Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 1, 2 January 1864 — Ke ano nui o na nea i hanaia MA KA HALAWAI MAKAAINANA MA WAIALUA, OAHU, MA KA LA 15 O DEKEMABA. [ARTICLE]

Ke ano nui o na nea i hanaia MA KA HALAWAI MAKAAINANA MA WAIALUA, OAHU, MA KA LA 15 O DEKEMABA.

E ka Nūpepa Kuokoa e ; Aloha os:—-Ma ka la 15 o Dekemaba, hom 10 o ke kakahiaka, ua akoakoa nui mai na makaainana o Waialua, maloko o ka Halepule Hoolepope, e noonoo a e kuka, no ko lakou Luna kupono a makaukau hoi e hele i ka Ahaolelo o keia makahiki aku. - Maloko o keia halawni ana, ua hiki mai o Rev. J. S. Emerson, a me ka naea Mahaloia J. M. Kalanipoo, L. K. Apana, a me kekahi mau Lunamakaainana i manaoia, oia hoi o J. W. Keawehunahala, J. H. Kaakua, a me Polapola, a o ka ha o na Lūna, oia o Natanaela, aole ia i hiki mai.

Eia na mea i hooholoia, ua kohoia o J.M. Kalanipoo i Luna Hoomalu no ka hale, a ua kohoia o J. Amara i Kakauolelo, a ua hoomaluia ka hale. Hoopuka mai o J. W. Keawehunahāla, he wahi rula. "-He kuleanā ko na mea a pau i hiki mai e olelo." Aua hoohoholoia ia manao. Hoopuka mai ko ka hnle, " Ua makemakeia na Luna i hiki mai nei, e hai pakahi mai iko lakou manao." Kue o J. H. Kaakua, wahi ana, aole nana ka olelo hoolaha. Olelo mai kekahi, e ninau pakahi ia na Luna i manaoia, a ua hooholoia ka manao mua. Ku mai o J. W. Keawehunahala, a hoomaikai i ke anaina, a eia ke ano nui o kana' mau olelo : " Ke mahalo aku nei au ia oukou e na kupa oka aina i hoopomaikai nui ia, a me na malihi e ku mai nei ma na kapa kahakai lailai wale o ko kakou mau mokupuni, ka Paredaiso hoi o keia moana nui. " Ua kaheaia'ku oukou e like me ka olelo ma ka hapa mua o ka Pauku 4 o ko kakou Kumukanawai, e olelo ana: " E hiki no i na kanaka a pau ke akoakoa inalie, me ka hoolako ole i na mea kaua, ae kukakuka pu no ko lakou mau pono. " Ua piha ioa au i ka olioli i keia hora a'u e ku aku nei imua o oukou, no ko oukou hooko ana mai nei ika leo i paneia'aku; a eia opkou ua akoakoa mai nei maloko o keia hale, e noonoo ā e kuka no ko kakou Luna kupono a makaukau hoi e hele i ka Ahaolelo 0 keia makahiki, e hana a e imi no ka loaa mai o ko kakou mau pomaikai, me ka hoomama ia o na kaumaha a ke Kanawai e kaomi ai ia kakou. " Ua hoolana muaaku au ia oukou, ma ka halawai ana o ka la 30 o Dekemaba, o ka makahiki i hala aku nei, no na kumu nui elua, oia hoi, 4 ka pono Kumukanawai me ka wawahi ole ia,' 1 ka pono kuokoa e hiki ai i keia lahuikanaka ke malama ia lakou iho.' A no ia manao no i kauieo hou iā'ku nei oukou, e hele mai e lohe i ko'u manao, no na mea a pau o ko kakou mau pilikia i ka hapanui o ko kakou rnau Lunamakaainana mua i kohoia no na Ahaoielo ihala muaaku nei. " Nolaila, he manawa kupono keia no ko'iu hai manao kuloko aku imua o oukou, ina nae owaii ka oukou e hoouna ana ilaila, alaila, lilo keia hai manao ana i waiwai no kakou, a he wa maikai no hoi no makou pu a pau na Luna i manaoia no oukou, e hai akea aku 1 ko makou mau manao imua o keia anaina lehulehu, no na kumu maopopo e hiki ai ia j oukou ke ike mai, i ka mea kupono o makou je hele i ka Ahaolelo e hiki mai ana, no ko kakou mau pomaikai, a me ko ke Aupuni, ime ka hoonele ole ia o kona waihona. Nolailu, ke hai aku nei au īa oukou i na kumu 0 ko kakou mau pilikia a oukou e kaniuhu mai nei, me ke kuhikuhi ole aku na na'Lii, a me ke Aupuni. " Eia ka mua. Na na Lunamakaainana no a kakou i koho ai, wehewehe ia. " Eia ka lua. No ka nui loa ona haole e noho nei ma na hana a ke Aupuni, wehewehe ia." " Eia ke kolu. No ka aie oke Aupuni, haawiia ka ninau i ko ka hale, 1 heaha la ke kumu o ka aie ana V " Wehewehe ia. " Pehea la e pau ai ia aie o ke Aupuni me ka ili hou ole ma{ o ke kaumaha maluna o na makaainana ? " Wehewehe ia. 1. £ hoopauia ke Kanawai e haawi aoa i ka mana 1 ke .Kuhina Waiwai e Aie Dala. 2. £ hoohuiia ki Oihana Waiwai, me ka Oihana Kalaiaina, malalo o ka roea liookahi. f?. £ hoemi hou ia ka uku o kekahi mau Luna Aupuni. 4. Ina aole e hoemiia ka uku o kekahi mau Luna Aupuni, alaila, n» kela a oie keia Luna ō ke Aupuni e uku i kona kakauolelo hana mau. 6. £ hanaia i Kanawai e hiki ai na hana Aupuni ika poe i haoau ma Hawaii nei, koe ke Kuhina no ko na aiaa e, me ka Loio Kuhina, a ine ka Lunakanawai Kiekie. 6. Aole pono i keia Ahaolelo ae e hanwi i Dala no na Hana Hou i hana ole ia mamua, ina aole he waiwai puka mai noloko 6 ia'hana. 7. £ hoopauia ka uku makahiki o 'ke kolu o na Lunakananawai o ka Aha Kiekie, a e uku ia oia ma ka la hana hookahi, $500, noloko mai o naloaa o ia Aha. 8. £ hoopauia ka uku manawalea ana o ka Ahaolelo, Qo ka pomaikai o ka mea hookahi. " Oia na kumu maopopo e pau ai ka aieo ko Aupuni, me ka hookaumaha hou ole ia o ka lehulehu, a ua wehewehe nuiia keia mau kumu. Eia keia mau manao a J. W. Keawehunahala i hoopuka mai ai:

I heleuma hoopaa moku do ke āwa o Maeaea ; ke Kanawai no Lio Kea, e hooponopono hou ia i mea e pomaikai ai ka lehulehu ma ia Kanawai, e like me keia, aole no e aeia kekahi mea e malama i ka Lio Kea, ke ole oia e ae i ka uku hookahi dala, no ka hoopiha ana i kēkahi Lio wanine. No ke Kanawai no na holoholona aea, e pili ana i ka hoolaha ana ona Luna Pa Aupuni. No Ike Kanawai no ka hana hookamakama ma Honolulu. No ke kuleana oka wahine mare iloko o ka waiwai o kana kanemare. No ka pono t> ka aeia o aa Kahunapule i ikeia kona akamai i ka iapaau ana i ka poe mai. No ka olelo kumu o ke Aupuni. No na hoololi o ke Kumukanawai, a me kekahi mau kumu e ae i manao wale ia e komo mai ana i ka Ahaolelo." He nui no kona mnu manao e wehewehe ana no keia mau mea a pau i hoikeia ae la maluna, me ka mahalo aku i kōna makaukau i ku X ke ano naauao. - Kū mai o Polapola, kekahi o na Luna i manaoia, a hoike mai i kona m|pao, penei ke ano nui o kana mau olelo:

" Ua mahalo au ia oukou, no kakou hoi a pau, no ko kakou akoakoa ana mai nei e kuka pu me ka noonoo i ka Luna kupono no kakou e hele aku e hoomnma i ko kakou kau- j maha imua o ka Ahaolelo e hiki mai ana, e imi hoi i kekahi mau pomaikai no kakou, a me ko ka lehulehū mai o ao, a me ke Aupuni, a me ka imi no hoi e pale ae i kekahi mau pilikia o kakou i manao wale ia, e hiki mi ana i keia Ahaōlelo ae. " ua mahalo au i na manao o ko kakou makamaka, J. W. Keawehunahala, i hoike ae nei imua o kakou, no na pilikia o kakou ana i hoike ae nei, a me na mea hoi e hiki ai ke hoomamaia ko na mukaainana kauinaha ; nolaila, haawi oia i ka ninau i ko ka hale. j " Nawai la i kau inai i keia inau pilikia i maluna o kakou ? Na kakou no, na na makaainana, no ko kakou noonoo ole i ka Luna kupono, me ka makau ole, i mea e kaulike ai ka pono o na makaainana me ke Aupuni, nolaila, he manawa inaikai keia no kakou e noonoo ai no na Luna kupono no kakou e | hele ai i ka Ahaolelo." | He nui no kona mau manao e wehewehe |ana, a oia no nae na meft i hoomaop>poia. j Ku mai hoi oJ. H. Kaakua, ke kolu o»na I Luna i manaoia, a eia ke ano nui o kana imauolelo: I "He nui kuu hauoli imua o kakou a pau, j no na manao o J. W. Keawehunahala, i hoi-. j ke ae nei iniua o kakou. no kona akamai, a j o na kumu piiikia ana i hoike ae nei, he oiaio no ia; aka, ma ko'u inau makahiki i hele ai ma ka Ahaolelo, e imi i pomaikai no kakou, j ua hooikaika no au e pale ae ia mau pilikia, aole nae e hiki, no ka mea, aole he like o ka manao o ka poe ma ka Ahaolelo; aka, ina e j manao oukou o J. W. K., ka kakou Lunamakaainana e hoouna aku ai i ka Ahaolelo o keiamakahiki. E hiki anei ika mea nawaliwali, mai (hano,) ke hooikaika i pono no kakou ? Aole. " Ina hoi e hele io ana ia ma ka Ahaolelo 0 keia makahiki, i Lunamakaainana no kakou, e pau ana anei kekahi mau pilikia o kakou ana i hoike mai nei ? Aole, aole akamai i ka lawai-a, he i-a wale no i na wa a pau, he hoi nele no i kekahi manawa." He nui no ke ano o kana wehewehe ana, a ua ku no i ka naauao. Ku mai o Rev. J. S. Emerson,-a hai mai 1 kona manao, penei ke ano nui o kana mau

olelo: " He mahalo nui ko'u no ko J. W, Keawehunahala noonoo nui me ka nf a kakou i lohe ae nei, a ua like kona manao me ko'u, a iloko o kona mau manao, elua o'u kumu noonoo; (1,) Oka hooemi ina lilo o ke Aupuni; (2,) A i ole ia, oka nuhau hou mai maluna o na makaainana, a ua nui no kona noonoo me ke akamai i ka wehewehe ana, no keia mau kumu i hoike ia maluna ae nei." Aka, o kona makemake nui, o ka mea e hele ana rae ka manao koa, maka'u ole, e kinai aku i ka hewa, a me'na mea pono ole a pau. A he poe manao e ae no kekahi ma ia halawai ana, a ua haawiia ka ninau i ko ka hale, no na Luna ekolu i manaoia. Eia ka mea i hooholoia, o ka hapanui ma ka o lima ana, no J. W. Keawehunahala, a o kekahi wahi hapa no J. H. Kaakua, a o koena, i no Polapola, a o ka pau no ia. Me ka mahalo, J. Amaea.—Kakauolelo. Oahu, Dec. 16, 1863.