Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 43, 24 October 1863 — KA MOOLELO o ELEIO. [ARTICLE]

KA MOOLELO o ELEIO.

ĪIKLU 8. | LOHE O KAULULAAU UMAu| olelo a Pahulu, no ka pau loa o ke | akua oia wahi i ka make i ka nalu,! alaila, ninau hou aku la o Kaululaau | i ke akua ona ia Lono, 44 Pehea kaua e hele, j no ka mea, ke oleli mai nei o Pahulu, ua j pau lon ke akua o keia wahi i ka mnke i ke ! poiia e ka nalu." j I mai la hoi o Lono, 44 Auhea oe, mai hoo- j lohe wale aku oe i ka olelo mai a Pahulu, | no ka tnea, no iala ku oieloia ana, he hana ' !epo ulaula ko ke akua, he poo huna ko iala | i ke aouli ; e aho e kali kaua maanei i keia j po, a i hiki hou ole mai hoi ke nkua, alaila, j ua pau io i ka make, o ko kaua hele ka hoi | ia ma kau wahi e aku e noho ai." ! Alaiia, hai aku la o Kaululaau i kona ma-1 nao ia Lono, u Akahi nonua hoomanao mai | i ke aloha i o'u mau makua i keia manawa, | no ka mea, iu knua i hele mai nei, elua wa-; le no wahi puna ko, om iho la ka ai o ka j hele ana o keia wahi makamaka ole ; no ka j mea, ma ka hale o ko'u mau makua, he nui j loa ka lakou mau mea ai e ai ai i keia la i, keia la." j Olelo mai la o Lono, 44 Mai aloha oe i ou j mau makua, no ka mea, ua kiolaia mai oe e ? make i ke akua o Lunai nei; no ka mea, i, na oe e aloha i ou rnau makua a hoi hou oe j i Maui, nlaila make oe, aole oe e ola, no ka j mea, he keiki oe no Mauhaalelea, a ua kiola ! loa ia oe no ka make. Aka hoi, i na kiua ' e noho i keia aina, a pau ke akua o keia \ wahi a puni ka aina i ka lukuia e oe, a kaa-; puni kaua i keia aina, a i loaa ole kekahi akua ( hookahi ia kaua, alaila, hoi mai no kaua a j keia wahi ia, ia nei no oe e ho-a aku ai i ke j nhi; a ike mai ou mau makua i ka a aku o j ke ahi, malia o mnnno iho ou mau makua | nole io no oe i make i ke akua, alaila, o ka j laweia mai ka hoi ia o ka ai nau, ai iho oe j ono ka ai ana, no ka mea hoi, ua make ae 1 la ka hoa paio." j Ma keia kamailio nna a Lono ia Kaulu- j laau, ua lilo ia i mea oluolu loa i ko Kaulu-1 laau nianao ; a noho io iho la laua malaila | ia po, no ke kali lina i ka hiki hou mai o ke j akua. I ke kali ana o laua i ua po nei, aole j wahi mea a hele mai o ke akua, hookahi j wale no akua i hele mai, o ka ahailono no a j laua nei, oia hoi o Pahulu. | Eia nae, i ka iiko ana mai o Kaululaau, o i Pahulu hookahi wale no ka mea i hele mai j ia po, alaila, olelo aku la o Kaululaau ia Lo« j no, 44 E aho e pepehi ae kaua ia Pahuiu a : make, no ka mea, oia hookahi wale no koe, • aole hoi paha ana make, nolaila, hookahi j wale no ia, elua pu hoi kaua." j Alaila, olelo mai la o Lono ia Kaululaau, j 44 Aole pono kaua ke pepehi ia Pahulu, no ( ka mea, i na kaua e pepehi ia Pahulu, alai- • la, aole e puni o Lanai nei ia kaua, no kt* mea, o Pahulu, oia no ka mea i ike i kahi e noho nui ai o ke akua, a oia no hoi ka mea ' nana e hoolohe mai ka kaua mea e make-1

niake ai e hana aku, a malaila wale mai 110 | o Pahuiu ; a oia no hoi ka waha mana, e kamailio aku maiuna o ka nui o ke akua o ; Lanai nei, nolnila, mni koi oe e pepehi ia 1 Pahulu." t A i ke knkahiaka ana'e o kekahi la ae, ia wa, heie hou mai !a o Pahulu, a olelo mai la ia Knululaau ma, " E aho e hele kakou a hiki i ka lae o Kahoomano, (o Kalaehi kekahi inoa oia wahi.) ilaila kakou e noho ai i ke« kahi mau la, a na ? u no hoi e hoolauna aku me ka nui o na akua o makou e noho ana ma ia wahi ; a ina hoi lakou e ae mai ia'u ma ko inakou launa ana, alaila, ua ike iho la no hoi oe i ke kumu i pau mai nei ke akua o kela wahi ia oe. a pela no hoi oe e hana ai i keia wahi." '

A pau ka Pahulu kamailio ana i kana I pono ia Kaululaau, ame Lono, alaila, kakali j aku la oLono, o ka ui mai o Kaululaaua ia ; ia i ka pono o ko iaua hele ana, ame ka porib ole. Alaila, ninau mai la o Kaululaau ia Lono, ! 41 Pehea kaua, ua pono anei ka ianei e olelo ; «nai nei ia kaua e heie kakou, i na e nana ; mai oe a ua pono, alaiia, pono kaua ke hele, ! ina no hoi oe e nana mai aohe no hoi he po*! no, alaila, e aho no hoi ko kaua noho ma ! keia wahi." j Alaila.olelo aku la o Lono, 4> Ua oi aku ; ka pono o ko kaua heie ana mahope o ka | olelo a Pahulu, no ka rnea, o ianei 110 ke \ kamaaina o keia wahi, a o ianei no ka mea ! i ike pono i ka pau ana o ke akua o keia | wahi a kaua e noho nei, nolaila, ua pono ia ! kaua ke hele mahope o ka Pahulu olelo i 1 keia tnanaw;i." ! A holo ka olelo no ka hele ana, ia wa ko- ; ke no, oko lakou nei hele aku la no ia a | noho ina ka lae o Kahoomano. A poaha ko lakou noho ana malaila, a o na hana a pau a Kaululaau i hana'i ma Waiahoolae, oia no ka mea i hanaia ma Kahoomano. A pau ko lakou noho ana ma ka lae o Ka-1 hoomano, alaila, nee ne la lakou a noho ma | Kahaulehale, a poalua ko lakou noho ana malaila, o ka Kauiulaau hana kahiko no nae i hoomakaia'i ma kahi ana i noho mua ai, o ia no kai hanaia ma Kahaulehale ; ia lakou nae e noho ana ma Kahaulehale, a hele aku la oia ma ia wahi aku, alaiia, halawai aku la o Kauiulaau me keia mau kanaka e noho ana i ka lae kahakai. Ia lakou i halawai ai, a ike pono aku la keia he mau kanaka io no, aiaila, kamailio pu iho la lakou me ua mau kanaka nei.

Alaila, olelo ak« ia keia i ke akua ona ia j Lono, Kupanaha maoli, olelo ia hoi keia | aina he aina kanaka ole, he akua wale no \ kanaka, eia ka hoi he aina kanaka no." j Alaila, olelo nuii la o Lono, " Aoie no he j kanaka o keia aina, o ke akua wale no, i na j e ike ia ke kanaka, alaila, he olulo ia kana-! ka, no Molokai mai paha la, ua holomai nei | a make i ka moana, au mai nei paha a pae 1 mai ianei, oia kau i ike iho la he kanaka. i Aka, eia nae ka pololei, e ninau pono aku 110 oe iua mau kanaka la, a na laua no ia e j kamailio pono mai :a oe, anoai aole io he | mau kanaka, he mau akua io no paha, kuhi-! hewa kaua heakua, aole ka!" « Ia wa, pane aku la o Kaululuau ia Lono, | 41 E aho nau e kamailio aku ia Pahulu, e j nana pono ae ia i ke ano o ke akua o keia j aina ; a ina e hoole mai oin, aole pela ke; akua, a he mau kanaka io kela, alaila, na'u i hoi ke kamailio e pono ai, no ka mea, ua ku ; ae la hoi i ko*u aoao i ko ke kanaka." I Nolaila, lilo ka nana ana ia Pahulu, ia wa, j olelo mai la oia ia Kaululaau ame Lono, i " Aole keia he mau akua, aole pela ke ano j 0 ke akua o ko makou aina nei." j I ka hoole ana mai a Pahulu aole he akua, | alaila, lilo hou ke kamailio ana na Kaulu-1 laau me ua mau kanaka nei. I Hooneenee aku la o Kauiulaau a kokoke | loa me laua la, alaila, aloha aku la keia >a [ laua la, " Aloha hoi paha olua e nei mau j lanaka >" j Aloha mai la no hoi I»ua la, " Aloha no; hoi paha oe e nei keiki opiopio maikai." j la manawa, hooinaopopo aku la o Kaululaau i ua mau kanaka nei i ko laua wahi i; heie mai ai a hiki ai hoi i Lanai. Alaila, olelo pono mai ia ua mau kanaka nei ia Kauluiaau, 44 No Molokai mai maua, 1 holo mai nae maua e holo loa i Mani, o ka make e nei i ka moana, o ka au heie mai nei paha ia ia, pomaikai ka pae ana mai i Lanai nei. Eia hoi ka hewa, ua pakele mai nei hoi i ka make o ka moana, o ka make , hoi paha auanei a ke akua koe, nolaila, aoie !

i ikea ka pono, oia ka maua mea e mihi nei la, no ka mea. he aina akua keii." Alaila, i aku la o Kaululaau i ua mau kanaka nei, " Aole olua e njake, no ka mea,| he mau kanuka makua olua. aole ka hoi au' i make ke kamalii. make hoi olua." . A ike aku )a o Kauiulaau i ka mokoi paeaea a ua mau kanaka nei.alaila, ninau aku la o Kaululaau, " lle mea aha keia a olua e hana nei ?" Alaila, olelo mai la laua, 41 He mea paeaea na maua, penei e hana ai, o ke kaula no 0 ka waa, oia no ke aho, o ka o no o ka. pea, oia no ka mokoi, a o kekahi uha puaa no, o ia no hoi ka maunu, nakiikii ka uha puaa i , ke aho a paa ; aia a poHeele iho, alaila, kio-' la aku iwaho o kahi papaa hale nei o maua la, ia manawa. kii ae la ke akua, a paa iho la i ka uha puaa, alaila, hapai mai la ka mokoi, paa mai la ke akua, ia wa, kaikai mai la maua a hookomo iho i ka eke, a lomi iho mawaho o ka eke, make iho ana ia akua, i na no eha akua, pau no a eha i ka make i paa mai ai i ka uha puaa.*' Alnila, olelo aku lao Kaululaau, " Ae, he wahi hana maikai io no hoi ka olua e hana nei ? Heaha la hoi auanei ka hewa, e aho no e hana no hoi olua i ka olua hana, malama o pau no hoi koonei akua i ka olua hana, nlaila, o ko olua aina iho la no hoi ia ; a owau hoi, e he!e aku no hoi au ma keia wahi aku e noho ai, a ike ia hoi ka pouo, alaila. o ka pono ka hoi ia o ka noho ana o keia aina makamaka ole." O keia rnau kanaka nae e kamailio pu nei me Kaululaau, oia hoi na kanaka o Molokai mai. Ua manao ia, o laua no na kupuna i loaa mai ai na kupuna o Lanai. A ma o laua Ia i loaa mai ai o Lonoikapuokoko, a ma ona ala i puka maiai o Kaluaikeaokiikii, a inalaila e pili ai ia hanauna me na mamo a Kaiakea a me Puhene. A nolaila, ua oleloia ia moolelo ma ko Molokai olelo anano kekaha pili a Kaiakea. A pau ko lakou knmailio ana, alaila, hele aku la o Kaululaau a noho ma ka lae o Kaena, a noho kela me ka luku aku i ke akua o ia wahi e like me kana hana mau o ka hoopunipuni i ke akua i mea e pau ai lakou i ka make. Ua noho loihi loa lakou malaila i kekahi mau la, a ike o Pahulu i ka pau o ke akua o ia wahi, alaila, oleloaku la o Pahulu ia Kaululaau ame Lono, " Ua pau ke okua o keia wahi, e aho e hele kakou a ma kela aoao o Honopu, malaila kakou enohoai, malama ua nee aku nei paha ke akua ma ia aoao e noho ai, no ka mea, ke nana hele nei au ina keia wahi aole akua i koe, nolaila, ua makehewa kakou ke noho maanei i keia mau la loihi loa." A mamuli o keia olelo ana a Pahulu; alaila, ua nee io aku no lakou a noho ma Honopu, aia ia wahi ma kahi e ane kokoke aku ana i ka pali o Kaholo, aka, o Kaumolopau nae kahi e pili pu ana me Kaholo. A hiki lakou nei ma Honopu, a noho malaila i kekahi mau po, aole nae he akua o ia wahi, no ka mea, ua kaapuni hele o Pahulu ia mau la a me ia mau po ma ia apana mai o a o, mai kai a uka, aole ona halawai iki me ke akua, nolaila, aole o lakou kuleana e noho hou ai malaila. Nolaila, ua nee hou aku la lakou a noho ma Kaunolu, a malaila ua noho loihi hou lakou raa ia wahi, no ka mea, na ike o Pahulu he w .hi akoakoa ia o ke akua. Nolaila, olelo aku la o Pahulu ia Kaululaau, " E aho e noho kakou i anei, no ka mea, ua ike mai nei au, aia iluna pono o Kahilikalani ke akua kahi i noho ai. Eia nae ka mea hai aku ia oe e Kaululaau, e luku a uaoei oe i ka nui o ke akua a pau; a o ke akua auanei e kapaia'na la o Kanemakua, alaila, mai pepehi auanei oe ia ia, no ka mea, he hana nui kana. O kana hana, oia ke kamaaina mau o keia wnhi, a nana no e malama 1 kela i*a o ke kai. Oia keakua, no ka mea, ina oia e make, aole mea nana e kiai pono i keialaeakua. no kamea, malama paba e pau 10 ana ke akua o keia a;oa ma keia hana au e hana nei, a e noho mai ana paha ka mea. i like pu me kou ano a'u e ike aku nei. al&ila, ua koe iho la no ke kumu e laka mai ai o ke akua, a mn ona Ia e hiki ai ke kaumaha aku, a e lilo o Kanemakua i aumakua lawaia | no ia poe." Alaila, ua maikai ia mea i ko Kauluiaau manao. A noho lakou malaila, me ka hana aku i kana oihana mau o ka pepehi aku i ke akua o ia «rahi, a malaila hoi o Kaululaau i ao ai i ka paeaea ana i 1« akua, e iike me ka hana ana o na kanaka o M»lokai i pae mai ai ma Kahaulehale, a no ka lehulehu o

na hana maaiea i loaa ia Kaaiulaau mamuii 0 ke ao-ao ana mai a kona akua a Lono, nolaiia, aa pau na aLua i ka make o Kaunolu. A pau ka iakou hana ana ma Kaunolu, alaiia, manao iho la lakou e haalele ia u*ahi, a e nee hou aku ma kekahi wahi hou aku. Nee iki ae la lakou a noho ma Mamake, a malaila i iuku ia aku ai. (Aole i pau.)