Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 1, 2 January 1864 — KA MOOLELO O ROSEPIERE, KEKAHI O NA EU O KE KAUA HULIAMAHI O KAUA HULIAMAHI O FARANI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O ROSEPIERE, KEKAHI O NA EU O KE KAUA HULIAMAHI O KAUA HULIAMAHI O FARANI.

JŌWAENA O KA POE. KANAKA I $5 kaulana ma ke au kaua huliamahi o Farani, o ke kanaka nona ka inoa Ro* sepiere kahi i hiki ma ke kulana kiekie loa. O kahi o kona ikea mua ia ana, oia no iloko o ka Aha Kau Kanawai o ka ioao Repuhalika o Farani, oiai hoi e haunaele kulo* ku ana ka aina. INo ia mea, ua hooholo iho na poe Alii ame na poe Bihopa, e halawai lakou mn ke keena kanwale, i hiki ai ia lakou kp papalua ka balota, oiai hoi he hookahi wale no ba)ota a na Lunamakaainana, a ma ia mea hoi lakou e pookela loa ai, mamua o na poe makaainana. No ka mea, ina lakou e hala\yai iloko o ka hnle hookahi, alaila, he mea i maopopo lea i ka poe a pau, e lanakiia ana no na mea a na poe Lunamakaainana i manao ai e hana aku. Aole o kanamai ka pilikia o ka poe īlihune. - Nolaila, hoouna'ku-4a ka hale o na'Lii ī ka Bihopa o Aix, me ke kauoha aku hoi iaia e hoopuka aku i na olelo hoolele oili o ke aloha, me ke noi aku no hoi i k'ā hale o na makaainana ma ko. inoa o ka poe ilihune i hoopilikiaia, i aloha mai ai lakou, a hooko hoi, ine ka hoomaka i ka lawelawe ana i na hana, ma ka ae ana aku e hookaawaleia na keena kau Kanawai ekolu o ke aupuni. la manawa, ku koke aela o Rosepiere, he kanaka opiopio \viwi, a ua hele hoi a oheohe pololei maikai kona helehelena, oia hoi kekahi o na Lunamakaainana o ka hale o ka Poeikohoia, a olelo aku la i ua Bihopa nei: " E hele oe a hai aku i ko oukou poe, ke kakali nei makou ia lakou, i hiki ai ia lakou ke kokua mai ia makou, ma ka hoomama ana i ka pilikia ame ke kaumaha o na kanaka. E hai aku oe ia lakou, mai hou mai īka makou hana. E h'ai aku oe ia 1.-,-kou, #ole e hoonaueueia ana ka makou mau mea i hooholo āi e keia hana maalea a lakou. lna he aloha ko lakeu no ka poe ilihune, alaila, e pono ia lakoi, ī like ai me ka hana a ko lakou mau haku, ke hoopili aku i ua mau haku nei o lakouJma ka hoole loa ana, me ka haalele akuā|ra mea maikai loa a lakou e hoonuu nei, a «ai nei hoi i ke dala; noloko mai o ka poe inhune, a e kipaku aku i'na kauwa hoonui \fale mai nei, me ka hahai hele hoi mahope o'lakou, e kuai aku i ko lakou mau hoonani ajpau, a o īa mau dala, e haoliloia i mea ai i ka poe . e make nei i ka hune. A e kali ana makou no lakou ianei." j Mahope iho o ia wa, tia hoi lohea hou ia mai la ua Rosepiere n| e hoopaapaa nui • ana, mamuli o ka homau and i ka hoopai make. Ia manawa, he mea e hiki i ai ke hoomakeia kanaka, me ka ike » ole i ka eha, na Dr t wilitine ua mea nei i 1 hana. Aua kapaia w hoi ua mea hoomake • nei, he " Gilitine," miinuli o ka inoa o ka

mea nana i hana. I ikinaia i mea e hiki ai ke pepehi aku 1 kekini kanaka i ku-e i ke kanawai ku i ka malk Da puka'e ka akaska nui i ka oielo anre a ua kahunalapaau nei nana i hfcna " Me ka'u mea make, ua hikMePu ke o|i ae i kou poo rae kou īke ole ae. M ) A e pono paha ke »lelc wale ae maanei,

he nui wale o ua poe uei i akaaka'i ia monawa, i pau loa iho ma ia hope i ke okiia o ke poo. Ma ia manawa no hoi, ala hou mai la kekahi poe hui, i kapaia he Gironedesite i kapaia ma ia inoa; no ka mea, no ka apana o Giredone ko lakou mau Alii. I ka hoomsft{a ana o ia hui e hoaiai ae ia lakou iho ma ke akea, ua pili ko lakou m&nao makemake mamuli o ke ano Moi, malalo o ke Kumukanawai, e like me ko Beritania.

Aka, i ko lakou ike ana iho i ke kulanalana ame ka hohe wale o ka Moi, ame na'Lii o ke alo alii, a ma ia mea i hiki ole maoliai ke noho maluhia malalo oka Moi; noUila, ua huli lakou mamuli o ka noho ana Kepubahka. Ahe hui eae no hoi kekahi i hooikaika ma ke ano o ka noho »na Demokarata, aua kapaia ia poe, he poe lakohina. O ua Rosepiere nei ke alakai nui o kekahi o ia poe. A nana hoi i hoike mai kekahi Bila ku-e walania i na poe o ka aoao Geranadiseta, a iloko o ko hkou hookolokoloia ana, ua lawe mai no oia i na hoike nana i hoopilikia loa i ua poe nei, a no ia mea hoi, ua pau loa ia poe i ka pepehiia.

Lilo aela o Kosepiere Danatona, a me Maratn, ka poe alakai nui o ka aoao īakohina, i mea me he mau akua aumakua la no Farani a pau, ka ua inea o ka makemake nui ia me ka mahalo. la wa koke iho no nae, hele mai la kekahi wahine hanohano nonu ka inoa o Halaki Cordy, a hou mai la me kana pahi i ka puuwai o Marata, a make aku la oia. O Hurbert hoi ma ke poo a Q[a he Akua ko ka lani, ua manuanua waie na poe i hui mai ma kana puulu, a ua liio no hoi lakou he poe ikaika loa. Ma ia wa nae, ala koke mai la o Rosepiere e ku-e ia poe. me ka maopopo mua no iaia o ka uku, ina e pio oia, alaila, o kona ola no ka uku o kana uilani ana. Olelo aku la oia iloko oka hale Ahaolelo. " He poe kanaka no kekahi i hele mai malalo o ka manaoio ole he Akua, me ka hoopau ae hoi i ka hoomanamana ana a na kanaka, me ka hoolilo hoi i na nianao hoomana a pau i mea ole. Oka Aha Kau Kanawai, e hooliio ana ia lakou iho i poe manaoio Akua ole, he poe pupule lakou. Ke hoowahawaha loa nei ka Aha Kau Kanawai oke aupuni ia mea. O ka manaoio Akua ole, he poe kiekie lakou oka noho ana. Oka manao e hilinai ana he Akua nui no, Ka Mea nana e kiai nei maluna o ka poe pono e hookaumaha wale ia nei, me ka hoopai aku hoi 1 ka poe hana ino, he mea īa i kaulana loa. O na kanaka, ka poe i poinoia, ke mahalo mai nei lakou ia'u. A ina i ole io he Akua, alaila, e ili mai ia'u ka hana o ka hana ana aku iaia." Ua pokole ioa, a ua koa no hoi ka hoopaapaa ana. Ua maopopo no i na aoao a elua, o ka aoao e pio iloko o ka hoopaapaa ana, o ka make no kona hopena. O ua Hurbert nei, ame kona mau hoa hui, he umikuma,maiwa ka nui, ua laweia lakou ma ka la 17 0 Maraki, M. H. 1794, iloko o na kaa eliina, 1 kahi o ka amana-h kanaka i ku iii, a pau loa iho la ia poe i ka pepehiia. Ma ia manawa iho, uluhiaia mai la ka hakaka ana iwaena o Danetona ame Rosepiere, —a lanakila hou no o Rosepiere iloko o ka hoouka kaua leo ana a ka make—a hooholoia iho la e mnke o Danetona. Mamua'e o ka wehe ana mai o ke alaula o ke ao, aia hoi, kiiia mai la oia, a hukiia'ku la mai ke apo pumehana a kana wahine.

laia hoi i komo aku ai iloko o kona keena paahaq, ma ka Luxembujg, olelo aela oia me ka helehelena kaumaha.

" Ano au i ike aela iloko o na hana huliamahi, aia ka m»na nui iloko o na lima o ka mea ioi loa ke ino. Ua paahana makou no ka pomaikai o kekahi poe powa lapuwale ; aka, aole nae e loihi ana ko lakou ai ana i ka hua o ka lakou kalohe ana. E kau-o ana au ia Rosepiere mahope o'u.: —E ukali ana o Rosepiere ia'u, a hiki wale i ka luakupa'pau."

Ia Danetona ame Demonsetina, ame kekahi poē e ae e make ana, i lele aku ai i kahi a ka amana-li kanaka i ku ai, hele mai la ka mea mua e make ana, oia o Herault de Schelles; lele mai la oia e apo aloha mai ia Danetona, mamua o ke okiia ana o kona poo. Aka, keakea mai la nae ka mea nana lakou e pepehi. " E ka lapuwale," wahi a Danetona, " aole paha oe e keakea i ka honi ana a ko makou mau poo, ke komo aku iloko o ka hinai." I kona wa i hoopaaia'i ma kahi oki poo, alaiia, auwe aela oia no kana wahine. u Auwe kuu wahine I auwe kuu wahine aloha e, aole anei au e ike hou aku ana ia oe ?" Aka hoi, me he mea la nae, ma ia wa koke no, hilahila iho la oia no kona ano koa ole, a olelo aela ia. " E Danetona, aohe maka'u." A i kona wa i aneane ai e kapaeia'e ka papa mailalo ae o kona mau wawae, aia hoi pane aku la oia i ka mea Li kanaka penei: " E hoike aku auanei oe ī kuu poo i ka lehulehu. E makepono ana no ia hana ke hanaia." Lilo aela o Rosepiere ka mea lanakila loa. A ina la a pau, ua hoomau aku oia i ka hoopai ana i kona mau enemi, a ua hele kahi pepehi kanaka a u!a pu i ke koko. Aole hdi oia i hoomainoino me ka manao ino maoli; al;a, ua hilinai nui nae oia mamuli o ka manaopaa ana o na enemi a pau ma ke kanawai ana, he pono ke pepehiia. O ka makuahine o Demosoulina, ua kakau aku oia ia Rosepiere, e like ttie mahope nei, nokona hoopaa ana i kana kaikamahine me kn ma-

nao e pepehi iaia. He makamaka a hoalauna pili loa o Rosepiere no ua wahine nei, a me kana hunona me Demosolina, ame kana kaikamahine me Lusile, a penei hoi kana i kakau aku ai ia Rosepiete :

" Aole anei oe i ana i kou pepehi ana i4ca makamaka maikai loa ? 12 makemake ana anei oe i ke koko o kana kaikamahine ? He elua hora naai keia wa aku, a e lilo no auanei oia jna kahi ona mea ola ole. E Rosepiere, ina aole oe he Tiga ma ke ano kanaka—ina aole oe i hoona loa ia e ke koko o Kamile, me ka lawe aku i kou noonoo—a ina oe e hoomanao iki ae i na ahiahi o ko kakou noho launa loa ana.—A ina oe e hoomanao i na milimili he lehulehu wale au i kau iho ai maluna o ka makou wahi keiki uuku o Horace, ajne kou ake nui hoi iaia e piipii aku iluna o kou mau kuli, alaila, e pono oe e hookuu mai i ka mea hala ole i hoopilikiaia. Aka, ina kou oka inaina oka Liona, alaila, e ku mai oe a e lawe pu aku ia'u, i kuu kaikamahine, ame kuu wghi keiki me Horace. E hele mai oe me ka lima e paumaele ana me ke koko o Kamila, a e hookuu ae i ka luakupapau hookahi, ka mea nana e hoohui ae ia makou."

Aka, ua na ole no nae ka inaina o ua Rosepiere nei, a ua kaikamahine ui nei a hiehie hoi, nona ka inoa o Lusile, ua hauie iho la iioko o ka make, malalo o ka maka koi.

He kanaka kupanaha loa no ua Rosepiere nei. O kona nno maikai oka noho ana, he mea luli ole. Ua hiki ole ina kipe ke hoololi ae i kona noho ana aupuni. Ua hoooia e kukulu i ke ano o ka noho nna Repubalika, me ka pono lokahi. Aole no ona manao no kona hanohano kino iho. Aka, he kanaka naau menemene ole nae. I kekahi wa nae, ua uiha oia i ka hookahe koko. A penei hoi kana i olelo ai i kekahi manawa :

O ka make—o ka make wale no ka hoi i na wa a pau, a ke kiola nei ka hoahewa ana o ia mau mea a pau iluna o ko'u poe. Auwe ke kia hoomanao a'u e haaleie ai mahope iho o'u o keia hopena. Ua lilo ke ola ia'u he haawe kaumaha.

O kekahi kaikamahine opiopio—o Cecil Reginault—he umikumnmahiku wale no ona mau makahiki. ua kapaia'ku oia he mea i hoao e pepehi mālii ia Rosepiere. Ua hoomakeia oia, ame kona ohana a pau, he ewalu na kaa i pihu i na kanaka, i pepehiia i heopai no ua hewa nei. Aka, ma ia manawa. hoomaka mai la ka lehulehu e kanalua no ua mea nei a lakou i manao ai he Akua, a ala aela ka manao iloko o ka letyilehu, e makemaUe ana ua Rosepiere nei, aoao makaainana ame ka noho ana Repubalika, me'ka manao hoi e aua i na a-u koko nui e hookahe ana no ua mea la. Iloko o ka manawa he eono malama mahope iho o ko Rosepiere noho ana iloko o ke ano kau kanawai, aia hoi, he hookahi tausani ekolu hanere me kanahiku-kumamalima ka poe i liia ma ka nmana, ma ke kulanakauhale wale no o Parisa. Aole no hoi o kanamai.

Ma ia hope koke iho no, ana aela ka manao o Rosfcpiere no ka hookahe ana i ke koko, a hoao oia e hoopau i ka hookahe mainoinoia oke koko. la manawa, ala koke aela kekahi poe kanaka manaopaa, a hoOhui iho la i? lakou iho, e kipi aku ia Rosepiere. A i kona wa i komo aku ai iloko o ka hale Ahaolelo aupuni, ma ka la 29 o lulai, M. H. 1794, aia hoi, ala mai la ka leo iloko o ua hale nei, e i ana : " E make neia kanaka hookaumaha." A, wawalo aku la ua leo nei ma ua hale nei a pau. Jloko o keia mau leo hooweliweli ame ke kaumaha nui, aia hoi, hoao aela o Rosepiere e kamailio pale nona iho ; aka, aole nae i aeia mai, a, aole no hoi i maliu iki īa mai. " K ka Paresidena o ka poe pepehi kanaka," wahi ana, " aole anei oukou e hoolohe mai ia'u ?" Hopu kokeia mai la ia a lawe ia aku la i ka Hotele Berine, iloko o ka Palaee de Carousal. Aumeuineia mai la oia e kona mau makamaka, a laweia'ku la a kahi o ka Meoa, (ka Luna Nui o ke kulanakauhale,) ma ka Hotele De Ville. Oka po ia, a ua ko* mohia o Parisa iloko o ka moana hakuku o ka haunaele, e kaahele ana na lilia hoohaunaele ma na alanui a pau o Parisa. Hoounaia'ku la kekahi puali koa e 'hele hou e hopu ia Rosepiere, a loaa aku la no ia, e noho ana ma kekahi papakaukau o kona hale e noho ana, me ke kali malie no hoi i ka hiki ana niai o kona hopena. I kona wa no i ikeia'i, aia hoi, ki aku la kekahi koa i kana pu panapana ia ia. Komo aku la ka poka iloko 6 kona papalina, a haki iho la kona papaauwae a eha loa iho la oia. Haule koke iho la kona poo iluna o ka papakaukau, ame ke oki loa i ke koko paakai. {Aol* i pau.) S. W. K.—Ua loaa mai no kau leta, a ko makou hoa o ka aina makani (Jluulumanc hookahe wai o Puueo Hilo, e hoohalahala mai ana i ke pai ole aku ka o makou i na poe hanau, mare, ame ka poe make. Oka makou no hoi ia e pai aku nei, aia no paha i~kahiki mai ona inoa, alaila, paiia. Nolaila ea, e ua makamaka nei, e aho ea, e hooili ae oe kau uwahi raa kahi e, he makole koonei. No ka. Wai Piula.——E pono ika poe a pau ke hoomanao iho i ka Olelo Hoolaha a ka Luna Wai o Honolulu nei, no na mea e pili ana i ka auhau o ka wai, e like kana e hoolaha nei i keia la.