikaika hoi o kekahi aoaoa, aia iloko o ke akamai, a me ka naauao ikaika o ka Moi.

            Na Kanaka Hawaii ma Kaliponia.

            E na kamaaina o kuu aina hanau; Aloha oukou: - Ma Kalaponi aku nei au, a ua hoi hou mai nei.  Ua launa nui no au me na kanaka Hawaii e noho ana malaila, a ua ikemaka au i ka hapanui o ia poe e noho nei ma ia aina nui; a ma ka ninau ana, ua loaa ia ʻ u na inoa o kekkahi poe a ʻ u i ikemaka ole ai.  Ua makemake paha oukou e hai aku au i na inoa o ka poe i loaa ia ʻ u ilaila?  Ke pane mai nei oukou.  "Ae, pono loa hoi ha e loaa auanei ia makou ilaila kekahi o ko makou mau hoahanau i nalowale aku nei, a makou hoi i kuhihewa ai ua make, eia no ka ke ola mai nei no ma Kalaponi."

            Ae, e hai aku no au, a e hai pu aku no hoi i kahi a lakou e noho ai; i mea e hiki pono ai ia oukou ke palapala aku.  E nana pono i na inoa o ka aina i haiia malalo nei, a oia ka mea kakau mawaho o ka leta, i ho pololei; a eia hoi kekahi. e hoopili i hookahi Poo Leta, (Postage Stmap) elima keneta ke kumukuai.

            O ka nui na kanaka Hawaii ma Kalaponi, ke lewa nei ma o a maanei, aole noho paa i kahi hookahi, nolaila, aole maopopo loa ka oiaio o na papa inoa i haiia malalo nei, no ka mea, ua hele aku paha kekahi poe i kahi e i keia manawa.

            Hookahi wale no manao i koe o ke oki no ia.  Ma ka lokomaikai o ka Haku ia ʻ u, ua manao no au e hoi hou ma Kalaponi i keia hebedoma aku, e hapai i ka hana a ke Akua mawana o na Ilikini, a me na kanaka Hawaii ma ia aina, a ke noi aku nei au ia  oukou e na hoahanau a pau o keia pae aina, e pule nui oukou i ke Akua, i hooholo nui ai oia i kana hana mawaena o na kamaaina, a me na malihini e noho nei ma Kalaponi.

            Owau no me ke aloha nui,

            Kulika Opio.

Honolulu, Sepatemaba 2, 1863.

Eia malalo ka Papa Inoa, a me ka inoa o kahi a lakou i noho ai.

NA KANAKA HAWAII MA JACKSONVILLE, OREGONA

J. Pakua, M. Kumukahi, M. Kaauwaeaina, C. B. Kahoinea, S. S. Kanakanui, B. B. Makakoa, Moses Kaikiolani, F. Kalua, no Puna, H.; C. W. Kalua, no Maui; L. E. Kalua, no Kona, H.; H. Kamahiai, H. Kalawaianui, N. Inuawa, W. B. Kanaina, L. Kahanapule, J. I. Kamaka, J. Waihoikaeha, J. Kapapaulu, R. Kaenaena, J. S. Kaukalei, J. Kekoa, no Lehue, H.; George Bunker, John Kaalehua, T. Kahimaunu, J. Alapai, Daniel Mason, J. Kaholomoku keikikane, F. Nawahineelu, D. Keliikuhi, G. Naio, J. Kilua, Hale, Mary Lumahai (w), A. Akahiakalohelani (w), M. Kamakahiki (w), J. Haiekawali (w), Kaililauahea (w).

MA YAKEE HILL, BUTTE CO., KALIPONIA

John Poepoe, N. Kawaa, H. Hulu, J. Naiwiha, J. Kaluhi, J. Keala, J. Waelehonua, J. Kapapaku, T. B. Kuha.

MA CHROKEE FLAT, BUTTE CO., KALIPONIA

J. Kapu, no Makawao, M.; M. Manuike (w), S. Kaawa, Bill Kekoe, J. Keheana, G. P. Maikai no Lahaina, M.; J. Kahohuli, H. R. Nalau, W. D. Paniani, J. B. Makanue, J. I. Naai, J. Kahanui.

MA MARYSVILLE, KALIPONIA

Freman Kuaiwahia, Holokahiki, Robinson Pika.

MA FREMONT, YOLO CO., KALIPONIA

T. B. Kamipele no Kona, H.; Hikiau, J. B. Kahomana.

MA SACRAMENTO KALIPONIA

R. H. Nahoa, Pomaikai, Panai, Davida, Kimo, Kaio, J. Kahakawila.  He mau kanaka ui kekahi o keia poe.

MA MAXWELL ʻ S CREEK, MARIPOSA CO., KALIPONIA

J. H. Wahinealoha, J. A. Leimakani, James Mukoi, J. V. Nika, C. Hano, Kaalawa, Kapo, James Ma, Kuluwailehua, Kuuiwa, Keahileleakamaile, W. H. Kalili, Pikole, Hoomani, Kahawai, no Puna, H.; J. Kanahelewai, no Kaanapali, M., Kaukanui, Makuaikai, no Lahaina, M.; S. T. Haikoi, no Koloa, K.; J. H. Nahua, no Honolulu, Nakookoo, no Kona, H.; J. Kahue, no Lahaina; Kawaauhau, no Honolulu; Kika, Kamakaua no Tahiki; H. Kaliikole, no Waialua, Oahu; A. Kaikihana, no Lahaina; Chas. Aarona, no Molokai.

MA SALMON FALLS, EL DORADO CO., KALIPONIA

M. Nahola, no Lahaina; J. M. Kake, no Lahaina; J. Kekaula, no Lahaina; J. A. Kau, no Kaanapali, M.; D. A. Kahakawila, no Lahaina; A. S. Kamakapu no Hana, M.; Mary Waihinano (w) no Honolulu; B. Kaauamo, no Honolulu; A. Keaiia, no Honolulu; Harieta Kulailua (w) no Honolulu; A. Mapuawai no Manoa, O.; T. Kauhola no HOnolulu, J. G. Kaaiahua no Puna, H.; A. E. Mahuka no Kohala, H.; E Kualawa no Molokai; G. Keaho no Kohala, H.

MA IRISH CREEK COLOMA, EL DORADO CO., KALIPONIA

L. H. Kapuaa no Kaanapali, Maui

            Ma Kaliponia kekahi poe i loaa ia ʻ u na inoa; aka, aole au i ike pono i na kuianakauhale a lakou e noho nei.  Nolaila, e hai wale aku no au i na inoa.

            Napaka, Mulihele, Moluihi, Ioane Pulu, Ioane Kona, Nahaleloulu (w), Waipula, J. Nailima, Kulemoa Kaanaana (w), Mose Kekaao, Kiwai, Ella Waikane, Keaka, Alapai, a me Kalaau.

Ka hoomaka ana o ke kula Kahuana ma Wailuku, Maui, Sept. 1, 1863

            E ka Luna Hooponopono: Me ka mahalo.  Elike me ka manao i hooholoia e na Misionari, o ka Ahahui Euanelio o Hawaii nei, i akoakoa i ko lakou halawai makahiki ma Honolulu Oahu, i ka malama o Iune, e kukuluia ʻ i i kula ma Wailuku Maui, no ka poe e makemake ana e lawelawe i ka oihana e ke kahu Ekalesia, a Luna haiolelo hoi.

            Ua like ka manao pela, e hookumu ia i kula o keia ano, kahi hoi e ao ai ia lakou a makaukau i na oihana, a i kula kaikamahine hoi kekahi ma na wahi kaawale i na awa ku moku, nolaila, ua hooholoia e kukulu ma Waiohinu i Kau, Hawaii, kekahi, a ma Makawai, i Maui Hikina kekahi, na wahi e hoomakaukau ai ia lakou, i mau kakuahine no ua poe nei.

            Nolaila, o ke kula i manao ia no na keikikane i kupono i ka lawelawe ana i ka oihana o ke kahu Ekalesia a Lunahaiolelo hoi, ua ku, a ke ku nei ma ke Ahupuaa o Wailuku, o ka mokupuni o Maui o Kama.

            Ua hoomakaia ua kula nei ma ka Halekula o Z. Poli, e pili pu ana me ka Halepule, i ka la 1 o Sepatemaba, i ka iwa o ka malama, i ka hora 3 1/2 o ke ahiahi o ka A. D. 1863.  A eia na haumana i akoakoa mai i ka hoomaka ana.  O. J. Naloloa no Wakapu, Z. Poli no Wailuku, E Kekoa no Wailuku, J. Lani no Waiehu, D. Kapo no Waihee, S. V. Naimu no Kahana, Koolauloa, Oahu, a me S. N. Kaholokahiki no Waialua, Oahu, a o Rev. W. P. Alexander ka makua o ua kulanei, nana hoi e alakai a e kuhikuhi ia lakou iloko o na mea paa o ka Baibala, a o ke kahua hoi o ka hoomana Kristiano.

            Ka hoomana ana i na hana.  Mamua ʻ ku o kona ku ana, ua wahewehe mai ka makua o ua kula nei, Rev. W. O. Alexaneder i ke ano o ka hua helu 7, mamuli o ka nui o na haumana i akoakoa mai, wahi ana "He huahelu piha ka huahelu 7."  No ka mea hoi, ma keia hua na la ehiku o ka hebedoma, ma keia hua hoi, na makahiki sabati o ka poe Iudaio, a pela no hoi ka makahiki Iubile, pela no hoi ka la Penetekota, e hikuhiku ia, a hiki i kona kanalima ana, alaila, ka ahaaina Penetekota.  Nolaila, he huahelu piha io ka hiku, a he hua kaulana hoi iloko o ka Baibala oka.

            Nolaila, ke ao ia mai nei na keiki o ua kula nei iloko o na mea liilii me he la hoi, he wahi alakai na mea liilii i ko ke kanaka ano, a he kumu kaulana hoi ia e kaikai mahea ia ia, a hiki loa ʻ e iluna o kahi i kapaia, "Ka panepoo o ka hanohano," E like me kahi kuluwai i manao ole ia, e piha ana, aka, i kona haule pakahi ana i kela a me keia sekona, ai ka he manowai nui, a i nahaia, aohe iliili paaiho i ka mea o ka huki ia e kona motio.

            Ua ikeia keia ke nana ʻ ku ia Abelabama Lincoln, Ka Beresidena o Amerika Huipuia, he wahi keiki kakawahie kela, a he wahi kanaka hoehoe waapa no hoi no ka muliwai o Missipi, mai lalo mai kona pii ana a hiki loa iluna lilo, o kahi i pana mau ia, ka panepoo o ka hanohano.  Nolaila, ua akaka keia, he wahi alakai ka mea liilii i ko ke kanaka ano, a he kumu kaulana hoi no kona inoa iloko o na makahiki e hiki mai ana.

            Eia hoi ua ninaninau ia na haumana o ua kula nei ma kekahi mau ninau e pili ana i ke Akua, no ka mea hoi, he makehewa ka hoomana Kristiano ina aohe Akua, a ua makehewa no hoi na Baibala ina aohe he mea nanaia, nolaila, ua waiho ia mai keia, he Akua anei?  A he aha hoi kona mau ano.

            He nui na ninau i waiho ia mai, (aohe nae au i kauoha ia mai e hoike aku ia oukou e na makamaka me ka manao ana na lakou e huli i ka pane ana a me ka wehewehe ana o kela a me keia ninau i ka halawai e hiki mai ana.

            Nolaila, a loaa na mea hookala e oi auanei, na mea paahana, a makaukau ia keia mau mea, o ke kua no ka hope, ma ke keilipi, a olioli hoi, ina paha he kanikani a hoomaikai hoi ke koi kahi, a hole paha in a he koi hole, a pela ʻ ku, piha paa o nei mea he Akua, a me kona hoike ana oolea hoi, he Baibala.

            Nolaila, e na makamaka o makou mai Hawaii o Keawe a hala loa aku i Niihau, ka poe e makemake ana e lilo i kauwa na Iesu Kristo, a make ma on a aia, alae, a nana i ka hoku ao, aia la ua kau aoao ma ka hikina akau o Wailuku, liuliu ana, hauhoa kahi puhaka a paa, hikiikii ka nananana o ka wahi waa, hoolei aku ka ukana a ka lealea, kahi palaholo o ka hoomaloka, ke pa ʻ upa ʻ u hoi o ka manao nui i ka waiwai, ku no a maloeloe hahai mai iau, wahi a Iesu Kristo.

            O oukou hoi e na kaikuaana o makou, e moepoo maila ma ke kae o ka muliwai o Moremona, hohohoi mai kakou eia ia ua kolonahe ka makani i ka honua, ua pau ke kipikipi ana o na ale o ka pouli, ua lanakila ka malamalama, ua auhee aku ke ano pegana o ka make.

            E lakou la aku hoi, a me lakou nei ae hoi noke mai nei olua i ka papue i ka make i ke anu o ka Hao a me Hauailiki i nei mea ia o ka hoololohe.  E oukou e! eia ke aa nei ke ahi o ka hoomana Kristiano i Wailuku nei.  E hele! e hele mai kanalua! e ka poe o na hoomana e - Ua oki au maanei.  Aloha oe e ka Nupepa a makou a me kou Luna Hooponopono.

Z. Poli

Halaula, Wailuku, Maui, Sept 1, 1862

Pepehi Kanaka Hou No!

E ka Nupepa Kuokoa e: Aloha oe:

            E hai aku oe i kekahi nu hou ma ka apana o Makawao nei; ma ke ahiahi o ka la 28 o Augate iho nei, ua make i ka pepehiia kekahi wahine o Kainea kona inoa, ma Omaopio, Kula, Maui.  A penei ka moolelo i lohe ia mai ma ia pepehi ana, i ke ahiahi o ua la nei ua inu kekahi poe i na wai ona, a no ka nui o ka ona ua ulu mai kekahi haunaele nui maloko o ka hale, ia wa, hakaka kekahi poe, a o ka pe e noho ana maloko o ka hale ia manawa, o Moeanu, o Keanu a Manuhia, a me ua o Kainea, a he poe e ae no hoi kekahi, a no keia hahakaka ana, ua kipaku aku keia wahine i ka poe e hakaka ana, a o ka mea nana i hoala mai keia hakaka ana, oia no o Manuhia, oia no hoi ka mea nana i pepehi a make o Kainea, a penei no ka huaolelo i loheia mai ka waha mai o ua wahine nei, ma ia kipaku ana, "E hele oukou pela i kahi e e hana ʻ i i ka oukou hana, no ka mea he makau wau o pilikia mai auanei."

            O keia ke ano o kana mau olelo, a me kekahi mau olelo e ae no, a ma ia manawa koke no, hele mai o Manuhia a kui aku la ia Kainea a ku ma ka Maka, o ka make iho la no ia, o keia make ana nae, mawaho o ka hale, a ike aku la o Moeanu kana kane, a me Keawe, o laua no na mea nana i ike pono loa i ke kui ana, a hiha iho la kela ilalo ia manawa, kahea aku la o Moeanu, me ka olelo aku penei: "Auwe! make kuu wahine ia oe e na keiki."  No ka mea, o kana keiki no ia, a o ka mea hoi i make, he makuahine no ia nona, ia wa no, kahea mai la kekahi kaikamahine, me ka i mai. "E lakou la e ua make loa o Kainea."

            Ia wa no, holo aku la na mea a pau e nana, ua make loa kela.  Huhia aku la o Manuhia, aole nae i loaa, ua mahuka aku kela me ka wahine a kona kaikuaana, a ua hele koke aku kekahi poe e hai aku i ka Luna Makai o ia wahi, oia o S. Kalama, a ua hoomaka kela e huli a ao ia po, a i ka po o ka la 29 o Augate, hoi mai ka wahine ma ka hale, a nana no i kuhikuhi i kahi i noho ae o Manuhia, ka mea pepehi kanaka.  A ua kiiia e kekahi mau kanaka a laweia ma kahi o ka Luna Makai, a ma ka la 31 o Augate, ua laweia ma Lanaina e hookolokoloia ʻ i.  Eia nae, ma ka la 29, ua hele mai kekahi poe Jure Koronero e nana i ke kumu a me ke ano o ka make ana, a ua hooholo lakou me ka manao lokahi, oi hoi, ua make o Kainea ia Manuhia, no ke kui ana ma kahi hikiwawe o ka make.

            A o ka mea kupanaha nui ma keia apana, o ka nui loa o ka hana ana i ka mea awaawa, ke hooikaika nei no kekahi poe makai e kinai i keia hewa, aole nae he pio, nolaila, he pono paha e imi ia kekahi Kanawai hou e pili ana no ka ona, oiai e kokoke mai ana ke kau Ahaolelo o keia makahiki ae.  Me ka mahalo.

I. Nakila

Pauwela, Hamakualoa, Sept. 1863

HALE KUAI MEA HAO

MA KA

HALE UINIHEPA,

MA

ALANUI PAPU

AIA MALAILA E LOAA AI NA PALAU o na ano lehulehu. OO, OOPE, HO, KOI, MEA HANA A NA KAMANA, NA LAKA, NA AMIPUKA, NA KUI KAKIA HALE Me ke kumu kuai makepono loa.

W. N. LADD, (NUKE)

A. S. Cleghorn. AKE.

MEA KUAI LOLE

A ME NA WAIWAI E AE

Ma ke Kuai Kukaa a ke Kuai Liilii

AIA MA KA

HALE POHAKU

Ma ka Uwapo

Ma kok@ o ke Alanui Kaahumanu me Moiwahine

Ma Alanui Nuuanu

MAWAINA O

Alanui Alii me Alanui Hokele

MA KA AOAO HIKINA O

HALEOLA

Honolulu, Iulai 16, 1863                                 @

OIHANA LOIO!

JOHN L. NAILIILI.  AIA KONA KEENA oihana Loio @ Ke Alanui Nuuanu @ Ka Hale Kuai o A. S. Cleghorn ma ka Hale Aloha Kanaka Hawaii i kapaia

O HALEOLA

ma Honolulu, Oahu.  Ua@

            @

PAPA MAKEPONO!

AIA KA HALE KUAI O LUI C. H. LEWERS,

ALANUI PAPU, kahi e kuai oluolu ai.

PAPA OREGONA la hiki 3 iniha

LAAU KAOLA, oa a me na pou, a me na opaka e a

LAAU PA a me na PINE PA,

LAAU AHO HALE PILI,

PAPA ULAULA, PAPA PAINA,

PAPA KEPA

PILI ULAULA a me KEOKEO,

PENA KEOKEO, OMAOMAO,

ELEELE, ULAULA,

POHO, GALU, HULU PENA,

KUI o na ano a pau. LAKA.

AMI, KILOU, KUI KAKIAMOENA, KUINAO

PEPA HOONANI KEENA

PANI HALE, PANI ANIANI

ANIANI KAAWALE, PATE,

PANI OLEPELEPE

            Eia ka mea kupanaha ma keia wahi, na ka maku e hana i na paha apo he hikiwawe, kupanaka.  E hele nui mai e kuai a e ike wale i keia i KAMELO.

KAHIKO HALE MAKEPONO

A ME

Na Pahu Kupapau

AIA MA KA HALE kamana o S. Johnson (Ioane) ma Polelewa, Alanui Alii, Kahi a ku @ ai, o na

HOONANI HALE MAIKAI

O NA ANO A PAU

Na Pahu Kupapau Koa

A MAIKAI NO HOI, A ME

NA PAHU KUPAPAU PAPA PAINA

PU NO HOI KEKAHI

S. JOHNSON (IOANE)

Alanui Alii, Honolulu, Iulai 18, 1863       @

OLELO HOOLAHA

AUHEA OUKOU E NA MAKAMAKA A pau o ko'u mau @@@@ nei, ka@@@@@@@@@@@@@@ ai.  Ke ka @@@@ aku nei @@@ ia oukou e na makauaka, @@ ka p@@@ o Kala@@@@@@ An@@@ Owai o

Capt. A. White,

ke oukou hoa aloha, @@@@ an @@ H@@@@@ ke kauoha aku nei au ia oukou, e hele mai oukou @@@ k@@u Hale Kuai, e nana ai i na ano NU HOU o na lOLE, a@@ @@ keia ano @ a me na KAMAA HNU HOU @@@@ o @@@ a me na NOHO IO,  o kela ano keia ano, Eia no na @@@ Hale Kuai ke KO PAA a me ka MALAE@KE, a me na mea @@@@@@@@@ wale @@@ oukou @ e @@@@ e nana @@@@@@@@@@@ aku

A. WAIKA (HAOLE)

Hanalei, Kauai, Iune 18, 1863

He Loio a he Kokua

o

A. M. Kahalewai

UA MAKAUKAU KA MEA NONA KA @ kokua i @ hihia  Karaima, a K@@@@ a Hoo@@@@@@@ @ Wa@@@@@@ o ka poe a ike, a me ka hooki a @@@@@@@@@ Aha Hookolokolo o keia Aupuni i na makaukau @@@@ @@@@@@ i na Palapala o na @@@@@@@@ A e loaa no au ia oukou ma@@@@@@@@@@@ ma ka Hale Hookolokolo, ma ke Keena ka Mea Kaulana, C.C. HARRIS, @@@ Kuhina, @@@@ a pau @@@@ mai @@@@ ka makaukau i @@@@ ka hana @ o ka uku, i @@@@@ no me k@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Honolulu, Iulai 4, 1863

MAKEMAKEIA NA OMOLE WAIALA

A ME

NA OMOLE PENIKILA

KE MAKEMAKE NEI KA MEA NONA @

Omole Waiala a me na Omole Penikila, me keia a me kela ano ke laweia @ kona Hale Kuai, ma ku @ ke Alanui Nuuanu  @ ka Hale Kua @

G. @ McLEAN (Makalena)

Honolulu, Iulai 13, 1863

G. W. BROWN, PALAUNU

LUNA HOOIAIO INOA

UA MAKAUKAU KA MEA NONA KA inoa i @

G. W. BROWN (Luna Hooiaio Inoa

Honolulu, Iulai 18, 1863

MAKEMAKEIA KA IWI BIPI

KE MAKEMAKEIA NEI KA IWI BIPI o na ano a pau, a e ukuia no hoi i ka uku kupono no ia mea ke laweia mai ma ka Hale Kuai U@nepa o

Kale Olelo e ma,

makai o ka Uapo e pili ia me ka Hale Makeke, ma ke Alanui Moiwahine ma Honolulu.

Honolulu, Iulai 18, 1863

OLELO HOOLAHA

Luna Hooponopono Waiwai

O KA POE A PAU A Hueu k. 1 AIE AKU ai, ke kanohala aku nei e hoo@na mai i ka lakou mau @ i na mea nona inoa malalo nei mamua ae o ka la 23 o Sepatemaba ia nei; a o ka poe hoi a pau i aie aku ia ia, ke kanohala aku nei e hookao koke mai ano i na mea nona na inoa malalo nei.

W WEBSTER (Wepa)

MEHAUOLE,

Na Luna Hooponopono Waiwai.

Honolulu, Aug. 23, 1863      91-4@

 

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE.

Ma Honolulu.

J.T. GOWER. - Makawao, Maui

J.D. HAVEKOST. - Wailuku, Maui.

C.H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.

J.W. SMITH - Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO

NO HOI.

Laau hoopau Naio me na Koe,

 A DR. JAYNE.

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA

Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka

makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka

lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o

ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai

io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa,

ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.

O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino

nei.

Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono

keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka

ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i

ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka

pono ole o ka moi wahine,a me na mea like.

Penei no e lau ai i ka Laau hoopau

Naio me na Koe:

Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi

hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi

no ke keiki malalo iho o ka makahiki

hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i

na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna

ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono,

hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila

aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua,

a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa

e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai

maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau,

alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a

pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a

me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila,

pono no elima inu ana i ka la, penei;

kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la

ahiahi. E inu mamua o ka ai ana, aole

kokoke mahope iho.

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,

JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

He laau maikai a oluolu hoi keia no

ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo,

Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai

moku,ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no

hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.

Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei

i keia laau.

Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi.

Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia

paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i

ka iwakalua ka pono.

Ina he keiki mai na malama eono a

hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki

ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i

elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku

a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka

pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e

inu ia i ka manawa hookahi.

A inu ea, e hui me ka wai maoli

uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a

pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau

ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka

pilikia.

I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma

ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu,

e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i

ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i

hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i

wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko,

alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

Ina e luai ka mea mai, mahope o ka

inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai

hou aku no e like me mamua a pela no a

pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho

malie no hoi ka laau ma ka opu.

Aole a makou mea e noi aku ai i ka

lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku

ia lakou e HOAO PONO i na

Laau Kunu a Kauka Jayne,

hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i

hoakakaia no kana mau laau. Ua hooia, a e

hiki ana no ke hoola i ka mai

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na

mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole

i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i

mai ia.

HE KUHA KOKO ANEI

KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU

KANIA-I?

HE KUNU UMII ANEI

KOU me ka NAE?

AOLE ANEI HE KUNU OO

OU? AOLE ANEI OU MAI

KUNU? 

AOLE ANEI OU MAI

NAENAE? AOLE ANEI OU

EHA MA KA umauma?

AOLE ANEI OU KUNU

KALEA? AOLE ANEI OU

HU MA KA iwiaoao?

A ina ua loaa ia oe ia mau

mai, alaila, e ike oe i ke ola i

ka LAAU KUNU a Kauka

Jayne.

-------- 

NA MAI HOOPAILUA.

Mai o ke Ake!

Mai Nalulu a me ka mai

Dyspepsia.

(O ka nawaliwali o ka puu

hoowali ai, iloko o ko kakou

mau waihona ai.)

He pono ke ai koke i ka laau a

Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a

he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke

makemake i na laau hoonaha; a mai nui no

hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi,

ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua

mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi

mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a

ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi

manawa aa make no, a ina e malama pono ia

a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no.

No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea,

nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola

a Dr. Jayne. Me ka hiki ke hooia'ku i ka

maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo

mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na

laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu

ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu

ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia,

oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke

waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a

maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa

ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu

ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka

naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi

pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi

manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o

ka ai iloko o ka puu moni ai.)

O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne,

he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau

oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa

ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu

puia ka

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko

a hoopau NAIO me na KOE,

A Kauka JAYNE,

e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka

wahi o ka laau.

NO NA MAI MA KE AKE

 MAI LENA,

MAI MA KA OPU HANAWAI.

NA MAI WELA,

KA HAALULU,

KA MAI O KA ILI,

KOKO INO,

MAI NALULU,

MAI KUNA,

MAI WAHINE, ame ka MAI

HOOPAILUA.

Ua maopopo loa ke OLA o keia mau

HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka

lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he

maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka

hoola ana i na mai

PUHA.

ALAALA,

KAOKAO, PUUPUU, PEHU,

KUNAKUNA, Hanene, Lolo,

na mai wahine, a me na mai e ae, no ke

KOKO a inoino mai no i kana

LAAU HOOMAEMAE KOKO.

88-1y.