Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 49, 5 December 1863 — Page 2

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Stephen Trussel
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Pane no na Palapala.

            E hoike ma oukou e na makamaka kakau manao no keia pepa a ma keia hope aku e nana oukou no na mea @ku i ka oukou ma palapala, ka hookomoia au e ka ole ; ka waihoia a mahope aku hookomo, a pela'ku, ame na leta i pili i ka oihana Kuokoa ma keia Kolamu e paiia'i.

MAKAAINANA O Ewa, Oahu - O kau leta e pili ana i ka poe Luna Makaainana e manao ia nei no ka @ o Ewa me Waianae, ua hoomoeia ma ka papa. O ke kumu @ kou hai pololei ana mai i kou inoa ponoi.

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, DEKEMABA 5, 1863.

KA MAKE ANA

O KA MOI

KAMEHAMEHA IV!

            ME e hoi ua lihaliha, luuluu, mememene, minamina, ame ke kaumaha, i ka ilihiaia ana mai o ka ukana manaonao ia makou, o ka hoike ana'ku ia Hawaii e Keawe, Maui o Kama, Oahu o Kakuhihewa, ame Kauai o Manokalanipo, i ka haalele ana iho o ka kakou Moi aloha Alex. Liholiho Iolani, i keia ola ana, ma ka hora eiwa ame 15 minute o ke kakahiaka Poakahi iho nei la 30 o Novemaba, me ka hikiwawe loa; a ua hooneenee aku la kela a aia iloko o kona noho alii Lani, kahi i noho u mai ai - a kahi hoi paha i nonoi aku ai i ka Makua Hemalele iloko o ka lani, e hookau mai i ka hoopomaikai ana iluna o kona ohana ame kona lahuikanaka holookoa e noho u nei ma ka minamina, no kona haale ana iho ia lakou i ka muliwaa nei. He mau mahina iho nei kona ano nawaliwali ana mai, aka, aole nae i manaoia e hiki koke mai ana ka hopena mau o ko ke ao nei iona'ala. Ma Nuuanu kona wahi i hooluolu ai iloko o na la mamua iho nei, a ma ka Poalima iho nei o kela pule kona hoi ana mai me kona Moiwahine i kai nei, i ka Haleahu ma Honolulu ; a ma ia hope iho, akahi no a ikea aku kona ano ohea loa ana mai, aka, aole nae i hoike akeaia'e kona nawaliwali ana. Ma ka la Sabati ae, hoomakua loa ka nawaliwali, a ano pio-o no hoi kona ohana nona ; a na olelo wale ia ma ia la ka, ua hoopuka oia i kona manao, aole o ia e ola ana, aka, aole nae i maliu loaia ia olelo ana ana pela, e na poe alii o kona ohana. A ma ke kakahiaka Poakahi ae no, ua inu ki no, a ua ai no hoi i kakahi mau mea e ae, a he wa pokole ma ia hope iho, o kona haalele iho la no ia i keia ola ana, a auamo ia aku la e ka manele lani a na Anela Hemolele ma ka poli o kona makua iloko o ka lani, a ua haalele iho i kona MOIWAHINE, a me kona OHANA, ame kona Lahuikanaka, e kumakena, a e noho u hoi no kona aloha. Owai la ka mea e paa ana i ka puuwai Hawaii oiaio, i hiki ke poina i na hana maikai he lehulehu wale i hanaia, e ka MOI aloha i haalele mai nei ia kakou ? Ke hai mai nei ka moolele o ke kau o kona Noho Alii ana, aole ! aole ! he oleloa no. Ua hoohaiamuia na puuwai Hawaii a pau me ia - me ia ko lakou aloha oiaio, ame ia no hoi ko lakou mahalo hoohaahaa ana'ku. A no ke aha keia ? No ka mea, ua hanaiia ka naau aloha alii o ke kanaka Hawaii, e na hana hoalohaloha kana, a ua Lani la a Hawaii nei i hele] aku la i ke ala polikua a Kane ; a i haalele mai nei hoi i ka aina ona, kana MOIWAHINE ALOHA, kona KAIKUAANA, KAIKUAHINE, ame kona MAKUAKANE, ka mea i hoopapaluaia ke oho i ka noho ana e kiai i ka noho ana a lakou a ka poe ui, ame kona mau alii, ame kona mau pokii hoi o na makaainana o kona Aupuni.

            He mea hemolele ke kumakena ana, ina he keiki ka mea i laweia'ku, he hemolele ka naauauwa ana, ina he hoahanau a pilikana e ae ka mea i laweia ; aka hoi, ina he mau puuwai elua ka mea i hookaawaleia, a he mau puuwai i hoohuiia e ke aloha, a hooiaioia hoi ma ke kanawai o ka lani, a hoomaikaiia mai hoi e ke Akua, alaila, he mea maopopo loa oka ilihiaia ana'ku o ke kaumaha, ame ka minamina iluna o ka mea i weheia mai, mahope iho o ia hui lokahi ana o ka noho ana, pela hoi ka noho ana a ko kakou MOIWAHINE, ua like ko laua nohoana, ua hoonipaaia e ke aloha, ame ka mahalo, ua u noho, ua u haele,a ua pili waleia no hoi na wahi a pau e laua, ma o a maanei : i keia wa, mehameha ka noho ana a kona kokolua o kana MOIWAHINE, oia paha auanei ke ike hookahi aku i kahi a laua e haele ai, a e noho ai no hoi - anoano mai la - anoano mai la ka aina, ke kuahiwi, ke kualono, ka pohu o Kona, ka lai o Lele, ke alo hoi o ka nalu o Huia i Hanakahi, a me na leo hoonaueue manao aloha no hoi o ka wailele o Namokokaina. Ua hele aku la kona manao a

            " Lipolipo i hana kulu ia'u ke aloha,

            Ka makana i kuaalahia e ke hoa.

            He hoa launa ole uwe ole ma - i."

Ua piliia ka hoi eia la kana Moi kane, mai ka la wela, ka ua nui, ka makani, ame na po lailai e ano mai ana. Ua hele laua a me he la.

            " He mau uhane elua me ka manao hookahi,

            He mau puuwai elua e pana ana me he la hookahi no."

            Ua hoike mai ka Mea Mana Loa i ka mana, ma ke aloha ame ka lawe ana'ku, oia hoi he mau haawina nana e hooia mai, me ka lawa kupono i ka ike o na ano kanaka a pau, aole he pono iki ke hookuikui aku i ke Akua ; - a ina hoi he ike ole ia kana mau hana, he oiaio, o kana noonoo ana, he mea oni ole, e like me na puu. Ina paha aole pela, a e ole hoi ko kakou, ike ana ia mea kana poe i hana'i, he mea hiki ole ia kakou ke kue aku i ko kakou mea nana i hana, ko poo hoi o ko ke ao nei a pau: a ina la ua lilo na hoao ana, ame na popilikia i mea hiki ole loa ke hoomanawanui ia. Aka, ua ike nae kakou o na haawina a pau i hiki mai, oia iho la no ; a ua hoao kakou e manaoio ae, o na mea a pau, no ka pono wale no. O ke anana ana'ku, ame ka hoopaapaa ana, me ka hoi hope e hooponopono i na mea i kaahope ae, oiai e ku mai ana ke au e hele nei, me ka oiaio hiki ole ke kapae ae, ua like ia me ke komohia ana mai i na manao ano e iloko o kakou. Malia paha pela ka hapanui, a o ka pau loa no paha ka poe e heluhelu i keia pepa, no ka mea, he mea mau iloko o na wa hana nui a pau, he ano like ka manao ana a ka poe kanaka. O ka make ana iho nei o ka Moi Kamehameha IV, ka mea hoi, i ka wa i hoike hikiwaweia mai ai o kona hele ana, ua hoolilo ae i keia aupuni i aupuni kanikau, a ma ia mea, ua komo ia popilikia iloko o na helu o na mea i kaa ma o aku o ko kakou mau ike ; o ka mea hiki wale no ia kakou ke olelo ae o ka huaolelo, " E ka makua, e hookoia kou makemake." He Alii lokomaikai oia, he makuakane aloha, he kane malama aloha, he kaikaina maikai, he kaikunane pumehana, he keiki aloha makua, a he haku lani hiipoi nai hoi i ka pono, ka pomaikai, ame ke ola o kona Lahuikanaka ; - he oioi a he pookela hoi oia no ka naauao, iwaena o kona Lahuikanaka naauao, he Lani hiehie kela iloko o na aha ame na anaina a pau ; me ia na ano maikai a pau; ka nani, ka hiehie, ke kohu no a kohu, a o na pilikana a pau loa o ka huaolelo maikai, me ia wale no ia mau haawina a pau ; a no ia mea, i kona kailiia ana me ka hikiwawe nui mai ke alo aku o na mea makamae a pau ana o keia ola, ua ala'e no ka manao okipikipi o ke kanaka, a ninau iho me ke kaniuhu, " I aha la hoi i haawiia mai ai keia mau haawina maikai a pau e ka Mea Mana Loa iluna o ka mea ana i manao ai e kaili koke aku?" Aka, mailia paha, i hookuu mai no ko iala makua iloko o ka lani, i mea e hiki ai ke hoikeike i ko keia honua poe, i ke ano o keia mea he maikai, he hoopono, he nani, he hiehie, a he puuwai palupalu wale hoi i ke aloha makamae ana i kona lahui.

            Ua hanauia ka Lani ALEKANEDERO LIHOLIHO IOLANI, ma ka la eiwa o Feberuari, makahiki o ka Haku hookahi tausani, ewalu haneri me kanakolu kumamaha, oia ka ha (4) o na Moi ma ka lokomaikai o ke Akua Mana Loa, i noho ma ka moa Alii o ka Ohana Kamehameha, keiki oia na ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, he Alii Koa Nui no, no ka wa kahiko, a no ia mea, he Alii Kiekie loa no, he kumu alakai, a he palekaua no na wa pilikia o ke Aupuni, a ano la, me ka piha i na hanohano a pau, i iliia ia ia, aole ma kona kulana Alii wale no; aka, mamuli o kana mau hana maikai he lehulehu wale, ke ike nei kakou ia ia, he Kiaaina no Oahu ; a no kana Alii Wahine hoi no Kinau, he kaikamahine oia na Kamehameha Nui, ke Koa Kaulana, nana i hoohui me ke akamai hiwahiwa i keia mau moku a lilo i hookahi. No na mea e pili ana i na hana kaulana a ka Mea Kaulana Nui Kamehameha I, he makehewa ia makou ke olelo ae, no ka mea, ua lilo kana mau hana kaulana kumu a pau, he mea i kahakahaia, a penaia hoi me ka hua gula iloko o na puuwai Hawaii, ame ka poe e ae no a pau, a ua lilo loa i mea paanaau, poina ole i na hanauna ame na a-u a pau o keia aina. O kona hooilina o kana keiki o Liholiho, ka mea nona ka inoa Alii Kamehameha II, ua make oia ma Beritania, ia laua i holo ai me kana Moiwahine Kamamalu, e noi aku i ka Moi George IV, e ike mai i ko laua aupuni. Ua make laua a elua i ka mai puupuu ulahi, (Measles.) a ua hoihoiia mai ko laua kino kupapau, ma ka mokukaua Beritania Blonde, o Lord Byron (Lo Bailani) ke Kapena, a waiho ma ko laua one hanau nei ; a ua hoi pu mai no hoi me laua, ko laua mau puali alii, o Kekuanaoa kekahi o ia poe. Mahope iho nei, ua holo aku ko kakou Moi aloha i hala'ku nei me kona kaikuaana pu me ko kakou Moi nei, ma Amerika Huipuia, Enelani, ame Farani ; nolaila, mailoko ae o na Moi elima o ka Ohana Kamehameha, he ekolu i hiki i Europe ; ua hiki ilaila o Kamehameha II, Kamehameha IV, ame Kamehameha V.

            Mahope iho o ko Liholiho, Kamehameha II, noho aupuni ana, ili iho ka aina i kona kaikaina ia Kauikeaouli Kamehameha III, he Alii i aloha nui ia, no kona aloha kanaka, no kona naau kala wale i ka hala o ka poe i kue a i hana ino ia ia, ame na hana maikai no a pau, a nolaila, ua hoomanao mau ia kona inoa me ke aloha ame ka minamina, a o kona inoa mau no o ka maikai.

            Ma ka la 15 o Dekemaba, M. H. 1854, make o Kauikeaouli, Kamehameha III, a ili iho ke Aupuni i kona kaikaina, a keiki hoi ma kona lawe maoli ana a hookama, ia Alekanedero Liholiho Iolani ma ka inoa Alii Kamehameha IV, o ua Alii akamai luaole'la, ua Alii makamae kanaka la, a naauao hiwahiwa la no hoi, i haalele mai nei ia kakou. Aole e hiki ia makou ke hoala ae ; ke kama ilio ike ana, no kekahi hapa uuku o kana mau hana nui i hana'i iloko o kona noho pokole ana me ka noho Alii a o ka nui aku e hoopanee iki ke kamailio ana a kahi wa aku, no ka mea, ua hele makou a manaonao i ke aloha nui nona e noho nei. Ka hana hoi, nana e hookukulu i kona inoa, ame kana Moiwahine EMMA me na hua Daimana, iloko o ka buke moolelo o kona aina nei - a oia hana nui hoi, oia ka hookumu ana, ame ke kukulu ana i ka hale manawalea, i kapaia o " Ka Halemai o ka Moiwahine." Mamuli o ka hooikaika ana a ka Moi aloha i hala aku la, ame kana Moiwahine, i kukuluia'i ua Halemai la, a ke ku nei oia, he Kia Hoomanao no ko laua aloha, ame ka makamae, i ko laua poe kanaka e emi hope nei. Ke hoomanao nei no makou me ka poina ole, i ka ike aku ia ia e hele hookahi ae ana ma ke alanui, me ka hele pu ole o kekahi o kona mau alii, a kiai hoi, mai ia hale aku, a ia hale aku, me kana buke no ma ka lima, a i ka wa e kakau mai ai kekahi i kona inoa, e ae ana e haawi i kanalima, a i haneri dala i mea e kokua ai i ka Halemai, alaila, mohala mai la na maka, oluolu ka helehelena ke ike aku; a i ka ike ana iho ona i ke kokua pumehana ia o kana hana aloha i hookumu ai, a i hooluhi ai ia ia iho, aia hoi, ua hoopihaia kona puuwai e ka olioli, i ka ike ana iho, e hiki ana ia ia ke kukulu i hale, a i puuhonua hoi no ka poe i popilikia na ko mai ame ka nele, o kona poe kanaka nei.  Aole no paha i poina i kekahi o ko makou poe heluhelu, ka leo aloha o ko kakou Moi i hala aku la ? Ia ia e hele mai ai me kahi buke inoa ana, a e olelo mai ai, " E ! e ae mai ia'u i ka hanohano o ke kauana'e i kou inoa, no na dala, e like me kau i makemake ai e haawi mai,"  me ka hoohoihoi mai i ka manao o ka poe ana e kamailio mai ana. Aloha wale ia leo o ka pane ana mai, - aloha ia helehelena i ka nana oluolu ana mai, - aloha ia kino hiehie i ke kaahele ana'e ma nei mau alanui la wela o ua aina nei, - i ka ua mea hoi o ka hele la e imi kino, i loaa ai kahi e hoomaha'i, a e hooluoluia hoi kona poe kanaka i pilikia ia, a i hune hou. E like me ka loihi o ke ku ana o kela hale, pela no e hoomanao mauia'i me ke aloha nui, ame ka mahalo, ka ino o ka Moi aloha Alekanedero Liholiho Iolani Kamehameha IV, ame ka Moiwahine Emma, e ko laua poe kanaka.

            Ma ka Poalua iho nei, waihoia ke kino kupapau o ka Moi ma ke keena hookipa o ka Hale Alii, a hookuuia na makaainana a pau e hele aku e ike i ko lakou ike hope loa ana i ke kino hanu ole o ko lakou Moi aloha. Waiho iho ua o IOLANI, me he mea la no e hiamoe ana. He mau tausani o na makaainana minamina alii i hele aku e kumakena no ko lakou Moi. Ua kauia na ipuka o ka pa alii, ame ka Hale Alii i ke kanikau. A o ke alanui mai ka puka a ka Hale Alii, ua kukuluia i na koa o ka Hale Alii, a ma ka alapii e komo aku ai iloko o ka Hale Alii, malaila, ua kukuluia na koa pualu Honolulu Rifles, o ka Moi make, ke Kanela o ia puali. Ma ka puka komo o Hale Alii, amalila na 'Lii Koa Kiekie kahi i ku ai, me ke alakai aku hoi i ka poe komo aku, a mailaila e komo ai a hiki i ke keena hookipa kahi a ke kino kupapau i waiho ai, me kona kahiko alii. E a-a ana he mau kukui ma kahi e pili koke ana i ke kupapau, ame na ipu pua i hoopiha ia i na pua ala o na ano lehulehu wale. E noho pu ana ma ka aoao o ke kupapau, ka Moiwahine Emma, ke alii kaikuahine, a me kekahi poe e ae no o ka ohana alii. O na 'Lii Nui, ame na Kuhina, ame na Luna Nui o ke Aupuni, ame na hoi malu, o lakou na paa kahili, ame na hoa e ae no hoi o ka Ohana 'Lii. I ka puka ana'ku ma kua, ua like no ke kukuluia ana o na koa, pela a hiki ma uka o ka pa o Hale Alii. Aole o kanamai ka uwe kumakena. Ua puni na wahi a pau i ka uwe, wawalo na leo mai o a o. E hoike mai ana no ia mea i ka apo ia ana mai o kekahi pua a Kamehameha, a ua hoi aku la i kona wahi mau loa. Ua ike iho no kakou. O ko ko kakou makua makemake ke hookoia, aka ea, me ia ike no la, puapuai mai no ka manao okipikipi o ke kanaka, me ke kuhaha no, i ka ua mea o ka hele a maeele i ke aloha.

            MAU KUMUKULA HANA PONO OLE. - He alele kai hiki mai io makou aei na kekahi mea e kapa ana iaia iho o J. F. Honouliuli, o Ewa, Oahu. O ke ano nui o ia alele e pili ana no i ka olelo hoinoino i na Kumukula ia Kepilino o Honouliuli, a me J. W. Maluna o Waianae ; aka, ua kanalua makou i ka hookomo ana ia Palapala iloko o ke Kuokoa, no ka mea, aole o makou manao he pono ia makou ke nuku kumu ole aku i kekahi mea, a mau mea paha ; aka, eia nai, ino oe e J. F. Honouliuli i manao ua pono ole ka hana ana a ua mau Kumukula nei, alalla, e hele no oe e hoopii i ka Papa Hoonaauao, a na lakou no e noonoo mai ke kupono o kau mau kumu kue i hai mai nei. O kou inoa ponoi no anei ia ?

            LIO MAHOE. - Ua hoikeia mai makou e J. W. Kuakamauna o Kailua, Kona Akau, Hawaii, i ka hanauia ana o kekahi mau lio mahoe ilaila, oia hoi, ua hanau mai kekahi lio wahine he elua keiki i ka manawa hookahi ; hookahi Lio kane, a hookahi Lio wahine. He nu hou maoli keia hanau mahoe ana mai o keia Lio.

KA HOALII ANA

O KA

MOI KAMEHAMEHA V..

PROCLAMATION.

            It having pleased Almighty God to close the earthly career of King Kamehameha IV., at a quarter past 9 o'clock this morning, I, as KUHINA NUI, by and with the advice of the Privy Council of State, hereby PROCLAIM, PRINCE LOT KAMEHAMEHA, King of the Hawaiian Islands, under the style and title of KAMEHAMEHA V.

GOD PRESERVE THE KING !

            Given at the Palace, this thirtieth day of November, 1863.

            (Signed) KAAHUMANU.

OLELO KUAHAUA.

            No ka mea, ua hookuu ke Akua Mana Loa, i ke ola a me na hana ma keia honua malalo nei o ka Moi Kamehameha IV, i ka hora eiwa a me na minute he 15 o keia kakahiaka : nolaila, owau ma ko'u ano Kuhina Nui, mamuli oi ke kuka pu ana a me ka ae mai o ka Ahakukakuka Maiu. Ke hoolaha aku nei o Ka Mea KieKie Loka Kamehameha, oia no ka Moi o ko Hawaii nei Pae Aina, mamuli o kona inoa Moi, o KAMEHAMEHA V.

NA KE AKUA E HOOLA I KA MOI !

            Hanaia ma ka Hale Alii ma Honolulu i keia la 30 o Novemaba, 1863.

                        VICTORIA KAAHUMANU.

           

            Ma ka Poakahi iho nei, ma ka hora 3 o ke ahiahi, hele ae na 'Lii Ahaiolelo. (Aids) o ka Moi i make, oia o na poe Hanohano J. O. Domnis, D. Kalakaua, P. Y. Kaeo, L. Haalelea, a ma ka Hale Hookolokolo, ma kahi holoholo e kau la mawaho o luna, malaila kahi i heluhelu ia mai ai o ka Olelo Hoolaha o ka hoalii ana, e like me na mea i paiia maluna, ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Beritania. He mau tausani o na kanaka a ma na haole i hele aku e hoolohe i ka heluhelu ia ana o ka Olelo Hoolaha i oleloia maluna, a ua nui ko lakou huro ana, no ka nui o ka olioli, a me ka makemake i ka hoalii ia ana o ko lakou Moi hou. Pau ka heluhelu ia ana ilaila, hele mai na Luna nana e heluhelu ka Olelo Hoolaha, a makai iho o ka Hale Leta, mawaho iho o kahi o ke Komisina Farani, heluhelu hou ia, a pela no ka hana ana ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me Alanui Alii, a me ia no ka hana ana ma ke kihi o ke Alanui Beritania ame Alanui Nuuanu, a ma kahi o ke Komisina Beritania, a me kahi o ke Kuhina no Amerika Huipuia, a malaila aku a hiki i Hale Alii. E like no me ka huro ana a na kanaka i kinohou, pela no ka hana mau ana a puni na alanui a pau, ua hele na alanui a na Luna i hele ai, a hooke i ka piha i na kanaka, i ka hahai hele mahope, e hoolohe ai i ka heluhelu ia mai o ka Olelo Hoolaha ; a ua hoike mai no na kanaka o ka Moi i ko lakou eehia ia ana e ka hauoli, iloko no o ka waenakonu o keia wa kumakena no ka mea i hala'ku, no ko lakou hilinai nui no i ka naauao, aloha kanaka, leo ole mai, lokomaikai, a me na haawina maikai no hoi a pau, o ko lakou Moi hou ; a no ka manao ana'e no hoi ua lawe aku ke Akua i kona kaikaina, a i ko kakou Moi hoi, a ua haawi mai no ke Akua ia kakou i Moi hou, no ia koko hookahi, no ia naauao hookahi, no ia kumu maikai hookahi no, a ua maopopo no ia lakou, " no luna mai na haawina maikai a pau," a na ia mea lakou i hoonana mai iloko o keia wa kumakena.

            O ka Mea Kiekie ke Alii L. Kamehameha Aliiolani, ka mea e noho ae nei ma ka Noho Alii. (i hookaawaleia e ka hele ana aku nei a kona kaikaina,) ma ka inoa Alii KAMEHAMEHA V, oia ke kaikuaana o ka Moi i hala aku la, ua hanau oia ma ka la 11 o Dekemaba M. H. 1830. Ua aoia oia ma ke Kula Alii, kahi no a kona kaikaina i aoia'i, a me kona kaikuahine, ke Alii Kuhina Nui; o Mike Kuke ma na mea nana i ao. Ma ka M. H. 1849, holo oia me kona kaikaina Liholiho Iolani i hala aku la, ma Amerika Huipuia, Enelani, a me Farani, o Kauka kekahi i holo pu me laua. A ma ia mau aina laua, i launa pu ai me na Luna aupuni nui a pau oia mau aupuni, a me ke ano o ka poe kanaka, a me ke ano o ka noho ana, a me ka hana ana o ia mau aina. I keia mau makahiki iho nei ihala, holo aku oia ma Victoria, a ua makaikai ma ia aina, a me Kalaponi, ma ka hale o ke Kiaaina oia aina kona wahi i noho ai, ia ia i Kalaponi.

            Iloko o na makahiki eono i kaahope ae, ua noho oia ma ka noho ana Kuhina Kalaiaina, oia ka lala oihana o ke aupuni i nui loa ka hana me ka luhi o ka hooponopono ana. A ua noho pu no hoi ma kekahi mau oihana e ae o ke aupuni he lehulehu wale. A ua kamaaina oia, a ua maopopo loa no hoi i na hemahema o ke aupuni. A no kona naauao, a me kona akamai, a me ka makaukau no hoi o ke ano o keia mea he hooponopono aupuni ana ; nolaila, ua kupono loa kona noho ana ma ka Noho Alii a kona mau kupuna i nai ai, a, a ka lokokmaikai hoi o ke Akua i haawi mai ai iluna ona ka malama ana, me ka ihiihi a me ka hanahano. Ua hilinai no ka lahuikanaka mai o a o, oia no ke pani hakahaka o kona kaikaina, a no ia mea, ua hauoli lokahi ka lahuikanaka mai o a o, iwaenakonu o keia wa makena, no kona noho ana i ka Noho Alii.

            KEIKI I ALOHAIA. - Ua haiia mai makou e M. Piilani o Waiakalua, Koolau, Kauai, i ka make ana o Kalionai, ma ka la 29 o Okatoba, a ua nui no kona alohaia e kona mau kini a pau. Pela io no paha, no ka mea, ua aloha wale ia ka hoi o Kaunuohua, he oioina wale no ia.

Kanikau no ka Moi Iolani

KAMEHAMEHA IV.

Leo mele - [And can those eyes in death reposing.]

1.         Auwe !            Auwe !!

            Ua hala aku,

            Ka Moi Lani Iolani,

            Nakulukulu na pae moku,

            Iliilihia na kupa e.

2.         Haalou Lani,

            O Ema Lani,

            Ka lilo ana. Ka lei e!

            Lei mae ole o na kau.

            Lei kau maka o ka wahine.

            Auwe ! auwe !! ua halka aku,

            Ka Moi Lani, Iolani.

3.         Auwe ! ua hala,

            Ke hoa pili

            O na kai loa,

            O Mano e ;

            Na lai ku o Kona e,

            Ke hau kolo i ke pili.

            Auwe ! auwe !! ua hala aku,

            Ka Moi Lani, Iolani.

4.         I pili ia,

            O Waiaha,

            Me ka piina,

            O uka e ;

            O ka uka iu, aloha wale,

            Ka Lani Nui, Iolani,

            Auwe ! auwe !! ua hala aku,

            Ka Moi Lani, Iolani.

                        HIRAM KAHANAWAI

KA NU HOU!

            Eia iho malalo nei na manao o ka nupepa Richmond Enquirer no ke kumu e ae mai ai na moku Hui o ka Hema i ke kuikahi ana me ka noho kuokoa o na moku Hui o ka Hema. " Aia wale no mamuli o ka makou mea e ae ai he pono, ka hiki o ke kuikahi hou o ka noho ana. A o ua mea la a makou i manao ai he pono, oia no ka ike mai i na moku Hui o ka Hema, ma ke ano kuokoa ; me ka hoihoiia aku hoi o na koa Akau a pau, mai na kapuai aina aku o ka Hema, me ka hui pu o na mokuaina o Kenetuke, a me Misouri ; me ka hookaawaleia'e hoi o ka poe koa Akau, mai ka mokuaina ae o Marilana, a hiki i ka wa aia mokuaina e hooholo ai nona iho, ma ka balota ana, i kona noho me ka hui kahiko, a i kona hookui aku paha me na moku Hui o ka Hema ; a me ka ae pu aku no hoi o ka hui kahiko, e hoihoi aku i ka mahele kulike o na aumoku manuwa, e like me ka nui i ka wa mamua'ku o ke kipi ana, me ka uku pu aku no hoi o ka Akau no ia mea ; me ka hoihoi aku o ke Aupuni Kahiko i kela okana aina a pau e moe la ma ke komohana o na moku Hui o ka Hema ; a e hooponopono kaulike hoi i kahi kahua e noho kuokoa ai na moku Hui o ka Hema, me ka haawi aku no hoi i ka pomaikai kaulike, a me ka uku ana i na aie aupuni, a me na aina aupuni, a me na pono a pau i loaa i ke Aupuni Kahiko, ma na kuikahi me na aupupuni e." A olelo hou iho no ua nupepa nei. " O ka Akau ke hookuu mai me ka haawi mai - a o makou aole wahi mea haawi aku. O na mea no hoi a pau, aia aupuni e hookohukohu nei e hoao ma ka ikaika, e keakea i ka hookaawale o nei mau mokuaina, e hoopau loa ia, ma ia mea no hoi e ae mai ai na enemi o kakou (oia ka poe Akau) i ka hewa o ka lakou hana mai kinohi mai. A no ka mea no hoi, na lakou i hoala kumu ole mai i keia kaua inoino iluna o ka Hema, nolaila, o ka pono maoli a me ke kaulike, e koi ia lakou, (ka poe Akau) i like loa ai me ka mea mau, e uku mai i na lilo a pau o ke kaua ana, a me na poino a poho no hoi a pau o ka Hema, i ilihiaia mai iloko o keia kaua ana."

            WASINETONA, OKATOBA 25. - Ua haiia mai ke keena Kalaiaina o Amerika Huipuia, ma ka malama ka o Sepatemaba i hala iho nei, e paniia ana na awa a pau o Mesiko e na aumoku kaua Farani, o na awa a pau, na muliwai, na kaikuono, a me na kohola a pau ma ka palenakai o Mesiko, mai Tagoon, he umi mile oia wahi mai ka Hema ae o Matamorasa, me ka huipu ae hoi me ka muliwai o Campite. Ua haawiia i na aumoku kalepa a pau o na aupuni e noho makamaka nei, a me na aupuni ku i ka wa, he iwakaluakumamalima la, e hoopiha'i ia lakou iho a holo mailoko ae o ua mau awa la o Mesiko. O na wahi i pani ole ia, o Tamapico, Vera Karusa, Korosatolosa. A o na moku lawe paka, a me na moku lawe Kamena e kue ana ia mau pani awa ana, e hanaia no e like me ke kanawai iwaena o na aupuni."

            HAUNAELE NA NIKA. - Ua hoike mai kekahi nupepa o Geogia, i ka hui ana o kekahi poe nika, me ka hoao hoi e kukulu i papakoa, a e hele aku e hui me ka puali o Gen. Rosekarana ; aka, ua ikea e ia nae ka lakou hana ino. Wahi no a ua nupepa la, ua makaukau loa no ua puai koa nika nei, ua loaa no ko lakou Generala makaukau, a ua pau no hoi na @ ka loaa mai luna loa a hiki i ke Kopala. Ua manaoia, o ka poe nana i hookonokono i na nika, o ia no ka poe i hele aku mai ko Linekona aupuni, o ia hoi o ke aupuni Hui Kahiko. Ua pau kekahi poe nana i hoomaka keia hana ino i ka hoopauia, a ua hoopaaia iloko o na halepaahao ; a ua hopu pu ia no hoi ke Generala o ua poe nika hoohaunaele nei.

            NO GENERALA MEADE. - Ua hoikeia me e ka mea kakau moolelo o ka nupepa World o Nu Ioka, e noho nei ma Wasinetona, ua maopopo loa no ka, ka hoopauia ana o Gen. Meade, a o ke kumu wale no e hakalia mai nei, o ka holo ole ana i keia wa o ka mea kupono ke hlo i pani hakahaka no kahi ana e noho mai nei, a aia a maopopo, alaila, hoopauia mai oia.

            NUI KA POINO. - Ua ikeia ma ka nupepa kipi Enquirer o Geogia, ka nui o na koa kipi i make, nalowale a poinoia ma ke kaua ma Kikanuga (Chickanuga.) oia hoi he 17,999. Aole no i kauamai.

            WASINETONA, NOVEMABA 2 - Eia iho malalo nei kekahi palapala hoike aupuni i hiki mai nei, mai ke keena poo o ka puali koa o Katanuga, ma ka la 29 o Okatoba, penei no na olelo : I ka hoouka kaua ana i ka po nei, ua kaua mai na enemi i ka mahele koa malalo o Gen. Geary (Gire.) ma na aoao ekolu, oiai oia e hoomoana ana ma Wanahasi, a naha kekahi kihi o kona puali : aka, ua pau aku no nae ua poe kipi nei i ka ho-a hou ia i hope, e kekahi o kona poe koa, no ka mea, o ka hapanui oi kona mau koa, ua ku i ka wa wale ia iho no. O ka Gen. Howard puali kaua, oia e hele aku ana a kokua i ko Gen. Geary poe koa, aia hoi, kiia mai la lakou ma ka aoao e na kipi, oiai iluna na kipi o kekahi mau puu kiekie ma ka aoao Hema o ke alanui. Ia manawa, kauoha koke aela oia i kekahi mau papakoa elua ona, e hoouka koke aku i na kipi, a lilo koke mai la ia lakou ia mau puu a elua, me ka ho-a aku nae hoi i ka enemi ma ka winiwini o ka elau, e hooauhee ana i na kipi mai ko lakou wahi paa aku, a hiki wale aku ma kela kapa o ka muliwai Lookout. Iloko o keia lanakila ana maluna o ko lakou hoapaio kahiko, ua pili pono i na'Lii ame na koa o ka puali kaua umikumamakahi a me umikumamalua, ke mahalo kiekie loa ia.

GEORGE THOMAS MAJ. GENERALA.

NO PAPU SUMETA. - Ua hiki ae ma Piladelefia ka mokumahu Salvor, ma ka la 7 iho nei o Novemaba, a ua loheia mai ma ona la mai mokupuni Morisa mai, ua weliweli ka ka hoouka ana a na koa aupuni a me na aumoku hao ia Papu Sumeta, me ke kokua pu hoi o Papu Wagner a me Papu Gregg. Ma ka Poakahi mai, oiai e ku ana ka mokumahu Salvor i waho o Hilton Head K. H., holo mai ana o Gen. O'neil o ka poe mai iluna o ua moku la, a hoike mai i ka hikiia ana aku o ka lono maopopo ilaila, e hoike ana, ua lilo o Papu Sumeta i ke aupuni, a aia ma ka lima o ka papakoa Helu 14 o Penesilevenia kahi i malamaia'i. Ua manaoioia no ia mea, e na poe alii koa aupuni a pau. Ua aua ia ka mokumahu aupuni Fulton, aia ma Hilton Head, i loaa ka moku nana e ahai aku ka lono o ka hoouka kaua ana, i ke keena kaua ma Wasinetona.

No Europa.

No na mea e pili ana i ka nanau e waiho nei no ka noho alii o Mesiko, na oleloia, ua hoapono o Napoliona i na oleo a ka Archduke Maximillian imua o na Kuhina o Mesiko, nana oia i kii aku nei e noho Moi no ia aupuni. Ua oleloia e na nupepa o Auseteria, ma ke ano o na mea i hahaia i ka Mea Kiekie ka "Archduke, ua maopopo kona ae ana e noho maluna o ke aupuni o Mesiko, a ke hoomakaukauia nei na mae e maikai ai ka hele ana o ke Alii e noho ma kona aupuni hou, iloko o ka malama o Feberuari, a o Maraki paha, e hiki mai ana.

            Ua ala mai ka ahunaele ma Iaia, a ua komoia mai kekahi wahi i kapaia o ka Purjab e na koa kipi o Inia. O ka poe nana e alakai nei ia kipi ana, oia no na keiki a Dosata Mohomeda, he 7,000 ko lakou nui ; aka, ua manaoia nae, he poe uuku wale no kai hoikeia mai, o ka nui aku no koe. Ua hele aku na koa Beritania me ka makaukau nui e kinai ai i ka holomua ana o ka hoohaunaele.

            Ua homaka'e o Rusia e wawahi i kekahi mau apana o Polani, ma ka hookomo ana ia lakou iloko o ke aupuni o Ru-