Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 47, 21 November 1863 — KA MOOLELO o ELEIO. [ARTICLE]

KA MOOLELO o ELEIO.

HELI' li>. lIIKI 0 KAULULAAT MA LAa liooponopono oia i kona mau kanaka, a pau kana hooponopono ana Y i ka oina ome na kanaka, nlaila, o kona hoi aku la no ia i Maui e nolio ai. A noho paa iho la oia i Maui, ame na'lii ona me na kanaka, alaila, hooii/anao ne la oia i kona kaikuahine ame ka aina o Hawaii ; nolaila, kauoha aku la oia i ka ma> : kuakane o laua e malama i ke aupuni holookoa o Hawaii a puni. Nolaila, hoolilo loa ia aku la ka malama |ana o ke aupuni ia Kaleihaohia. ua hoonohoia nae i mau Kiaaina elua no Hawaii, hookahi no kekahi mau puali ekolu. a liookahi no hoi no kekahi mau puali ekolu; a paa ka hoonoho ana a Kaululaau i mau alii no Hawaii, ame na Kiaaina, alaila, pau kona noonoo ana i ka pono o kona kaikuahine. (ame kona makuakane. i A mahope o Inila. alailn, lawe hou ae la o ) Kaululaau i wahine hoao maoli nana, o Ka« ula ka inoa, aka, no kona lilo ana i wahine i na Kaululaau, ua kapaia kona ino.» pouoi ia ; manawa. o Lanaikaula. I ka manawa i hoao ai o Kaululaau mn : Lanaikaula, ia noho pu ana a laua aole i iiu- | liu iho ; ia manawa, hanau mai !a ka laua j mau keiki, alaila, mai ia innnawa inai ka ihoomaka ana o ka mahele liiliiia ana o na Ihanauna o na kupuna o ko Maui mau hai nauna. No ka mea, ia laua i noho kane a wahine ; ai. alaila, ua hanau mai la ka Kaululnau ma : mau keiki kane eono. 1, o Kuihiki, 2, o j Kuiwawau, 3. o Kuiwawaue, 4. o Kukahauilani, f>. o Kumakaakaa, 6. o Ulamealani. ! Ua hoonohonohoia e kekahi Kakaolelo I kahiko o Maui, a ūa manaoia, o keia mau j keiki ka a Kauiulaau me Lanaikaula, oia j kekahi mau kupuna o Maui, a ma ka ike ! hoi a kekahi Kakaolelo o Molokai, o Maa i kona īnoa, ua manaia hoi eia. ma ke!a mau j keiki eono a Kaululaau ma, ma o lakou la i jlaha mai ai na kupuna alii o Maui, Molokai, j a ine Lanai. | Aka hoi, no ka noho ana o Wao i alii no i Hawaii, a loaa mai hoi kana mau keiki, oia i hoi o Koihala, ua manao hoi kekahi poe oia j ke alii o Hawaii, a o kekahi j)oe hoi, ua mai nao lakou o ka Kaleihaohia keiki oia ke alii 'o Hawaii, aka, aole nae he kulike o ka maj nao o ka poe Kakaolelo no keia mea. i Aka, ua noho mai no o Kaululnau me kaI na wahine hou me Lanaikauia me ka noho i maluhia o kona aupuni, aole i ike i ke kipi : ia ana o kona aupuni i kona wa e noho auj puni ana ma Maui. 1 Eia nae hoi kekahi. o kana wahine mua i ! noho ai ma ka aina o Lanai, oia hoi o Luamaheau. ua hanau nsai no ka laua mau keij ki, ?. oia wahine nae, oia ka mea nana e imalama ana ke aupuni ia manawa, a o ka ;laua mau keiki hoi, aole i oieloia ko lakou j mookuauhau ma ka papa helu o na'lii o Majui. Ma keia wahi, aole e pono ke hoomoajkakaieai ka mookuauhau pololei loa oia ihannuna; aka, ma ka mookua»hau o Kauilulaau me Lanaikaula, he mookuauhau po;Io!ei loa oo ia. : A mahope o ka noho ana iho o Kauluiaau jalaila hiki hou mai la ke akua ona, oia o |Lono, alaila, oleio mai la o Lono ia Kauiullaau. 44 1 kii inai nei au ia oe e hoi kaua iluna o Halaulani e noho ai, no ka mea, ua nana mai nei au ia oe i ka nui o kau hana a ine kou luhi, nolaila ea,ehoikaua i ko makou wahi enoho ai, no ka mea, oia kahi maikai ioa, ua kupono no hoi kela wahi ia oe e like me kou hanohano Alii, a me kou ano akua no hoi, no ka mea, he ano akua no hoi kou." Aiaila, olelo aku la o Kauluiaau i ke akua ona, ia Lono. u Aole au e hoi aku i ko oukou wahi e noho ai, no ka mea ua loaa ae nei hoi ko'u mau lehulehu o ka noho ana o keia wahi e noho nei, o ua keiki a me na wahine, nolaila, ma hoi paha wau e ae aku ia oe e hoi aku i ko oukou wahi, alaila, pilikia hoi ko'u ohana a me ko'u lehulehu." Alaila, o ka pau ae ia no ia o ke koi ana a ke akua o Kaululaau ia ia e hoi i ko lakou wahi i Halaulani, no ka mea, ua hooki ae ia no hoi o Kaululaau i na makamaka ona o ! keia ao. A kokoke mai ī ko Kaululaau manawa i

nawaiiwah ai, aiaiia, ok-io aku ia oia i kana rn;\u keiki penei: '• Auiiea oukou o a'u mau koiki, nani ia ui noiio pn iho {a no kakou i ke aupuni. a ua ikv iho ia no hoi oukou i ke ano o ka noho ana o ka aina ; nolaila. ma ko oukou pono e like kn noho ana. ao!e pono ko kue kekahi i kekaiii. no ka mea, ina oukou e kue kekuhi i kekahi. alaila. e mokuahana nuanei ko oukou noho aupuni ana. Eia nae kein ; o ke aupuui o Maui oia ka oukou e maiama ai : aka, i hiki mai auanei kekahi Kaula mai . Kauai o .Mano mai, a ina i oleio mai ia oukou. i ki\ inai ia i ke kapu a!ii o Maui e lawe i Kauni, aiaila, mai'hoole aku oukou, no ka moa, aia ma Kauai i»ahi i noho ai o ka ■ poe maiama maikai'i na kapu o na'lii." A "i ka hiki io ana mai no o ke Knula mai Kauai mai, alaiia, ua liooko ia aela ka olelo a Kauiulaau i.kauoha'i i kana mau keiki. A m:ike o Kaululaau, aiaila, noho iho la knna man keiki e iike me ke kauoha i kauohaia'ku ai ia lakou. Aole no hoi i mokuahana kana mau keiki, i ko lakou wa e malama ana i ke aupuni o Maui, ua noho no lakou me ka nana aku o . kekahi i kekahi, aolo me ka hookiekie ia iakou iho. Aka hoi, 1 ke Kaula o Kauai i kii mai ni i ke kapu alii o Maui o iawe i Kauai, mamuli 0 ke knuohM a Mano ke nlii o Kauai; ia mn- ; nawa no, ua ae aku no na keiki a Knululaau ia mea, e like no me ka Kaululaau i kauoha aku ai ia lakou, aole lakou i kue aku. Aka. he manawa loihi loa iho ia o ka noho ana o na keiki a Kaululanu, ua pau ke- : kahi mau'keiki i ka make, koe mai eiua mau keiki, o Kukahaulani a me Ulumealnni, a o laua na mea e noho ana maluna o ka aina ia manawa. Mahope mai o ko laua manawa, alaila, loaa inai la kekahi alii hou o Maui, oia o Lonohonuakini, ua manaoia nae o Lonohonuakini na Ahukinialaa, a ina pela, na Ahukinialaa o Lonohonuakini, alaila, e manaoia paha auanei, ua lianau mai o Kakae maloko mai o Kamakolu me Kaululaau, ua manaoia o Kakae, oia kai komo iloko o ka papa helu o na'lii o Maui. A ua manaoia no hoi, ua komo pu no o Lonohonuakini ma ia papa helu o na'iii; aka, ua olelo ia, aia ke alii nana i malama o Ma- . ui ma ia hope mai. e like me ka hoonohonoho ana a ke Kaula o Kauai i hele mai ai. A noiio o Lonohonuakini ma ka aina o Maui, alaila, o na pono mua hoi a na'lii nana 1 hanai, ua apono aku la no hoi keia alii ia mau hana; no ka mea, aole he mea kue o ka hana ana a ia mau alii i ka keia alii. Eia keia, ma keia wahi, e hoopnu aku kakou i ka Moolelo o Eieio a mc Kaululaau : nolea mea, ua hiki mai kakou i kahi, hihia loa r aole no ka pau e o ka Moolelo, aka, no ka hihia o ka hooponopono ana, 110 ka mea, e'iima inahele i koe o keia Moolelo, a oia mau . maheie elima, malaila i maheleia'i na mana alii, a me na moe kahuna, a me na kupuna o na kanaka : a no ia paakiki, nolaila, ke hoopau aku nt'i au ia Kaululaau ma keia Helu, a ua ka mea i makaukau i ka Mooielo e pani ae i keia kowa kaawale o ka pepa. Me ka mahaio. W. N. Pi ai.ewa.