Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 52, 26 December 1863 — HE KAAO NO ANA ONOHI GULA, KA NANI LUAOLE O PELEKANE. [ARTICLE]

HE KAAO NO ANA ONOHI GULA, KA NANI LUAOLE O PELEKANE.

' HKLI* K liO A A ĪIOI" \.\ \ O \A Ī.IM A O AX V, )1A K \ MAN A O KAW.IIA! KKIKI, XY\ A KEIA KAMAILIOANA KAKOU ! 0 > 1 e 01010 a na keiki i ko - - ~ laua mnkuahine. a o ko ni ka olelo • \ f r s kaulana no na keiki malama makna, e like nie noi, " Ola na iwi o ka mea kama." Aia ma ka holu 4 i hala ae nei, ha olelo a Ana Onohi Gula i ke koiki kane no ka ; mumuku o ka lima akau, (o nana i ka pauI ku hope loa.) la Ana Onohi Gula i waiho aku ni i kana j olelo imua o ke koiki kane, me na kulu waij maka e hiolo ana no ke aloiia i kana mau ; j no ka mea, aole hoi e loaa o ka wai. ; ! I aku )a kana keiki kane, " E kuu ma- ; kualune aloha, moe nku ilalo." | la mauawa, moe aku la o Ana Onohi Ou- ; la iialo, īa īa e moe ana, hemo aku la ka i lima al<au a hoi e like me mamua, he iwi | uluna, he iwi kano, he pulimn, ame na ma- | namana elimn ; n lalau aku la oia i ka wai ■ a hooinu i kana keiki kane. [ Wnhi a ka makuahine i kana keiki kane, | " Pomaikai au i keia la no j<a loaa hou ana mai ia'u o ka lima e like me mamua, no ka | mea, ua manao wau ilokoo'u iho,aole e loaa i hou ana ia'u ka lima a hiki i ka wa e hoi ! hou ai iloko o ka lua kupapau. kahi e moe . malie ai me ka hana ole ; aka, ua hooponiaii kai mai oe ia'u e ke keiki ano." j A pau ka olelo a Ana Onohi Gula i kana • keiki kane ; ia wa, pane mai la ke kaikama- ; liine, " E kuu makuahine hoi, e homai oe i ; wai e inu no'u." : 1 aku la ka makualune, ,l E kuu kaika- ■ inahine aloha, e hoolohe mai oe, aohe o'u lij ma e loaa ai o na wai nou e inu ai, no ka j mea, he mumuku ko'u lima, a o kuu lima I akau nei, ua laa i ko kaikunane, nolaila, ao- < le e loaa ka wai ia oe i | A lohe ke kaikamahine i keia mau olelo j a ko laua makuahine, i inai la oia, " E kuu ! makuahine aloha hoi, moe aku ilalo." | la wa, moe aku la ka maknahine ilalo, ialaila, hemo aku Ia kona lima hema a hoi e j like me mamua; u lalau aku la oia i ka wai ja hooinu īho la, a kena ke kaiknmahine. | Olelo aku la ka makuahine ī kana mau j keiki, u Aloha olua e a'u mau keiki, na hoa hele o kahi mehameha, hookahi no kanaka o olua o na keiki, i hoomanawanui ai ka hele ana i keia waoakua ai ole, hookahi no ai o ka lau o na laau, a o ka ai no ia a nunui olua, no ka mea, ua loaa mai ia'u ka pomaikai i keia la no na lima elua, ka mea hoi a'u | i mihi iho ai no ka hana iloko o ko'u wa e | ola nei, a i ialau aku ai hoi i ka olna mea e | makemake ai." j A u ka inu ana o na keiki i ka wai ; ia iwa, iiaue hele aku la Inkou mailaiia aku, i kahi e kokoke ana i ko na kanaka wahi noho. Ia lakou e hele aua, hiki aku la lakou i kekahi hale kamaaina, aia ma ia hale, elua mea e noho ana, he kane a he wahine. i Aia hoi, aloha mai la laua, 44 Aloha e na | malihini," a aloha aku Ia no hoi lnkou nei, | " Aloha oiua e na kamaaina." ..>♦ • I Nmau mai la na knmaaina, " Mahea mai ! oukou ?" ! Wahi a ua malihini, " Ma keia wahi mai | nei no makou." I Pane hou mai la na kumaaina, " Aole he i mau mea e like me ko oukou mau helehelej na ke ano iwaena o na'lii ame na maknai- , nana, aole no hoi ma ko makou nei wahi a Ipuni keia kulanakauhale," " Ae," wahi a Ana Onohi Gula, •* ma ke» ! ia kuahiwi i paa i ka ohu ame ka noe, i uhi | paaia e na ao lewa o ka lani. e kokoio ana ' mawaena o na laau ame na lau lipolipo o ka waonaheie, malaila makou i heie mai nei a hiki i o olua nei." I aku la ke kane i kana wahine, " E ! he | pono oe e hooliio ia oe i hoaloha no ka ma--1 lihini." " Ae," \vahi a 1-a wahhie. ' O kc ano oia huaolelo ia kakou ma HaI waii nei, (hc aikane.) | Maiaila o Ana Onohi Gula roe na keiki i | uoho iho ai, me ka hooki i ka hele ana ma o a maanei. I A hala paha he inau la o ko lakou noho

n:i:i iii? na kamaaina malai'a. hiki mai l:t ka » iiu:i wasu no keiki a ke Kiaaina. \CI K V ĪIANAI A\A O A X V <>XOIII «• I I i A 1 K i; K KI KI A KF KI A AIXA. Ia mnnawa. inki mai !a ka elele i ka hah* 0 lakou e uoho ana, ninau aku In na kamaaina. •• He aha kou manao ame kau hana o ka hiki ana mai i.mei ?'' W ahi a ka Elele. " 1 hele mai nei au e huli i waiu no ke keiki a ke Kiaaina.ua hanau. aohe nae hf waiu, he. makeinake e loaa ka wahine nana e hanai." I aku la ka wahine kamaaina, ,l Ae, he wahine waiu, eia me maua kahi i noho ai, he wahine malihini nae." I mai la ka ElHe, " E nmau aku oe ia ia 1 kona ae ame ka oie, e hoi au a ke Kiaaina olelo aku, e hele mai ianei e kamailio pu ai oukou no ka hanai ana i ke keiki." A hiki ua Elele nei imua o ke Kiaaina, ia wa oia i hai aku ai i ka loaa ana o ka wahine hanai keiki ; a lohe ke Kiaaina, hele mai la oia a hiki i kahi o Ana Onohi Oula ma e noho ana. la wa koke no, ninau aku la ke Kiaaina ! ia Ana Onohi Gula i kona uku, " E! heaha kou uku ke hanai oe i kuu keiki ?" I mai la o Ana Onohi Gula, " Aohe maopopo ia'u, no ka mea, he malihini loa wau i ka hanai ana i ka hai keiki me ka uku, nolaila, mai ko'u la i hanau ai a hiki i keia ia, ko'u hemahema ia mea, nola-ila, kupono ole ia'u ke hai aku i ko'u uku." I aku la ke Kiaaina, " Ina pela, na'u e hai aku ia oe i ka uku kupono o kou hanai ana i kuu keikei. Aole anei oe e oluolu i na dala elima (55.00) no ka heheeloma hookahi, o kou kapa me ko na keiki au, ame ka ai, me a'u ia, oia ka'u uku ia oe." ' Wahi hoi a Ana Onohi Gula, " Ua pono ia, o ka mea i holo i kou luna manao, oia iho la no, a ma kau mau olelo e hana aku ai kau kauwa nei." No ka mea. wahi ana iloko o kona manao, ua loaa ia ia ke ola ame kana mau keiki, a : ua pono ia uku i kona manao, nolaila, ua ! hook-auwa koke oia ia m no ia uku. la manawa oia i ae ai i kona uku no-ka hanai ana i ke keiki, a hoi pu aku la o Ana ; Onohi Gula ma a noho me ke Kinaino. Aia ma keia noho ana, ua hookaawaleia ; ka hale o Ana Onohi Gula e hanai ai i ke keiki, a kaawale no hoi ko ke Kiaaina hale ; me kana wahine. | (Ma keia Avahi, e waiho pela i ka olelo no | Ana Onohi Gula ame ke- Kiaaina, a mahope ! kamailio aku ; a e hoomaka kakou i ke ka--1 mailio no ka hoi ana mai o ke kane mai ke | kaua mai, mamuli o ke kauoha ana.) ■ KO KF K A X E 1101 AX A M AI .M K XĀ MOKI KAI'A "WAI FAUAXI MAI. ; A pau na mahina kaua eono, mahope olaila, hoi mai la ke alii a»ne na moku kaua a ' pau o Pelekane. j la ia i ku ai ma ke awa kumoku, ki mai ! la kona mau moku kaua a pau i na pu aloha J i ka aina, e like me ke ano mau. ! A mahope iho o ka pau ana o ke kani o i na pu o na moku, aole nae i kani iki aku na : pu aloha o ka nina, no ka mea, ua hoole lakou i ka noho alii ana o ua a)n in, no kona : kipaku ana ia Ana Onohi Gula, ame na keii ki me ka hala ole. % : Nolaila, haohao iho la ke alii i keia kani ole ana aku o na pualoha o ka aina; ia wa, ; kauoha ae la oia i kona Generala kiekie, e i hoomakaukau me na koa a lele pu me ia i uka, e ninau i ke kumu o ke ki ole ana mai . o na pu o ka aina. " • ' A i ka hiki aaa aku o ke alii me kona mau koa ma ka Papu, ninau mai la ke alii, i " Heaha hoi ke kumu i kani ole ai na pu o : uka nei I mai la hoi nu'lii a pau, " Ua nele oe i ka noho aupuni aoa ma Pelekane nei, no ko i palapaia ia Ana Onohi Gula e olelo ana e hele, (ke ike i na olelo o ka palapala,) nolai- ■ la, aole o oe ke alii o ka aina." A ioha ke aiii i keia mau olelo, ninau "aku la oia, "Auhea ia palapala i kakau ia pela, e lawe koke mai i ike au !" A hiki ua palapala nei imwa ooa, a nana iho la oia a ike, olelo «ku Ja. u Aole na'u keia palapala T la w-a koke no, kauoha aku la oia e kii ia kana mau palapaia, nia ka buke kakau kope a kana Kakauolela, a hiki mai ht, heiuhela aku ia imua o na'lii ame ua makaainana. Ma keia mau hana a ke alii imua o na mea a pau loa, ua maopopo ia lakou he mau palapala imi hala kela. la wa, ku mai ia ke Kakauolelo nana i i kakau ka palapala a Ana Onohi Gula, a he-

mai i kn oieio i palapala ia aku ai i kf nin. r\ lohe k\> nlii. olelo aku la. *' Aole jv;a k;\ palapala ii'u e waiho nei." A!aiia, heluhelu ia mni ia kela palapah n ke aiii wahine huhu. a maopopo iho la he epa la ; ia \va, ninau aku la ke alii i na mea a {rau f noho ana i ka Halealii, • Owai ka mr-a nana i iawe ka jxUapaia mai anei akn a k\ moku ?" " Owau,' 1 wahi n ke Keneia Nui o na mo» ' ku, •' na'u i la«.ve." Walii a ke alii, '• Lawr o» a ia wai haawi aku l ka palapala ?" Pane hou mai la ke Kenela, " Lawe au a ko'u hoj)e iho, oia ke Kakiana Mekia. ' ia u r a, kahenia aku Ia ua Kakiana nei, a liiki mai la, ninau aku la ke alii, 11 Lawe oe a ia wni haawi i ka palapaia ?'' I mai ia ua Kakiana nei, ,k Lawe au a ke koa kini e ku ana i ka uwapo, haawi wau ia ia, !i nana i lawe a hiki i ka moku." A kahea ia aku l:\ ua wahi koa nei a hiki mai la, nmau aku la ke alii, •' E knhi koa, lawe oe i ka palapala a hea ?" I mai la ua wahi koa nei, " Lawe au a ' hiki malalo o kahi o ke alii wahine Uo kai- , kualnne, ninau mai kela, 4 E kahi koa! e holo una oe i hea ?' ' K lawe aua au i ka palapala a ke alii wahine i ka moku,' a hea ; mai la kela ia'u, pii mai iluna nei e inu uwaina ai kaua, alaila, pii aku la au a hiki, ; komo aku la maua i ka rumi hookipa, a la- ; lau aku la kela i ka omole uwaina a ninini ■ iho la i ke kiaha, a hooinu mai la ia'u, ma- , hope o kuu inu aua ua ona loa wau. a waiho : iho la au me he mea make la.'' i Ala keia olelo ana ake koa, ua maopopo i , kealii, oia ka mea j pono ole ai ka palapala, a nolaila mai na palapala epa a pau loa. ; I aku.ia ke alii ika Ilamuku nui ona koa, E unuhi i kau pahi kaua, a e hahau aku i maluna o keia koa hana pono ole, a e hooi kaawale i ke poo mai kona kino akn. M la wa koke no, lalau aku la ka Ilamuku i |kana pahi kaua oilua, a hooheleae 'la ma ka |a-io ua wahi koa nei; ia wa, lele ke poo imai ke kino holookoa ae, a haalele i kona ! pili ana he linalina. ~ i A kena aku la ke alii e hopu ike Kakiana Mekia, a e hoopaa i ka hao, ia wa, ua hopu ia a hoopaaia me na kaulahao. Mahope olaila,olelo aku la ke alii i kana ;olelo kukala ma ke akea, " E na'lii o ko'u iaupuni, na kanaka, na makaainana, na kana malihini, ka poe nui ame ka poe i liilii. E hoolohe mai oukou a pau, oke kane e loaa ai o kuu wahine ame a'u mau keiki, e lilo ja ia ka hapalua o kuu aupuni, a e noho oia ma ka'u papaaina a hiki i kona la make, a e loaa hoi ia-ia na makana i oi ae. " A ina hoi he wahine ka mea e loaa ai, 'alaila, e loaa ia ia ka hanohano nui mai o'u aku, a e noho oia he 'lii wahine ma ko'uaupuni, a e ai pu oia me a'u ma ka pnpaaina a ' hiki i kona make ana." A hooki ke 'Lii i keia mau olelo, alaila, ia : wa na'iii a me na mea a pau, i hele ai e imi ;ia Ana Onohi Gula, a me na keiki, no ka mea, ua !ana ko lakou manao no na olelo a ke'Lii i kukala mai ai. (Ao!s i p<!U.)