Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 52, 26 December 1863 — Page 1

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Kelly Murray
This work is dedicated to:  Margaret Alvares

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE II.                    HELU 52.       HONOLULU, DEKEMABA 26, 1863.        NA HELU A PAU 109.

ALOHA KA PEPA HOPE O KA BUKE 11., KA HOIKE O KA LEI ALII I HALA AKU NEI.

Aloha oukou a pau loa,

Na kanaka o ke Lii,

O Iolani, ka Moi,

A ka make i lawe - a,

Owau pu no kekahi,

            Na ka lawe Buke II,

Aole makou e poina,

Kau mau kana hoike,

Na Nu o ke kai mai,

Hookahi mea kaumaha,

O ko makou Iolani,

            Na ka lawe Buke II.,

Aole owau hookahi,

Ka mea kaa makahiki,

Kuu kaikaina Buke III.,

Hoike aku ia oukou,

Hoalewa o Iolani,

            Na ka lawe Buke II.,

E ka Lamaku o Hawaii,

Heaha keia mea hou,

Mai Hawaii o Keawe,

A Kauai, o Mano,

O Ahiolani Kamehameha V.,

            Na ka lawe Buke II.,

A i ike oukou ia ia,

I kona la e  poniia'i,

E ke Akua, e hooloihi,

I ko makou nei Moi,

Ma ka Noho Alii O Hawaii,

            Na ka lawe Buke II.,

A me kona 'Lii kaikuahine,

Ka makua 'Lii a me na 'Lii,

E ka lea hekili o nei Lahui,

Kahea iluna lilo,

E ola Hawaii i ka pono,

            Na ka lawe Buke II.

DANIELA LIMA.     Kukuio, Manoa, Dec. 21, 1863.

Kanikau no ka Moi

IOLANI KAMEHAMEHA IV.

O ka Lani o Iouli ka Lani,

O kuu Lani i hala aku la,

He Lani na'u he hoa no ka ua,

No ka la a me ke anu koekoe,

Koo'u maua i ke anu o Kona,

            Auwe.

O Kona, o ka lai o Ehu,

E a au ai i ka maka o ka Opua,

Aia i ka Opua ke ala o Kona,

            O Kona, o kuu aina lai,

            O ka wela aaki ke hele a hiki,

            O ka piina ikiiki o Moonuiohua,

            O Waiaha, o kuu uka nohea,

            E hai mai ai ka manu - e,

                        O kuu La-ni-e, ua hala'ku la,

He Lani, he hoa no'u no ka ua,

He hoa io no no'u no ka ua me ka la,

He hoa no ka ehu a ke kai,

No ke kiu wai lehua o lalo,

No ka makani lu pua lehua,

Lu pua lehua o Wainiha,

Wai Aamoo o Kukanaloa - aloha - e,

            Aloha ino - e.

Aloha wale oe e ka maka o Pooku,

O kahi a maua e hele ai,

E hle koolua ai i Hihimanu,

E niaau ai e, mahea ke ala?

Eia iho ke ala i ka maka o ka mau-u,

Ma-u-u hinawenawe loko i ke aloha,

I ke hoa, hoa Lani i kala'ku la,

            Auwe oe - e.

O ka Lani kapu o Ihikapu,

O ke eehia i kuu manawa,

O kuu manawa e au wale ana,

Ua hala i ke ala Wailaahia,

I ke ala kipona pua lehua,

O Aiku i ka malama po - e,

            Auwe aloha i - no - e.

O hookokohi ka pouli, o kuia ke ala, O lailai ka la, o kunewa ka lani,

Kunewa au-i aku la i ke ala,

Ike ala ! i ke ala powehiwehi ka i - ke,

            Ua hele a ka ike, ua haalele mai,

            Ua hele kohana i Nuumealani,

            Aia me ka ua pilipili u - la,

                        Auwe.

Auwe oe e ke kipuu a maua e pi-pa ai,

E ka malama anu o Waimea,

E ka Waileia anu a maua e alo ai,

E ka uka hiwa o Kaleieha - a,

            Ua eha, ua mala loko i ke'loha,

            I ka hana'ka manao e noho nei,

            I ka hele ana o kuu hoa Lani - a.

Kuu hoa o ka uka o Hanaia,

I hoopulu ia e ka Haao,

E nui ai ka leo e, auhea oe?

Auhea hoi oe e lohi mai nei?

Eia a'u la e ku Lani,

E ka Lani lau pua o ke Kahuli - a,

            Huli iho nei aole he loaa,

            Aole ua hala aku la aia i Lehu - a,

                        Auwe - e.

O Lehua, o ka wai huna i ka lepo,

O Kaula, o ka moku ku ha'o wale,

O ke ala pii umauma e ka Opihi,

Ala kui lima o Papanene.

Ala piina ikiiki o Linoai ai - a,

            Anoa - i wale ia oe - a,

                        Auwe - aloha i - no - e.

HIRAM KAHANAWAI.

HE KAAO NO ANA ONOHI GULA,

KA NANI LUAOLE O PELEKANE.  HELU 5.  KA LOAA HOU ANA O NA LIMA O ANA, MA KA MANA O KANA MAU KEIKI.

            MAKEIA KAMAILIO ANA KAKOU e lohe ai i ka olelo a na keiki i ko laua makuahine, a e ko ai ka olelo kaulana no na keiki malama makua, e like me nei,  "Oia na iwi o ka mea kama." 

            Aia ma ka helu 4 i hala ae nei, ka olelo a Ana Onohi Gula i ke keiki kane no ka mumuku o ka lima akau, (e nana i ka pauku hope loa.)

            Ia Ana Onohi Gula i waiho aku ai i kana olelo imua o ke keiki kane, me na kulu waimaka e hiolo ana no ke aloha i kana mau keiki, no ka mea aole hoi e loaa o ka wai.

            I aku la kana keiki kane, "E kuu makuahine aloha, moe aku ilalo."

            Ia manawa, moe aku la o Ana Onohi Gula ilalo, ia ia e moe ana, hemo aku la ka lima akau a hoi e like me mamua, he iwi uluna, he iwi kano, he pulima, ame na manamaua elima; a lalau aku la oia i ka wai a hooinu i kana keiki kane.

            Wahi a ka makuahine i kana keiki kane, "Pomaikai au i keia la no ka loaa hou ana mai ia'u o ka lima e like me mamua, no ka mea, ua manao wau iloko o'u iho, aole e loaa hou ana ia'u ka lima a hiki i ka wa e hoi hou ai iloko o ka lua kupapau, kahi e moe malie ai me ka hana ole; aka, ua hoopomaikai mai oe ia'u e ke keiki ano."

            A pau ka olelo a Ana Onohi Gula i kana keiki kane; ia wa, pane mai la ke kaikamahine, "E kuu makuahine hoi, e homai oe i wai e inu no'u."

            I aku la ka makuahine, "E kuu kaikamahine aloha, e hoolohe mai oe, aohe o'u lima e loaa ai o na wai nou e inu ai, no ka mea, he mumuku ko'u lima, a o kuu lima akau nei, ua laa i ko kaikunane, nolaila, aole e loaa ka wai ia oe?"

            A lohe ke kaikamahine i keia mau olelo a ko laua makuahine, i mai la oia, "E kuu makuahine aloha hoi, moe aku ilalo."

            Ia wa, moe aku la ka makuahine ilalo, alaila, hemo aku la kona lima hema a hoi e like me mamua; a lalau aku la oia i ka wai a hooinnu iho la, a kena ke kaikamahine.

            Olelo aku laka makuahine i kana mau keiki, "Aloha olua e a'u mau keiki, na hoa hele o kahi mehameha, hookahi no kanaka o olua o na keiki, i hoomanwanui ai ka hele ana i keia waoakua ai ole, hookahi no ai o ka lau o na laau, a o ka ai no ia a nunui olua, no ka mea, ua loaa mai ia'u ka pomaikai i keia la no na lima elua, ka mea hoi a'u i mihi iho ai no ka hana iloko o ko'u wa e ola nei, a i lalau aku ai hoi i ka olua mea e makemake ai."

            A pau ka inu ana o na keiki i ka wai; ia wa, naue hele aku la lakou mailaila aku, i kahi e kokoke ana i ko na kanaka wahi noho.

            Ia lakou e hele ana, hiki aku la lakou i kekahi hale kamaaina, aia ma ia hale, elua mea e noho ana, he kane a he wahine.

            Aia hoi, aloha mai la laua, "Aloha e na malihini," a aloha aku la no hoi lakou nei, "Aloha olua e na kamaaina."

            Ninau mai la na kamaaina, "Mahea mai oukou?"

            Wahi a na malihini, "Ma keia wahi mai nei no makou."

            Pane hou mai la na kamaaina, "Aole he mau mea e like me ko oukou mau helehelena ke ano iwaena o na'lii ame na makaainana, aole no hoi ma ko makou nei wahi a puni keia kulanakauhale."

            "Ae," wahi a Ana Onohi Gula, "ma keia kuahiwi i paa i ka ohu ame ka noe, i uhi paaia e na ao lewa o ka lani, e kokolo ana mawaena o na laau ame na lau lipolipo o ka waonahele, malaila makou i hele mai nei a hiki i o olua nei."

            I aku la ke kane i kana wahine, "E! he pono oe e hoolilo ia oe i hoa'loha no ka malihini."  "Ae," wahi a ka wahine.

            O ke ano oia huaolelo ia kakou ma Hawaii nei. (he aikane.)

            Malaila o Ana Onohi Gula me na keiki i noho iho ai, me ka hooki i ka hele ana ma o a maanei.

            A hala paha he mau la o ko lakou noho ana me na kamaaina malaila, hiki mai la ka eleele huli waiu po ke keiki a ke Kiaaina.

NO KA HANAI ANA O ANA ONOHI GULA I E KEIKI A KE KIAAINA.

            Ia manawa, hiki mai la ka elele i ka hale o lakou e noho ana, ninau aku la na kamaaina, "He aha kou manao ame kau hana o ka hiki ana mai ianei?"

            Wahi a ka Elele, "I hele mai nei au e huli i waiu no ke keiki a ke Kiaaina, ua hanau, aohe nae he waiu, he makemake e loaa ka wahine nana e hanai."

            I aku la ka wahine kamaaina, "Ae, he wahine waiu, eia me maua kahi i noho ai, he wahine malihini nae."

            I mai la ka Elele, "E ninau aku oe ia ia i kona ae ame ka ole, e hoi au a ke Kiaaina olelo aku, e hele mai ianei e kamailio pu ai oukou no ka hanai ana i ke keiki."

            A hiki ua Elele nei imua o ke Kiaaina, ia wa oia i hai aku ai i ka loaa ana o ka wahine hanai keiki; a lohe ke Kiaaina, hele mai lo oia a hiki i kahi o Ana Onohi Gula ma e noho ana.

            Ia wa kokeno, ninau aku la ke Kiaaina ia Ana Onohi Gula i kona uku, "E ! heaha kou uku ke hanai oe i kuu keiki?"

            I mai la o Ana Onohi Gula, "Aohe maopopo ia'u, no ka mea, he malihini loa wau i ka hanai ana i ka hai keiki me ka uku, nolaila, mai ko'u la i hanau ai a hiki i keia la, ko'u hemahema ia mea, nolaila, kupono ole ia'u ke hai aku i ko'u uku."

            I aku la ke Kiaaina, "Ina pela, na'u e hai aku ia oe i ka uku kupono o kou hanai ana i kuu keikei.  Aole anei oe e oluolu i na dala elima ($5.00) no ka hebedoma hookahi, o kou kapa me ko na keiki au, ame ka ai, me a'u ia, oia ka'u uku ia oe."

            Wahi hoi a Ana Onohi Gula, "Ua pono ia, o ka mea i holo i kou luna manao, oia iho la no, a ma kau mau olelo e hana aku ai kau kauwa nei."

            No ka mea, wahi ana iloko o kona manao, ua loaa ia ia ke ola ame kana mau keiki, a ua pono ia uku i kona manao, nolaila, ua hookauwa koke oia ia ia no ia uku.

            Ia manawa oia i ae ai i kona uku no-ka hanai ana i ke keiki, a hoi pu aku la o Ana Onohi Gula ma a noho me ke Kiaaina.

            Aia ma keia noho ana, ua hookaawaleia ka hale o Ana Onohi Gula e hanai ai i ke keiki, a kaawale no hoi ko ke Kiaaina hale me kana wahine.

            (Ma keia wahi, e waiho pela i ka olelo no Ana Onohi Gula ame ke Kiaaina, a mahope kamailio aku; a e hoomaka kakou i ke kamailio no ka hoi ana mai o ke kane mai ke kaua mai, mamuli o ke kauoha ana.)

KO KE KANE HOI ANA MAI ME NA MOKU KAUA MAI FARANI MAI.

            A pau na mahina kaua eono, mahope olaila, hoi mai la ke alii ame na moku kaua a pau o Palekane.

            Ia ia i ku ai ma ke awa kumoku, ki mai la kona mau moku kaua a pau i na pu aloha i ka aina, e like me ke ano mau.

            A mahope iho o ka pau ana o ke kani o na pu o na moku, aole nae i kani iki aku na pu aloha o ka aina, no ka mea, ua hoole lakou i ka noho alii ana o ua alii la, no kona kipaku ana ia Ana Onohi Gula, ame na keiki me ka hala ole.

            Nolaila, haohao iho la ke alii i keia kani ole ana aku o na pu aloha o ka aina; ia wa, kauoha ae la oia i kona Generala kiekie, e hoomakaukau me na koa a lele pu me ia i uka, e ninau i ke kumu o ke ki ole ana mai o na pu o ka aina.

            A i ka hiki ana aku o ke alii me kona mau koa ma ka Papu, ninau mai la ke alii, "Heaha hoi ke kumu i kani ole ai na pu uka nei?"

            I mai la hoi na'lii a pau, "Ua nele oe i ka noho aupuni ana ma Pelekane nei, no ko palapala ia Ana Onohi Gula e olelo ana e hele, (ke ike i na olelo o ka palapala,) nolaila, aole o oe ke alii o ka aina."

            A loha ke alii i keia mau olelo, ninau aku la oia, "Auhea ia palapala nei imua ona, a nana iho la oia a ike, olelo aku la, "Aole na'u keia palapala?"

            Ia wa koke no, kauoha aku la oia e kii ia kana mau palapala, ma ka buke kakau kope a kana Kakauoleia, a hiki mai la, heluhelu aku la imua o na'lii ame na makaainana.

            Ma keia mau hana a ke alii imua o na mea a pau loa, ua maopopo ia lakou he mau palapala imi hala kela.

            Ia wa, ku mai la ke Kakauolelo nana i kakau ka palapala a Ana Onohi Gula, a heluhelu mai i ka olelo i palapala ia aku ai i ke alii, a loha ke alii, olelo aku la.  "Aole pela ka palapala ia'u e waiho nei."

            Alaila, heluhelu ia mai la keia palapala a ke alii wahine huhu, a maopopo iho la he epa ia; ia wa, ninau aku la ke alii i na mea a pau e noho ana i ka Halealii, "Owai ka mea nana i lawe ka palapala mai anei aku a ka moku?"

            "Owau," wahi a ke Kenela Nui o na moku, "na'u i lawe."

            Wahi a ke alii, "Lawe oe a ia wai haawi aku i ka palapala?"

            Pane hou mai la ke Kenela, "Lawe au a ko'u hope iho, oia ke Kakiana Mekia."

            Ia wa, kaheaia aku la ua Kakiana nei, a hiki mai la, ninau aku la ke alii, "Lawe oe a ia wai haawi i ka palapala?"

            I mai la ua Kakiana nei, "Lawe au a ke koa ke koa kiai e ku ana i ka uwapo, haawi wau ia ia, a nana i lawe a hiki i ka moku."

            A kahea ia aku la ua wahi koa nei a hiki mai la, amau aku la ke alii, "E kahi koa, lawe oe i ka palapala a hea?"

            I mai la ua wahi koa nei, "Lawe au a hiki malalo o kahi o ke alii wahine ko kaikuahine, ninau mai kela, "E kahi koa! e holo ana oe i hea?"  "E lawe ana au i ka palapala a ke alii wahine i ka moku; a hea mai la kela ia'u, pii mai iluna nei e inu uwaina ai kaua, alaila, pii aku la au a hiki, komo aku la maua i ka rumi hookipa, a lalau aku la kela i ka omole uwaina a ninini iho la i ke kiaha, a hooinu mai la ia'u, mahope o kuu inu ana ua ona loa wau, a waiho iho la au me he mea make la."

            Ma keia olelo ana a ke koa, ua maopopo i ke alii, oia ka mea i pono ole ai ka palapala, a nolaila mai na palapala epa a pau loa.

            I aku la ke alii i ka hamuku nui o na koa,  "E unuhi i kau pahi kaua, a e hahau aku maluna o keia koa hana pono ole, a e hookaawale i ke poo mai kona kino aku."

            Ia wa koke no, lalau aku la ka Hamuku i kana pahi kaua oilua, a hoohele ae ia ma ka a-i o ua wahi koa nei; ia wa, lele ke poo mai ke kino holookoa ae, a haalele i kona pili ana he linalina.

            A kena aku la ke alii e hopu i ke Kakiana Mekia, a e hoopaa i ka hao, ia wa, ua hopu ia a hoopaaia me na kaulahao.

            Mahope olaila, olelo aku la ke alii i kana olelo kukala ma ke akea, "E na'lii o ko'u aupuni, na kanaka, na makaainana, na ka maaina, na malihini, ka poe nui ame ka poe liilii.  E hoolohe mai oukou a pau, o ke kane e loaa ai o kuu wahine ame a'u mau keiki, e lilo ia ia ka hapalua o kuu aupuni, a e noho oia ma ka'u papaaina a hiki i kona la make, ae loaa hoi ia ia na makana i oi ae.

            "A ina hoi he wahine ka mea e loaa ai, alaila, e loaa ia ia ka hanohano nui mai o'u aku, a e noho oia he 'lii wahine ma ko'u aupuni, a e ai pu oia me a'u ma ka papaaina a hiki i kona make ana."

            A hooki ke 'Lii i keia mau olelo, alaila, ia wa na'lii a me na mea a pau, i hele ai e imi ia Ana Onohi Gula, a me na keiki, no ka mea, ua lana ko lakou manao no na olelo a ke'Lii i kukala mai ai.

            (Aole i pau.)

No ka Papa Hoonaauao.

E ka Nupepa Kuokoa e: Aloha oe:

            E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kowa, ke oluolu ia e ka Luna Hooponopono.

            No kuu ike ana aku ma ka Apana o Makawao, iau i naue aku ai, e waiho mai ana ka naauao ma kona wahi moe, ua hele a hokii; ninau aku la au ia ia, "he mai kou e waiho nei ma kahi moe?" ae mai la kela, "ae, he mai ko'u he hookii."  Olelo aku la au ia ia, "a pela wale iho la no oe la e waiho ai, aole no hoi e huli i kahuna, a nana i hoi e lapaau, onoai o loaa no hoi ke ola?"

            Olelo mai la kela ia'u, "aole au e hiki ke hele, no ka mea, he mau makahiki ho'u i waiho iho nei i ka mai, a hiki wale mai la no oe la."  Ninau aku la hoi au ia ia, "ua maopopo no ia oe ke kumu o kou mai ana?"  Pane mai la keia ia'u "ae, ua ike no au i ke kumu o'u i mai ai, no ka mea, ua kamaaina au i kona hele pinepine mai io'u nei."

            Olelo aku la au ia ia, "eia wale no ko mea e ola ai oe, e hai aku i ko makuakane, onoai o aloha mai kela, o kou ola no ia," ae mai la kela, "ae, aka, eia ko'u manao ia oe, ke hiki nae me ke koena ole; e hai aku ia oe, i na kumu o ko'u mai ana, a nau ia e hai aku i ka lehulehu, a me ka Paresidena o ka Papa Hoonaauao, a ina e ekemu mai oia, o ko'u ola no ia."

            "1.  O ka palaka o ke Kahukula, a me ka naaupo maoli no i ka nana aku, no ka mea aole e hiki ia ia ke noonoo i na mea e pono ai o kana oihana, aole hoi ona @ i na mea e ulu kupono ai; no ka mea, ua alaiia kona mau e ka ike ole a me ka naaupo, a hookahi mea e loaa ia ia, o ka palaka a me ka hiamoe, no ka mea, ina e holo kekahi moku ma ka moana, pehea, pono anei i ke Kapena ke palaka i ke Panana, a me na mea e ae e pono ai o kona moku?  I ko'u manao, aole e hiki ana kona moku i kahi ana i makemake ai, make ma ka moana, a poho ka Ona, a ina ua ike ole ia Kapena, eia ka pono i ka Ona, o ka hoopau aku, a koho hou i Kapena.

            "2.  O ka hoopilimeaai o kona manao i kona poe ponoi, a haawi i ka oihana Kumu ia ia me kona makaukau ole ma na mea ike, a i ao ole ia hoi mamua ma na mea ike hohonu; aka, ua maopopo ae la no ia kakou na kumu o kona hoopilimeaai, oia no ia i hoike ia'e la maluna."

            Nolaila, ina e mau loa keia Kahukula ma keia Apana o Makawao nei, alaila, e mau ana no ka mai o ka naauao ma keia Apana, a hookahi mea e poho o ka Ona, oia a Aupuni, no ka lilo wale aku o na dala i na Kumu, me ka loaa ole o ka makemake o ke Aupuni, oia hoi ka naauao o na haumana.  Nolaila, aohe aku no he manawa i koe, no ka mea, ua kokoke mai ka makahiki hou imua o kakou, a amo pu kakou i keia auamo.  me ka mahalo.

MR. HAALOU.         Makawao, Maui, Dec. 3, 1863.

I ka Hawaii Ponoi.

            I NA LALA KAMAILELE O HAWAII NEI.

Aloha oukou:  - Ke niniu kakaa nei ka huina o na la, ke aneane nei keia makahiki e hiamoe ma ka ilina mau; pela hoi ko kakou Buke II., e make ana oia i keia malama hope, aole no kona maunu lilo,, aole no kona wai liiliia mai e ke kahuna kuni; aka, he mea nona i hoohikiia, a hala hope ka heluna 52 hebedoma, e haalele oia ia kakou.

            Ke aneane nei ko laua mau kino wailua e hiki i ka "leina a ka Uhane," a e paniia ma ko laua kulana e ko laua mau muli, oia o 1864, ame Buke III., o ka Nupepa Kuokoa.

            E make ana o Buke II., i ka la 26 o Dekemaba, 1863; a e hanau mai oia i ka la 2 o Ianuari, 1864; a e make ana ka 1863, i ke Tarede hope o  Dekemaba, a e hanau mai ka 1864 i ke kakahiaka Feraide mua.

            Ano ke kokoke mai ona me kona hoomake o ka wela anoano a na kukuna o ka mamalama, nolaila,  e hi-a aku au i keia aunaki, me ka hooikaika i ka aulima, i pohuhu ae ai ka uwahi a pipio pono ke akamai ma na papalina a ona poe Hawaii imi loa, o keia mea he iini Buke III o ke Kuokoa.

            E na keiki maka palupalu o Hawaii o Keawe; i hoopuluia i ka hau o Maunakea, eia mai ka Buke III o ke Kuokoa a hiki aku i o oukou la, e mikiimki mai, e heahea e komo maloko, he anu owaho, eia ka mehana maloko, e lolii mai kakou, umii, uwalu mai ka makemake, e koho i ka balota oiaio o keia pepa, i komo mai o makemake me hauolo iloko o ka halau o ka ike.

            E na hoa o ke kikowaena o Maui o Kakaalaneo; e eleu e ku mai ma kaupaku o Haleakala, e ani peahi mai i o H.M. Wini Luna Pai; me ka hoolei mai ma ka minoi i kana oihana, $2.00.

            E ka Mokupuni nona ka Helu 1, oia hoi o Keakuihewa; eia ka wai mapuna momona e kolili ana ma ka ipuka o ko oukou mau kii-onohi, (oia ka Buke III.,) e haawi mai i wahi makana, $2.oo; mai paweo na maka, e ioioena, e kakali, e hao pau i ka makemake iloko o ka eke waiwai o ke kino.

            E Kauai nui, o Mano; e ala!  e ala !! eia ka upena anu ole la o keia mea he naauao, ina he lawa-ia ma ka auwa, a ina he paeaea, he anu ia a me ke koekoe; aka, o ka hoolawa ana i na hunakai o ka lawe i ka pepa Buke III o ke Kuokoa, e hookanaka maoli, e haawi! e haawi i $2.00 !! e lawe mai, i ike kakou i na mea hou o na aina e, a me mea o Hawaii nei; na moolelo, a me na mea o Hawaii nei; na moolelo, a me na olelo hoolaha o ke aupuni; na olelo hoolaha waiwai, a pela'ku.

            E Molokai nui a Hina; a me Lanaai a keaea, a me Niihau a Limaloa, e mukiikii kakou i ke kaula marino ma ka poheoheo o ko kakou naau, a e lawe i ka Buke III o ke Kuokoa, a e haawi ina Dala $2.00.  E like me ka manao o ka pepa penei: "O ka poe hoi e makemake ana e lawe i ke Kuokoa, Buke III; oia ka M.H. 1864; e pono e hoomakaukau iho ia lakou me na Dala Elua; no ka mea, aole e haawiia ka pepa i kekahi mea, ke uku pau ole mai i na Dala elua i ka hoomaka ana o ka makahiki."  E aloha auanei oukou.  Owau no me ka mahalo.

            J.W.G. KAIA.            Koloa, Kauai, Dec. 7, 1863.

I ka poe Haano'u.

            E KA NUPEPA KUOKOA:  Aloha oe:  ua loaa mai hoi ia'u ka olioli a me ka mahalo, no na uila i anapu mai la ma ka waha o na Komite he 15 o Kaumaka pili, i piha i ka naauao a me ke akamai.

            Aia ma ka la 26 o Novemaba, hora 2 ka hoomaka ana o ka hana.  A iloko o ko'u mau la mamua iho, ua ike au i ke ano loli a kapae o na Komite ia'u, a ke ike io nei no hoi kakou ia mea; nolaila, ua ku au e olelo imua o ko ka hale i ke ano o ka'u hana me Lahaina, a me ka haalole ana'ku, a me ko'u mau lilo hoi kekahi, mamuli o ka olelo kauoha a na Komite, i kumu no ka noonoo e noonoo ai.  A ua ninau no hoi au iloko o ko'u kamailio ana i ke kumu o ko lakou manao ana ia'u, me ko'u kauoha ole aku ia lakou, me ko'u hoouna ole mai i ko'u inoa e kohoia mai.  Ua maopopo loa ia mea ia'u, aole o ko'u like me S. W. Konomaukuku kekahi ka o na hupo, e noho nei ma Ulakoheo, wahi a ka palapala i loaa mai ia'u ma ka lima o kekahi o na Komite e waiho nei ia'u, aole au i ike ia S. W. Konomaukuku ia la, a aole no hoi maua i kukuluia e na Komite.

            Eia hoi; iloko o kekahi o na Komite he 15, hookahi ninau wale no, na ke kakauolelo ia ninau penei:  Heaha ke ano o ke Kumukanawai?  Ua olelo au, aole kupono o keia, no ka mea, aole malaila ka pilikia a me ka noonoo ana a na Komite, e kukulu i ka hana.  Ke kuhihewa ole nae au, aole o Keawehunahala kekahi o na Komite he 15 o ia poe.

            Aole no ko'u hele i ka loaa ole ke kumu o ko'u olelo ole, aka, no ke kupono ole no, ua kamaaina mua ia'u ka haina o ua ninau la, i ko'u manawa ma ke kula Loio o Austin (Aukina,) ma Honolulu.  A nolaila, ina e olelo au, a ua kue paha ia hai ana i ka na Komite, no kuu manao e puka mai anei ka hoopaapaa, a lilo paha i mea nui, a no ko'u makemake ole ia mea, a me ka like ole o na halau o maua i ao ia'i kekahi.  Heaha hoi ka waiwai e na Komite, ina i hoopukaia ka makemake o ka ninau?  Ua hoemiia anei ua pilikia a me na kaumaha, no ka loaa oia mea he Kumukanawai i na Komite?  E noonoo ka poe akamai, (oia hoi na Komite.)  A ua mahalo loa au ia Keawehunahala, oia ka mea hookahi a'u i manao ai, a nona hoi na ninau i ninau mai.  Ina aole o Keawehunahala, ina heaha la ka hana a ua Komite ma ia la?

            Eia hoi kekahi; mamua iho o ka la hui, ua halawai maua me Maakuia, a ninau mai la oia ia'u i ka'u mau pono e hele ai i ka Ahaolelo, ua olelo au, "Aole i maopopo ia'u ka hana, a nolaila, ua maopopo lea ole ia'u kau mea e ninau mai nei, a ma ke Kumukanawai o keia aupuni, aole au e ike mua i nei mea he pono, a ao ia mai au e ka poe no lakou ka mana i haawiia ma ke Kumukanawai e ao mai."  Oia no ke ano o ka'u olelo, a o ka manaoio maoli no ia o ko'u naau.  A ua manao au pela, he rula ia o ka pololei, a he kanawai hoi o ka pono ia maoli.

            A o ko'u kokoolua iho la ia la, oia o Maakuia, he inoa makuakane ia no'u.  Ua ku no ia a hoopuka i kekahi olelo ano nui, wahi a na Komite, e like me ka hoolaha ana.  ua olelo oia, aole i waiho pono kona poo maluna o ka uluna, no ka imi i ka pono o ka lehulehu; a ua loaa ia ia he kumu pono e waiwai ai, a e pomaikai ai hoi keia lahui.  A ina oia e komo i ka Ahaolelo, e loaa ana ia ia, a i kela kanaka keia kanaka ka waiwai, e 3 moku okohola o kekahi, e 5 moku kalepa o kekahi, a pela aku.  A ina paha au i olelo iloko oia halawai ana, "Ina au e hele i ka Ahaolelo, alaila, e loaa i kela kanaka keia kanaka ka miliona dala."  Ina paha ua mahalo mai ko ka hale ia'u, a lilo ia olelo i olelo ano nui i ka manao o na Komite.  Aole anei pela?  ka! o ka makemake no ia o na Komite, e ku au e haanui, e akena, a hooio, a e hoopuka akamai; kuhi au he poe kamaaina keia poe no Honolulu, malaila ka nui a me ka lehulehu o ka poe e akena ana, a hoio e hemo ia lakou na pilikia.

            E na Komite, auhea ka waiwai oia hana ana?  E hai mai.  A mamuli o ka olelo hoolaha a na Komite, ua komo iho la o S. W. Konomaukuku ma kahi i hookaawaleia no'u, kuhi iho la me ka pono kuu manao, he mea hoohenehene ia ia'u; nolaila, ua oi loa ka naauao a me ke akamai o na Komite ma ia mea.  Ua kuhihewa loa au he poe maikai keia, a he poe pono hoi a'u i manao ai, a he poe manaoio no hoi iloko o na aoao pule.

Nolaila, e wiki oe e ka Nupepa Kuokoa, o hala loa aku i o na olelo henehene a na Komite, a he pomaikai nui keia na'u ma ko lakou olelo kauoha.  Me ka mahalo.

J. B. KAWELA.                     Lahaina, Dek. 7, 1863.