Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 42, 17 October 1863 — Page 2

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Leslie Foster
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, OKATOBA 17, 1863.

Ua hoi mai au mai Kapalakiko mai iloko o keia mau pule iho nei, a ua makemake paha ko'u mau makamaka. na poe heluhelu Kuokoa, e ike a e lohe hoi i na mea a'u i ike ai ina ia wahi, i ano e mai na mea o ko kakou one hanau nei.  He aina kupanaha io no o Kalaponi, a he kupanaha pu no hoi me na lehulehu olaila.  Ua like no ke ano o kolaila poe me koonei, a e ninau paha auanei oukou heaha hoi ke kupanaha o kolaila poe kanaka?  Oia hoi o ko lakou hikiwawe ma ka hoohuli ana i ke ano o kolaila honua.  He mau aina  ua mahiia, a me na pa hua mea ai hoi i hooulu maikaiia ma na wahi he nui wale oia aina, oiai hoi o ua mau wahi la i na makahiki mamua aku nei, he waoakua ka helehelena i ka nana aku. Ke ku mai nei na kulana hale ma kela a me keia wahi o ia aina, a o kekahi o ia mau wahi kulana hale, ua ulu ae a lilo i mau kulanakauhale, a ua lilo hoi i wahi noho no na haneri tausani kanaka.  O Kapalakiko ke kulanakauhale nui loa ma ia aina, ua ane like ka nui o na kanaka e noho nei ilaila mamua o 100,000, oia he 15 wale no makahiki o kona hoopulapula ana, a ua like ka nui o na hale o ia wahi me na hale nui o Nu loka a me Ladana, a he mau tausani ka nui o na moku e ku aku nei ilaila, me ka lawe aku i na waiwai na na kalepa o ia wahi, a me ka hoopihaia no hoi o na moku i na waiwai, e laa ka palaoa, huita, a me na mea kanu e ae no hoi, a hoounaia'ku i na aina e e kuai ai.

            A ia'a i ike ai i keia hoike nui o kolaila holomua ana. oia hoi ka ike ana i na alanui kaamahu, na mokumahu a me ua mokupea. i lawa kupono ai no ka halihali ana i na mea e hoolakoia'i o kolaila poe kamaaina, alaila, ninau iho la au ia'u iho, no ke aha la ko Kalaponi.  ka aina i uuku loa o na makahiki mai kona wa i hanau mai ai, kumu i oi ai ka waiwai, a me ka loaa, a me na kanaka. mamua aku o ko Hawaii nei?  Aohe no paha e nele, he mau kumu nui no na kumu i holomua ai o ia aina, aka nae, i ko'u manao, hookahi kumu nui o ka holomua ana.  O kolaila poe kanaka, he poe miki hana, he nui ko lakou nakui ana e hana, a e mahiai hoi i ka honua, me ka hooulu no hoi i na mea kanu; a ma ia mea hoi lakou e hauoli ai ke ohi mai i ke dala o ko lakou luhi.  Ina e hooikaika ana o'u mau hoahanau o Hawaii nei ma ka noho hana ana, a me ka hana hoomanawanui hoi ma ke kanu ana i na laau kanu hua ai, a me ke kanu ana paha i ka raiki, palaoa, huita, pulupulu, a me na mea ano like, alaila, e loaa no ke dala ia lakou, e like me ka loaa ana i na poe Kalaponi, me ka lako hoi i na dala e hana'i i mau hale maikai, e hoomaikai ai i na kula a me na hale 

halawai o lakou, me ka lawa mau no hoi i na dala e hiki ai ke uku aku no ko lakou mau auhau, ke hiki mai ka wa e kikooia mai ai e na luna.

            Eia no ko paewa nui iwaena o na poe Kalaponi, a i ka poe hoahanau o'u o Hawaii nei--he nakui mau lakou e hana, a e lawelawe no hoi, a o ko kakou ake nui hoi ka noho hana ole.  Ua loaa ia lakou ke dala, ka uku o ka lakou hana, a ua loaa iho ka ilihune e pipili mai ana io kakou la, he uku no ko kakou noho palaualelo ana.

            Eia hou no ua mea hewa o kakou o ka poe Hawaii nei, o ko kakaou maunauna, me ka malama ole i ka kakou mau wahi dala.  O ko Kalaponi poe, he huli i ke dala a loaa, alaila, lawe aku a waiho iloko o na Banako, a i ole ia, kuai aku i ka aina, hale, ame ka moku no hoi.  O kakou, ina e loaa ia kakou kahi dala, alaila, o ko kakou hele iho la no ia a uhauha, a i ole ia, alaila, he haawi wale aku la no i na makamaka.  Ina kakou e hoihoi ana i ka kakou mau dala iloko o ka Banako, a i ole ia, ma kahi e aku no paha, me ka ohi mai i kahi uku panee uuku, ma ka lima paha o kekahi kanaka hiki ke hilinaiia, a pela e houluulu malie ai a hiki i ka wa e lawa ai no ke kuai ana i kekahi apana aina, a no ka hana ana paha i kekahi wahi hale laau maikai, a i ole ia, ma ka hoomaikai ana paha i kahi apana aina, alaila, e hikiwawe mai no auanei ka manawa a kakou e ike iho ai i ka pii ana'e o ka waiwai o ko kakou mau mokupuni, e maikai auanei ko kakou mau wahi loi, na wahi pahale, a e ikea'ku no hoi auanei ka pii koke ana'e o na hale hou ma na wahi a pau, me ka hele no hoi a hulalilua i ka la, i ka hinuhinu i na waihooluu o na pena.  E piha no hoi auanei ka aina i ka hauoli ame ka lealea ana, noloko mai o ko kakou luhi ana me ka makemake e hana.

            O kekahi o ko kakou mau poe makamaka a hoi nai nei mai ke Okohola mai, a e ohi nei hoi i ko lakou uku-- ke ohi nei kekahi poe he $100, o kekahi poe he $200, a he $500, a o kekahi poe  no hoi he pakeu ae.  O kekahi o keia poe, ke hele wikiwiki nei lakou e hoomaunauna wale aku ai i ka lakou dala, no ka lole no lakou iho, ame ko lakou poe makamaka he nui wale.  Me he mea la e kiola wale aku ana lakou i ka lakou dala, me ka loaa ole mai o ka pomaikai ia lakou, a iloko no paha o na la, a he mau pule paha, aia hoi, ua nele loa iho la no ko lakou nele me ka wa mamua'ku o ko lakou ohi ana i ke dala.  A nolaila, ina e waihoia na wahi dala a ua poe nei i ohi mai ai i na dala he $200. iloko o ka Banako, a mahope e hele ai e ninaninau a loaa kahi hale maikai e hiki ai ke kuai aku no ua mau dala nei, ina la ua lilo makepono kana mau dala i ka mea e waiho mau mai ai meia a hiki i kona wa e hooluuolu ai, a e mau loa ka pono ia wahi nona a no kona mau makamaka.   Aka, i keia wa nae la, ke kiola maunauna nei oia i kona luhi, a ke kii mai nei na poe maalea, me ka maalea nui e kaili aki ai, a lawe aku e uhauha no ka rama.

            No keia mau kumu, nolaila, ke ao aku nei au i ko'u poe makamaka, e noho hana a e imi i ke dala, a ina e loaa mai alaila, e malama ma kahi e koe ai, a hiki i ka wa e  loaa'i ia oukou ke kumu pono e kuai aku ai, i lilo ai ia mau mea, i mea e hoopomaikai mai ia oe iho, i kou ohana, a me kou mau makamaka.  A pela e lilo ai ko aina, i aina waiwai, a i wahi makemakeia hoi no ka noho ana, a pela wale no hoi na poe Hawaii nei e lilo ai i poe naauao, a i poe noho olioli no hoi.                                                                                                                                           W.

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

    BUKE  KIU- He nui wale na Buke waiho kii maikai, ma ka Halekuai Buke o H.M. WINI.  Makepono loa.

    HANAU. -- I ka la 12 o keia malama, hanau o HENERI AULD, ma Kealohilani, Berekane, Honolulu, na Mr. James a me Mrs. Uwini Auld.

     MOE KOA MAIKAI LOA. --E kudalaia ana ma ka Poalua ae nei, la 20 o keia malama, ma ka hale kudala o Mika Kole, (J.H. Cole) he mau moe koa me na koki, a me na pakaukau maikai loa. E hele ae ilaila e ka poe e makemake ana ia mau mea.

     NA MOKU KAUA. --I keia plule iho nei, ua holo aku na mokukaua o Beritania, o ke Tartar no Iapana, a o ka moku Tribune hoi no Valaparaiso.  Ku mai nei ka mokumahu Fusi-Yama me ke kauoha no ka moku Tribune, e ku ia nei a hala ka malama hookahi, aka ua hala e nae kela i ka Poalua iho nei.

    LAKI MAOLI, --Laki na moku Okohola o keia kikina, na moku a pau i ku mai nei ua piha wale no i ka aila.  Eia nae ka pilikia nui, o ke dala maoli ole a na kalepa o kakou nei, a oia paha auanei ke kumu e hoona ai o kekahi mau moku ma kahi e aku, i loaa ai ke dala, ke makemake na Kapena e aie ma ka inoa o na ona a me ka moku.

    MOKU HOKU AO. --Ua oleloia, o ka la 2 o Novemaba, oia ka wa e holo hou aku ai o Hoku Ao i Apaiana. Ebona, Ualana, a me Ponepe.

            E hoi ana o Kanoa a me kana wahine i Apaiana, a o Paitoka hoi, hoi aku i Ualana.

            E hele ana o Kapu a me kana wahine, no Kaneohe, he mau misionari hou laua.  Elua mau misionari i koe i makemakeia e holo aku i keia manawa.  Owai ko laua mau inoa?  Auhea la ko laua wahi i noho ai? Ma Hawaii paha? ma Maui paha? ma Molokai paha? ma Oahu nei paha? ma Kauai paha?

            O Mika Holo ka Puuku o ka Aha Misionari o ko na aina e; nolaila, e hoouna koke mai iaia i na leta, na puolo, ame na mea aloha i na misionari ma Maikomsia

    NO KE POO LETA.--Ma na aina e, e laa o Beritania a me Amerika, ua malama mau ia na wahi leta i hoopiliia i na poo leta, ma na halekuai buke.  Ua manao makou he pono ke hana ia pela ma ka halekuai buke ma Honolulu nei.   A no ia mea, o ka poe a pau e makemake ana i na wahi leta i pai pu ia me ke poo leta, e loaa no ia ma ka halekuai buke o H. M. Wini, Luna pai o ke Kuokoa.  A penei ka uku ana, ekolu keneta no ka wahi leta hookahi i pai pu ia me ke poo leta, oia hoi ua like no me ke kumukuai o ke poo leta (2 keneta,) a o ka uku hoi o ka wahi (hookahi keneta.)  E ia ke ano o ke kuai ana :

            1   wahi me ke poo leta,  3   keneta.

            4          "          "             12     "

            8          "           "              25     "

            34        "           "         $1.00    

    A o ka poe hoi e makemake ana e hoouna i mau leta i Kalaponi, a me Oregona, e loaa  no na wahi leta ma ka halekuai buke i hai ia maluna.  O ka uku o na leta e hoouna ia nei i Kalaponi he hapawalu.

    HAUNAELE.-- He haunaele ma ke ahiahi iho nei o ka Poalua o keia pule, maluna o ka moku Kalepa Daring, ma ka uwapo Makeke makai iho.  O ke kumu o ka haunaele ana, o ka ona rama o na Luina o luna ame ka hualele pu hoi i ka moku.  No ia haalele ana o ua mau luina nei i ka moku, nolaila,  ua kena koke ke Kapena i ka hope Makai Nui William F. Jonrdon (Uilama,) e kii e hopu i ua poe haole nei.  Ua kiha ua poe haole nei a ua hopuia e ka Hope Makai Nui, a ua hoihoi ponoia no iluna o ka moku me ka hana ino ole mai.  I ke kau ana nae iluna o ka moku, hoomaka ka hakaka ana o na haole me ka Hulipahu; ia wa, nui loa mai la ka haunaele, a lele mai kekahi luina o ua moku nei me ka pahi, me ka manao e hou mai i ka mea mua e keakea ana ia ia ; a puka koke mai la no hoi ka Hulipahu me ka pupanapana ua kulaila ke kanaka i hope.  Ma ia wa nui loa ke haunaele ana, a komo pu aku la no hoi kekahi o na kamaaina iloko o ia haunaele ana iluna o ka moku.  A upoupu wale ino ma ia hope pau ka haunaele ana.  O na kanaka kekahi hewa, o ka pipili wale aku no i kahi o na haole, o ka pono maoli  no o ka hookuu aku na na haole e hooponopono i na hihia i waena o lakou iho, a ina lakou e pilikia, alaila, na lakou no e kauoha i na luna makai, a na lakou no e hoomalu i ka haunaele, a ina lakou a pilikia, alaila, na lakou e noi ae i na makaainana e kokua aku, pela ka pono.

KA AHA HOOMALU.--Eia malalo nei ka papa helu a me na inoa o na hihia i hanaia imua o ka Aha Hoomalu o Honolulu, no na pule elua, e pau ana ma ka la 14 o Okatoba. 

            Okatoba 2. Kaolelo, aihue lole paahao, hoopaiia 2 malama ma ka hana oolea, me $1. 12 koina.

            Okatobe 3. Ohia, wawahi hale ma kahi kanu ko o J.H. Wood, waihoia i ka Aha Kiekie.

            Okatoba 5, Leonard Mitchell, Ona, belaia $6 ; Nihi Napleona, ona, belaia $10; Chas. Miller, ona, belaia $10; Kaenaku k, ona a kue i ka maluhia. belaia $10; Richard Edwards, ona, belaia $6; Akuu k, ona maluna o ka lio, hoopaiia $5, me $1 koina; Sebastian, pepehi aku me ka hoeha, hookuuia; Sebastian, ona, hoopaiia $4, me $1. 12 koina.

            Okatoba 6. Namaielua, aihue i-a, hookuuia; Ioane keiki, haalele kula, hookuuia; Kahawaiolaa, keiki. haalele kula, hookuuia; Kaluhihou, keiki, haalele kula, hookuuia; Keahi, keiki, haalele kula, hookuuia.

            Okatoba 7. George Gaylord, Ona, hoopaiia $5, me $1 koina.

          Okatoba 8. Kaelemakule k. pepehi aku me ka hoeha i kana wahine.  a olelo i na olelo hooweliweli, hoopaiia, 6 malama ma ka hana oolea, ke loaa ole ka uku hoopai $200, a e malama i ka maluhia eono malama.

          Okatoba 9, Kanakaole k. kue i ka mokuna 24 o ke Kanawai Karaima, hookuuia; Kaluna k, kue i ka mokuna 24 o ke Kanawai Karaima, hookuuia; Hilauea k. kue i ka mokuna 24 o ke Kanawai Karaima, hookuuia.

          Okatoba 12, Kealoha k, Ona. belaia $10; Umauma k, (paahao,) pepehi aku me ka hoeha, hoopaiia $6, me $2.37 koina.

          Okatoba 14, Ohuli k, Ona. belaia $10; Kapio k, pepehi aku me ka hoeha i kana wahine, hookuuia.

KA NU HOU!     

                                       

Ke Pio ana o Papu Wagner me Papu Gregg!

Hoouka Weliweli ma Tenesi, 30,000 i make.

          Ma ke ku ana mai nei o ka moku Amerika Daring , iloko o na la he 18 mai Kapalakiko mai, ua loaa mai nei na eke leta o ka Hikina. Ua loaa pu mai me na mea hou o ke kahua kaua ma Amerika, e hiki ana i ka la 21 o Sept. a o ko Europa hoi, e hiki ana i ka la 8 o Sept.  O na mea i lohea mua ia mai nei, ua hiki aku no i ka la 6 o Sept. nolaila, he anahulu ka hou loa o na mea i hiki mai nei.  He nui no na mea hou i hiki mai nei, e pili ana i ka noho ana o na oaoa kaua.

          O ka mea nui loa i hiki mai nei, oia no ke pio ana o na papu kipi, o ka papu Wagner a me ka papu Gregg, i na koa aupuni malalo o Gen. Gilmore, ma ka la 7 iho nei o Sept. aka, he mau mea no nae ia i manao mua ia no.  Na na kipi maoli no i haalele iho i ua mau pakaua'la, a no ka pokole loa o kahi kupono no lakou e hookaawale ia, nolaila, ua pio mai he 75 koa kipi.  Ua lilo holookoa aela i na koa aupuni o Mokupuni Morisa, a mai ke kulana aku o ka  poe koa aupuni e hoomoana nei ma Mokupuni Morisa, ua hiki ia lakou ke kokoke aku i ka lakou mau pu, ia papu Moultrie, Johnson, a ma ke papu Sumeta.  Ua hoounaia'e mai Nu loka he mau haneri tausani poka poha, i pola no na puali kaua o Gen. Gilmore, a ua manao wale ia, i mea e kiola aku ai iloko o ke kulanakauhale o Kaletona, ke hoomau mai na kipi i ka aua ana i ua wahi la.  Ke mau nei no nae ka nee malie ana'ku a na koa aupuni iloko o ke awa o Kaletona, he akahele loa nae ka hele ana, aka, he paapono mae ia lakou na wahi i pio mai ia lakou, ke hilinai nui nei no o Gilmore e hiki ana iaia ke hoopio aku i na papu a pau o na kipi, a ke hoopio pu hoi i ke kulanakauhale, kahi o na kipi i hoopunana mau ai, iloko no o keia mau la koke mai.  A malia no paha e hala ana kekahi mau pu'e, no ka mea, aole o Gilmore make make e kii aku e hoopii i kekahi mau wahi o na kipi, me ka lawa pono ole i kona manao, i ka poe nana e kiai mau loa me ka paapono.

          No na mea hoi e pili ana i ka puali koa o ka Patomaka. ua ikea lea iho ke emi loa ana o na koa o na puali o ka Akau a me ka Hema ma ia wahi, no ka pau o ka nui o na koa i noho iho nei ilaila o na aoao elua. i ka hoounaia i na mokuaina Komohana e kokua ai i na puali kaua malaila.  Ua hoouna aku o Gen. Lee i ka hapa nui o kona mau koa i ka mokuaina o Tenesi, i kiki ai ke kokua i ka puali koa kipi, malalo o Gen. Bragg. a o kekahi mau koa kipi hoi o Lee, ua hoounaia i Kaletona, i hiki ai ke kokua aku i na koa malalo o Biurigada, a ua manao waleia o ke koena iho o na koa o Lee, ke pau aku nei i ke emi hope hou i Rikemona, me ka hoopau hoi o na kipi i na manao ana e kaua hou iloko o ka mokuaina o Vereginia iloko o keia manawa iho.  Aia ka puali koa aupuni o ka Patomaka. i Kalapepa kahi i hoomoana'ai ma ka laina e moe'la ma ke alanui kaamahu Godenavile, a ina paha he lehulehu ia poe o laila, e hiki ana no ia lakou ke hele nee malie i ka Hema, me ke kue ole ia mai.

          Ma na mea i hiki hope mai nei mai na mokuaina mai o ka Akau Komohana, ua ikea iho ka hoouka weliweli ana o na puali kaua aupuni malalo o Gen. Rosekalana, a me ka puali koa kipi malalo o Gen. Rosekalana, a me ka puali koa kipi malalo o Gen. Bragg, (Baraga.)  O ke kahua i kaua ai aia iloko o ka makuaina e Geogia, ma ke kihi Akau, e pili koke la me ka palena o ka mokuaina o Tenesi, a he 15 paha mile o ia wahi, mai ka Hema Hikina aku o Katanuga, a penei no ka moolelo o ia hoouka, kau weliweli ana.

          Ua hoomaka ka hoouka kaua ana ma ka hora 11 o ke kakahiaka o ka poaono, la 19 o Sept. ma kahi e pili koke ana i kahi i kapaia o Widow Glenn's House, ma ke alanui e hele ana mai ke ala MacLamore a hiki i Katanuga, a aole no hoi i liuliu komo pau mai la na puali koa o na aoao a elua iloko o ke kaua, a iloko, no o ia komo mua ana iho o ka hoouka, aia hoi, ua maikai ka hoonohonohoia ana, a me ka hele ana mai a na puali kipi.  I ka hoomaka mua ana iho no, hoohuli nui ia na kipi i ka lakou mau pu iluna o na pu malalo o Felton, a me Looms, a ua pio aku i na kipi he elima pu nui o ke ano Parota, noloko mai o na pu eono, ma ka apua wale no ka pakele ana mai o ia pu i na kipi.  O ke kapena o Ton Pelt, ka mea ia ia ua mau pu nei, pio pu aku la no i na kipi.  Ma ka hora 2 o ka auina la. aole o kanamai, wawalo launa ole ka leo o ka pu kaupoohiwi, ua like me ka hiolo a ka pakaua iluna o ka hale, ka ua mea o ke kupinai a na poka e kiia ana e na poe koa o na aoao hoouka.  Ma ka hapalua o ka hora 2, kunewanewa ka mahele waenakonu o na koa aupuni, a hoomaka e hee loa mai i hope. Iloko nae o ia manawa, ua kukuluia kekahi pu kuniahi nui e kekahi papa koa o ke aupuni, a na ia pu i keakea i ka hee ana mai o na koa aupuni, a na ia poe no hoi i alualu hou aku i na kipi, a hee hou aku no hoi na kipi.  O ka mahele koa a*Davisa kai kaua me ke koa nui a ua hee no nae i na kipi, a o ka papa koa Iniana, helu ewalu, ua pau ka lakou mau pu i ka lilo i na kipi, aka, ma ia hope iho no nae, iloko o ka hooikaika nui a me ka hoouka huluhulu hou ana no i pio hou mai kana mau pu i pio mua ai i na kipi, me ka hoohee aku no hoi i na kipi nana oia i hoouka mua mai.  O ka puali koa aupuni malalo o Gen. Reynolds kekahi i poino nui, aka, aole no nae oia i nee iki aku, ua kaua no oia a ua nui no na koa i make ma kona puali, aka, aole nae hoi oia i ano kunewanewa iki mai, a no kona hoopaakiki loa no mamuli o ke kaua, nolaila, ua hee hou aku na kipi nana oia i hoouka puahi mai, a aole no hoi oia e alualu aku i ua poe kipi nei.  Pela no hoi ka puali koa aupuni malalo o Palmer.  Ua hoouka no me ka ikaika a me ke koa, aka, ua hoohee ia mai no nae e na kipia ua hookunewanewa ia no kona kulana me ke pio aku o kekahi o na pu nui o kona okana.  O ka mahele koa kekahi malalo o Gen. Cleaves, ua kaua no me ke koa a me ka ikaika, a ua emi hope no nae, me ka hele mai no o na koa imua.  Ua hooikaika no na koa a me na puali no a pau o ka Akau e kue aku i na kipi, aka, iloko no nae o ia hooikaika ana. ua hoohalawai ia mai na koa aupuni a pau me ke kulanalana, a me ke ano kuemi hope no hoi.  No keia ane lanakila ana o na kipi, nolaila, hooho ae la lakou i ko lakou hauoli me ka leo nui, a i ko lakou huro ana, a e he mea la, ua hoonaueueia ke kumuwai o Kulanihakoi, no ka mea, ua hele maoli no a nei ka honua.  Ia hoohele mua ana mai no a ua poe koa kipi nei, o ke kaheawai mai la no ia o ka hele ana mai.  Oiai ua poe kipi nei e hele mai an imua, alaila, o ka wa iho la no ia a ka General o ka Akau i kauoha ai, e ki mai i na pu kaupoohiwi, mai kela pea a keia pea o ka puali kaua aupuni, mai ke kukulu akau no a hiki i ke kukulu hema o ua puali la, a mai ka hora 2 mai a hiki i ka hora elima, ua hoomau no ka weliweli o ka hoouka ana  pela.  Ma ia wa i anoano maka'u mai ai ka Generala o ka Akau.

          Hooikaika loa mai la na koa kipi e hiki i ke keena poo o na koa aupuni, a oiai lakou e hele mai ana ilaila, aia hoi. halawai mai la na kipi me na koa panai o ke aupuni, a hookui mai la lakou me ka poino nui, aole o kanamai ka make nui o na kanaka ma ia manawa, e kahe a wai ana ke koko mawaena o na aoao kaua a elua.  I ka wa liula hoomaka ke kaua, a ma ia manawa koke no, ki mai la na kipi i na pu me ka hakalia ole, no ka mea, ua hoolako iho la lakou ia lakou iho me na kanaka hou, a o na koa no e kaua ai i ke ao, ua waihoia no ia poe e hoomaha.  Ia wa koke no hoi, ala lokahi mai la na koa aupuni o ka mahele akau, a komo aku la iloko o ke kaua me ka weliweli nui.  Maunauna launa ole ke koko e hookaheia ana, e lana a moana ana ke koko.  Ua hoomau ke kaua ana a liuliu loa, a e aneane ana paha e huli ke kau, akahi no a hoomoe houia ke kaua ana.  Ua nui no ka poe make ma ka aoao o ke aupuni, a pela no hoi ka poe kipi, ua hiki ka nui o ka poe i make me ke 30,000 o na aoao a elua.

          Ua olelo ia mai no e kekahi mau nupupa, ua pio loa na koa aupuni malalo o Gen. Rosekarana, aka, aole nae i keia iho ka oiaio o ia mea, ma ka wae ana iho i na mea hou i hiki mai nei.

          He oiai aole no paha he makamaka o ko ke ao nei noho maikai ana, e apono ana mahope o na kipi, a mamuli hoi o ke kumu nana lakou i koi mai e kipi, aka, i ka nana ana'ku nae i ka lakou mau hana koa, akamai, a me ka eleu no hoi, ua hiki ole i na Puuwai o ke aloha ke aua iho i ka mahalo ana i ko lakou koa maoli a me ka eleu no hoi, ua hiki ole i na Puuwai o ke aloha ke aua iho i ka mahalo ana i ko lakou koa maoli a me ka elua hiwahiwa loa ole no hoi.

          Ua hoopaaia ka moku kaua kipi Felorida e ke aupuni o Farani ma Baraseta, Farani, a e hoopii kivila ia ana, no kona hoopiho ana i kekahi mau moku o na Kalepa Farani.

KE KAUA MA IAPANA

          Ma ke ku ana ae ma ka la 5 o Sepatemaba iho nei ma Kapalakiko o ka moku kiapa Wilhelmina Eliza, ua loaa mai na nu hou o Iapana o ka la 24 o Augake, e hoike mai ana i ke kaua ana o na aumoku Iapana, me ka moku Amerika Wyoming , a me kekahi moku Farani, a o ka moku kaua Nikelani Madusa kekahi i komo iloko o ke kaua; aka, ua manaoia nae he moku Beritania ua moku la.  A eia iho malalo nei ka moolelo.

          I ka loheia ana'ku no ma lokohama, o ka hoopoino wali ia ana o ka moku kaua Wyoming ,, o Amerika Huipuia e kekahi mau moku Iapana, o ko Kapena McDougal, (Makao Dugala,) hoomakaukau koke iho la no ia i ka moku Wyoming , no ka holo koke aku.  I ka pau ana mai o ka nanahu iluna a me na mea ai no hoi, o ka holo no ia o ka moku i ka hora 5 o ke kakahiaka nui o ka la 13 o Augake; a komo aku la ma ke kowa o Bunago; (Bungo,) ma ka la 15 ae, a ku iho la ko moku ma ka mokupuni o Hime Sima.  Ia kakhiaka ana'e, (16,) holo aku la ka moku ma ke kaikuono o Simonoseki, oia kahi e hiki ai ke komo ma ka aoao Komohana o ka moana i kapaia o ka Inland Sea.  Ma ka aoao akau o ka aina, o ka mea kiekie Prince o Tchu-shu ke'lii malaila.

          Iloko o ka makahiki i hala iho nei, ua kuai aku oia he elua mau moku, he mokumahu kiapa kekahi o Lancefield , he $125,000, ke kuai ia ana, a he moku kialua kekahi o Lanrick , he $25,000.

          I ke komo ana'ku o ka manuwa Amerika iloko o ke kowa o ka Inland Sea, aia hoi, ki mai la na poe Iapana i na pu hoailona iwaena o lakou iho, o na Papu hema ma ka aoao akau, a ua paniia mai i na papu o ka aoao hema o ke komoana iloko o ke kaikuono, ma kahi e pili'la i Simonoseki.  I ke kaalo ana'e o ka Wyoming , i ka lae ma ka aoao hema o ke komo ana aku, ikea aku la he moku kiapa mahu, a he kialua me ke kiapa pea e ku kokoke mai ana i ke Kapakahakai akau; i ka nana pono ia ana aku, ua maopopo a ka mokumahu, oia no o ka mokumahu Lancefield, a me ka moku kialua Lanrick, aole nae i maopopo lea ka inoa o ke kiapa.  Ua kahikoia ka poe moku a pau i ka hae Iapana ma ke kia hope, a o ka hae hoailuna o ke keiki alu Tehu-shu o Nagoto ma ke kia waena.  Ia manawa, holo pololei loe aku la ka Wyoming , i kahi a na moku i ku ai, a ma ia manawa no hoi, kiia mai la ka moku Wyoming , e kekahi papu ma ka aoao akau o kahakai, mokumoku  loa iho la na kaula o ka moku Amerika. mai ke kia waena a ke kiahope.  Ia wa, huki ae la ua moku amerika nei i ka hae o kona aupuni; hoomau mai la no ke kipu ana a na Iapana. a ma ia manawa, kipu aku la ka moku i kona mau pu mai mua a hiki i hope.  Ia manawa, e mau aku ana no ka holo ana a ka manuwa amerika i kahi a na moku Iapana i ku ai.  Ua pili loa ke kiapa i kapa; a he 50 paha iwilei mai one mai la, malaila ka moku kialua kahi i ku ai, a mawaho loa mai ka mokumahu Iapana.  Mawaho loa ae no ke kowa o keia mau moku Iapana.  I ke kokoke loa ana, alaila kauoha ke Kapena o ka moku amerika e hookomo i ka Wyoming , mawaena o ka mokumahu a me ke kialua Iapana.  I ka hiki ana o ka Wyoming , ma kahi e pili koke ana i ka moku kiapa, ki mai la oia i kona mau pu ekolu i ka moku Amerika, a iloko paha o na minute elua, ki pu mai la ka moku kialua he 4 pukuniahi.  A ma ia manawa no hoi, kaapono iho la ka moku Amerika iwaenakonu o na moku Iapana, a kipu nui mai la na moku Iapama i ka moku amerika.  Hoouka aku la no hoi ka moku amerika, me ke ki aku i kona mau pu mai mua a hope, a me ke kiola aku i kona mau poka poha, a ua kuia ka mokumahu, a ua naha liilii ka ipuhao, a ua manao ia no hoi, ua pihoia ua moku'la, a he nui no hoi ka poino i loohia ia'ku i na papu Iapana.  He hookhi hora me 10 minute, ka loihi o ka wa i kaua ai.  Ua nui no ke koa o na alii a me na luina o ka moku Wyoming , iloko o ia hoouka kaua ana.  He 11 ku ana o ka moku Amerika i ka pu, a he 30 paha poka i ku i ka pea a me ke kaula, a me na kia.

 

Ke kaua ana o na Farani.

Ua ku mai ka moku kaua Farani Semiramis a me ka Tamcrede ma ke kowa o Simonoseki.  Ua kipuia mai ke Tancrede e ka pakaua Iapana malaila, a ua hoomaka koke na moku e kiola aku i na poka poha a hala he ekolu hora.  Ia manawa, lele aku la i ula, he hookahi haneri kanalima luina me na koa Farani.  Ua hooliloia na pu, a me na papu, a me ke kulanakauhale i mea ole, ua kakaia ia ka waha o na pu i ke kui, ua pau na hale pauda i ka hoopohaia, a ua puhiia i ke ahi ke kulakakauhale.  Aole no na Iapapana i hooikaika loa mai, mahope iho o ke puhiia ana o ke kulanakauhale i ke ahi; ua kipu iki mai no nae mahope o na kumu laau, a me na lae na.  Ua olelo wale ia mai i na poe Farani ia wa, e hele mai ana he 2,000 koa Iapana, i kahi a na moku i ku ai, aka, aole no nae lakou i hele mai ma kahi a na poka e haalele aku ana.  Aole no he ikea hou ia aku o na moku Iapana, aka, ua manaoia nae, na ikea ke kia o kekahi moku i pihoai, a me he mea la, o ka mokumahu no ia o na poe Iapana, i kaua ai me ka mokukaua Wyoming .  O na poino o ka poe Farani, he ekolu wale no koa i hoeha ia.

Kaua ia mai ka Medusa.

Ua kauaia mai ka mokukaua o ka Moi o ka Nekelani, nona ka inoa o Medusa , e na papu a me na moku Iapana nana i hoopoino mai o ka moku Amerika Pembroke, a me Kien Chan .  Ua hoopololei ia ke ki ana mai e na pau a me na aumoku Iapana i ka moku Medusa , a o na poka i kuia ia ia, he 24, a ua nui loa no hoi kona poino, he 4 ona haole i make, a he eono i hoeha mainoinoia.  Hookahi papu i hoohioloia e ia, a ma ia hope iho, ua hoi koke aku oia i Kanagawa, i hoike aku ai i kona mau poo, i na mea i hana ia mai ia ia.  Ma ka Inland Sea kahi i kaua ai.

E holo ana na moki Beritania i kulakaua malaila.