Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 49, 5 December 1863 — HE KAAO NO ANA ONOHI GULA, KA NANI LUAOLE O PELEKANE. [ARTICLE]

HE KAAO NO ANA ONOHI GULA, KA NANI LUAOLE O PELEKANE.

UKLI' \». NO IUSK I*.V A.ME KI MO. E MAU KAMANA LAUA NO IA wahi. a he man mea waiwai loa no ' hoi, no ka mea, lu» f:;au kanaka po-| r nae laua : a na laua na hipa aine iKi kao ame na mea e ae hr nui wale. | O Kifno ke kaikaina, o losepa ke knikunaiia, na ka makua hookahi iaua ma ka hanau ana. 1 ka vva aliialii nK»lehulehu. komo ae la na hipa iloko o ka, pa, o na kao hoi i ko lakou: pa ; ma keia komo ana, o Ana Onohi Gula! kekahi i komo iloko o ua pa hipa nei. I kona konio aua iloko, ua hu loa na hipa me ka holoholo ma o e. maanei iloko o ka i pa, a no keia hu ana o ka hipa, ua iohe o' Kimo ame lo>epa na kahu. | Noiaiia, iiaohao ioa laua i keia ahiahi no' ka hu ana o na hipa, nolaila, olelo aku la o Kimo ia losepa. " Ea ! e hele ae oe e i ka pa, heaha la ke kumu o keia hu ana o ka hipa a knua ?" j Hele aku )a o losepa e nana ) ka pa o na hipa, ia ia i hiki aku ni, iiana aku la oia i keia mea ula wena iwaena o na hipa, a nalu 1 ilio la iloko ona, Eia ka ka mea i hu ai ka hipa, kai no he mea e ae, eia ka hoi he' kaiiuku ko loko o k» p«." j la manawa, kahea aku la oia me ka leo nui loa, " Ea ! ina he kanaka oe e o mai ?" O mai la no hoi o Ana Onohi Gula, kl E—o ! owau no." I Kahea aku la o losepa, 41 Hele mai," hele mai la o Ana Onohi Gula a hiki imua a losepa, kulou iho la oia me ka hilahila iialo ma ka honua. | Ia losepa ī ike aku ai i ke kino holookoa |0 ka mea hemolele o Ana Onohi Gula, ua 'hounauleia kona mau aa-1010 e ka nani lipo- 1 lipo o kn mea kaulana, n ua mae wale kona mau onohi īke ma ka nana ana. ! I aku la o losepa la Ana Onohi Gula me ! ka olelo nahenahe, E kuu haku, e hoi kaua ma ka hale." Ae aku la no hoi keia me ka oholi nui, " Ae, hele aku kaua." j Ia laua i hiki aku ai i ka hale, ike la o Kinio i ke kino o Ana Onohi Guia, ua Ihoomoe loa ia kona mau manao a pau loa Imalalo o na manea wawae o ke kii holookoa| o ka mea hemolele, a ua hookaumaha ioa ia' kona manao i ka nana sna. j la manawa, pane aku la o Kimo me ka ieo mama lahilahi loa, " Auhea ee e ka mea! nani luaole a maua i ike oleai mamua ? Eia' ko maua manno ia oe, e hoolilo aku anaj maua ia oe i kaiknahine ponoi no maua mai: loko mai o ka makuahine hookahi, aine ka makuakane hookahi, a i kaikuahine oe no maua, a i mau kaikunane hoi maua nou." Wahi a Ana Onohi Gula, k4 Ae, aole au e hoole aku ia olua, no ka mea, o ka olua e oleio mai ai, malaila ka olua kauwa e hana aku ai." la manawa, hoauau iho la laua i ka wai, hoaahu i ke kap;\, a hanai i ka ai, a pau keia mau mea i ka hooponopono ia, aiaila, hoi aku la o Ana Onohi Gula e moe ma ka rumi i hoomakaukauia nona. ia Ana Onohi Gula e moe ana, i aku la o Kimo i ke kaikaina ia iosepa, 44 E hana kaua i hale no ke kaikuahine o kaua." 4 - Ae," wahi a iosepa. Alaiia, hana iho la laua i ka hale, © kona nui, he umikumamalua hale, o waho he momi, o loko he daitnana, a maloko loa ke gula hoonani. (Maanei, e kamaiiio uuku kakou no ka hana ana i ka haie, ame ke kumu i hiki ai ka nui o na hale i ka umikumamalua.) Ua noonoo o Kimo laua o losepa i ke ano ame ka helehelena o Ana Onohi Gu!a, a ua maopopo, pela no ka hale e hana ai e like me kona nani ame kona maikai luaole. A o ke kumu hoi i hiki ai i ke kiekie loa o ua mau hale nei, eia, he mea mau ia Kimo ame losepa ka hele ana ma kekahi Kaona e aku, i mamao loa mai ko laua hale aku, he elima ka mile ka loa, ame ke akea hiki i ua Kaona ala. Ai* ma ia kaona na hale lealea, a me na hale o na ano a pau loa e nanea ai ka noho

:ana, a he mea mau ia laua ka heleana iuuia i kela hnbedonm kem hebedoma. -Nolnila, manao iho la lana e hana i hale kiokie loa no ko laua kaikuahine e noho ai. e hoomama ka puka o ka haie i ua kaona 1 hiki ia laua ke nana mui i ka a aku o |ka malamaiania o Ana Onohi Gula. | Xo ka mea, o ka maikai am« kona nani. IPua maiamaiama ia e like me ke nhi, a oia no ke kukui o kona hale i ka po a ao, aole he mea e ae e like ine ko kakou malamalama. A paa ua hale nei, hana iho ia laua a magkaukau na mea a pau )oa, aiaila, hoonoho liho la laua ia Ana Onohi Gula i ka umikuj*mamalua o ka hale, a hoohamama pono aku !![* i ka puka i kahi a laua heie ai. 0 na inea a pau ka laua i hoomakaukau. 0 kahi o Ana Onohi Gula e moe ai, he noho 1 hoopihaia i ka pulu, a he papakaukau ma ke alo ponei i hoolakoia i na mea ai, o na iino a pau, a o ke ki o na hale a pau loa, a me ke ki o ka 'naie pn waiho mea a\. A pau keia mau mea i ka hanaia e Kimo ame losepn, alaila, hai aku la laua ia Ana Onohi Guia i neia mau mea a pau ioa, a hoo;nakaukau iho la no ko laua hele ana. la laua i iiele ai, hiki aku la laua i ua kaona ala. nanea iho ia laua i ua la nei a ahiahi poeleele, nana aku la lakou i kahi o Ana Onohi Gula e noho ann, ua malamalama loa ia me he ahi la, pela laua i hoomau ai i ka nana a ao ia po, a hiki hou mai kekahi ahiiahi, nana no laua, oia mau no. | A hala ia mau ahiahi elua, iiiki hou inai Ikekahi ahiahi hou, o ke kolu ia, nana aku ila laua. aohe a mai o ka malamalama e like ime mamun. 5 iNolaila, olelo aku ia o losepa ia Kimo, i" Ea ! make ko kaua kaikuahine." I Olelo mai la o Kiir,o, " Hmha lea mea e imake ai ? Noho wale iho la no oe a kuko Pwale ih« la no." i Pela laua i hoomau ai i ka nana ana, a |hala keia po, hiki hou mai ua ahiahi hou, o 3ka eha ia, nana hou laua aohe a mai, pela liaua i nana ai a ao ia po, alaila, hoi laua. I.NO KA 111 KI llOl' A.\A >lAI O KA LI T - I AIIINK XOI 3IKA A l IMI'A O I AXA O.NOHI CH'LA. a (Maanei kakou e olelo hou ai no ka luaihine noi imi mea ai, a e kapae iki kakou i Bka oielo no Kimo ame losepa.) ■ ia Ana Onohi Gula i nalowale ai ma kaKhi mua i īkeia'i e ua iuahine nei, ua imi Ēikaika loa oui ma na wahi a pau loa, aohe Inae he loaa iki o Ana Onohi Gula, nolaila. hoomau loa ua luahine la i ka imi ana. Ma keia huli ana, ua »oaa o Ana Onohi Gula ma keia aoao o ka mauna, a hiki ua luahine la, nana aku la oia i ka noho mai o Ana Onohi Gtila iluna o ka hale, a nonoi laku la oia ma ka olelo maikai lon. " E kela wahine maikai loa, Ka nieaaole inalalo iho o ka la, O ka mahina, o na hoku, Na'u kekuhi meu ai. M " Pii mai," wahi a Ana Onohi Gula, pii aku la ua luahine la a hiki iluna, olele mai la o Ana Onohi Gula, " O oe no ka mea lima, lalau mai i ke ki eia malaloo'u e waiho nei, ki aku i ka rumi waiho mea ai." la wa koke no, lalau aku la ua luahine la i ke ki, a ki aku la i ka rumi a hemo, a ohi iho la i ka mea ai a piha kana eke, ki aku la a paa, waiho aku la ia Ana Onohi Gula. a hoi aku la. Ma keia hoi ana, aole oia i hoi ma kona haie ponoi, aka, hoi aku la oia ma ke alanui e hiki aku ai i kahi o ke kaikamahine aln. ka mea i oleio muaia ma ka Helu mua ae nei, mamuli o ka hana kue a ka iuahine. KA OLKLH A KE KAIKAM AIIIN E ALII I KA LI AHINE NOI MEA AI. (M.i nei kakou e hoolohe hou ai i ka olelol a ka luahine noi mea ai, me ke kaikamahine alii huhu, a pakaha wale i ka nan» o ka mea hemolele iuaole.) A hiki ua iuahine ia malalo o ka hale noho o ke kaikamahme aiii, a noiaku ia me ka leo nui. " E kela wahine maikai loa. Ka aole malalo o ka la. O ka mahioa, o na hoku, Na'u kekahi mea ai." Olelo mai ke kaikamahine Alii, "U '• e ka luahine, heaha ke kumu e loaa aku ai ka makou ai ia oe ? Aoie no hoi oe i noi i kekahi noi ana a e loaa ana, hele hou mai ia hoi e noi inea ai, kupanaha! 1 aku ka iuahine i ke kaikamahine Aiii. •' No ke ino no o kou kii, nolaila, inoino no kau oielo. Aole no e like me Ana Onohi Gula, no ka maikai no o koaa kii, maikai no kana olelo. f ' A lohe ke kaikamahine Alii i keia mau olele a ua luahine nei. olelo iho la ia penei.

kupnaha ! k.-iinoa ua make ua »'nemi nei ] o u, aole ka ! make oe la'u." i K A LOKOI NO ALOH A OLE O K A Ll'-j AlllNE. I K A >1 E A 11 K MOl-K LE KINA OLE, <>I.V 1101 O ANA ONOIII (iH A, Kahea mai ke kaikamahine Aiii, he!e mai. a liiki ua iuahine nei imua o ke kaikamahine Aiii, ninau mai ke kaikamahine Alii. •• Ke ola i7>ai la no anei o Ana Onohi Gula?" Ae," wahi a ka luahine. Nmau hou mai la ke kaikamahine Alii. " Pehea la i maopopo ai ia oe e ola ana ? " NVahi a ka 1 uahine, eono mahina i hala aei nei o kuu huli ana maanei. aole loaa. alaila, iiuli au ma keia aoao.o ke kuahiwi. malailal ;oa<: la'u o Ana Onohi Gu!a, e nohoana ilu-| na o na hale he umikumamalua. A nana mai nei ka'u eke mea ai e paa nei, hanleie aku nei no.au e noho ana, hoi mai nei au a hiki i ou uei. I mai ke kaikamahine AHi. " Ae, heaha Ia hoi, e hoi hou oe i kāhi au i ike ai ia Ana Onohi Gula, a hana aku oe i keia mau mea uuike." "Ae." pela aku ka luahine. Wahi a ke kaikamahine Alii, eiaa'u mau mea make elua, o ke pine lauoho ma ke poo, a komo ia, a o ke kamaa mai ma na wawae, a komo ia. hui ko laua ikaika, o kona mainwa la e make ai, pau ke ola. A i make. nlaila, hoi mai oe, a e uku aku au ia oe i Hookahi Tausani Dala. A pau keia mau olelo a ke kaikamahine Alii, ku ae la ua luahine nei a hele hou aku ia inuia o Ana Onohi Gula, a waiho iho la i; ka eke mea ai. A hiki ua luahine nei imua o Ana Onohi |Gula, nana mai la o Ana Onohi Gula, a kahea mai, " hoi hou mai ia no ka hoi ue," ae aai keia, " Ae." I uku luahine liei, 11 Hoi aku nei no hoi a kahi i noonoo ai, i ka hoi wale aku no a ka hale, noho wale iho no, aohe hoa kamailio, nolaila, hoi hou mai nei, ianei kaua e nanea ai, a ahiahi hoi aku au." Ila laua e noho ana, i aku ka iuahine ia Ana Onohi Gula, "e nauke aku au i ko poo, ma'iama ua maneo, no ka mea, aohe ou lima e pono ai ke kahi. I aku la o Ana Onohi Guia, 4i Mai ko'u la i hanau ai a hiki i keia la, aole i kau ia e ka maneo ko'u poo." I hou aku la ka iuahine. " Aole ae la he Imaneo, malia he liha, oia no ka makua o ka maneo." Hoole loa mai o Ana Onohi Gula, "aoie loa no he liha o ko'u poo." I aku ka luahine, "a o no la hoi au e pono ke nauke wale aku no hoi i ko poo, malama hoi ua maneo ; ua pono ia hoole au, ina hoi paha o ko wa lima. Pela ua luahine la i hoowalewale ai, a loaa ke poo o Ana Onohi Cula, hoonanea iho la ia a walea o Ana Onohi Guia, ho-o-malu ihe la i ke pine ma ka iauoho o ke poo, a i ke komo ana o ke pine, hoomaka mai la ka hiimoe, ho-o mai la keia i ke kamaa ma na wawae. a i ke komo ana, ua hui ka wela o ke pine ine ke kamaa. a kau mai la ka hiamoe make maluna o Ana Onohi Gula. ka mea hemolele kina ole, a waiho iho ia e hiamoe ana. A make o Ana Onohi Gula, hoi aku la ua iuahine nei ina ke alanui ana i hele mai ai, a hiki oia imua o ke kaikamahine Alii. Ninau mai la ke kaikamahine Alii, " pehea ?" Pane aku la ka luahine, " Ua make mai uei ia'u, haalele uku nei' au e waihoana ua make, a hoi mai nei au. A iohe ke kaikamahine Aiii, olioli ioa iho loa >ho la ia, no ka make ana o kona enemi, aiaiia, haawi mai la ia i hookahi tausani dala i ka luahine, a hoi aku la no hoi ua luahine uei me ka oiioii i kona hale. K A 1101 AN A O KIMO A 31E lOSEPA I KA lIALE. KAMAKE ANA O ANA ONOHI GI*LA. A hoomaka kakou e olelo maanei, alaila, e hoomoe loa ka olelo no ka iuahine, a e kali iki hoi kakou no ke kaikamahine Alii a inahope aku. [Maanei kakou e olelo ai no Kimo a me losepa.] A hiki o Kimo a me losepa i ka haie, kahi a Ana Onohi Gula e noho ana, pii aku la laua a hiki i ka umikumamalua o ka hale, wehe aku la laua i ke pani o ka puka, i nana aku ka hana, e waiho mai ana o Ana Onohi Gula, ua make. Laiau iho la iaua, a hoonioni, aoheala ae, aohe nana, aohe no hoi he ieo i pane mai, ia wa, uwe iho la laua me ke kanikau, no ke aloha a me ka minamina loa ia Ana Onohi Gula. A pau ko )au» uwe kanikau ana, oieio aku o Kimo ia losepe, " Eia ka he oiaio kau oielo, hooie ana wau," (oia keia oieio i hai mua ia.)

Aiaiia, ole'io aku ia o Kimo la īosepa. e kapui kaua i pahu no ko kaua k iikuahine. a nku ma kekahi kuahiwi iipoiipo, ī kal'iikoia ina lau naheleheie o ke'ia ano keia -ano. a malaiūi e waiiio ai, malama o lo'.a i mea e pi'.i ana i ka ohana Moi o Peiekane nei. Kapiii īho ia laua i ka {\ihu. he momi maioko. he daimana aku. he gula aku. a he koa mawaho loa. i uhiia i ke gula meiemele. me ka wai-ala e ale ana, (oia hoi eha pahiO no ka hana ana. A maiuna o ke pani o ka pahu mawaho |u>a, na hua oleio paiapii.i e kau ana, jvnei no na o.'elo : " Ua make o Ana Onohi (iula, Ka mea heinolelo kiua oie. i ia £2 o lauuari. M. H. lslu, Ma k-i ilale o Mauuahila." He oiaio, ina o ka inea nana e lawe i keia pahu kupapau a waiho ma na iliua kupapau o na Moi o Pelekane nei. aiaila. e loaa ia ia ka uku i oi ae mamua o na mea noho Alii

sK:ilaunu o Peiekane nei, a e ohi oia a hiki i Ska piiu ana o kona ola. 1 Kuknuii, a hooiaioia i keia |a 5o lanuan, I.M. H. ISIO, ma ka Hale o Maunahila. i ke ikualapa uliuli o Naue. kuahiwi laau o PeloIkane. John Akam Kimo. I Rive Aakon lo'EPA. 8 A nu\ ka aoao oua pnhu kupapau nei, ke wki, a rne kahi e laka ai. 9 Aiaiia, ho-o iho ia iaua ia AnaOnoiii Gtinia iioko o ka pahu, me ka hoailona o ko laua aaioha. oia ke komo eiaiinana, a me na hoku eewaiu e kau ana, a he palapaia ma naonohi, wpenei ke ano o ua palapala !a : ■ " Owau o John Aram Kimo, ■ Ke waiho nei au i keia koino, ■ 1 hoike no kuu minaiuinu, H I ka me;v hemoleie kina ole, lloko o ka pahu huina-ha, ■ Ka mea e iho ana I ka wuha o ka honua." 9 Peia no o losepa, he lipine gula hinuhinu lileliie ioa, i kau ia i ke kii o ka Aeto, a me na apo mahina eiima e kau ana, a he palapala maiuna i kakauia, penei: 14 Owau o Rive Aaron losojvi, Ke waiho nei au i keia lipine puia, I hoike no kuu aloha ia Ana Onohi (iula, 1 ka mea hemolele kina ole, lioko o ka pahu huina-ha liko, K iho ana i ka popo a me ka palaho." Papani iho la laua a paa ka waha o ka pahu, a ma ia hope iho, auamo laua i ka pahu a maiaio o ke kumu o ke kuahiwi, kahi e luhe ana o na lau lipolipo o ka naheie, kahi hoi e muimuiia ana e keaia a me ke onaona, kahi hoi ī nui na waihooiuu ke nana aku. Kuu iho la iaua i ka pahu,a wehe aku Ja i ka lau o ka Awapuiii, a me ka Palai, a papale ae la i ka Maiie, a waiho iho la iaua i ka pahu maiaiia, a hoi aku ia laua i ko iaua hale, me ka naau minamina. (.IoU i pii U-)