Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 37, 12 September 1863 — KA MOOLELO O ELEIO. [ARTICLE]

KA MOOLELO O ELEIO.

HELI' 2. fA MANAWA. nln au ae lao kakaalaneo in Lanikaula, " Pehea Sa au., anei ka pono o ke Akua o Anhuaiii ?" '<>* O'elo aku la o Lanikanla, " Aia no la ; i ka mea i pono i ko ke'lii manao. ina no he: aioha ko ke'ii» i ke Akua. oia iho la no ; a | ina hoi he huhu ko ke'iii i ke Akua, alaila, e hanaia no e iike me ka makemakeo ke'lii;' a x> ko ke'iii makamake wale no ke hanaia. Aka hoi, ma ka'u oihana, oia hoi ka oihana kauli. ke o'e'.o nku nei au ia oe. • E make o I Aahoalii.* no ka mea. iiia no e ola o Aahua-| iiī. alaiia. oia no ke kipi o ka aina, aone he| kipi e ae." | I ka ioke ana o Kakaaianeo i ka oleio aj ke kaula, alaila, hoopuiwaia mai ia kona iu-l namaoao e ka maka'u, aiaila, o koeA ae ko-| ke aku la no )a imua o ke kauia i ka make o Aahuaiii. | " A hooholo ke'iii rae ke kaula i ka make o Aahuaiii,alaiia. oleio aku ia oJUanik*nla i

ke'iii, •• E ke'ili. v kala aku i na kanaka a pau o ke»a pua.: o Maui penei k\ hana ana : ma; Waiiaka ;ivai a i'.ik; i an<*:. e Iv.wv mai i ka 'aa!.ma k- :a ao.io mai. a ma; Waiehu mai a hiki loa mai i Kaannpai: r,ei. e lawe mn: ;.o hoi ko lai'.a w»h e nu\ ia aoao mni. e hai'a ka wahie a nui." la manawa no. o ka hooiaha ia aku la no ' ia o ka iohe i na kanaka a pau ma keia Ahupuaa keia Ahupuaa a puni kain t manaoia e oki i ka wahie. ia iohe ana o na kanaka i ke kauoha a ke'iii, o ka manawa i'ho la no ia. ua akoakoa koke mui ia na kanaka me ka wahie e iike me ka makemake o ke'lii. A nkoakoa mai ia n.i kanaka a pau me ka wahie, a nana iho la ke Kaula a ike i ka nui o ka wahie, niaiia, oieio uku la ke Kaula i . ke iii, •• Ke īke neiau.ua nui ka wahie. aka,' hookahi mea ī koe. o ka nwa, nolaila, eia ka pono, e kii kekahi poe i ka awa, aia ka awa e kii ai, o ka awa o Kahana." Aia ia wahi iuka pono o Kaanapali, o ka awa nae o Kaanapali a pau.oia ka awa e kii ia ai e na kanuka, o keia awa nae i he awa hoohainu no ke akua, no AahualijJ[ A makaukau ka awa, a me nu mea a pau i : ka hooinakaukauia no ka pepehi ana ia Aa-; huaiii. alaila, hoomaka ae la !akou e pii i i ; kahi i noho ai o Aahualii. Lawe ae la na ■ kanaka i ka wahie a lakou i hoomaKaukau ai, hele pu ae la no hoi ke'iii Kakaalaneo me ■ na kanaka, mamuli o ke kauoha a ke Kaula. ' A i ka hiki ana o kelii. a me ke Kaula, a me na kanaka, ma kahi i noho ai o Aahu- ! alii, alaila, kamailioae ia ke Kaula me Aa-. hualii. Olelo aku la o Lanikaula ia Aahu-• ! alii, " E Aahualii, i hele mai nei au e hala-! i wai me oe, aia ko puni la o ka awa." , ! Alaila, olelo aku la o Aahualii. " Aole o'u makemake i ka awa." : A lohe o Lanikaula i keia manao o Aahualii, alaiia, hooikaika loa ae la o Lanikaula, : imua o Aahualii e ae mai i kona manao, , me ka inu i ka awa. ; A i ko Aahualii ae ana mai i ka inn i ka awa, alaila, o ko Lanikaula kena ae la no ia , i nn kanaka e mama i ka awa, alaila, o ka | mama ia ae la no ia o ka awa a nui: un hoopiha ia ka awa i na umekenui he iwakalua. i A pau ku mama ana o ka awa, alaila, hoka ia ka awa, a pau ka hoka ana i ka awa, ! alaila, hoohee ia ka awa ī na apu, a piha 1 na apu he iwakalua i ka manawa hookahi, alaila, olelo aku la o Lanikaula ia A huaiii, " E Aahualii. un pnu ka awa i na apu. o ka inu waie no koe." Alaila, aia mai la o Aahualii, a hoomaka ae la oia e inu i ka apu aw*a mua, a i kona inu ana i ka awa, alaiia hoomaka hou mai la na kanaka i ka mama hou i ka awa mamuli o ke kauoha a Lanikaula. I ka inu ana o Aahualii i ka awa, ii manawa, ua papaia na kanaka aole e lalau, hookahi wale no hana a na kanaka, o ka mama I mai i ka awa. : No ka mea, ua hoailona o Lānikaula ma kona ano kilokilo, a ua ike oia e m;ike io ana o Aahualii, no ka mea. ua maopopo i ko ke Kaula manao ka la e hoohninu nei i ka awa, ia Aanualii, oia o Mohalu. Ua oielo mua aku no oia ia Kakaalaneo, e waiho ka , hoohainu i ka awa ia Aahualii, nia a hiki i ka manawa o ke Kapuhua. O ke Kapuhua, oia ke kapu i o Mohalu. a e noa ana i ka wanaao o Akua. I ka inu ana o Aahualii i ka awa i ka la 0 Mohalu ka inu ana,a o ka make ana i ka wanaao o Akua. A no ka nui ioa o ka inu ana o Aahualii i 1 ka awa, niamuii o ka hookina o ke Kauia, • nolaila, niii ioa mai ia ka ona, a i ka ona ana o ke akua. maluhiiuhi mai la oia, a moe aku la; a i ka moe ana o Aahualn. no ka ona i ka awa, alaiia,keoa aku la ke Kaula i na kanaka e hoopiha i ka wahie ma ka waha o ke ana. A hoopiha iho la na kanaka i ka wahie.' e like me ke kauoha a lee Kaula. A piha ka i waha o ke ana i ka wahie, alaila. hoopiha ia | ka wahie inaluoa pono iho o ke ana, a pela i ! hooiii ia'i ka wahie maluna iho a pau pono.: A i ka pau ana o ,ka wahie i ka hooiliia, alaila, pupohi ia mai U ke ahi. a i ka w tt iho ! ana o Aahuaiii i ka ona o ka awa, a haiawai |aku la ka weia o ke ahi ia ia, aUiia, oni ae | la oia, a wahi ae la i ke ana, a naha ae la i ke ana. alaiia, komo ae la oia iioko o ka wa-j ; hie a me ke ahi, a la ae ia oia i ka wahie a j | me ke ahi» aku ta ka wahie, a no ka i ! nuiinaoli no o ka wahie i hooiiiia maiuna iho, ī nolaiia, iauakila oie ai oia maiuna o ke ahi„ = Aka, na oieioia. ua Poalua, okona waiho aina iloko o ke ahi, a make aku ia kona ki* j inoanoakua. !

A \k • o nunui'i okc ik'inm ka ūo o kc k:\ula Lmi<nu!-i. niailn. -•ik.ihi no a mnik.ii U\o !.i ko Kakaah::i'o nim;). Aknhi t;o hoi a noi!;o; aku o K.ik o i ni m.Jka;utuna o kei;i Aiv.:puna koia Ahupuna e hoi i ko iaUm wnh;. uo ka nu' A. u i inHk- 1 ae {iri ko k:ni o k\ an* A iri ii;o;v msi o Ua mako :u:a o A:ihu ui. ia Lauikauln, iilaila, hoaia hou ;v.ai ia '.:u ke'lii i kana haua mau o ka ono i S»a swa Wniohuo. Kooi.ui, Maui, knlu no a Eieio •• kii mau ni i ka awa no ke'lii. :\ hahaiia'i • Aahuaiii. (Maanei e hoi hou mai kakou a u kam ulio no Eioio, ame kma mau hatvi ma hope maiA I ka wianawa i hnouna houia'i o Eleio e kii hou i ka swa no ke'iii; ia manawa, hoio hou aku ia o Kloio mamuli o ke kauoha i ke'lii. I keia hoio ana nae o Eleio. ao!e oia i ho!o ma kahi ana e holo mau nei, no ka mea, ua maka'u ioa o Eleio i keia wahi, no kona uiualu ia ann no e Aahuaiii, nolaiia.mau no |iamaka'u iioko o Eieio. Nolailn, i keia holo ana ona, hoohuii ae la oia i kona heie ana ma ka aoao ma Kona. Maui. i I kona hele ana mai Kekaa aku, a huli m « ka noao Kona o M.nii, heie aku la oia a hiki i Honuaula, aiaiia, haiawai oia me keia wahine uhane, me Keiekeieiokaula. O keia wahine uhane i oieloia o Kelekeleiukauia kona inoa, kaikamahine hou no oh, aoie i ike i ke knne, aka, no kona mai ,ana a make, noiaiia, heie mai kona uhane a 'haiawai me Eieio ma Pohakuulauia ; aia ia ! wahi mauka pono iho o Puumahoe i Houua. , uia—a ike aku la o Eieio i keia wahine maikhi e noiio ana i ka puuoioina, kuhi aku la no o Eleio, he wahine mao!i no keia ; aoie ka ! eia ka he wahine uhane. Aka. iko Eleio īko Rna aku nae i keia kaikam.ihme. ao!e o kanamai o ka wahine maikai, a ha!awai kmo laua nei, he maka no he maka, he waha no he waha ; aiaiin, aloha aku l.i nn o Eieio ia ianei. aioha mai la no hoi kela ia Eieio. Alaiia, ninau mai ia o KH' , k« , leiokniila ja Eieio, " E heie ana kau iiuakai i hea ?" Hai aku ia no hoi o Eleio, " E hele ana au j ka awa no kuu alu." Alaila. ninau hou mai la no hoi o Kolekoieiokaula, " I hea kau iwa e helo nei." Hai hou nku la no hoi o Eleio, " Aia h ma Kooiau. i W'aiohue." Aiaila. oleio hou mai la o Keiekeleiokaula, " Ua ioihi ioa kau hele ana mai nei maanei. aia ae ia no ke alanui kokoke loa ma o ae o Wniluku, a ma Hamakua ae a Keanae. n Wailua, a malaiia ae o ka hiki no ia i Waiohue, aka, maanei ea, ua loihi loa." Alaila, oieio aku la hoi o Eleio, " t"a mna no au e hele mau nei malaiia, a ua aiuna paha a'u hele ana ma ia wahi, aka. no kuu alualuia ana e ke Akua o Koolau. e Auhuaiii, a mai make au, e ole ke kauia o Moioka; make ai ua Ak-.'a ia, a ua make oia, aka. o kana mau hana. ua kau waie mai nvi no ka weli ia'u ; noiaila. kuu mea i hele mai nei ma keia aoao ma kahi noie i heleia eia. Ala;la, pau ae ia ko Ke!ekel»*iokaula m:i* nao, a oielo aku ia nae oia ia Eieio. •• E la ae no ka awa koknke ia. o ka awa a kuu makuakane, e hoi no kaua alaiia, huhuki 1 ka awa, a nui ka awa o ko haku, aiaila hoi, i noho no ia a pau ka awa kii hou mai no. ua ike iho ia 110 īa waena, eia ka hewu, o ko hookolo ae ia makou, he hele mai no kou a [ka awa, huhuki no a hoi." Aiaila, olelo aka la o Eleio ia Keiekaieiokauia. u Aole e pono au ke uhuki i ka awa o kuu haku ianei, no ka mea.aole e inu kuu haku t ka awa o na wahi e ae, aia wnle no 0 ko Waiohue, i Kooiau ka awa, oia wa!c no kana awa e inu ai. fna hoi ha he tnu 1 ka awa o na wahi e ae, i na no hoi u \ ku koke ia aku no hoi ka awa no Honokohau, a me Kaanapania puni, he a\>-a kokoke !oa ia, aia no ka ia ala awa makemake o ko Waiohue 1 Kooiau." Alaila, oleio hou mai la o Keiekeieiokaula ia Eieio. " i inu ole hoi paha ko haku ika awa o na wahi e ae, i kou hoi aku no hat, aka hoi. ina no hoi paha oe e oielo aku ana no Waiohue no kf ia awi, aole ao paha kela e hoole mai." ! Alaila, oielo aku la o Eleio. " Aoie e Inalo ka awa o na wahi eae ia ia, aole no hoi e nalo ko Waiohue awa ia ia, no ka mea, ua maa kela i ka ona mau o ka awa o Waio- < 1 hue, a ina e lawe ia aku ka awa ona wahi } e ae, aole ola e ona iki ana, alaila, oka ho;ole la no ia. me ke kena mai no e hoio ; hou mai iio au i ka awa i ka po."

i A pvj ka }au3 karr;3i'.o ~r.a ma ka p-Ju c;c\-v". o Pc-hakji3uU. hoi p.i a*j h »:a uh-\ne o Kelek^i-eir.kauia*Eieio. a r.:ki i n!ar»u', r hni ai i knlii o Keiefc?i?i--kv -i rr.<» kona rmu mnkua. Alaib. ok-lo • ae ;a ka uhane Kes>k«?ieiokiuh h Elein. •• KiiiO e kipa kaua ma ka uhale o makou e a» ; : i -o n :rv n'*. 3;riila, heie i k:i a*»va oko hak-i." A' tk j ia o Eieio, "Ae ? he kanaka no i:r;f ko oukou ha]f." A " vku a no hoi o Ke}-'ke!eiok*.*ia{a. " A* • '. ti :iw3 no o kuu makuakane, a me ka •-va!.'.r.e hoi." A 3ii3 ninau aku }a o E]rio. ia Keieke:e;c k:-.uin. "Aia i h- a kou makuakane O;. ;oaku !a o Keiekeieiokaula, " Aia ko'u mak-i-'ikane iuka i ka inihiai me na kana-: \a <> nnkou a p-ui." () ko !nua nei hele aku !a no ia a hiki i k:j puuoioina mnuka ona haie o lakou. •ilaiia, ik'* jK)rio aku !a o Ele;o t ko iakou , >. ■>. M ka nina. k:hi i ku ai na hah» o i»"k:ui!a r::e na wakua or.a, aia no o Lua--1 :ua ia wahi i Kahikiuui. In iaua n» i '• noho nna i ke oioina, kuiiikuiii aku ia o Keiekeleiokaula i na hale o 'nk' U ia Eieio, •• fna oe e heie a haie !a <n. alaih. o ka wahine no nuaiK-i e noho ana noko o ke!a haie !a, o kuu makuahine ( ii'i ia, ainila, aioha aku no auanei oe ia ia,a nar.a hoi ia e aloha niai in oe ; a i ninau tijai auan'.u ke!a ia ne, nlniln, e o!e!o aku oe ia ia p"ri"i. ' Kai kn he!e pu ana mai nei mei ko'u hoa liele a hoi ae !a no ia i kona \vah>,'; a nana nuauni ia e ninau mai, 1 Aia i heaj kou hoa hHe V Aīnila, e ole!o aku oe, • Aia i j ke!a puo-a ia i koino aku la !a,' a!ai!a, nana I ia o ae mai ia oe, a nana no hoi ia e hai inai ia oe i kuu inoa, a i kena mai ia oe e ai. a'iaila, »• ai no oe a mnona, ku ae no kamalu>h\ i ka huakai i hele mai ai i ka , , !ojhi." Ia laua ii»>i e kamaiiio ana ma ka puuoioi- ! n i o Lualailun, akahi no a hoomaopopo iho !a o Eieio, ho wahin»' uhane ka keia a laua ; e kamailio pu nei. Aka, inamuli oke ka- 1 uoha a k»>ia waliine uhane e heie o Eieio e ai, ua av aku no o Eleio i ka hele e ai. Aka, ninau mua aku la nae o Eleio ī ua i wahine nei,—" Ina paha wau e hele a hiki ij ka liale o oukou, pe!iea la auaneiau e olelo nku ai i ko makuahino nou i manaoio maij ui k'-ia ia'u, o oe io no ka mea nana i nlnkai mai ia'u, a ike ai ko makuahine ia'u." Alaila, oleio aku la o Kelekeieioknuia. •' Ina oe e heie a luki i kuu makuahine, n i| ai oe a maona, alaila, e oieio aku oe i kuu; makuahine e iikt> me na oielo a kaua i kamailio mua a«> U'>i." Ae aku la no hoi o El.mm. •• A-." {.iole i i»tu ) I