Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 41, 10 October 1863 — Page 3

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Francine L. Fiust
This work is dedicated to:  Edna L. Youn

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

mana aloha i hala e mammua, i hookipala ‘i e lakou iloko o ka nani.

            Eia ka’u ia oe, e Nahokuelua, o hele oe a kau kumu Farani, a e hoohalahala aku iaia i kua ao ole i na kula ole.o Farani. He olelo momona hoi kela. Aka, ke hai mai nei kela i kana ma ka olelo Hawaii imua o oukou, a kea o mai nei ma ka olelo maoli

            Pane anei oe, “Ke hoole mai paha kela, aole pono ka olelo e ia oukou.” Ua pono keia hole mai, a pela hoi ka’u, aole poke ia oukou ka olelo Beritania i ao hapa ia, me ka ike ole i na mea hohonu iloko olaila.

 

B.

I ka lehulehu

 

            E Ka Lunahooponopono.—Ua ike au ma ka Heia 27 o ka Buke II o ka Nupepa Kuokoa i kekahi leta i kakauia e N. J. Kimo, noa, ke poo “Kahuna Hoopunipuni, i hoohalikeia me ka hekuli pamalo.” Ua heluhelu au mai ka mua a ka hope, a no ko’u ike maopopo ana i ka “oiaio ole” o na inea ana i kamailio ae nei imua o ke akea, a no kuu manao ana no hoi o alakai hewa ia ka lehulehu e keia mau olelo oiaio ole, nolaila keia hapai ana, e pale ae i ka mea e hoino hala ole ia nei e ua N. John Kimo nei, oia hui o Kaai (w.)

            O ka mea paha I ku I ka lehulehu ke ninau iho, oia no, Owai la keia N. J. K.? He kanaka anei oia i ku i ka inanaoioia aku? Heaha kana hana? Aia paha a maopopo ka pane kuponoia ana mai o keia ninau, alaila, hiki i ka lehulehu ke wae a hooholo i ko lakou manao, no ka oiaio a me ka pono o kana e olelo nei.

            He Kahuna kahiko no o Koai (w) no Waimanalo, a ua nui no ka poe i hoolaia mamuli o kana lapaau ana, a wahi no hoi a ua Kimo nei, "he maikai no oia (Kaai) mamua." A me he mea la no keia pilikia ana o Kamakolu, o ka hooili kokei'ku, la no o ka ino. Pehea la ko Kimo manao i na Kahuna haole? Ua lilo anei lakou he poe hoopunipuni no ka make ana o kekahi o na poe mai a lakou i lapaau ai? Ke manao nei au aole. Aka, malia paha, he keiki o Kimo i akahi a ukuhiia, a o kona kokua kamalii no keia ana e kukahekahe hupo mai nei. A ke olelo mai nei hoi kekahi poe. "aole, he kanaka nui no o Kimo, i ke kumakahiki no Iluna o kekahi mokupuni lepo manu o Kauka ma, a malaila no ia i hoi mai nei a hoolaha I ka manao ona iloko o ke Kuoloa." Aohe i maopapo ia 'u ka oiaio o ia mea. Ua lohe mai no au i kekahi mau olelo kupanaha no ua Kimo nei, oiai ka i kekahi mau la mamua aku nei la, hele kela i kahi o kekahi ahaaina hoomanao la make, a ilaila oia kahi i uwe ai a pau, alaila hula iho me na mele anu haumia, me he mea la, e hele ana oia a ma ke kae o ka luakupapau e hoemaewaewa aku ni i ka poe make. Ina he oiaio keia mau mea, alaila, me he mea la, ua hele o ua o Kimo i ka huli pai kalo ma ka pali o Nuuanu a hinaia i ka pali, a kahuli ke ana kau malie o kona manao maikai, a na ia kahuli ana o kona manao maikai i koi mai ia ia e hele e kukulekale imua o ke akea, me ka ninau mua ole i ka oiaio a me ka oialo ole o kana men i kamailio ai.

            Eia ka leo hope imua o ka lehulehu, o na olelo a pau a Kimo i hoolaha'i ma ka helu i olelo mua ia, aohe oinio iki mai ka mua a ka hope. Ua maopopo no paha i ka lehulehu, ina o Kimo he kanaka maikai, alaila, ma la ua hele maoli aku oia a ao pono aku ia Kaai (w); aole la e alawiki i ka hoolaha in Kaai (w) imua o ka lehulehu. Ina no la paha he kane o Kaai, ma la aohe olelo ana, he mau keikikane laua a elua; aka, o ka olelo hoinoino ana'ku i ka wahine, i ka mea hiki ole ke pale ia ia iho, he mea Ia nana e hoike mai i ka Kimo pili iki ole ana i na rula ku i ka poe maikai. Me ke aloha,

 

Waimanalo.

Sept 8, 1863

 

He kanaka akamai o J. P. Kauwalu

 

            E Ka Nupepa Kookoa: A'oha kaua: He makemake au e halawai malihini pu kaua ma ka launa ana, ke oluolu nae kou Luna hooponopono i ka hoopuka aku. Eia malolo iho nei ua manao la. No kuu ike anba i kekahi kanaka a'u i ike ole ai mamua, oia hoi o J. P. K. --mai Waialua ka, i Oshu, a no kuu lohe ana i kana mau olelo, e I ana, "E koho aku ka ia ia i Lunamakaainana no ka Apana koho o Puna nei, ke hiki aku i ka la 6 o Januari, A.D. 1864 e hiki mai ana."

            Nolaila, ke hai aku nei au, ua nui Io no ka makemake o na kanaka o Puna nei ia ia, e koho i Lunamakaainana no lakou, no ka mea, he kanaka naauao io no, ua HOKIKI NA HULU I KA PUAPUA, a he kanaka ike io no i na kanawai, a he ike no hoi i ke kakaulima; nolaila, paa loa ka manao o na kanaka o Kapoho, a me Pohoiki, e koho ia ia. Eia no ua wahi kanaka naauao nei ianei e ku nei, ka liki, me ka hoopapau ana i ka hooio no kona akamai, a me ka hohonu o ka naauao ma na kanawai, a oia wale no paha ka ike ia mea he kanawai, e aka a pau ke aho.

            E ko Waialua, a me ko Honolulu, heaha ia ko oukou mea i koho ole ai i keia kanaka naaueo J. P. K. i Lunamakaainana no ko oukou mau apana, a puka hoi o Kaakua? A heaha la hoi ka mea o ua J. P. Kaualu nei i puka ole ai, a puka hoi o Pomaikai o Honolulu? I hea la hoi ua J. P. Kaualu nei? Helei ka makaula.

 

C. Makanahelehele

Puna, Hawaii, Sept. 11, 1863

 

Make luahine iloko o ka Haku

 

            E KE KUOKOA E;--Aloha oe: Eia mai kahi puolo ukana, a nau ia e lawe hele aku mai Hawaii, a Niihau, i ike mai ai na maka opiopio i ka mea maikai, oia ka loihi o ke ola ana, a luahine, haumakaiole, a palelauhala, o ke ko ana ia o ka manao o ke kanaka e noi ana i ke Akua, "e hooloihi i ke ola a kapuaaneane."

            O keia luahine i make o S. Kulani no ia. Ua hanau oia iloko o ke kolu o na kaua a Kamehameha I, oia hoi o Kepaniwai, ma lao i Wailuku, Maui, i ka makahiki 1782, a ua make oia ma Olowalu, Mauui, i ka malama o Sepatemaba la 5, M. H. 1863. He 80 a oi ae na makahiki o kona ola ana. Aole anei he mahuahua keia o na makahiki o kona ola ana ma keia ao? A owai la auanei o kakou o ka poe opiopio e ola ana i keia wa ke loaa na makahiki e like ka nui me keia? Ke manao nei au no Kahoolawe aku ia, ke pela na makahiki; no ka mea, aia na kino opiopio o kakou i ka ulaia, e opiopio loa ana no, o ka hopu okoa aku la no ia i ka mea e mimino ai na kino o kakou o ka poe opiopio; nolaila, e akahele kakou, i loaa na wa ano like me keia luahine.

            No ke komo ana o keia luahine i ka ekalesia. O ka poe mua loa keia o ke komo ana iloko o ka pono o ka Haku, ke Akua Manaloa. He nui na wa maikai, no kong hele mau i keia oihana hoomana, paipai iloko o na kauhale, a ua kapaia kein poe, ka poe Makuanui, a iloko o keia wahinae, ua hele aku au e ninau ia ia no na hewa a kona kino i lilo nui ai, e like me kakou e ike nei i ka poe opiopio i keia wa aka, ua hai kumu mai oia ia'u penei: "Mai kuu wa opiopio a hiki i ke oo ana o ko'u kino, aole au i hana i ka hewa i kapaia he moekolohe, a hoao au me kekahi kanaku. A mahope mai oia kane a'u, hoao maua me Kahalemake, oia kelu konohiki o Olawalu a me Kahoolawe, e noho ana ia manawa. A make ia kane a'u, mare hou mai au i kane hou, oia keia kane a makeia mau kane a'u a hiki i keia wa, aole au i hana i keia hewa o ka moekalohe, me ka manao e hoopoino i ko'ukino e hoohaumia ia hewa." Pela kana a kakou e ike ae la nawanui iloko o keia wa loihi i na hoohihia he nui wale. Ina pela kakou e pomaikai ana kakou iloko o ka Haku, ke uumi i ko kakou mau lala ma ka honua. Ma ka nana io aku no i keia luahine he haipule maoli a i kana pule ana ma kahi malu, e uwe no oia me ka uwe nui loa.

            Eia kekahi. I kona wa i loaa'i ka mai i make ai, ua hele hou aku au e ninau ia ia, "Ua makaukau anei oe?" Ae mai la no kela "ne." "E noho pu anei oe me ka Akua?" "ae" wahi a Kulani. Ninau hou nu ia ia, "Pehea ka loihi o na la a make oe?" "Hookahi anahulu, "oia he 10 la, ua ko no. Ma ke ahiahi Poaha kuu ninau ana, oia ka la 27 o Aukake, a ua make oia i ka la 5 o Sepatemaba, o ka hora 10 paha ia o ka po. I kona manawa e ola ana, ua papa mai oia. "mai uwe oukou i ko'u wa e make ai." He mea maikai ia makou, aka, i kona make ana, me he mea la i hiamoe maoli no, me kona kupaka ole, aole uwe, a he mea mahalo ia na makou, i ka maikai o kona make ana, o ka make no ia o ko ka Haku poe kanaka, he hiamoe.

            E o'u mau kini e noho mai nei, pomaikai maoli io no kakou ke make iloko o ka Haku, ke nialama pono kakou i ke Akua, me ka mihi Io i na hewa, a hewa hookahi, e like me ka hewa a Kulani i hana'i. E ka poe opiopio, e pule ikaika a e noi i ke Aku e hooloihi i ke ola, a nana no e kokua mai, i loaa na makahiki he 80, elike me maluna ae, o ka make iloko o ka Haku ka pono loa, Me ka mahalo.

O. Nawahine

Olawalu, Maui, Sept. 11, 1868

 

No ke Kouga

 

            Ua like ke kiekie o ke Kouga me ke kiekie o ka Leopadi: aka, ua oi aku kona loa a me kona puipui i ko ka Leopadi, elima a me ka hapa kapuai ka loa o kona kino, elua me ka hapa ke kiekie, a ua like ka loa o kona huelo me ka hapalua o kona kino. Ua like kekahi ano ona me ka popoki, a ua oi aku kona nui mamua o ko na holoholona ano popoki a pau ma Amerika. Ua like na helehelena o ke Kouga a me ko ka popoki a me ko ka Leopadi, ua loa kona kino, a ua haahaa; ua uuku kona poo, ua loa kona huelo, a o kona mau niho a me ua mainu ona, ua oi, a ua ikaika, ua ahinahina ulaula kona huluhulu; he eleele alaula nae ma ke kua, a aneane keokeo no, a o na pepeiuo ona, ua eleele mawaho, a maloko, ua keokeo olenalena, a ua loaa ia holoholona ma na ululaau nui ma Amerika. I na makahiki mamua aku nei, ua nui na Kouga ma ka aoao hema o Amerika Haipuia, a ua loaa no hoi ma ku aoao Akau. I keia manawa hoi, ua kua ia ilalo na ululaau, nolaila, ua holo aku ia holoholona mauka lilo, ma na kuahiwi, a ma na kahawai, loalaila wale no e loaa ai e noho nei.

            Ua hae loa ke Kouga, e like me na ilio ano popoki a pau, ua hihiu loa, no ke koko kana puni. Ua maalea loa kona kaua ana, a moe malu no ia e like me ke Tiga a me ka popoki, a kolo malie paha, alaila, lele koke a puni ia ia na mea ana i lele ai. I kekahi manawa, pii no oia maluna o ka laau, a kakali malaila a hele ae la kekaai holoholona, lele koke aku ia a paa no a o ka io o ua holoholona ia, oia wale no ka ai a ke Kouga, a nana iho no e pepehi, luku loa oia i na hipa ke loaa kakou ia ia. E like me na holoholona ano popoki a pau, pela no ia e hana ai, a he luku wale i na mea a pau i loaa ia ia, aole manao ma ka maooa wale no, e luku aku hoi a waiho wale aku no. I ka po no kona imi ana i kana ai, a moe malie no ia i ke ao, maluna paha ma ka laau, a malalo paha maloko o na lau laau. Ma ka huluhulu ka like ole o ke Kouga me ka Leopadi, a ma na helehelena, ua like no, a he ahinahina ulaula ko ke Kouga, a he olenalena ko ka Leopadi me na kiko eleele, ua loloa ke Kouga, a ua uuku kona poo. Aole pii ka Leopadi maluna i na laau. Ma ka hihiu hae loa, ua like ia mau holoholona, a he ikaika no hae hoi ke Kouga.

            No ka ikaika nui o ke Kounga, a me kona hae loa.

            Ua kakauia ka nui o keia olelo ka mooolelo a Mr. Georgeman, a ua hai ia mai i mea e maopopo ai ka ikaika nui ona, a me ka huhu hae loa. I kekahi makahiki mamua aku nei, hele aku la na kanaka elua me ko laua mau ilio, e inu holoholona maloko o ka ukulaau, ma na nauna o Katesila, ma Nu Ioka, a hiki laua i kekahi puu, olelo iho la laua, e hele kekahi ma kela aoao, ma keia aoao hoi kekahi, a puni ka puu, alaila, halawai hou, a hele no kela mea kein mea o laua me kona ilio iho. Eia hoi kekahi olelo a laua, ina i lona na holoholona i kekahi a kani kana pu, alaila, hele koke kekahi e kokua. Aole i loihi ko laua kaawale ana, kani no ka pu a kekahi, a lohe ia e kona ko koolua, hoi koke mai oia e imi, aole nae ola i ike, aole hoi i lohe hou, a mahope iho, loaa ia ia ka ilio, a o kona hoa hele hoi, ua weluwelu, a ua make loa, alaila, hele ae la ia me ka makau nui loa o make kona hoa hele, no ka mea, na nalowale loa. Aole nae i loihi kona hele ana aku, lohe ae la ia i ka hae ino ana o kekahi mea, a nana ae la ia iluna, aia hoi, he Kouga maluna o ka laau e paa ana i ke kupapau o kona hoa hele ma kona mau maiuu, ua pepehi oia ia ia a ua make loa, a he mea e hoi kona menemene nui i kona ike ana aku, a makau loa no hoi, no ka mea, e hoomakaukau ana ua Kouga nei e lele iho maluna ona, a ua maopopo no ia ia, aole e eha kona hoa ke ku oia i ka poka, no ka mea hoi, ua make, alaila hoomakaukau koke iho la oia i kana pu e ki aka, a ki aku la ia, ku no ke Kouga i ka poka haule ana ilalo, haule pu no hoi me ke kino kanaka ana i paa pu ai, menemene hou iho la ia i kona ike ana Ia laua. A i ka haule ana o ke Kouga, holo kiki aku la ka ilio e mahuka aku, aole nae i hiki, no ka mea, maloko o ko ke Kouga make ana, hahau mai la kono wawae i ka ilio, a make iho la ka ilio, alaila, holo kiki ke kanaka e imi i mea nana e kokua mai ia ia, o make pu ia ke hookomo i ka poka hou iloko o kona pu, a o lele e mai no hoi ananei ke Kouga maluna ona. Hoi koke mai la no hoi oia me ke kanaka make pu a ike pu aku la lakou ia mea menemene loa, i ke kino o ke Kouga maluna ona. Hoi koke mai la no hoi oia me ke kanaka make pu, a ike pu aku la lakou ia mea menemene loa, i ke kino o ke Kouga, a me ke kanaka i make, a me na ilio elua, ua weluwelu hoi na ilio, a me ke kino o ke kanaka.

            Ua olelo ia. aia ma Nu ioka ka ili o ua Kouga la i keia manawa, maloko o kekahi hale hoike i na mea kupanaha. Ua pau me ka mahalo no i ke Kuo oa.

Na Mikasobe

 

Kumumanao

Heaha Na Kumu i Emi Ai Keia Lahui?

 

            E Ka Nupepa Kuokoa E;--Aloha oe: Ke Kilohana Pookela o ka Laui Hawaii. Ina paha e oluolu oe e hookomo iho i keia wahi ukana ma na wabi kaawale o kou mau aoao, a nau hoi ia e ahai aku i na kini e noho la mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Mano.

            1. I ke kaua ana o na'lii i ka wa mi ka wa aole i lilo na aina i aupuni hookahi, nui wale ka poe i luku waleia ia manawa i oia kekahi kumu i nele ai kein aina i kanaka ole e like me ka wa mamua,

            2. He mai nui loa mamua aku nei, he mai ahulau; i ka wa i noho ai o Kamehameha I ma Oahu, ma ka hiki ana mai oia mai, ua nui loa ka poe i make ia mai, aole mea mai ole, nolaila, aole i malama ponoia ka mea mai; ikaika no kekahi kanaka, aole ona mai iki i ke kakahiaka a ahiahi make no. Ua nui wale na kupapau i waiho wale ia, aole mea nana e kanu kona kiao kupapau; pau loa na kanaka i ka make ia mai ahulau. Ua kapaia ka inoa o kela mai, he "Kauokuu," o kela mai kekahi mea i uuku ai na kanaka i keia wa."

            3. O ke umi malu kekahi mea e nele ai i na kanaka ole; he mea nui loa ia, a he mea kupanaha hoi; umi wale ka wahine i kana keiki iho, a i ka wa e hapaiana kekahi pepehi maoli kekahi, manao no ka wahine, he mea kaumaha ke keiki a maka'u hoi, o hiki ole ia ia ke hele ma ka lealea a me ka paani maka'u kekahi poe o ino ke kino i ka hanau pinepine ana i na keiki, no laila, ua pepehi wale no lakou in na keiki me ke aloha ole i ka uwe ae, ame ka amo ae o na maka, no ka moekolohe kekahi mea o ka pepehi ana, no ka huhu i ke kane kekahi, i ka ilio aku I ka wahine e @ nolaila mai kekahi mea i hana ai o na wahine pela.

            4. Eia ka nui o na mea a pau, ka mea e noonoo ai ka aina i kanaka ole, o ka mai o ka poe wahine i loaa ai ko lakou kipa ana i na maka haole; no ka mea, o ka ino kai noolaha muaia mai ma keia poe aina. Oia hoi ka lua mimilo o keia lahui nana e ume o Hawaii nei: oia ka mea e nawaliwali ai na keiki, oia na ka mea i mehameha ai na alanui, a o ka neoneo loa koe ke pau ole ua mai la. Ua puni ke poo i ka mai, ua maule hoi ka naau a pau, mai ka poli o ka wawae a hiki i ka manawa o ke poo. Ina e loaa na makua i ka mai, o ka pipili no ia i ke keiki ame ka moopuna, a pela aku no a hiki i ke kuakahi ame ke kualua, a pela aku no a pau ko lakou hanauna, a pau ko lakou ola ana ma keia ao; a pela aku no hoi ma kela ao, he hoomau na kanaka ame na wahine i keia alanui hookahi, o ka make ma keia ao, pakeia aku ma kela ao, maiaila e uwe ai ne uwi ai na niho. Pela ka men i hoikeia ma ke aniani kilohi, oia hoi ka Baibala. Me ka mahalo.

S. Anapu.

Lahainaluna, Maui, 1863

 

Hanau

Sept. 2, ma H@aeae, Ewa, Oahu, hanau o Malaea w. na Daniela me Kaoao.

            Sept 5 ma Waiaka, Kona A, Hawaii, hanau o Kepola w. na Malimali me Keakahiwa.

            Sept. 14. ma Kahului, Kona A, Hawaii, hanau o Kamaikualoa w, na Kahinu me Kulina.

            Sept. 22, ma Lilikoi, Moanalua, Oahu, hanau o Maleka w, na J. H. B@ me Kahalelaumu.

            Sept 24, ma Kehehuna, Honolulu, hanau o Losinehama Hukiku Kahala w na Kale Kahala me H. Kamaka Kahala.

            Sept. 18, ma P@kaomaomao, Manoa, Oahu, hanau o Inoaole w, na Kala me Ul@lia.

            Aug. 29, ma Honopueo, Kohala, Hawaii, hanau o A. K. Hilahilawale K, na Kaleohaalulu me Ke@eka.

            Aug. 11. ma Keawawaihe, Waialua, Oahu, hanau o Kaaina w, na Kapali me Homa@ku.

            Aug 4. ma Paa@a, Waialua, Oahu, hanau o Aberahama K, na Pilipo me Kamakula.

            Aug. 28 ma ia wahi no, hanau o Luka w, na Kamanu me Kapunihaawi.

            Aug. 26, ma ia wahi no, hanau o Neula w, na Ami me Kaulana.

            Mei 12. ma Kawaiihapai, Waialua, Oahu, hanau o Ana Kapaila w, na Ka@anaku me Kauhane.

            Iune 4, ma ia wahi no, hanau o Kaiona K, na Kaahamakini, he keiki Kamahai.

            Iune 29, ma ia wahi no, hanau o Davida K, na Kaiewalu me Kukea.

            Iune 18, ma Kahului, Kona A, Hawaii, hanau o Kaukali K, na Keoneloa me Kaholokahiki.

            Ian @. hanau o @ K. W, na H. Coney me Mrs. L. A. Coney @

            Ian. 12, hanau o Ane Heli K. W, na John Kai me Kanealoha.

            Ian. 12. hanau o Pilialoha K. W. na Keliilalauwale me Nawahine.

            Ian. 13, hanau o Ema Ruka w. na J. W. Paila me Kanuku

            Ian. 17. ma Makua, Waianae, Oahu, hanau o Luluhipolani w, na Koiii @ e Peke.

            Aper. 8. ma Kawela, hanau o Kukae w. na Kapahi me Lahapa.

            Aper. 17, hanau o  Beniamina K na Haili, he keiki kamahai

            Aper. 24. hanau o Lahilahi K. W. na J. B. Ikaika me Alapai.

            Mei 4, ma Kalalau, Waianaeuka, hanau o Manuia K. na Mataio me Maria.

            Mei 5, hanau o Kaiewe K. W., na Kaiu me Hapaina.

            @ laauola me Noanoa.

            Iulai 26, ma ia wahi no, hanau o Kikoopaoa K, na Tito me Kalua.

            Aug. 2. ma K@upakulua, Hamakua, Maui, hanau o Inoaole w. na Kaumakaowakea me Kahaleohu.

            Aug. 4. ma Kamaoa, Kau, Hawaii, hanau o Hailialoha K, na Palaualelo me Kaeha.

            Aug. 8, ma Papaaea, Hamakualoa, Maui, hanau o Abigail Keonaona w, na R. K. Puowaina me K. R@ghel.

            Aug. 4, ma Maunapohaku, Oahu, hanau o Ahae w, na Hae me Kaaihue.

            Aug. 17, ma @aimi, Hilo, Hawaii, hanau o Wahinekapu K, na Zataria me Hana.

            Aug. 25, ma Hual@ Hamakualoa Maui, hanau o Kamalihini@kai K. na J. Puowaina me K. R. Kealakai.

MARE.

            Iulai 23, ma Paal@a, Waialua, Oahu, mare o Kaualehu me Paa@ao, na J. S. Emerson laua i mare.

            Sept. 12 ma ia wahi @ mare o Kaolelo me Kaaiahulu, na J. S. Emerson laua i mare.

            Sept. 9, ma Kawailoa, Oahu, mare o Kaukai me Paku, na J. S. Emerson laua i mare.

            Sept. 21. ma Kamananui, Waialua, Oahu, mare o Ua me Eala@, na Ioteve laua i mare.

            Sept. 22, ma Ualapue, mare o Daniela me Makanui, na S. K. Kuhano laua i mare.

            Ma Pahoa, Waianae-uka, Oahu, mare o Kaiwiakea me Kelii@ahiai, na Wik@li laua i mare.

MAKE.

            Mar. 6. ma Waimanalo, Ewa, Oahu, make o Luluhipolani w.

            Mar. 2@, make o Hanae w.

            Aper 6, make o Rahela.

            Aper. 22, ma K@lalua, Waianaekua, make o Kaukalu w.

            Aper. 1, ma Pu@ahala, Molokai, make o Poupou w.

            Aper. 2, ma K@mueli, Molokai, make o Nakaa k.

            Mei 10, ma Kawela, Molokai, make o Kukae w.

            Mei 27 ma Kumu@li, Molokai make o Nowelo w.

            Mei 14, ma Nanakuli, Waianae, make o Keo K.

            Iune 22, ma Kahului. Kona A, Hawaii, make o Kuaa@a K.

            Iulai 1@, ma Mokuleia, Waialua, O., make o Kahaweli.

            Iulai 2 ma Kam@a, Kau, Hawaii, make o Kamao w.

            Aug. 3, ma Kahului, Kona A. Hawaii, make o Kanaloa K.

            Aug. 4, ma Kapaakea, Oahu, make o Moho K.

            Aug. 9, ma Ka@kepa, Hilo, Haw, make o Nalimanui w.

            Aug. 14, ma Ke@wawaih@, Waialua, O., make o Kaluaimaui K.

            Aug. 19, ma Makahanaloa, Hilo, Haw make o Kaiwil@ulu w.

            Aug. 20, ma Kaup@kuea, Hilo, Hawa, make o Ka@uaokahaku w.

            Aug. 21, ma Kamananui, Waialua, Oahu, make o Poina k.

            Sept. 8, ma Honolulu, Oahu, make o Kiwini, he keiki opio.

            Sept. 5, ma Honouliuli, Ewa, make o Kapahukui K.

            Sept. 13, ma Puna, Hawaii, make o Koea K.

            Sept. 4 ma P@, Kona A, Hawaii, make o Alena w..

            Sept. 7, ma ia wahi @ make o Puhi K.

            Sept. 11, ma Kahului, Kona A. Hawaii, make o Uluhani K.

            Sept. 12, ma Kukuik@a, Hilo, Haw. make o Kaanaana w.

            Sept. 15, ma Puunau. Lahaina, Maui, make o Kiliona K.

            Sept. 20, ma Kawaihapai, Waialua, O., make o Ana Kapaila

            Sept. 11, ma Pauoa, Oahu, make o Uwe w.

            Sept. 20, ma ia wahi no, make o Kaina K.

            Sept. 20, ma ia wahi no, make o Keohohina w.

            Sept. 3, ma Kalihi, Oahu make o Keomaka K.

            Sept. 19. ma Kuk@, Manoa, O., make o Wahinekohuole w.

            Sept. 8, ma Kah@naiki, Waianae, Oahu, make o Manu k.

            Sept. 11, ma Makanalua, Molokai, make o Iese Pau k.

            Sept. 17, ma Mau@ua, Hilo, Haw make o Lio w.

            Sept. 2 ma Kau eano, Honomaain@, make o Lualai w.

            Sept. 20. ma Pilikea, Oahu, make o Kukapu k.

            Sept. 20. ma Kawailoa, Waialua, Oahu, make o Kailiala k.

            Sept. 21, ma Kapaakea, Oahu, make o Kamaka k.

            Sept. 28, ma Kanamanui, make o Kahawaii k.

            Sept. 30, ma Pu@hakeone, Waikikikai, make o Kaonohi w.

            Okatoba 3, ma Kukaeunahi, Waikikikai, make o E. S. KaneK@ai w.

            KALAI- Ua make iho nei o K. N. Kalai w, i ka la 6 o Okatoba, i ka hora 7 o kakahiaka, M. H. 1863. Ke kumu o kona make ana, he o ma @ umauma a hu@i ka eha ma ke kua, a na @hoehoe. A kau ia e ke Kuokoa e hai aku i na kini o maua e noho ana ma ko maua aina hanau, ma Kahului, Kona, Hawaii. Me ke aloha i ka poe ma ka hau@ ke Akua.

LIO NALOWALE.

            KE KAUOHA AKU NEI AU I KELA me keia mea, e loaa’i k@ LIO KANE HULUPALA, i k@a ma ka uha akau DK,  e hoihoi mai a loaa wau ma ka Hale Kuai Helu 10, a e uku aku no au i ka uku kupono; koe nae ma kona kula e hele mau ai.

D. KALANIKAHUA

Honolulu, Oka. 8, 1863          9@-1t

OLELO HOOLAHA.

            E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea waiwai @ IOANE @ Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka @

G. W. BROWN

Kakauolelo @ i ka Aha Kiekie

Honolulu, Okatoba @

OLELO HOOLAHA.

            UA HOOPII MAI O KAAHU W. KUE I @ kane @ G. M. ROBERTSON, kekahi @ o ka Aha Kiekie, @ Novemaba, @ ka hora 10 o @ kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma H@

G. W. BROWN

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Oahu, Oka. @ 1863           9@ 2t

OLELO HOOLAHA.

            UA HOOPII MAI O KIHEWA w. KUE I kana kane o Kaolohe, no Molokai, mamua, e @ mare @ hiki ekolu o ka @ i kana wahine @ E W imua o ka Mea @ Ioane Ii kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 21 o Oka@ i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

G. W. BROWN

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie

Honolulu Okatoba @ 1863     @

OLELO HOOLAHA.

            E KUAI KUDALAIA’NA 4 LIO I ka P@hi, @ ka la 12 o Oka@ 12 o ke awakea. He mau @ mai @. Ke ano me ka @

Ma Pauoa.

            1 Lio kane k@ke, ha@ 14 h@, lio akau.

            1 “ h@ hao @e.

            1 “ ulaula, @a ano e.

            1 “ hu@upa@, hao K@ akau

            1 “ a@ ahin@ K@ hema.

            1 “ hu@upala, hao ano e.

            1 “ ulaula, hao ano e.

            1 “ ulaula wiwi hao N hema.

            1 Lio kane keokeo, hao A K akau, K hema

            1 “ eleele wiwi, hao N hema.

            1 “ eleele wiwi, hao N hema.

            1 @ k @ wahine, no Kamaka.

            1 Piu@ e, hulu @e, hao ano e.

            He mau lio ma @ na @ e Kalai@a’na. e hele mai me ka mak@ukau @ ke dala.

            E @ mai i na Lio hou, me ke dala pu mai, oi pokole na ia, o hala na la he 15 nele oukou.

NA@UNAKO. Luna Pa Aupuni.

Pauoa, Okatoba 9, 1863.         98-1t

OLELO HOOLAHA.

            E KUAI KUDALAIA’NA NA LIO Ekolu, ma ka Pa Aupuni.

            Ma Waiawa, Ewa, Oahu, ke hiki aku i ka la 16 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka Poalima. A he Lio hou mai kekahi he 1, e kudalaia ana ke hiki aku i ka la 19 o Okatoba, i ka hora 9. Ke ano me ka hao malalo nei:

Na Lio Kudala.

            1 Lio wahine hulupala me ke @ hao ano e, akau.

            1 Lio kane eleele, hao akau @, akau.

            1 Lio kane ulaula, hao hema 50

J. KAHAUOLONO, Luna Pa Aupuni.

Waiawa, Ewa, Oka. 8 1863.   98-1t

PUBLIC NOTICE!

            THE ESTRAY ANIMALS CONFINED in the Government Pound,

            At Waiawa, Ewa, Oahu, Will be sold at public auction, on Friday, Oct. 16, at 10 o’clock, A. M., 2 horses. On Monday. Oct 19, at 9 o’clock. @ attend. The following are the deser@p@ and brands.

            1 Sorrel mare with colt, brand not describable.

            1 Black horse, brand right SG left SG.

            1 Bay horse, brand left SO.

J. KAHAUOLONO, Pound Master.

Waiawa, Ewa, Oct. 8, 1863.   98-1t

G. W. BROWN. PALAUNU,

LUNA HOOIAIO INOA.

            UA MAKAUKAU KA MEA NONA KA mea i haiia maluna ma keia K@ ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, e HOOIAIO i ka @ ka poe e makemake ana, ma na Palapala Hoolimalima, na Palapala Aelike a me na Palapala no a pau e pili ana i ka hoo@.

G. W. BROWN, Luna Hooiaio Inoa.

Honolulu, Iulai 18, 1863.        86-3m

OLELO HOOLAHA.

            E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU. na mea waiwai maloko o ka waiwai o H@nawale k, o Honolulu, Oahu, i make aku nei, o ka poe @ aina, o ka p@ kino, a p@ ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike @ ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano G. M. ROBERTSON. kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Halehookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poakahi, oia ka la 19 @ e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e @ ponoponoia ka mo@ waiwai a J. E. Chapman & KaWahaminalea na luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.

G. W. BROWN,

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Oahu, Sept. 29, 1863.        97-2t

OLELO HOOLAHA.

            UA HOOPII MAI O NAWELE w. KUE I kana kane o Awalu, no Wa@, Kauai, mamua, e hooki i ko laua male ana, no ka haalele wale ana o na makahiki ekolu o Awalu, i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano Ioane Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 28 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

G. W. BROWN.

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Oahu, Sept. 29, 1863.        97-2t

OLELO HOOLAHA.

            NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. ROBERTSON. kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Peka w. e hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai no Wahaolelo K, no Ewa, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 31 o Okatoba, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe i ka oiaio, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

G. W. BROWN.

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Oahu, Oka. 1@ 1863.        97-2t

$50 MAKANA.

            E HAAWIIA KA MAKANA HE $50 I KA mea nana e hai mai i hiki ai @ hopuia a hoopa@a ka mea nana i lawe ka@ aku i ka @ SUNNY SOUTH, (Ka Hema La Loa,) mai ka puka pa aku o k@wahi ma Pawaa, ma ka po iho nei o ka P@a o keia pule, la 2@ o Sepatemaba.

C. P. WARD

97 3t    Mea malama Hale Papaa o ke Aupuni.

OLELO HOOLAHA.

            NO KA MEA, UA HAAWI KA MEA MAha@ J. M. Kalanipoo i ka Olelo Ho@ho@ Ahewa, la J KUPAU o Laie, ma ka ho@ a ka Luna Nui o ka Hoku Pakipika, ma o John Booth @a, a no ka mea hoi, aole i hoo@ia ua olelo la. Nolaila, ua hoopuka ka Aha i ka Palapala Oh@ a hoomalu i kona mau waiwai a o wau ka Maka@ ana i ohi, ua ohi au a hoomalu, mamuli oia palapala ohi, ina waiwai i hoike ia malalo nei.

            1 Hale hou aole i paa loa,

            1 Loi (Apana Aina Kuai,)

            1 Pahale, ma Laiewai.

E kuai kudalaia’na keia mau waiwai k@ hala na ia he kanakolu a e kimo aku no au i ka mea i oi ke koho ana, i mea e kaa a na dala eono ($6. 00) a me na koina.

J. KAHOOHULIMOKU

Kapano, Koolauloa, Oahu, Sept. 20, 1863.    9@-3t

MAKEMAKEIA KA IWI PIPI.

            KE MAKEMAKEIA NEI KA IWI PIPI o na ano a pau, a e ukuia no hoi i ka @ kupono no ia mea, ke laweia mai ma ka Hale Kuai U@hepa o Kale Olelo e ma, makai o ka Uapo e pili ia me ka Hale Makeke, ma ke Alanui Moiwahine, ma Honolulu.

            Honolulu, Iulai 1@, 1863       96-3m

OLELO HOOLAHA.

            NO KA MEA, UA KOHOIA MAUA I MAU Komisina no na palena aina, e like me ke Kanawai i hooholoia i ka makahiki 18@2. Nolaila, ke hoike aku nei keia, ua makaukau maua no ia hana.

P. CUMMINGS, Napoopoo, Kona, Hawaii.

F. S. LYMAN, Kea@wa, Kau, Hawaii.        @-3m

KA MOKUAHI

K@A@A

“ANNIE LAURIE,”

E HAALELE ANA IA HONOLULU- I KELA POAONO KEIA POAONO.

@ KILA@NA

I KA HAPALUA O KA HORA 4 AHIAHI.

NO

LAHAINA, ULUPALAKUA, KAWAIHAE, a me KONA.

Ka hou ma Honolulu i ka Poaono.

J@NION, GREEN @

L. H. A. H. M

Honolulu, Aug, 2@, 1863.     9@ tf

            He @ ukana ke hoomaopopo iho e uku @ aku moku@ ka wa e laweia mai o ka @.

E. P. ADAMS, ADAMU,

HALE KUAI HOU.

MA LAHAINA, MAUI.

E HELE MAI OUKOU A PAU E KA

poe e @ a me Maui @

HALE KUAI HOU,

kahi e kuai MAKEPONOIA’I o na mea a pau

NU HOU O NA ANO A PAU.

NA

LOLE ANO HOU ame na, LOLE KOMO, PA, BOLA, ame na mea ai, PENA, AILA PENA, PALAKI PENA, ame ka PALAKI HAMO PUNA, KOPA, KAULALIO, HO, PAKEKE ame ka PULUMI, INIKA, AILA HAMO LAUOHO, KAMANO, KOPAA, KUI, KUI WAAPA, PALENA, PAPA WAAPA.

A ME NA MEA E AKU HE NUI WALE,

E. P. ADAMS. @ Alanui

Lanaina, Aug. 24, 1863.         9@m

OLELO HOOLAHA.

            E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU LOA O kela ame keia ano, Kane, Wahine, Keiki, Haole, ame ka Pake, ke papa aku nei au ia oukou a pau loa. Ua kapu loa na alanui maluna o Kau Aiona Kula,

ma Koloa uka, Kauai.

o ke alanui mai Kah@ a hiki i Kapal@kea, oia ke alanui ma uka loa, a pela hoi ke alanui maluna o Maunahu@hui, a @, pela no ke alanui ma Puuoh@, a hiki aku i @a@ o ke@a mau alanui a pau i @ ua ka@ ana kekahi mea e hele maluna o kela mau alanu@ e loa i kuu mau Luna kekahi alaila, e uku @ hookahi a e lilo keia i kanawai paa ma kela mau ala@ mai kela la aku a hiki i ka la e hoopukaia mai ai kela @ Hoolaha ma ka Nupepa Kuokoa.

G. CHARMAN

Koloa, Kauai, Iulai 27, 1863   @

OLELO HOOLAHA

            KE PAPA AKU NEI KA MEA NONA ka inoa malalo nei i na mea a pau, @ole ma @ wale i ko@ mau holoholona o na ano a pau maluna o ko’u mau apana aina, Ma Marshfield, e pili ia me ka pa o W. B@, ma Waikiki-kai, oia h@ kela mau wahi e pili ia ma ka a@ Waikiki-kai. E @ hou no, @ loaa kekahi wahine @ mau kanaka, a mau wahine paha e hele ana maluna @ i @ maluna, mahope iho o ka napoo ana o ka la, me k@ ole, alaila, e hopu no a @ a e hana hoi ia @ paha, e like me he poe aihue la @ oO@ poe a pau e kue ana @ keia mau olelo, e h@piha no ma ke Kanawai.

JAMES L. LEWIS

Honolulu, Aug. 5, 1863          @

OLELO HOOLAHA.

HANAU a me ka MAKE.

MAMULI O KEIA PAUKU 765 O KA

KANAWAI KIVILA.

            NA KELA KAHU KEIA KAHUKULA E hoolaha ma k@na a@ ana i ka inoa o na Luna Kakau o ka poe Hanau a me ka poe Make @ a na kela makua kei@ makua kane (ina e ola ana.) o kela keiki keia keiki i hanau ma ke@ Aupuni a ina aole e ola ana ka makuakane, a ina hoi he @ kam@hai; alaila, na ke makuahine maloko o na malama ekolu mahope iho o ka hanau ana, e hai aku i kekahi Luna Kakau ma kona apana, i ka @ a me ke @ama, a me ka la i @ na keiki nei; a na kekahi hoahanau hoi ma ke @ o ka mea make, e hai ae i ka Luna Kakau ma kona apan i @ ke kama o ka mea i make iloko o ka hebedoma hoo@ mahope iho o ka make ana. O ka mea hai ole e like me ka @ maluna, ina i hookolokolo ia imua o kekahi Lunakanawai: Hoomalu, a Apana paha, a ku ka hewa, e hooku@ iaia.

            Ke hoolaha aku nei au i na inoa o na Luna Ka@ ma na Apana Ku@ o Honolulu nei.

1.       Ma M@anai@a, D. U Kalau@-K@ukula

2.       Ma Ka@ J. H. Kanepuu-Kumukula.

3.       Ma Kapalama, K@ho@-Kumu@ula.

4.       Mai ke Alanui o L@ha a hiki i ke Alanui o Nuuanu mak@ o ke Alanui o Puu@ui, Pualewa, Kumukula ma Kaumakapili.

5.       Mai ke Alanui o Nuuanu a hiki i ke Alanui Pahu, G. K@mai, Kumukula k. ma Roma

6.       Mai ke Alanui Papu a hiki i ke Alanui o Likeke, Kil@ Kumukula wahine ma Roma.

7.       Mai ke Alanui o Likeke a hiki i Kula@kahua, Em@ Ka@, Kumukula wahine ma Kawaiahao.

8.       Mai @kahua a hiki i Punahou, S. H. Petero, Ku@kula ma Makiki

9.       Mai Punahou a hiki i Kamoiliili J. W. KAL@ Kumuku@ ma K@moiliili.

10.   Ma ka Waikiki-kai, Kama@lohi, Kumukula wahine ma @aikiki-kai

11.   Ma Waialae, Wailupe a Maunalua, S. Ka@ Kumuku@ ma Wail@pe

12.   Ma Palolo, Aberahama Hyatt. Kumu@ ma Pa

13.   Ma Manoa, Kupahu, Kumu@ a ma Manoa

14.   Ma Pa@ Lydia Kaa@, Kumukuia ma Pau@

15.   Ma Nuuanu mauka ae o ke Alanui o Pu@ J. K. K@mano, Kumu@ ma Maemae

J. S. LOW, Kah@

Honolulu, Sept. 5, 1863.         9@

Kela Humuhumu Lole.

C. H. NICHOLSON.

            UA LAWE AE NEI AU I RUMI MA KA Hale @ ma ke @ mai o kahi @ A D @ mala@ au e loaa ai i na hora a pau o ka la O@a mea hana a makemake e waiho me @ ke hana pela me ka hilinai mai i @ a o ka poe a pau o ke @ nakauhale a’u i @ aku ai, he mea pono @ i ka @ hana ia’u no ka mea e haawi aku no @ hapa o ko’u uku, no ko’u @ E h@ mai @ hookahi. E @ mai a pau. @

H. L. SHELDON, Hale,

Loio.

            AIA KONA KEENA MA KA HALE HOOkolokolo ma Maunakilika. He haole no ia, aka, ua maopopo ia ia ka olelo maole, a ua makaukau e kokua i na Ka@ a Hawaii imua o na Aha Hookolokolo a pau o ke@ Aupuni, me ka uku @.

HALE PAI KII.

            MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA “Nupepa Kuokoa,” Emi ka uku no ke kii. E paiia no ke kii iluna o ke ANIANI a me ka PEPA. E hele mai e na makamaka e pai i ko oukou mau kii.

H. L. CHASE (Kei@)

3 6m    Mea pai K