Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 1, 2 January 1864 — HE KAAO NO ANA ONOHI GULA, KA NANI LUAOLE O PELEKANE. [ARTICLE]

HE KAAO NO ANA ONOHI GULA, KA NANI LUAOLE O PELEKANE.

HELU 6» iNO KA HOLO ANA O KE ALII I KAHI O KE KIAAINA K ! NOHO APTA. ! AHOPE O KA OLELO KUKALA a ina mea a P au oa 5 ' a wa » 'holoaku la oia a hiki i kahi o ke Kiaaina e noho ana, ia ia nae i hiki ai ilaila. nana aku la oia i keia wahine maikai e noho ann, e hanai ana i ke keiki. * Wahi a ke alii iioko ona iho, "Ka ! ua like no kela me kuu wahine me Ana Onohi Gula, ka mailai o na helehelena ke nana i aku, ke gula o ka lauoho, a eia hoi ka mea j i okoa-ai o kei|, he lima ko keia wahine, a he mumuku hoi kona, nolaila, aole he like pu me ia ke ano t " la manawa. i|inau aku la oia i ke Kiaaina, «» Nohea kela wahine ?" I mai Ia ke Kiaaina, " He wahine malihini no kahi e maU' la wa a ke nli|i ninau ai i ke Kiaaina, a holo mai la na keM a ku malalo o ke kaa o ke alii, kahea m)jj la, " E papa ! e papa !" Ma keia a na keiki i ke alii, kahea mai la ko| laua makuahine o' Ana Onohi Gula, " Ej*.'u mau keiki, hoi mai olua, no ka mea, jjie kapu ia, he make no olua ke hele aku aalaila." la wa koke.no, |oi mai la na keiki imua oko laua makuahue, a noho iho la; o Ana Onohi Gula, ua maipopo ia ia o ke kane no ia, a o ka makuakiie no hoi ia o na keiki, nolaila, hookahi ani hana o ka uwe ame ke kulu mau o kona mimaka. Nolaila, ia ianei ai a mawaho o ka lanai o ka' hale e haiiai ai i ke keiki, no .ka nui o ke aloha o ke kaoe, a no ka makemake e ike i kona mau|helehelena. «Ma keia noho anaa ke alii. ma kahi o ke, Kiaaina, e haohao atn j a me ka nalu iloko ona iho, i ka like wahine hanai keiki me kana wahine poiii, me Ana Onohi Gula. A no kona haohaaloa, kuae la oia a hoi aku la i kona Haleall, o laua i noho pu ai me ka wah^ie.

. la ia i hiki ai ilaila, aohe i poina kona ,mauao i ka wahine ana i ike ai ma kahi o ,ke Kiaaina, nolaila, ua lilo ia i mea hoala ;niau i kona manao, ame kona noonoo i ka •poamekeao. | Ano keia hoonioni mauia o kona manao, iia wa, holo hou aku la oia a hiki ma kahi o i ke Kiaaina, kahi ana i hele mua ai. | I aku la ke alii ike Kiaaina, •» £ hoolohe j mai oe i kuu olelo, e hele oe e ninau aku i kahi a kela wahine i hele mai ai, ame kona aina i noho aiJ A pau kou ninau ana, aiaih, e hoi mai oj a hai ia'u ?'' | A pau ka olelo ana ake alii, hele aku la j ke Kiaaina 1 kahi o Ana Onohi Gula e no« :hoana, a niki oia, ninau aku la, "No ka jaina hea oe ? A mai hea mai kou wahi i heI le mai ai ?" 1 aku la o Ana Onohi G«la, u Ma keia wahi wale mai nei no wau me a'u mau keiki, maiioko mai o na laau malumalu o na kuahiwi i uhi mauia e ka noe ame ka ohu," A lohe ke Kiaama i keia maa oleloa Ana Onohi Gula, ia wa, hoi aku la oia a hiki imua o ke aiii, a hai aku la no hoi i na mea ana i lohe ai. i mai la ke alii, *• E hele oe a hai aku i ua \j'ahine la i kuu olelo paa ; a ina aole oia e hai pololei mai i kona moolelo, ame kona wahi i hele mai ai, alafla t hookahi kanawai maluna ona o ka make me kana mau keiki." NO KA HAI ANA O ANA ONOIII GULA IA IA IHIUA O KE KIAAINA. Ma keia kamailio ana e lohe ai kakou i na olelo a Ana Onohi Gula, nona ame kana mau keiki. A pau ka olelo a k« alii i ke Kiaaina, hele aku la oia a hiki imua o Ana Onohi Gula, i aku la ke Kiaaina, " Eia ka olelo paa a ke alii ia oe ; ina aole oe e hai mai i kou mooieloame kōn wahi i hele mai ai, hookahi kanawai maluna ou he make." A lohe o Ana Onohi Gula i keia mau olelo a ke Kiaaina, uwe iho la oia me ka haloiloi o na waimaka. I aku la oia i ke Kiaaina, « E hoi oe a olelo aku i ke alii, owagL ka_wahine ana o Ana OnohiGula. " Aka, ua hoohewahewa ioa oia ia'u no na lima o'u, no ka mea, he muoiuku wau mamua i ko'u wa i loaa ai ia ia, " A no na keiki nei a maua, nolaila, loaa | hou raai ia'u keia mau lima, ia makou i hiki ai maialo o ke kumu o ke kuahiwi, e kahe ana kekāhi wai maloko mai ona.

I 4 U\ve inai la l<o keiki kano i \vai e inu inona, i nku la wan, 'K lum Ueiki, aohe o'u liiua e loan ni r»na wai 11011.' I niai ke koiki ia'u, 1 K inoe nku ilnlo,' ia wa. mooau ilalo. a hemo kuu liuia nkau, lalau aku la au i ka wai a lioinu i ke keiki kane. " Mahope o kn inu ana a ke keiki Uai.e i ka wai, uwe mai k lee kaikamahine i wai «ī inu nona, i aku wau, 4 Aohe ō'u liina 0 loaa ai ona wai e inu nou.' Alaii», olelo mai la ke kaikainahine, » Moe aku ilnlo;' ia mann- | wa, moe au ilalo, a hemo kuu liina heina, j nolaila, lona ia'u kei«i mau limn mai nn keijki mai a maua ka pomaikai i haawiia mai ai keia mau lima o'u." KVTKUM ASA O Kli UI\AINA IMIIA O ANA ONOIII C.TLA. A lohe ke Kiaaina i na olelo a Ana Onohi Gttia. alaila, kukuli iho In oia ma ka lio» nua imua o Ana Onohi Gu!n. 01010 nku la oia me ka niaka'u nui, " E kuu haku, i keia la o malamaia ke ola o kau kauwa uei, ame ke ola 0 kau kauwa keiki, ka mea n'u » hookauwa ai ia oe, a i ole ia, e hana mai uo o like me kou inakemake." I aku la o Ana Onohi Gula, " O kou ola aine kou noho ana, me oe no ia, o ke keiki a'u i luhi ai, ua lilo ia na'u, a ua uele 00. M Wahi a ke Kianina, •' Un pono, e hana oe e like ine kou makemako." Ma keia mau olelo a ke Kiaaina 1110 Ana Onohi Gula, e leha ae kaknu a nana aku i ke kane alii. Wahi a ke alii, •' He oiaio, o kuu wahine no kela, no ka mea, ke kukuli mai la ke Kiaaina," īa wa, ua ili mai ia ia ke kaumaha ame na kulu waimaka e hiolo ana mai na maka aku no ka nui 0 ke aloha i kana wahine ame ka lauu mau keiki. Ia wa, hiki mai la ke Kiaaiua innla o ke aiii, hai mai la oii i na olelo. a pau a Jaua i olelo ai me Ana Onohi Gula. Mahope iho o keia lohe ana, ku ne la ke alii me lea olioli nui a holo aku la me kona kaa, e launn pu ai me kana wahine ume na keiki a laua. A pau ko lakou aloha ana,alaiJa, huli aku la lakou a hoi i ko lakou wahi, (oia ka Halealii i noho ai mamua.) A hiki lakou ma ka Halealii. hele mai la na'lii ame na makaainana e uwe no Ana Onohi- Gula ame na keiki, »0 ko lakou loaa hou ana me ke ola. A haia he mau la mahope iho 0 ka noho ana, hai aku ia ke alii i kana mau olelo hoolaha ma ke akea. penei: ' " E na'lii malalo o'u e noho ana me ka hanehano nui, na makaainana a pau loa, na kamōaina, na malihini. E hoolohe mai oukou, ekolu la e houluulu ai, a i ka ha o na la e hui ai maanei, aohe kane, aohe wahine, aohe keiki e noho ma ia la. " O ka mea ku ae a hina iho, i 0 aku i na maka a amo ole iho, oia ke noho aku i ka hale, ina e noho kekahi, hookahi kanawai maluna ona he make, make ia, make kona koko, make kona hooilina aku, kana mamo, a hiki i ka umi o na hanauna, oia ka hoopai o ka mea noho ma ia la." A paa na palapala ame na hoailona o ke alii, ia wa, hele na luna e kukala me ka hikiwawe loa ma na palena o ke aupuni. ,A hala na la ekolu, ua akoakōa na kanaka ma kahi hookahi me ka_ hakalia ole ; ia wa i hiki ai i ka ha ona la, hele mai la ke alii, ame Ana Onohi Gula, na keiki, a Ine na'lii aupuni a pau me ka hanohano nui loa. 0 ka Alihikaua nui ame kona mau hope, o na koa o ka aina arne nn koa o ka moku, o na pu kuniahi, ame na pu o keia ano keia ano, o na pahikaua ame na elau, na mea make a pau, ua makaukau lakou me ka lokahi ia mau men. KA HOOMAINOINO ANA I KE ALII WAIIINE HUHU, AME KA MAKE ANA ILOKO O KE KAI. A akoakoa aa inea a pau ma kahi hookahi, kena aku la ke alii i ka llamuku nui oia la, " E kii oe i ke alii wahine a e lawe mai ianei, i ike ai oia i ka io o kana inau hana." A hiki mai la ke alii wahine huhu imua o ke alii, ame ke anaina kanaka a pau loa. 1 aku la ke alii i ka llamuku, « £ hele oe a e wehe ae i kona kapa mfti luna a lalo, a ko kohana kona kino holookoa," A lohe ua alii wahine nei i keia ke alii i kena ae ai i ka Jlamuku, i mai la oia, « S «uu kaikuhane alii o ka pupuu hookahi e ola W'au ano. M I aku la ke alii, « Ae, na ka pupuu hoo* kahi kaua i hanau, a malaila anei oe i manao e ola oe, a nolaila, aole oe e ola aoa, 66 ka mea, ua kii mai hoi oe a kuu oI& lawo aku, oia kuu wahine amea'u mau keik'i;

! laiirj, e like me knu hana ame kou manao,! JK-Ia oe e hoopaiia ai ano." i la manawa i hoomakaia ai ka io o kana | mau hana e kona kaikunane alii, aia hoi, la- | weia ae la ke kapa mai kona kino ae, aku | oloheiohe iho la oia me ira hilahila nui, a | waiho wale kona mau kii kino a pau i hooluuia e ka make, a i papalu oleia ai hoi ka | poli ake aloha. | Ia wa, kena ae la ke alii i kana olelo i na { koa, "E liele oe me kau palii a koli aku i ' kona ili, ame ka 10, ooe hoi, me kau ahi a kukuni aku ia ia, pela hoi oe, e hou aku me kau elau i kona kino." Peia no ka hoomainoinoia ana a aui ka la, aole nae i make, aka, o ka hooilina o kona kii kino holookoa a pau, ua hele ka piii ana, nolaila, i aku la ke alii, " E lawe aku ia ia a loko o ke kai, moku ia ī'a me ka heleuma," (ka hopena ia o kana hana.)

Oia ka hope o ka hana ino ana i lohe oukou e ka poe e heluhelu ana i keia kaao, nolaila, ua loaa kekahi kumu alakai pono i ka noonoo maikai o ke kanaka ma keia ola ana īloko o na kaao. No ia mea, he mea hoonanea a hoohauoli wale no keia mea he kaao, he kuinu ao ame kekahi alakai kupono no na mea ola hanu u pau loa, ma ka puka ihu ke ola. A maluna o keia kiko kahi e pau ai ko kakou kaao ana no Ana OnohiGula,a e kaa!-. wau ••■i k . ' Trr rr okoa, •il'iil.*, »j wail' : .• :•>a: -' ,t j :!a kar' o nn i- • • t : V-,-> . i•>'.. m ka r:;ke 111. Iri<i i'oko o k- • i !.: •. '.;••• ole, a 2 ;a, i'oko >• m pol. ••.•hua <; r. i kaao Hawaii nei i/. i. E kaii uo.nn r- n-pa i-a inika ; a loaa mai ia u, aiana, i.„„ r Nolaila, o ke aloha ko oukou, e hoi aū, ua inaalili ka wela o kala a hiki ma ke awaawa o Niuhelewai, a ke nee paa ae la ka ohu ame ka noe a nalowale ka piko o Konahuanui. Owau no me ke aloha i na keiki kupa ame na hoa. S. D. Keolanui.