Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 39, 26 September 1863 — Page 2

Page PDF (1.55 MB)

This text was transcribed by:  Kelly Murray
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Pane no na Palapala.

@

@

@

@

@

@

J.A. NAHAKU, @ Kaanapali--Ua loaa mai kau leta me na @ he elima.  Ua hilinai makou @ e @ ma kai, a ua hooluolupono ia ko makou manao e kau hooia ana mai i ka mea a makou i nana ai @ He kumu alakai kupono keia no ka poe e @ ana i ko lakou maikai me ka @ me ka hoike @ mai @ pono, ame ia @ ma ko lakou hana ana.

@ o Hamakua, Hawaii---Ua loaa mai kau @ no ka olelo a kekahi poe, no na @@@@@@@@@ ka uhane o kakou.  Ua heluhelu @@@@@@@ no ke ano ole o kau mau olelo, no@@@@@@@ keia ma ka papa

G.W. KAUA@@@@@@@@LANI o Malauahe, Hamakua, Hawaii--Ua loaa @@@ mai nei kau leta, e pili ana i ka M@@ P@@@ e noho nei ma ko oukou wahi @@@@ ka nana @@@@@@@@@@@2 mea a maopopo @@@@@@ wehewehe, a me he mea la, ua pau @@@@@ akamai, i ke kakau ana i kou inoa loihi M@@@@@@@@@ a kou oe i ke kakau manao me ka ike @@@@ mea i kakau ai.  he hooluhi makehewa @@@ no ia i ka iwi; a, ia makou hoi i ka poe @@@ heluhelu kau opala, ua moe ma ka papa.

JK @@@@ o Lahainaluna, Maui--Ua loaa mai kau @@@@@@ nau ana no ke kumu i p@i @@@@ na @@@@@@ o Kapahulu, a o ke kumu @@@ a pai ole  @@@ hiki @@ mai o na hoike no ia mau mea; @@@@@@@@ aku @@ i na Luna @@@ mau @@@@@@@@

PA @@@@@ Lahainaluna, Maui--O kau leta nona ke @@@@@@@@@ Makua, ua loaa @@@@ mai, ua @@@@@ ia mea, a ua maopopo loa ia ma @@@@@@ kekahi o na huaolelo o loo, i ka pono@@@@@ N@@ wale iho no na olelo o @@@@@@@@@@@ makou manao he mea pono @@@@@ Ua hoo@@@@@@@@@ ka @@@@@ a @@@@ k@@@@ ma ke k@@@@ e hiamoe ai.

A@@@@@@ M@@@@@@ Honolulu.--O kau olelo pane ia P K@@@@@@@@ nei, aka, eia ke kumu e @@@@@@@@ o ko'u hai ole ana mai i kou inoa @@@@@ Nolaila, ua kakau pono mai no o P. Kalua @@@@@@@@@@@@ kau mea @@@ me mai @@@@@ ponoi:

Ma K@@@ Wailuku, Maui---Hiki mai nei ke kanikau o K@@@@@@@@@@@@@@ pu ole ana @@@ o ke dala, @@@@@@ paiia.

KEA@@@@@KANE@@ Hilo, Hawaii--Ike iho nei no makou i kau @@@@@@ ke poe "Wahine Palaualelo."  ua minamina @@ i kou hoolaha i ka palaualelo o kau @@@@@ aole anei e pono oe ke hele aku e @@ ma @ aku ia ia mamua o kou hookaleka e ana @ @@@@@@@@ imua o ke akea?  Pela ka pono.  A no ka manao ana pela, nolaila, aole makou e pai i kau olelo hakukole.

G.P. KA@KAWELI, o Kona Akau, Hawaii--Aole e pai a @@@@@@@@ a ke @@@ "Luna Helu Pono ole," no ka mea, @@@ na mea e pili ana i ka inoa maikai o kekahi poe, he makemake makou e hoomaopopo @@@@@@@ mea ponoi  O kou inoa @@ no anei o K@@@@@@ Aia a hooiaioia mai, alaila, paiia ua @@@@@@

WAILI@@@@@@@AWE, o Waipio, Hamakua, Hawaii--Aole e paiia kau leta nona ke poo "Ka make Emo @@@@@ o J.W. Kauwahi," no ka mea, ua paiia no ka moolelo o kona make ana i keia mau pule aku nei

J S K, o Mani@me, Hamakua--Ua waihoia kau leta nona ke pao "Ka make ana o J.W. Kauwa@@," no ka mea, ua lawa pno no na mea a oleloia me nona ma ka pepa o kekahi mau pule i hala aku.

KUMUKULA, o Lahaina, Maui--O kau leta nona ke poe "Pilikia na Kumukula," ua loaa mai no, a ua hoomoeia ma ka papa; no ka mea, ua manao ka makau, aia kahi pono e hoopii ai no na "Pilikia o na Kumukula," o ka Paresidena o ka Papa Hoonaauao, ke pono ole hoi ko lakou hooponopono ana me na Puuku Kula.  A no ia mea, e aho ka hoopii mua ilaila, mamua o ke kukahekahe ana imua o ka lehulehu ma ka nupepa.

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU SEPATEMABA 26, 1863.

            NANI hoi ke oneoneo mai nei o ka uwapo mokumahu i keia mau la, a o ka mea wale no a ina e hoike mai ke uwapo mokumaha, e ka mo-ku mai a ke Kilauea.  He nui ae nei ia la o kona ku hana ole ana, a ke ninu nei makou ia makou iho i ke kumu o ka hoohakalia ana o kona kapili ana; no ka mea, ke nee mai nei ka wa ulumoku, a oia ka wa e makemake nui ai o na kanaka e lawe mai i ko lakou mau mea kuai iloko o ka makeke o Honolulu nei, a nolaila, ke mamolana nei makou e hoohikiwaweia ae ka hanaia ana o ke Kilauea, i hiki ai ia ia he aloalo mai i na mea kuai o na ano a pau, a na kamaka e noho nei ma na mokupuni e aku o keia pae moku, i hiki ai ka lakou mau mea kana ianei, a i kuaiia'ku ai hoi no ke kumukuai e kaa pono ai o ka luhi o ka poe mahiai, a me ka poe hanai holoholona.  A ma ia mea e hoohoihoi ia'i ua kanaka a pau, e noho hana, a hooikaika hoi ma ke kanu ana, a me ka hana ana no hoi ma na mea e pili ana i ka poowaiwai mai ia lakou iho; oiai hoi ma paha e poho ka lakou mau mea kanu, alaila, e hookomoia auanei ke kanalua iloko o lakou no ke kana ana ma keia hope aku, a e komo pu hoi ke kanalua, a me ka manao hilinai ole i keia mea he mokumahu.

            Aole nae makou e olelo ana, me ka manao aohe e pono ka oihana halihali i na mokupuni aka, ke olelo nei makou, aole e hiki ke hilinai maopopo ia ka wa a na mokupea e hiki mai ai, aole hoi e like me ka mokumaku.  No ka mea, malia paha i kekahi wa, nahili loa ka holo ana a ka mokupea, no ke kue ia e ke a-u me ka makani, a ma ia nahili ana e poho ai, a e hala ai paha o ka wa kupono e hoolilo makepono aku ai na wahine a kanu, a me na wahi holoholona, a na ia poho ana e koi mai i ka poe manao hana e @, a e hoopau hoi i ka manao ana e hana hou aku.

            Nolaila, he mea pono loa i ke Aupuni a me ka poe Hui Hoaholo Mokumahu o Hawaii mei, ke kapili wikiwiki i ka moku Kilauea, aole makou e olelo ae no ko lakou pomaikai wali; aka, no ka pomaikai o ka lehulehu.  No ka mea, malia paha no ka hilinai o kekahi poe i ka mokumahu, nolaila, ua hooulu lakou i namea kanu palaho koke, me ka manao iko he mokumahu ka mea nana e ahai hikiwawe i ka lakou mea kanu a hiki i ka makeko o Honolulu nei, a iloko hoi o keia poino ana o ka mokuahi, nolaila, ua lilo ia i mea e poho ai ko lakou luhi; a e lilo ana ia poho ana i mea pana e hookanalua i ko lakou uakui hana ana ma keia hope aku: a ma ia mea e hoopoholopu ia'i ka mea nui a na poe makamaka o keia lahui e hoikaika nei, oia hoi ka hoolilo i na kanaka a pau o keia pae moku, i poe puni hana me ke kipaku loa aku i ka noho palaualelo ana mai o lakou aku.

            Ua lohe mai makou o ka poino ka o ke Kilauea o ka puka o ka ipuhao.  Ke manao nei makou he hiki no ia poino ke kapili koke ia, no keia manawa pokole, a oiai hoi oia e holoholo ana, alaila, e hana hou ia i ipuhao hou nona.  Aole kakou i nele i na poe paahana akamai, aia no ka Halehana hao o Mr. Hughes ma Ulakoheo, he hiki pono ia ia ke hana i na mea a pau e pili ana i na Masini, a nolaila, heaha la ke kumu o keia hakalia ana?  No ka nele anei i ke dala?  No ka makemake ole no anei e hooholo hou i ka mokumahu Kilauea maanei?

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

            PAI KII - E lohe mai e na makamaka a pau, ua hou mainei o KEIKI, Haole Pai Kii, a ua makaukau oia no ke pai ana ku i na kii o ka poe e makemake ana e paiia ko lakou mau kii.

            PANE IA N. J. KIMO. - Ua loaa mai ia makou he loaa na kekahi keiki kupa o Waimanalo, no ka pane ia N. J. Kimo, o Waimanalo no; a no ka piha loa o ka pepa o keia pule, nolaila, ua waihu makou ia leta a keia pule ae alaila paiia.

            KA PALI O NUUANU. - Ke hoomakaukauia nei ka hana hou ana i ke alanui o ka pali o Nuuanu, ma kahi no e pili loa ana i ka nuku, a no ko makou ike ana iho aia ma ia kahua kahi i noho mau ai o G. H. Luce, Esq., ka Luna Alanui o Oahu, nolaila, ua lana ko makou manao e holopono ana no kana hana ma ia wahi.

            NO KA WAIPIULA. - Ua hana mai makou e ka Luna Wai Nui o Honolulu nei, ua emi nui loa iho ka wai o ka piula no ka maloo loa i ka la i keia pule iho nei; nolaila, ua kauoha mai oia ia makou e hai aku i ka poe lawe wai, mai noho a hookuu maunauna wale i ka wai, o pilikia auanei kakou i ka nele i ka wai; anolaila, he pono i ka poe lawe wai a pau, ke hoomakauhi i kahi wai, aole hoi ka hoomaunauna wale aku.

            NA KA AHAHUI KUOKOA. - E na hoa o ka Hui Kuokoa!  Ua loaa mai nei kekahi palapala na kekahi lala o oukou e noho nei ma ka aina malihini o Apaiana, oia hoi o D. P. Aumai, e aloha nui mai ana no i na hoa a pau o ka hui ana i hooikaika ai iloko o na la opiopio o ka nupepa i kapaia ke Kuokoa.  Eia no ia leta ma ke keena Luna Hooponopono o ka Nupepa Kuokoa, a o ka poe hoa e makemake ana e heluhelu, e hele mai no malaila e heluhelu ai me ka manao hauoli.

            NA MOKU OKOHOLA. - Ua ku mai ka moku Okohola mua, oia ke Kiapa Washington mai Okasi mai, a o ka moku Reindeer, mai ka Atika mai, i ka la 14 iho nei o keia malama: he nui ka pomaikai i loaa i ko kakou mau moku Okohola i keia Kikina.  Elua wale no mau mea i loohia i ka poino, oia hoi o ka make ana o ke Kapena Brummerhop, o ke kialua Okohola Kohola, i powaia e na Hikini; a o ka nahaha ana o ka moku Okohola Electra.  Ua piha ka moku Hawaii Harest, no Kimo Pelekane ma ia moku,

            KALOHE LUAOLE. - Ua kalohe hoomainoinoia kekahi bipi waiu a Luther Severance Esq., o Punaluu, e kekahi poe kalohe.  A penei ka mea i manao waleia.  I kekahi mau la aku nei, ua hoopiiia kekahi mau kanaka e ka mea nona ka inoa i haiia'e la maluna, no ko laua hana i ka waiona, a lawe aku ia mea i na kanaka hana ona e hoowalewale ai, a ua hoopaiia ua mau kanaka la; aka, ma ka po no hoi mahope iho o ka hoopaiia ana o ua mau kanaka nei, o ka wa no ia i kiiia aku ai o ka bipi waiu a ua L. Severance nei, a poaloia ae la na maka a elua, a i ke ala ana'e o ka mea nana ka bipi i ke kakahiaka, aia hoi, ua poino kana bipi, nolaila, ua pepehi kokeia.  Auhea na makai o ia apana?  E hele ae e huli e ninau hoi, i hopuia'i ka mea kalohe.

            ONA HOU NO. - Ua ike iho makou ma ka leta a R. P. Kuia, o Koholalele, Hamakua, Hawaii, i ka ona nui o na kanaka o ia apana i keia mau la, e penei no kekahi o kana mau olelo:

            'I kekahi mau la i kaahope ae nei, ua ike maopopo aku au, ua hele nui mai nakane maluna o na lio, ame na bipi hoounauna, e alakai ana ma kahi o ka Ohia i ulu ai; o ka lu iho lano ia a nui, hookomo iloko o na eke a piha, a kaumaha na lio ame na bipi, o ka hoi aku la no ia a hiki ma na hale noho o lakou, o ka hana iho la no hoi ia a piha na ipu nui.  Aia hoi, ua maopopo e no ia lakou ka wa e imu ai, o ka hele iho la no ia ilaila e hoka ai; a ua hiki ae na olelo ano-e i ka poe e ona ana, a penei:  Kahaha!  ahu iho nei keia poe ona, o na kane me na wahine, ua pau i ka paa i ka uhi maka; pela ka hana a ka poe ona o Hamakua nei, he hakaka a haunaele hoi ka poe manao uahuha, a pale hoi i ke kanawai o ka aina, i haawi lokomaikaiia mai ai hoi ka maluhia maluna o ke lehulehu, a o ka poe hoi ka maluhia maluna o ka lehulehu, a o ka poe hoi e hana ana i na mea ona, ua like lakou me ka poka boma e hoopuiwa ai iwaena o ka noho kaulike ana o ka poe maikai."

            Aia la i hea ka poe kanaka o ke aupuni, i puka ai keia ino maanei?

            KA HUI MANAOLANA. - Ua pane ia mai makou e ka lono i ke aheahe makani o Launiupoko, ua hapai ae ka kekahi poe kaikamahine papa o ka aoao hoomana Katolika Hemolele i kekahi ahahui no na wahine o ia aoao hoomana, a me ka poe e au no hoi e huipu aku me lakou ma ia hui; o " KA HUI MANAOLANA" ka inoa o ia ahahui.  O ka hana aia poe i manao ai o ka imi i na mea e pomaikai ai ko lakou mau hoahanau o keia lahui i oia hoi ke kokua aku i ka poe i maiia, ma na nawaliwali o keia ola ana, a me ke ao aku hoi ia lakou i na mea a pau e pili ana i ka pomaikai hoano o ke aupuni e hiki mai ana.  Nani hoi ka hana maikai i hapaiia e keia poe Karisiano o ka aoao palupalu.  Eia ka hana pono i na hoa o ia hui, o ka hooikaika, o ka noho like, ka haalele i ka naau ke@ a me na hana ano Karistiano ole no hoi a pau.  O ka pono ka lokahi o ka manao i holo ka hana.

            ONA NUI MA KONA. - Ua loaa mai ia makou, he leta na J. W. Kuakamauna, o Kona Akau, Hawaii, e hai mai ana i ka nui o ka ona ma ia wahi, a penei no kaua mau oleloL

            "Eia ma Kona Akau nei keia mea, "He keu ka ona."  o Kahaluu ka makuahine, a o Kapalaalaea ka makuakane, he keu ka ona o ka laua makahiapo; a ke huliamahi nei na kane, na wahine, ame na keiki iloko o ka nenelu poho o ka pouli u au, i ka ua mea he ona i ka Papipi, nui a makolukolu ka hana a keia mau makua: a o laua na kumulau hoolaha ino o keia apana o Kona Akau nei, ke hele nei ma hu-ha ma he-ha na mea a pau loa i ka imu ana i na mea e ona ai, a nui ka hakaka ame ka haumele i ka poe ma."

NA MEA O NA AINA E.

Ka Onina a na Koa Aupuni.

            NU IOKA, Aug, 18. - Eia malalo iho nei kekahi me i haiia mai e ka nupepa Herald o Nu Ioka, e kona mea kakau moolelo e noho nei me ka puali koa o ka Patomaka, i kakau ia i ka la 16 o Aug. a penei no ua mau olelo la.  Ua hai ia mai e kekahi mekelo i mahuka mai mailoko o ka puali kau e Lee, a komo mai iloko o ka puali aupuni, ma ke kakahiaka ka o ka poakolu la 12 o Aug, ua nee hope aku ka puali holookoa o Lee, ma ke alanui ma Feradarikabuga, mai kahi a lakou i hoomoana mua iho nei, oia hoi o Kalapepa, koe iho la no nae ilaila ko Gen. A. P. Hill puali koa.  Ua hooiaio ia mai ka mea i lohe mua ia mai, oia hoi ka puka ana ae o ka haunaele iwaena o o na puali koa o ka Hema o na mokuaina mai o Tenesi, a me Karolina Akau.  O na poe koa o Karolina Akau, a me Tenesi, iloko o ka puali a Gen Hall, ua hoohiki lakou ma ke akea, aole lakou e kaua hou.  O na koa hoi o Misispi, ke koi ikaika loa nei lakou e hookuuia lakou e hoi i ko lakou aina ponoi.  Ua hooiaio ia mai na mea i hai ia mai e ua hika mahuka ala, e na koa kiu o ke aupuni.  Ma ka la 15 o Aukake, ua ikea'ku kekahi mau koa pu kaa me na pu, a me na koa lio lehulehu wale ma ke kaialu hea a o ka Rapahanoka, mauka ae o kahi i kapaia Falmouth.  A o kekahi olelo ia hoi, ua ae mai lakou ma keia kapa o Feradarikabuga, aka, aole nae i mamoioia ia mau olelo.  O na nu i lohe ia mai lei i keia la, mai ka puali ponoi mai o ka Patomaka, ua maikai no, no ka mea, ua hoikeia mai ka hopena o ka noho luakaha wale ana.  Ke hooliuliu mau ia nei na koa e ia puali, no ka hele koke aku imua.  Ua loheia no ka halulu o ka leo o na pu i keia kakahiaka, ua lohea mai ka leo ma ka hikina hema mai, me he mea la ma ka mamo mai o kahi i kapaia o Amerika Huipuia mano, a i ole ia, alaila, aia maoli no i Feradarikabuga.  Ua mau a kupinai ke kipu ana.  He nui wale na puali koa i hoomaka e oni aku i keia la, a ma ke ano o na mea i lohe ia mai ai i nehinei, ua hiki ke manao pono ia'ku he kaua ke hooukaia i keia kakahiaka.

            Ma ia la no ua hiki ia mai ka lono mai Wasinetona mai, e hai mai ana ua puka mai ua koa kipi, a ua hoano kaua mai i ke kihi hema o ka puali koa Aupuni.  Ma ka wai ikea mua ia'ku ai, ua kipu nui no na aoao hoouka, a oki wale iho no, aole nae i hoike ia mai ka hopena o ia mea.  Aka, ua manao wale ia no nae, i hele wale mai no ka enemi e hoomakakiu, i ike maka iho ai i ka nui a me ka ikaika e na koa Aupuni.  Ua manao paa ia no hoi e haalele ana na kipi ia Kalapepa, a me Gordonsville.  Ua lohe hope loa ia mai, he hoouka kaua ma Dumapela: ua manaoia he hoouka iwaena o na koa lio kipu, a me na koa ho o ke Aupuni.

NO KALETONA.

            Ma ka la 16 o Aukake iho nei ka hoomaka hou ana a na koa Aupuni e hoouka aku ia papu Sumeta: Na na pu nui a Gen. Gillmore i hoomaka i ke kaua ana malaila.  Ma ka hora eono o ke kakahiaka, kau aku o Adimarala Dalagalina iluna o ka Moku kaua Weehawken, a lawe pu aku la oia i ka mokuhao Ironsides, a me na moku hao e ae no hoi, a hoouka aku la me ka weliweli nui ia papuWagner me Gregg, me ka aneane hoopio loa aku ia papu Gregg.  Ua komo pu no hoi na moku kaua laau o ke Aupuni, iloko o ia kaua ana, a na lakou no i kokua nui i na koa aina o ke Aupuni, ma ke kipu ana ia papu Sumeta.  Ma ka hora 10 o ia kakahiaka no, ae aku ka Adimarala a me kona hae iluna o ka mokuhao Passiuc, a lawe pu aku oia i ka moku Putapsco, a holo aku la a he 1,400 iwilei mai Sumeta mai, a hoouka aku la i ka aoao pili moana o ia papu, me ka hoopoino aku no hoi.  He kana lima paha na pu i kiia mai e ka pu Sumeta, aole nae i hoopomoia mai na moku Aupuni, oiai hoi o ka aoao pili moana o ka papu Sumeta, ua hoopoino nui ia no.  Ua holo aku o Capt. Rogers o ka mokuhao Aupuni Catss kill, a hiki i kahi he 100 iwilei mai ka papu Wagner, Mahope iho o kona kipu ana'ku i na papu la, aia hoi, kula mai la ka paku oloko o kona moku, a lele mai kekahi apana, a make iho la oia, a me ka puuku dala, o W. Woodvury kona inoa, oiai e ku ana oia ma ka aoao o ua Kapena Rogers nei.  O laua wale no na mea i poino ma ka aoao o ke Aupuni iloko o na hora eono o ia hoouka kaua ana.  O na poino i loa'hia ia aku ia papu Sumeta, he ikeia aku no ke nana aku me ka maka, me ka ohenana ole.  Ua hana maalea no nae na kipi, no ka mea, ua hana iho lakou he pa hou mawaho mai o ka pa o ka papu Sumeta, he 10 kapuai ka manoanoa, a he 10 kapuai ke kiekie o ua pa hou la i hanaia mai nei e na kipi, i mea e wa-hi ai ia papu Sumeta.  Ua lilo iho la ia pa i mea ole, a ua pukapuka loa no hoi ke kino o ka papu Sumeta, a he nui no hoi na wahi i hoopoinoia, a ma ka aoao ma ka Akau Komohana, ua pukapuka loa, a ua noha no hoi a aneane e hiki ilalo o ka ilikai.

            O ke awa a me ka muliwai Stono, ua piha loa i na puka, Topedoes, (he mau poka pahu ia i waihoia ilalo o ke awa, a ina e kuia'ku i na moku, alaila, o ke poha aela no ia me ka ikaika nui.)  Ua loaa i na moku Aupuni he 12 poka Topedoes, ma ka muliwai o Stono, a ua poha kekahi malalo o ka mokuhao Patapasco, a ua hooleleia ua mokuhao la, he hookahi kapuai mai ka ili ae o ke kai, me ka poino ole nae.  Aole kekahi o na mokuhao Aupuni i loaa hia iki i ka poino, iloko o ka hoouka ana aku i na papu kipi, ma ka la 16 o Aukake: a na hilinai paa ka manao o ka Adimarla a me na'lii moku a pau o ke Aupuni ma ia wahi, e hiki ana no i na mokuhao ke hoopio, a ke hoohiolo aku ia papu Sumeta.

No na Mea Hou i Hiki Mai Nei.

            He ano nui no na mea hou i hiki mai nei mai Kaletona mai.  Ma kekahi nu i telegarapa ia mai.  ma ka la 23 o Augate iho nei, ua hoikeia mai ke oki ana o ke kipu ana mai o ka Papu Sumeta, a ua hoopoino loa ia no hoi ka Papu Gregg, a ua pio mai i ka poe koa a me na aumoku aupuni, o Papu Wagner.  A e like hoime ka mea i olelo mua ia e na nupepa o Rikemona, oia hoi, ina e kipaku ole ia'ku na koa aupuni e noho nei ma ka Mokupuni Morisa, alaila, e hiki ke hilinai ponoia, ua Sila ia ka hopena o Kaletona, me he mea la, pela io no.  Ua weliweli no nae, a ua koa nui no hoi ko kaua ana o na aoao kaua.

            Ma na mea hou e pili ana i na puali koa o ka Rapahanoka, aole no i malino maikai ka noho ana, no ka mea, aole no i manaoioia ka hoi loa ana o Gen. Lee me kona puali Rikemona.  No ka mea, ke oni mai nei no o Gen. Lee, ma o a maanei, a ke kunana nei na'Lii Koa o ke aupuni me ka ninau ia lakou iho i kahi a ke Kamaeu Gen. Lee e hoohele hou aku ai.  Ma kekahi mea i hoikeia mai ma ke telegarapa, ke hoikeike nei o Gen. Lee i kona mau koa imua o kekahi o na puali koa aupuni, me ka manao e lilo ia hana i mea e ike oleia'i o ka hoi hope ana o kona mau koa i Rikemona, a me kekahi telegarapa mai hoi, ua hoikeia mai ka hoomaopopo ia ana o ko Gen. Lee wahi e manao nei e hele aku, oia hoi, ke komo hou no iloko o ka mokuaina o Marilana, ma Vereginia aku e komo ai, me na koa lehulehu loa, na poe koa hoi i noho a kupa iloko o ke kaua, a me ia poe koa na kipa i manao e lu helelei mai i ka puali koa aupuni ao hou malalo o Gen. Meade.  Ke hikinai nei no nae na nupepa o ka Akau, i ka hiki pono no i ka puali koa o ka Potomaka, ke kue aku i na enemi a pau e hoounaia mai ana e kue ia ia.

            Iloko iho paha o keia mau kaua ana mai, e ike iho ai o Gen. Lee i kona hemahema no ka make ana o kona kokoolua luaole, oia hoi o Gen. Stone wall Jackson, no ka mea, iloko no o na kaua a Gen. Lee mamua aku nei, ua haawiia no na kulana koikoi ia Gen. Stonewall Jackson, ma kona lima e waihoia aku ai ka ea o ka mea nui i manaoia e Gen. Lee, iloko o na au kaua a pau.  A malia pahe, ua pomaikai o Gen. Meade ma ke kaua weliweli ma Getebuga, no ka liho ole ana o Gen. Jackson, ka mea nana e alakai ia hoouka kaua kupilikii ana.

            O na mea hoi i lohea mai no na puali kaua o ke Komohana, oia no ka hoomaka ana e kaua aku i ke kulanakauhale o Katanuga.  Ma ke akamai o ka Gen. Rosekarana hele ana a me ka hoonoho ana i kona mau puali koa, nolaila, ua hookomoia o Gen. Bragg (kipi) a me kona puali, iloko o kahi ino a me ke kulana haiki no hoi, no ka mea, ua hoopuniia na aoao a pau o ko Gen. Bragg mau puali, e na koa o Gen. Rosekarana, a hookahi wale no ona wahi puuhonua i koe, oia hoi ka holo loa aku o kona mau koa i kahi i kapaia o Atalanta.

            Ke nee nei no hoi o Gen. Burnside me na koa auapuni malalo ona, e kaua aku ia Gen. Buckner a me na puali koa kipi malalo ona, ma kahi i kapaia o Knoxville, (Nokevile.) ma ka mokuaina o Tenesi.  O ka hoouka ana aku ia Katanuga a me Nokevile, e kaua ia ana i ka manawa hookahi; no ka mea, ina hoi e pakele aku na koa kipi o Gen. Buckner ia Gen. Burnside, alaila, aole loa e hiki ia ia ke hoohui aku i kona mau koa me ko Gen. Bragg.

            Mai ka mahele koa mai hoi a Gen. Hulburt, kekahi o na mahele koa o ka puali koa aupuni malalo o Gen. Grant, ua hoikeia mai ke komo ana iloko o waenakonu o ka mokuaina o Misisipi, a ua hiki loa hoi i kahi i kapaia o Gerenada, a ua loaa ia ia malaila na poe kipi kinikini, e hana ana me ka hooponopono, a kapili hou hoi i na wahi i nahaha a poinoia no hoi o na alanui-kaamahu o ia wahi, me ka manao aia a makaukau, alaila, lawe aku i na kaamahu a lakou ma kahi e.  Ua hoouka kokeia aku ia poe kipi e ua mau koa aupuni la, a ua pio mai i na koa aupuni he 50 koa kipi, he 75 kaamahu, a he 400 kaa lawe ohua, a ua hoopoino ia na hale hana, na lako kaua a me na mea e ae a na kipi ma ia wahi, a ua hoi mai no ua koa aupuni me ka hoohia ole ia e ka poino.

Palapala no Apaiana mai.

TABONTEBA, APAIANA.

MEI, 7, 1863.

            Ia REV. E. W. KALAKA;  - Aloha oe, a me Paleka opio, a me na Luna o ka Ekalesia a pau loa, ma Kawaiahao a me na hoahanau a pau.  ua halawai hou mai ka moku Hoku Ao me makou, ma ka la 21 o Mei nei a nui ka olioli no ka launa pinepine mai o ka moku me makou; pomaikai kakou no ka lohe pinepine in a nu hou mai Honolulu mai, a mai a nei aku.

            Aole no he mea hou ano nui maanei i pili i ka kakou oihana, eia wale no o ka maluhia o ko ke Akua poe kanaka, a me ka oluolu o ko lakou ola, a ke hana nei no i ka hana i hele mai ai, ke kanu nei, ke hookahe nei i ka wai, a na ke Akua ka hooulu mai, oia ka mea i koe.

            Owai o ko'u Ekalesia kai makaukau e hele mai ana iloko o Okatoba, e noho pu mea a'u iwaena o na aina pekana nei?  Ke hea mai nei ka leo mai Maiana mai e hele aku au e noho pu me lakou, aka, ke ku nana aku nei au i hoa paahana pu me a'u ma ka mokupuo Maiana; aia ma ia mokupuni 6,000 uhane.  Ea! E kuu mau kaikuaana, a mau pokii ma keia pono hookahi.  Mai minamina i ka aina hanau, mai makee i na waiwai popo wale, e hele mai, mai makau no ka pepehiia mai, a no ka ai ole o keia mau aina, a no ka hoemi ia mai paha o kahi ola.  Mai manao ma ia mau mea lapuwale, hookahi wale no uku nui loa aia ma ka lani, o ke ola o ko kakou mau uhane.

            Eia keia.  Ua launa pinepine mai ke Alii ma na halawai pule a me kona wahine, a me kona mau makaainana, aka, ke kali nei makou no ka hua mai.  Me ka mahalo.

            D. P. AUMAI

            LAAU LAPAAU.  -He nui wale na Laau Lapaau makepono ma ke Kala Kuike, aia ma ka Halekuai Laau o Kauka Hilibarani ma; a keia pule ae pana ka Olelo Hoolaha no ia mea.

Na Palapala.

No Maikonisia Mai.

E ka Nupepa Kuokoa e:  Aloha oe,

            E oluolu oe e lawe aku i ka'u wahi ukana ma na kii onohi o ka poe noiau o ko Hawaii Pae Aina, e hookipa aloha ana i kou kino hanohano, a kelakela hoi ke ike aku, ia lakou e haiamu ana ma Hawaii o Keawe, ma Maui o Kama, ma Oahu o Kakuihewa, a me Kauai o Mano, a penei no ia:

            Akahi.  O ke ano o keia Lahuikanaka nunui ko lakou kino, he poe mahaoi, he poe ninau pinepine ma na mea a pau a lakou e ike ai, he lahui molowa ma ka hana lima, a he poe hoopii ino i ke kumukuai o ka lakou mau mea liilii loa, a pela no i na mea nui.

            Alua.  No ka malama ana o ke kane i kana wahine, pela hoi ka wahine i kana kane; aole i loaa i keia Lahuikanaka keia mea he aloha ana, a penei ka wehewehe ana.  Ina e hele ke kane i ka lawai-a, a ua loaa ia ia na i-a he lehulehu, a ina manao oia e kuai i kekahi mea ana i makemake ai, kuai he a pau loa, aole hoi e hookoe ia kekahi i-a na kana wahine a me na keiki; aole no hoi i loaa i keia lahui ke aloha, ina he malihini hiki mai mai kahi e loa mai, aole loa no e aloha aku.

            Akolu.  No ka noho alii o na kane, a me na keiki, a o na luahine nawaliwali a ikaika iki ae, o lakou ka poe nana e kuke ka lakou ai i na manawa a pau, pela ka hana mai na kupuna mai a hiki i keia wa, a o na wahine a lakou na kuene, o ka na kane hana a me na keiki he paikau, he hiamoe, he lealea, a he hele wale iho no i o a ianei.  O ka hana makemake loa a keia lahui, o ka hula.

            Aha.  No ka ai, ekolu wale no ai a keia Lahuikanaka; 1, o ka Hala; 2, o ka Niu; 3, o ka Ape; o ka i-a no hoi ko kai, o ka pau no hoi ia, aole ai e ai.  Nana aku oe i ke kino o na kanaka, nunui pono ole.  Ua like me A. Paki kekahi, a ua nui ma ka laula kekahi.  He mea kupanaha hoi i ka nana aku, ua maopopo ko ke Akua akamai, kona mana, lokomaikai, a me ke aloha ma ia mea.

            Alima.  O ka niu ka laau waiwai loa ma keia Pae Aina, noloko mai o ka niu ka oila, noloko mai o ka niu ka malakeke ono loa, i like me ko Hawaii nei, a noloko mai o ka niu ke tatarewe, i like me ka waiu bipi, a o ka niu, oia no hoi ka ai a keia Lahuikanaka i nui ai na kino.

            Aono.  No ko lakou mau hale, he maikai no ko lakou hale, akamai no ka hana ana i ka nana'ku, paa no ka hana ana, he puhala na pou, ke lauhala ke pili oluna, ua ano e no nae ka hana ana, aole like me ko kakou mau hale lauhala, aole puka o ko lakou mau hale, he hakahaka olalo a puni ka hale, i ole e wela ke moe i ka po, o ke paahu oia no ko lakou kapa e moe ai, e hele ai ma o a maanei.

            Ahiku.  No keia mau aina, he aina ano loloa, he 23 mile ka loa o kekahi, a he 30 mile ka loa o kekahi, a pela aku; a o ka laula, he hapa mile ma kekauwahi a emi mai ma kekauwahi, a he hapawalu mile ma kekahi wahi, a he ololi loa ma kekahi wahi; a he aina haahaa loa, poopoo ilalo, aole ulu pono na mea kanu o Hawaii mai, ke kahuia maanei.  Hookahi aoao wale no kahi e noho ia'i e na kanaka, o ka aoao ma ke komohana, oia ka aoao lulu i na niu, piha loa ka ama i na niu a me ka hala.

            Awalu.  No ke awa ku moku o keia aina o apaiana nei.  Ua ano like me ko Honolulu, a o k anuku ana ka hewa o ko Honolulu awa.  Aole piha keia awa i na moku he 700, aole no he nalu, ina makemake e hoohuli, hoohuli no; ina makemake e hana i ka iwikaele, hana no.  Aole he mea nona e keakea, ua hiki i na moku Okohola nunui ae, a Mnuwa paha, ke komo iloko o keia awa me ka pilikia ole.

            D.P. AUMAI

Taboatele, Mei 10, 1863.

Kanaka Kaawe a pakele.

Mai make.

E ka Nupepa Kuokoa e:  Aloha oe:

            Ua kaawe o Kaikuahine ia ia iho, ma ka po Sabati iho nei, oia ka la 13 o Sepatemaba, a ma ka wanaao paha o ia po, ua loaa koke oia i kona kaikaina, a me na ohana pu nae ona.

            I na la mua ae, he mai kona, aole nae he mai loa, iloko nae o ia wa ana i kaawe ai ia ia iho, honi aku la oia i na mea a pau o kona hale, me ka olelo aku.  "Aloha no hoi oukou, aloha no hoi au, ano, ua kokoke mai ka manawa ho'u, aloha no hoi kakou."

            A pau kana olelo ana pela, komo aku la oia maloko o kekahi rumi, a olelo aku i kona poe, mai hoala oukou i kuu hiamoe, no ka mea, e hoi ana au e hiamoe.  O kona hoi aku la no ia ma ua rumi la, ki ia mai la ka puka a paa, me ka manao ole o ka poe oloko o ka hale e hoi ana ma ia rumi e kaawe ai ia ia iho.

            Ia ia i komo ai iloko o ua rumi la, a huhu iki iho paha, lohe aku la ka poe e ae ma kekahi rumi i ka halulu a me ka nonolo, kahea aku la lakou.  "E Kaikuahine e! e Kaikuahine," a no ka pone ole mai, wehe aku la kekahi i ka puka, aole nae i hemo, no ka mea, ua kiia e ua Kaikuahine nei a paa maloko mai o ka rumi ana i kaawe ai.

            Ia manawa, wahi koke aku la ka poe e