Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 38, 19 September 1863 — I ola'i ka Lahui. [ARTICLE]

I ola'i ka Lahui.

" Pt hea e ala in n ni o I ikoh i ? No ka niea. ua uuku ia."—Aniosa VII : ō. Owni o lakoha i oleloi i, ua uuku ia ? Ma kau wahi. ua kapaia peln ka lalmikanaKa luiiaio. a ma kau wahi, ua kapaia peia ka Ekalesia kahiko o ke Akua. .Ma kekahinno ua like pu laua, ke nupuni mnoli a me kn Ekalesia, no ka mea. ma ia wa ua hoohui ia lnua ; n i kn emi ann o kn lnhui, ua emi pu ka Ekalesia ; a i ka hoohioloia ana o keaupuni. un hoohioloia ka Eka!esia. I ka wn o Amosn ua emi o lakoha. Ua hoi hope ka poe kanaka o ke Akun, no ia men. ua hoopai pinepine mai o I< hovn. Un jūlikin Inkou i ka wi, a i ka mai ahulau. a i ko lakou poe enemi. Aolenae iakou i mihi n huli i ke Akun. Nolnila, ua hoike mai , 0 lehovn ia Amosn—nia hoi, hnna iho la oia , 1 na uhim e ai i ka weuweu hope, oin ka ! mea e ola'i na holoholona ; a i ka wa i hoo : pnu ai lakou i ka ai nna i ka weuweu o kn ainn. alaila. puie aku la o Amosa. " E lehova kn H;«ku, ke noi nku nei au e kaia mai oe. —Pehea ja e ku mni ni o lakoba. no kn men. ua uuku ia " .Mahope iho hoike mni ni o lehovn kn Haku ia Amosa. aia hoi. kahea mai ia o iehova e ha' aka me ke nhi. a ai ino la i ka honua nei, a hoopau iho la i kau wahi. Aiaiin. i rku la o Amo?n, •• E ka Haku. e lehova. ke noi aku nei nu ia oe. e oki.—Pehea e aia mai ai o lakoha ? >io ka mea, ua uuku in." ] Xo ka nowaiiwali o Hawaii nei i keia ma-' nawa, ua piii keia olelo a ke kai ia ia oukou. | Pehea e aia mai ai o Hawaii ? No ia mea, ke hoakaka nei au i keia ninau : No keahn e nneane maule nei kei* iahuikanaka mahope o ka hana a na tnisionari maanei i na makahiki he kanaha. a iilo na dnla he mau niiliona ma keia hana, a make aku na mi*ionari makua he īwakalua a keu ? No keaha e anenne pio ka manaolana o Hawaii mahope o keia hana ame keia iiia nui ? I ka hoakaka ana i keia ninau. e hoole aku ana au i kekahi mau mea, aole otdrott i make malaila, a e hoike aku ana au i kekahi mau ! mea e ae, makila ko ouVou nawaliwali ame ka make. 1. Aole ouAou i make rto ka haiki o lo eukou aina* ame kauu uo Leia lahui. Ma ka moolelo kahiko, aole e ikeia ka ikaika a me ke kauiana o ka lahuikanaka ma ka nuī o

ka r.■ »ia n me kn i-iiuie.hu e s>nnak;i. E nina kao-i ::ī iie;-!;e. i k:- ;:- ; e Pere-Mi, un uuku i.i ; ;tone waiv.-a:. a iie hana knnaka. Aki. o ke an>> o ko H ,j ;*>e. k<> ';ikou ntc! j;'.o. ko iak-'U aknn ni. n ::ie ka ikaika i ka h.uia, a me ko iakou nlohn i ko i kou nina ponoi —oin nn mea i knu-l-mn aj o Heiene mamua o na a:in nui. ni'ia wniw.u. n pnapu i »n kanaka. E fior.hr» lll,-■ ia Hei- vit'a, me Kusia. :i me haiia pahn. O Heii-iin.i, he aina haiki. pnapu i na kuahiwi : he a:nn anu.a wi no hoi. ua loaa ka ai a ine ka i-a ma ka hnna luhi ion Aka. he poe kanakn oiaio kiMniin. ikaikn i kn hana he poe na-.iuno ku i ka wa. noiai n, ua oi aku ko i ikou kauiana mnmun o ko Rusia poe me ko lakou aina pnlnhni:«ha, mamua hoi o It:tlin me kona aiun m- hnnn. a me konn ieliuleliu ioa. A peln o Hawai! nei ma ka hoohaiike me Kina. He nina uuku loa k» in. 6000 wa e no mile kuea. uuku na k.inaka., aole pnha 60 i koe. aoie he nui ka waiwai o Hawaii nei. Aka. o ka kv Akua hana e p'ino ai oukou.a e waiwaini no hoi oukou, ;a e ano e ai oukou. oia ka Europa, a me ko Amen'ka e nana mai nei me ka mahalo n me . ka mnkemnke. mamun o ko bkou mahalo a irie ko lakou makemake \ nn ain-i o Kina, a 'me kolaila poe knnaka iie iehuiehu. .Mn keia nmu mea ua akaka. aole oukf.ni e mni<e : no ka uuku o ka aina. noie hoi no ka lehu-| lehu oie o nn knn ika. Ina e noho pono ou- . kou. noho nmemae. noho hana. e like me ka ! ke Akua knuoha. aiaila. e mnhunhua aunnei • kn oukou poe mnmo. a panpu kn aina i nn knnnkn Hawnii. A inn e mahini oukou i ka aina a puni. e mnhunhua auanei kn [ ;wniwai. a he miiiona pnhn, na kanaka e i npho me ka oiuoiu mai Haw 11 n Niihnu. i Mai kuhihewn uukou ; mai manao e make 'ann oukoii no kn Imiki o kn ninn. 1 ko'u ! mnnao o ka haiki o ko oukou aina a me ka le-huk-hu ule o na kanaka. lie innu men ia e aiuhnin ni keia lahui, a e kokuaia e na lahui e. Ue noho malie oukou a malamn i kn pouo. 2. Aole hoi i make keia lanui no ka nele ; i nn men e nanuao ni a e pono ni nn men a j ! p:ui. I k.a maknhiki IS2O. ua hiki mai nn | | rnisi'*nnri mun i Hnwaii nei. Un ae ia ia- i kou e noho'pu uie oukou. A mai ia mana-; wn a hiki waie i keia wa, ua mnhuahua nn ' men e unnuno ai. a e pono ai ou <ou rna ke kmo. a me kn mnnao, a me ka uhane. O : na kuia, no na makiia n no nn knmniii kekn-1 : hi men e pono ni. I ka makahiki mun o ko j na misionari n«-ho nna. un kukuiuia n?t kula i nia Oahu. A mahope, u-« kukulu:a na kula | mn Lahninn. nhiiia ma Maui a puni. Pela i ni i Hawaii. a ina Knuai. No ia mea, un : iuii na kanikn i aoin i ka lieluh iu. A maI hope mni. un' kukuluia ke kuin nui mn LaIhninalunn, a :;:e ke kuia kaikamnhine mn i ; Wailuku. a me ke kula hanai ma Hiio. Ua kukuluia na hale kuia u;e na hale puie m;> na npnnn a p-u, a ua noi i na kanika a piu. L-a hanwim ka B.iihila ia oukou e na misioinri, ine ka Himeni, ka Uooielo-ekalesia. ka Huh-kanaka, ki Hoikv-honua o Buniaka buke Haiao. ka Liri. a me na buke e ae. L'n paiia na a me na pepi nilii e naauao ni oukou a piu. L"a noia oukou i i kekahi niiu hana mioli, i ke kamana. kn . humuhumu. ke kanu piiaoi, a me na mea e ne. ka hanai hoiohoiona e pono ai. .Ma ke no nna a na misionari, ua i.»aa ia oukou ka pono o ka n.are nna. n pau ke ino o k» noho mnre ole ana : a ua loaa ia oukou ke Kumukannwai a me na kanawai e pono ai. Ma ko iakon ao ana. ua lo ia ii oukou ke kuaiaina. a me ke koho ba<ot ' ana. Ma keia mau mea. ua akaka lea, noie nawiiiwaii kein lahui > uo ka nele i na hann maikai a na mistonari. ina hnna e naanao ai, a e pono ai oukou. ; 3. Eia kekahi. ina e iiio keia iahui o Hni waii i mea oie, aoie kei ■ no ko ke Akua nus i ka hoomaikni i na hana maikai i hanaia i keia mau makahiki he kanaha. Aole i aua iki ke Akua i kona hoomaikai ana i ka h ina a kona | oe maanei. Alai kinohi mai o ka lakou hana, kokua mai no ia. Pela ma na kula, uoiaiia. ua nui ka joe ike i ka heluheiu a me ke kakauiima. Kakaikahi na aina i ike na kanaka a pau e iike me ko Hawaii nei poe. No ko ke Akua hoopomaikai ana keia i na kula. L T a hoomaikai mai o lehova i na kuia nui—ke kula o Lahainaiuna, a me ke kula kaikamahioe o Waiiuku, a me ke kuia h.inai o Hilo. Elima hanen paha a oi ae na haumana i aoia ma Lahainaluna. Ua ! liio kekahi poe o lakou i poe rnisionari i na aina e; a o kekahi be poe kahunapule ma Hawnii nei; a he poe kumu ao kuia Lekahi, a ua komo kekahi iloko o na oihana aupuni.

L .1 u n: wn i .o ke Aup::v H ■.w.r. •> • i •a. Pe-n p.-» ho» ke ku : a k;-i«a::»ai.n;e r.:a \\ a •uku. H» i:ui ii i ka ik i a.nhine ! ao;.i n»;i : a. 11. a ke :iv!./> ne: • tkcu he pvv.' k'.:t:ur.'o mn ;11 .ii:;a e. a na keia ai; no hei. lie nu: kn ī loan mai no ki ; i.uuu :na ia kuii. a ua iun ka n laupo nv.i ka hw;'.iu nnn i na kiua ia. A u.i lioomaika: ;i .n r.o hoi o I« hovn i nn hnnn e mn ke n [ v >e niua. o:\ hoi ka r:.ar»\ n m»* ke k;.u knnnwni nna. n :ne i.e koho balo;a nna, me ke LnU'pa. n me kn mnhiai af.n. Ua t:.. hualiun loa kn pomaikii o keia iahui ma ia mau un"i. Ak l .. n;a ko ke Aku i hnawi nna ma.i i ka Uhane Hemoieie, un ikei»» kn nui o koa i lokommkai i na kanakn Haw ii Aole i 1;U--liu ioa kn noho nnn o na m ; .sionnr ; i mua me oukou. n Imo : nkaia kn i<e Aku i hn:;n. a huli koke m;u kekahi pne. I ka mnknhi! i 1 $37. ua nininiin mai kn l'hane ilen.i.h e , me konn mann nui. L-n hoomakiin kn h nn miikni ma Wnimei i Hawaii. I kn i ana'ku, he nui kn poe i huii a hnnnuiiou -a. 31ahope lonn i ko Uiio poe in makan» m. ikai. a puni loa o Hawaii. Mai Hawaii,- ua hooi.ihaia n Maui. a Mo'okai. a Oahu, a hiki wale aku i Kauai. A nui kn poe i mnnnoin, ua iilo i poe haumana io no lesu K::risto. 1 ka inna'ku. he mea e keia hanna ke Akua m i kein pae ainn. O ko ke Akun hnna tnn- | oli no in. Aoie men hiki ke hoole i,\ mea. Ina peia. al.uia, ua aknkn io.i, un hoomnikai nui mai ke Akua i ka hann a kona poe knu- ; wa in« kein ainn. Noiniin. inn e nnke o Hawaii, aoie n» ke Akun ka hewa ; no ka mea. he nui knua mau hana e "la ;ti oukou |a pau ioa. Noinila. ke ninui hou aku nei au. No ke aha i nn v uie maule ai kem lahui o Haw.iii tiei ? E noonoo kakou i ke kunui o kein nawaliw.nli. I ko'u manno. ina emake o Hnwnii. e ma« ke aunn:i i i ii la iho, mnmuii o ka olelo a ke Akua ma G.ilntia VI : "7. S. " O ka ke knnnka i lulu. o kana hoi in e ohi mai ; o ka men e lulu ma k<>tia kino iho. no ke kino ia i e ohi nunnei i ka innke." U.i pih keia ka- | n.nwai o ke Akua i n i lahui ana'.a. e like i ine koni pf 1 i nnn i ke kanaka hookniii. A 'pehen ka lulu ann o kn Inhui H.iwaii { Ua i lu'u m īoii ia ma ko ke kino. L"a puui keia laiiui i na ieaiea ino. a me na hewa o kc!a aoo keia ano. L r a piha kn lahui i ka hewa. • Ua hanlele oukou i ka milmnn ana i nn kitio. a ua noho oukou iloko o ke ino a me ka j pelannia. Ua ko ouknu n.au hale. La ! iepo nn kino. Un iepo ka ai. Ua pelapela I knhi moe. Ua mnkau oukou i ka hnna. L"a i mnk.'make oukou ī ka pnlaunlelo. U.« kuko : oukou i kn leaien. A ua lilo ke koiohe i ; mea maikai in oukou. Ma t»eia m'.u nu-.> a pnu. ua iulu oukou ma ko ke kino. lkaiia h vmu no hoi ko oukou luiu ana ma ko ke ; kino mai ka wa kahiko mai. Mn ke. » i ana. un kokua ia oukou e keknhi poe k uiaka mai nn aini e mni. Un hooinnkn o L< no a me kona poe. o Vanekouvi a me kona poe e iuiu i ke ino, ka mni a me k t make mn kein īina. A maiiope mahu.ihui na mniihim i heie mai a kokua e lulu i ka m.nke mannei, un kapaia lakou he (oe iii keokeo. aka. ua i eleele ioi m naau o ii poe. Makemnke ia- : kou e noa na mea ino. a e kapu na mea inaikai. Mnkemake lakou e puhi. a e ku u. a e inu nn kannkn i ka mma e like me ko I kou m ik> make. Kue inkou i ka pono o ka oihana mnre. '* e aho e noho huikau." wahi a ko lakou manao. He m<*a pono oie ia i kou ka mnlu o ka ia Sabn:i. He mnikai in iakou ka piii w.nwai, k « hula a n e ka ona. Peia kn iulu ana o kekahi poe n«» na iaiii e mai maanei. A ua like ka inanao o Satana me ia poe. O kona makemake hookahi no ia no keia iahui. Makemake oia e uhi houia ka aina e ka naau, o a me ka pouli ; e puhiia a e inuia ka rama ; e ka malu o ka la S»bati ; e paapu hou kn aina i na heiau a me na akua kii. Ua hui pu oukou me Satnna, a me keknhi poe o na hhui e, e iuiu i na hua o ka make iwaena o ko oukou l.ihui iho. He hewa nui keia a'u e hooiii aku nei maiuna o oukou, e na kanaka Hawaii, oia hoi o ke kinai ana i ke kukui o ke ola o ka iahui holookoa. Aoie nae au i makemake e hoehaeha wale i ko oukou mau naau. Aka, pehea la e tuki ai ia oukou e haalele i na mea e poino ai, ke ike ole a lohe oie oukou mamua, he mau mea ino u ? Malin paha, ke kuhihewa nei ; oukou, he kumu e ka u ea e hoopio nei i ko oukou iahui; oolaila, ke weheia nei ko oukou kuhihewa, a ke haim aku nei ine ke aloha, ke kumu io maoli e poino ai ka iahuikaoaka Hawaii, i hiki ia oukou ke hoomao ,

rc;/o. a ha.n.t ;ke •.ei . a o.; . ' - k:; r:••.•>. via k heam e :k>>n ::o ke o;o'e r;0 kn n:nke. r.i noi i p.U k-::i niau o eio oukou n p l .!. E.a r.o nv »»*r.n o o.ikou k»:k.iiii p-00, no ko oukoa ' ih.i, no iio :ve :k.* a h;»nn hoi i :;n mea e pono ai ;*o ouk .. lahui. He pkv:k>. iakou no ka naui 'amn. h.- poe hnna iv,r.:, he {K-e m.ie•.*.>:»e. • hooikaika ne: lakou " mainma i nn kn'*nu :• oke oia. O lakou kn maian>nl.u: n . oka :• n.n. he paakai lakou no kn lihui. n he p- ••* kunui alnkai mnikai in ou no na r.iea a p>u K 'ia makamaka, »a hoatinnau ou\\z a p«. p»*hea ko oukou manao no I:\koba ī 01-io.: ma keia aina 1 Pehea e aln mai ni ka lihu: liawaii ? No ka mea. u.i uuku ia ? L*a mnopo[»o ioa, aole e pakole kein 1 hm no ka nui o ka aina, no ka mea, ua haik' !>■.> oukou nina—aoie e pnk> le no ka lehuiehu e kannka, he poe uuku wale no oukou —a.> e pikeie no ka Ekniesi;i nui ī kuku'u m in..i Hawūi. n Kauai, no ka mea, he hnp.n ka jx)e oiaio \U ko ona Eknlesia. A pvlira ? Ma ow.ii in oukou e pakeie .*i ? Nawai e hooia mai in linohi. kn m'a uuku n nawn iwali ? O ka'u ia e heakaka pokole aku a!a:la. pau keia olelo. Hookaui wile n > tntM i liiki ke hooin i ko ouieou lahui. oin o I 'hovi k»i mea m >nn. Nana i hnna na lniiui a pnu. a nana e hoo! i. Na kona iima wale no e hooia mai ī ko II iwaii noe. Hiki ia ia ke piie nku ini e; emi a pau ; pia ia in ka mana o Satana. H - ki ia i.t ke ho. iilo i ko na kanaka akanni i ka h <owalewaie i mea oie. Hiki no ike Aku i ke hnnwi mni i ku Uiiane Hetni>le!e i w.iinni» ni nnau o ka p< e |>alaUa, a aln m u lakou, a noonoo nn nn mea e pono ai ; i noho UMlie na k;umka n huna ika }K3nO. 1 iiio oakou i poe pono io, i poe haua m.'ui u hnna īkaika, e noho mnemne nna e i e me ke ano okn poe nanuao. Ina e hnni U Akua i keia hann, ainila, e ola mni nunnei '•> Inkoba, e pnkele auanei ka Inhui Hawnii e paa auanei ke aupuni, a e ?nau .<• ta » « u.> a. Ak «, inai kuhihewa oukou ma keia m. n. inai manao oukou e hnna ann ke Akua i keia hnna nui, ke noho palnka oukou n hiamoe. he iewalewa waie na lima a kikii nn a!o iluna e h.-lu ai i na hoku o ka Inni, me ko hnna ole. Aoie kokua ke Akun ikn poe hana ole. Aole oin e hoomaemae i kona Ekalesin, a hoopio i ka hewa, a ho-.ia i kn lnhui. ke pule ole nku oukou iaia, me kn pule ikaikn, a pule pinepine no hoi. P. !n ma na ninn a p.iu mni kinohi mni o ka hannann ika honua. No ia mea. ina miken nkoukou i ke ola a me ka pomaikai no ouke;. a no ka oukou poe mamo. aiaila, e noi nk:; oukou ia lehova, ka mea ia ia na makae.n maikai n piu. Eia hoi kekahi. Ua makemake ke Akun e iilo oukou i poe hoa hnna pu tm* ia ma ki hoola nnn iko oukou lahui L'a ike k;>iou, he mea man no ke Akua ke hana ma o k;imka ia. Mainuii o ka lulu ana i ka hun, a me ka m ilu ann i ka ainn, u i hoohun «: «i ke Akua i nn men maikai noioko ne <» k•. honua. Nolaih, ina aol* i kanuia, a mnh'ii ka ainn. aoieeio-n na hua. Pela ko ke Akua hnna nn.n iuaena onn iahui kauaka. Ma o kannka I.n konn hani ann Pela t::nnnei. Inn hana oleoukou. noho palaka, moiowa, niailn, ao!e e nin mai " i • koba. ao'e e pake e keia lahui. No in n:» 1. * nn h- a"'i3nnu,e aln koke mni oukou. E liio oukou 1 poe oinio, e hann pololei ani imua o knn ikn. a imui oke Akua. E hnaleie i r,n m» a ino me na hana ino. £ lilo oukou i poe inaemae ma ko ke kino no hoi. E 1.! : uukou i poe hnna iknika a hana mau. E a!oh •• Iko oukou nina nei. E aloha i ko ouko.: Aiii, ame ko oukou iahui ponoi. E ho-. man.no a e aloha iko oukou Makun mi kt Lant. E hoomanawanui ma na hana mi - kai, a e kupna ma ke ola o Kristo t hoo! t r>; ia oukou. Alaiia. e maikai ko oukou noho ana m . ke ho nei, a e komo oukou i ke o' i mau ma ke ao pau oie. Ano ke Akua mnna loa ka hoano a mt ka hoonaniia no ko oukou oia mau ioa. •