Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 2, 9 January 1864 — Page 1

Page PDF (1.63 MB)

KA

NUPEPA KUOKOA:

Ke Kilohana Pookela No Ka Lahui Hawaii.

 

BUKE III. HELU 2. HONOLULU, IANUARI 9,1864. NA HELU A PAU 111.

KA "NUPEPA KUOKOA."

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00 no ka makahiki,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA- aole i oi mamua o 20 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia mai ana e pai.

KANIKAU-he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka papa leta; oia hoi 2 keneta no ka lalani hookahi--penei: he 25 lalani, $0.50; 50 lalani, $1.00; a pela'ku.

KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA--ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia e hookomo mai no ma ka leta, a hoouna mai i ka Luna Pai.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO--aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa. H. M. WINI, (Luna Pai.)

KA "NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY, $2 00 per annum..............in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 20 lines, inserted once for $1.00; twice for $1 50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 50 cents per page. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher. ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price. H.M. WHTINEY.

Publisher.

Volume I of the KUOKOA, bound, for sale, $4 00 each. Persons having complete sets of the above, can have them exchanged for bound volumes, by paying $2.00 each.

 

Pehea e ola loihi ai ka Nupepa ?

                E NA MAKAMAKA AME NA HOA'LOHA, e ka poe nona ke kuleana iloko o keia nupepa i kapa ia Ka Nupepa Kuokoa, ua kaahope na la o ka Buke II, aole he heluna no kona mau la i koe, aka, he pono ke hoomanao i kana mau hana iwaena o kakou iloko o kona mau la, no kona kokua ana mai ia kakou i kona hai ana mai i na MEA HOU ano nui o na aina naauao, e pili ana i ka mahiai a me ke Kalepa ana, ka hoonaauao ana i ka lahui Hawaii, ame na mea like iloko o ka makahiki i hala, oiai e kokua mai ana ua nupepa nei ia kakou. Me kuu manaolana koikoi loa, ame kakou pu a pau paha, ka poe nona ke kuleana nupepa iloko o nei mau la, aole paha oukou e nele ana i ka hoopuka ana i ka manao mahalo no ua nupepa nei, no kona hoike nui ana mai i ka hana a na Aupuni Hui o Amerika, e pili ana i ke kahua kaua o na aina e olelo nuiia nei iloko o na nupepa ; mai ike ole kakou i keia mau Nu HOU ANO nui, ina aole he nupepa. A owai la auanei o kakou o na kanaka Hawaii e noho ana ma keia mau moku, i loaa he mau makamaka haole o na aupuni e, e hiki ai ke hai mai ia kakou i na mea hou, e pili ana no na moolelo o na kahua kaua o Amerika ; a o Mesiko me Farani hoi, ame na wahi e ae ? Ke manao nei au, aole loa hookahi. Aka, o ka mea e loheia mai ia kakou i na Hawaii, ma o ka kakou mau kumu Misionari la o na aoao hoomana. I kekahi manawa nae, ma kekahi ano, a o ka nui o ka manawa, he pouli pu wale no, me ka lohe ole i na mea hou. A no keia mau mea a'u e kamailio nei maluna ae, aole oukou i nele i ke kamailio i keia mau mea e like me a'u nei; aka, ua pau ka'u kamailio ana no ka Buke II, no ka mea, ua hala ia, aka, e manao no i kana mau hana, no ka Buke III ka olelo i koe, no ka mea, oia ko kakou makamaka.

                No ka mea, ma ka Helu i puka ae nei ma ka la 2 o Ianuari, o ka makahiki 1864 ; oia no ka Helu mua o keia Buke III, aole nae e lilo ana ia i Buke III, ke ole kakou e malama i kona ola, ua ike no kakou ia mea, a nolaila wau i kakau ai ma ke poo o keia kakau manao ana no kakou, " Pehea e ola loihi ai ka Nupepa ?"

                No ka mea, o kela ninau ma ke poo, aole ia he ninau malihini iwaena o kakou, he ninau kamaaina loa; ua ninau mau ia keia ninau i ka wa o ka hoomaka ana ae o keia mau nupepa e laha iwaena o keia lahui, mai loko ae o na Ahahui nana i hookumu ua mau nupepa nei; aole no hoi kakou i nele i ka hai loaa o ua ninau la ma ke poo, no ka mea, ua ninauia no ma ke ano akaka ; aka, hookahi wale no mea i koe ia kakou ma ua ninau la, oia hoi, o ka hoohuli ana i ka manao naauao maopopo ma ke ano pouli, noonoo ole nona iho, ame hai aku. Aka, e hai no au i ka haina ma ke poo ma keia kakau manao ana no kakou, aole nae no ka hiki ole i na hoa ke hoakaka no ua ninau la ; oia hoi, i mea e maopopo loa ai, he pono hoi ke hoakaka aku.

                O ke ola o ka nupepa, o ke dala no ia, a ina aole he dala, e make no ka nupepa; oia iho la no ka haina pokole o ua ninau la. No ia mea, ua like no ko ka nupepa lawelawe ana iwaena o ka lahui me ka poe i paa i na oihana Aupuni, oihana Kalepa, ame na oihana hoopomaikai e ae i hanaia malalo iho o ka la, maluna o ka ili honua a puni ke ao nei.

                He mea maopopo ia kakou e na makamaka, ma ka nana aku i na kauwa lawelawe malalo o na Haku, aole no e mau ana, a e kupaa ana ke kauwa a mau kauwa malalo o na Haku, ke ole e malama aku na Haku nana i makemake; nolaila, o na Haku malama pono ole i na kauwa, he haaleleia kona; a o ka hope oia mea, ua hooneleia ka Haku i kana mea i makemake ai. A nolaila, heaha ka waiwai o ka makemake, ke nele oia i kana mea e makemake ai ? Oia hoi ka ninau maoli.

                No ka mea, o ka noonoo ana i ke ola, ame ka pono o ke kauwa lawelawe, ma na oihana hoopomaikai, aole hoi ia he mea paakiki e akaka ole ai, aka, he mea akaka no ; no ka mea, o ka noonoo ana o ke kanaka i ke ola ame ka pono nona iho, a no kona ohana ponoi iho, pela no e like ai ka noonoo ana i ke ola ame ka pono no hai.

                Pela hoi; ma keia kakau manao ana no kakou i keia manawa, ame ka kakou manao ana o na wa i hala, ua kapaia ka nupepa, he kauwa lawelawe ma kona ano hana. A pehea kakou e ike ai i ka lawelawe loihi ana o ua nupepa nei, ke ole e malamaia kona ola ? No ka mea, o ka Ahahui o keia nupepa, ame ka Ahahui nupepa i make iho nei, ka poe nuna i hookumu ke kahua o ua mau nupepa nui nei, i like ole me na nupepa i hala i hookumuia ma keia Pae Aina. Aole hoi lakou i imi a i hookahua e hoolaha nupepa, me ka noonoo mua ole i ko laua ola, oia hoi, ua nui na la i noonooia, me ke kuka maopopo ana i na mea e hiki ai ke hoolaha iwaena o ka lahui, a ua akaka i ua mau Ahahui nei, aia ke ola o ka nupepa i ka poe nana e makemake mai ana. A pela hoi i laha ai ka nupepa mahope iho o ka noonoo ana a ka Ahahui. Aka, ua lilo ka makemake nui o kekahi nupepa i mea mau ole, mamuli o ke aloha ole o ka poe lawe nupepa, ame kekahi kumu e ae, a nolaila, ua haule aku la Ka Hoku o ka Pakipika i ka make. A nolaila, he pono ke ninau, heaha ka mea i make ai Ka Hoku Pakipika? Eia, o ka malama ole ia ana o kona ola. A no ia mea, ke manaolana nei kakou na makamaka i kuleana pu me ka Nupepa Kuokoa, e noho mau mai ka nupepa me kakou i ka wa loihi. A pehea la auanei e ko ai ia manaolana o kakou ke ole kakou e hoomaopopo i ke ola o ka nupepa ? Nolaila wale no i ninauia'i kela mau ninau ma ke poo.

                Ua ike nui kekahi poe o kakou i ke ano o ka hoolaha nupepa ana, a ua ike hapa paha kekahi, a ua nele loa paha kekahi poe i ka ike, a ua lilo ma ka pono heluhelu wale iho no, me ka ike ole he oihana nui ka hoolaha nupepa, e like me ko'u ike ole i na la mamua o ka laha ana'e o ke Kumu Hawaii a hiki mai i ka Nonanona. Aka, i mea e pono ai, he pono ke hoakaka hou penei:

                1. O ka poe hoonoho kepau; 2, o na mea lawelawe ma ka Papa-pai ; 3, no na hana e ae e pili ana no ka hoolaha nupepa ana, ua aneane ehiku ka nui oia poe lawelawe malalo o ka nupepa, a o ko lakou uku pakahi ($7 00) ehiku dala paha no ka pule, ua like me ($49 00) kanahakumamaiwa dala ma ka pule, alaila, e hoohui aku i ko ka Luna Hooponopono, aneane ($60 00) kanaono dala no ka pule a keu, ua like me $240 00 no ka malama, alaila, ehia dala e pono ai ka poe paahana ? $3,120 00. Aka, ua koe na lilo liilii e ae e pili ana i ka nupepa maloko o ka Halepai-Palapala, aneane $500. 00 ma ka makahiki, ina e hui pau loa aku, like me $3,620 00 no ka makahiki.

                Eia hou, ina 2,000 kope e puka ana i kela pule keia pule, elua dala no ke kope hookahi ma ka makahiki, alaila, ua like me $4,000. 00 no na kope i hoopukaia ma ka makahiki, e pono ke hoolawe i ikeia ke koena $4,000. 00—$3,000. 00=1,000. 00 ke koena.

                A penei hou : He 52 kope na ka mea hookahi i ka makahiki, e pono ke hoonui aku me ka poe lawe pepa, 2,000 x 52=104,000, oia ka nui o na kope e paiia ma ka makahiki. Ehia dala e lilo i kela mau haneri tausani pepa ke kuaiia ma Kapalakiko ? he nui loa. E pono ke hoohui aku i ka lilo no ka inika ame na lilo e ae, ua nui loa, aneane oi mamua o ke koena dala o ka poe nana e lawe ana i ka nupepa.

                Auwe ! nui loa!!—A ina pela ka nui o na lilo, auhea ke ola o ka Lunapai nana e hoopuka ? Aole ona pomaikai.

                A pehea keia ? no ka mea, ua oleloia maluna 2,000 ka nui o ka poe nana e lawe, oia hoi $4,000. 00, eia hoi ka ninau. E pau loa ana anei i ka hookaaia na dala $4,000. 00 i oleloia maluna ae ? aole. A ina pela, aole o kanamai a ka pilikia o ka Luna hoopuka nupepa, oiai aohe wahi pupu mauu.

                A no keia mau kumu i oleloia maluna ae, ua waiho aku au i kumu kuhikuhi, he mea e hoomaopopo ana i ka nui o ke kaumaha no ka oihana hoolaha nupepa ana mawaena o kakou e na hoa. Oia hoi, i ike ai kakou, he mea hiki ole ke hookaulua i ka haawi mua ana i na dala uku makahiki no ka nupepa ana.

                A nolaila, i ka hoomaopopo loa ana ia kakou e na mea kuleana iloko o ka nupepa. Oia hoi, o ke ola o ka nupepa, aia no ia i ka lima o ka poe nana e lawe ; a o ka make ana o ka nupepa, na ka poe no nana e lawe e pepehi.

                Nolaila, o ka'u olelo hope i keia manawa, e hookaa pauia na Dala Elua o ka uku makahiki no ka nupepa, i like ai me ka manao o ka Luna o ka Papapai. No ka mea, ina e holopono ka Buke III i na la mua o kona ola ana, alaila, e hoopuka no wau i ka moolelo o NICOLAISE, ame ke GOODLADY, na eu o Italiai ke Kaao e pili aku ana mahope o Losinehama, ma ia Buke hookahi no a Geberiana, ua like no ka maikai oia moolelo me ko Losinehama, no ka mea, ua hoomakaukau mua wau i na kope oia moolelo no ka Buke II nei, mahope iho o kuu hoopuka ana i ka moolelo o Losinehama. A no ia mea, e makaala e na hoa, e hookaa pau e like me ko makou makemake. Me ka mahalo i na hoa. S. N. HALEOLE. Honolulu, Oahu, Dek 30, 1863.

 

Ka loaa o ka Aina o Amerika

IA KOLONA.

                O Amerika, oia no kekahi o na aina nui luaole ma ka hapa poepoe Hikina, a oia hoi kekahi mahele o na moku nui eha e ku ana iluna pono iho o ka honua nei, kekahi hoi o na Hokuhele nui e poai mau ana a puni ka La, mai ka Hikina a ke Komohana, i kela makahiki keia makahiki, a oia aina la ka'u e wehewehe iki aku ai i ke kumu o kona ike ia ana he aina, aia ma kekahi huli o ka honua, ma ka aoao Hikina hoi o ka poai Hikina, ka aina hanau hoi o na Ilikini.

                Ma keia wahi, e wehewehe iki aku au i na palena o keia aina nui o Amerika, a mahope kuupau aku i ka moolelo o kona loaa aha ia Kolona.

                Ua kaawale keia aina mai Asia mai, o ke kowa o Berina ke kowa i kaawale ai, a ma kona aoao Hikina hoi ka moana Atelanika, a ma ka Hema ka moana anu Hema, a ma ke Komohana ka moana Pakifika, a ma ka Akau ka moana anu Akau, no ka paa mau i ka hau, aole ike maopopo loa ia, a o ka hau wale no ka mea ike mau ia iloko o na malama maamaama eono, huikau ae la ka moana me ka hau i Kaeleawaa, aohe wahi mea a ike pono ia aku.

                Eiwa tausani elima haneri me kanaiwa kumamakahiku mile ka loa o Amerika, a eha tausani elima haneri me kanahiku mile ka laula, a mawaena o keia aina ua pualiia, nolaila, ua kapa pono ia mai ma keia inoa, o ka puali o Dariena, a o Panama paha, he kanakolu kumamaha mile kona akea mai ke kapa kahakai o ka moana Atelanita a hiki i ke kapa kahakai o ka moana Pakifika, a pela iho la ka palena o ua aina nei, ina ua hemahema keia wehewehe ana, e kala koke ia mai no.

                No kona loaa mua ana ia Kolona. Ua loaa mua keia aina o Amerika ia Kolona, ma ka hapa hope loa o ke Keneturia 15, i ka A. D. 1492, he wahi kanaka kamaaina kahiko no Genoa, a o kona one hanau no ia, aole no i loaa i kekahi poe Akeakamai e ae, aole hoi i kekahi poe imi aina e ae, e ola ana i kona kau, a he oleloa no; aka, ua loaa ponoi no ia Mr. Kolona, kela keiki puukani o Genoa, i nei mea he imi aina.

                Penei ka loaa ana ia Mr. Kolona. I ka wa mamua, aole i ike ko Europa a pau, ame ko Asia, a me ko Aferika paha, he aina kekahi, aia ma kela huli o ka honua, aole loa no, aole ike, a kuhi iho la lakou me ka olelo ana, he moana wale iho no, aole lakou i hoomaopopo i ke kaa mau ana o ka honua maluna pono iho o kona iho, mai ka Hikina a ke Komohana, he ole loa no. Noho pu iho la lakou me ka manao ole, a hiki mai la ke kau ia Mr. Kolona, a e ola ana o Mr. Kolona ia manawa, he wahi kanaka noonoo nui, a he Akeakamai kaulana hoi i kona mau la, ua hoomaopopo mua oia i ka poepoe o ka honua, a i kona kaa mau ana mai ka Hikina a ke Komohana, a manao iho la ka ! ina paha ma kekahi aoao, wale iho no ka aina, alaila, aohe wahi mea a pilipili aina aku ma ko'u manao ana, wahi a Mr. Kolona.

                Nolaila, kupu mai la ka manao ana iloko ona, he aina no, aia ma kekahi aoao aku o ka honua, alaila, hele aku la ia imua o na'Lii e noi aku i moku nona e hele ai i ka huli aina, aohe loaa mai, hoowahawaha mai la na'Lii i kona manao, a hoi nele mai la ua o Kolona nei; aka, aohe nae he pio iho o kona manao e imi aina, nolaila, nonoi aku la ia i ke Alii o Potugala, i moku ; o ka lua ia o kona nonoi ana, aole loaa mai. Holo aku la ia ma Beritania, me ka manao e oluolu mai na'Lii o Beritania i kona manao, a nonoi aku oia ia Heneri VII., (no ka mea, oia ke Alii o Beritania ia manawa,) i moku, o ke kolu ia o kona nonoi ana, hana ino loa mai la o Heneri VII ia ia, a hoi nele mai la o Mr. Kolona, ma ka ilikai o ka moana.

                A ma ia hope iho, hele aku la ia i na'Lii o Sepania, a nonoi aku la no i moku, o ka ha keia o kana noi ana, aole no he loaa mai, a he ewalu makahiki o ka henehene ana mai o kolaila mau Alii ia ia. Kahaha! ku no hoi kauahi ua hana ino la o ka poe Alii, ka poe hoi i kaikaiia'e a hala iluna lilo o kahi i pana mau ia, ka pane poo o ka honohano, aohe wahi mea a ike iho o ka poe liilii e imi ana, a e hooikaika ana i ka hanohano no lakou no na'Lii.

                A, aneane paupauaho loa o Mr. Kolona, i kona hooikaika ana i ka pomaikai o ka hanauna hope aku ; aka, aole nae oia i haalele aku, a uiha'e hoi i ka ka mea o ka hana ino ia mai; aka, hoomanawanui no o Mr. Kolona, iloko o ia mau hana ino, a mahope, aloha mai la kekahi Aliiwahine ia ia, oia hoi ke QUEEN ISABELA, i kana mea e noi nei, a haawi mai la kela i kona Komolima Gula, a me na kula pepeiao, a me na mea maikai e ae a pau e pili ana i kona kino, i mea na Mr. Kolona e kuai ai i mau moku nona, aia la ke Aliiiwahine o ke aloha, a ua kanuia aku la hoi kona aloha ma ka puuwai akau o ko Mr. Kolona kino holookoa, oiai oia e ola ana ma keia ao, aole hoi o na olelo awahua a na'Lii mamua'ku.

                A i ka A. D. 1492, i ka malama o Augate, i ka la 3 o ia malama, loaa mai la ia Mr. Kolona kona mau moku ekolu, mailoko mai o ka lokomaikai luaole o keia Aliiwahine, (ke Queen Isabela,) a hoohuli hele aku la ia i kona maa moku maluna iho o na ale kai ehuehu o ka moana, nui mai la ka makau o kona mau hoa hele, a manao iho la na kahumoku e pepehi malu ia Mr. Kolona, a e hoi nele aku i ke awa o Sepania.

                A mahope iho, hoomalielie aku la o ua o Mr. Kolona nei i kona mau kahumoku, me ka leo aloha, a me ka hai pu aku hoi ia lakou, penei, " E holo kakou i keia mau la ekolu, a ina e ike ole ia'ku ka aina, alaila, e hoi koke kakou." A ia po iho, manao ae la o Mr. Kolona, ua kokoke mai ka aina, no ka mea, ua ano okoa mai ke aouli o ka lani, a ua nui hoi na manu e lele ana i o a ianei, e hoolahalahai ana maluna iho o ka ilikai o ka moana, a he pohu hoi kekahi, a kau mai la ke ano o ka halialia o ka aina ia Mr. Kolona, ia manawa. Nolaila, kauoha koke aku la oia i na kahumoku ona e pu-a i ka pea o na moku, o ili auanei i ka aina, wahi ana, a lohe na kanaka, hikilele nui lakou me ka olioli, a noho makaala iho la kela mea keia mea o lakou, aohe wahi mea a makehiamoe iho, i ka mea o ka olioli.

                A i ka hora 10 o ka po, ike ae la o Mr. Kolona i ka malamalama, me he mea la he kukui, eia ka he aina; o ka aina hoi o Amerika, a kahea ae la kekahi i kekahi, me ka leo hauoli, " He aina e ! He aina e!! Auwe, loaa ia kakou keia aina nui e!!!" Pela lakou i lealea ai, i ka ka mea o ka hauoli, a kakahiaka ae, pae aku la lakou a pau iuka, a, ikemaka iho la i ka aina, a kapa iho la o Mr. Kolona i ka inoa o ia wahi, " Salevado," (ua pololei paha keia inoa.) Kukuli iho la lakou a pau, a honi hoomau iho la, i ka lepo o ka aina a lakou i eku mai ai iloko o na kua ale uliuli o ka moana, a himeni iho la, a me ka pule hoalohaloha aku i ke Akua, no kona malama lokomaikai ana mai ia lakou, oiai lakou a pau maluna iho o ka haka lewa o ke kai, a hoopae ae la ma ka aina maloo.

                Nui ka uwe ana o ko Mr. Kolona mau hoahele ia ia, oiai lakou mamua i manao a e pepehi ia ia, a nonoi aku la ia Mr. Kolona e kala mai i ko lakou hewa; aka, aole nae ona manao nui ma ia mea. A pela ihola ka hoomanawanui ana o keia kanaka iloko o na pilikia e alalai ana ia ia, me kona manao hoi e loaa mai ana ia ia kekahi wahi hapa o kona makemake mai na'Lii mai o ka aina, i mea e hoopomaikai mau aku ai i ka hanauna hope aku ; aka, aohe wahi mea a maliu iki ia mai, o ka henehene, me ka hoino kai loaa mai ia ia ; aka hoi, o ka haawi ana mai ia ia mai kana mea i noi aku ai, aohe ikea o ia mea iloko o ka opu o ka poe lokoino; aka hoi, iloko o ka opu o ka mea aloha, ua ikeia no, e like me Isabela, kela Aliiwahine o ka lokomaikai, i kakia ia a paa ke kahei gula o kona aloha, ma ka naau o Mr. Kolona, oiai oia ma keia ao.

                Nolaila, ina paha e ola ana o Mr. Kolona a hiki i keia la, ina la ua hoeueu kela i ka manao e kukulu i Kia Hoomanao no Isabela, Aliiwahine o ka lokomaikai, e like me ko Amerika poe i kukulu ai i Kia Hoomanao no Wasinetona, ka Peresidena kaulana loa o Amerika Huipuia, a hiki i keia la, e like hoi me na haole e noho nei ma keia Aupuni i hoeueu ae nei e kukulu i Kia Hoomanao no Kapena Kuke, pela no hoi o Mr. Kolona i hooikaika'i e kukulu ae i Kia Hoomanao no Isabela, kela Haku wahine o ke aloha, a ma na la hoi i loaa mai ai ka pomaikai nui i ko Europa poe a hiki i keia la, no ka mea, mai Europa mai na pulapula o ua aina la e noke mai nei i ke kaua. Oia paha ea ?

                O na kamaaina kahiko o ka aina, i ka pae ana'ku o Mr. Kolona me kona mau hoahele, i kela aina hou, ike aku la ia i na kamaaina, he poe i kapaia, na Ilikini. Hana lokomaimai la lakou ia Kolona ma, a haawi mai la no hoi i wahi ai, a me na mea ae o ko lakou waiwai, na na malihini.

                Noho lakou ma ia aina hou, a holo aku la ma kekahi aina e aku e kokoke mai ana, a ma ia hope iho, hoi aku la ma Sepania, ma kahi a lakou i naue mai ai, a hai aku la i na mea i loaa ia lakou ma ua aina la imua o na'Lii a me na mea pau.

                Mahope iho, holo hou lakou, a o ka lua paha ia o ka holo ana, loaa ia lakou o Amerika Hema, a lohe na kanaka o Europa i ka loaa ana o na aina hou ia Mr. Kolona, ke kanaka huli aina me ka noiau nui, akahi no a ala mai kekahi mau Aupuni nui o Europa, a hoouna i ko lakou mau moku e hele i ka huli aina, no Beritania kekahi, a no Sepania kekahi, a pela iho la ka loaa ana o ka aina o Amerika ia Mr. Kolona. Ina paha ua hewa au ma keia wehewehe ana, e kala mai no, a ina hoi ua pololei keia wehewehe ana, pomaikai an a me ka lahui holookoa o kuu one hanau. E aloha auanei oe e ka nupepa Kuokoa, a me kou Luna Hooponopono.

Z. POLI.

Halaula, Wailuku Maui, Dec. 8,1863.

 

He mau Leta Kahiko.

                No ko makou manao ana ke makemake nei no paha kekahi poe opio nei e ike i kekahi mau leta ano kahiko, i kakauia, mawaena o Ka Moi Beritania George, ame kekahi o kona mau Luna, ame Ka Moi Kamehameha I, nolaila, ua manao iho makou he mea hou no ia i ka hapanui o na poe opiopio; a no ia mea, ua lawe ae makou i ka lokomaikai o J. H. Kanepuu, a pai iho i keia pule. Eia malalo nei na mea i oleloia maluna :

[ Unuhiia no ke Kuokoa.]

He mau Palapala kahiko ano nui na Kamehameha I & G. Vanekouva, &c.

                E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:—He mea hou paha imua o ka poe heluhelu i ka Nupepa Kuokoa keia mau palapala malalo iho nei, a kakou hoi i lohe wale ai ua lilo keia Pae Aina ia Beritania, a he mea hou io no ia imua o kakou, ka ike ana iho i na olelo a ia mau Alii kahiko i hala aku i ke ala hoi ole mai; aka, aole nae pili keia olelo a'u i ka poe i ike mua, a lohe mua hoi. Ua unuhi mai au i keia mau palapala, mailoko mai o ka Palapala Hoike makahiki a R. C. Wyllie, ke Kuhina o ko na aina e, i ka Ahaolelo o ka M. H. 1855, Helu 11 &c. aoao 54, malaila e nana ai, ke loaa ia oukou ia buke; aia ma ke keena o ka Hale Oihana o ko na aina e, kahi i waiho ai, e ninau no ia Mr. William J.

 

HELU 11.

Kope o ka Palapala a "Kapena George Vanekouva, no ka haawi ana mai o "Owhyhee" i ka Moi o Beritania Nui.

                " Ma ka la 25 o Feberuari, oia o Tusede, 1794, o Tamaahmaah ka Moi Owhyhee, me ke kuka pu ana me kona mau alii kiekie, maluna o ka moku manuwa o ka Moi Beritania o Discovery, ma ke awa o Kealakekua, imua o ke alo o George Vanekouva ke Kapena o ia moku, ame Lieutinant Paget o ia moku, o ka Moi Chatham, ame kekahi mau alii oia moku o Discovery, me ka noonoo pono, ua lokahi ko lakou manao e haawi aku kela mokupuni o Owhyhee no ka Moi o Beritania, ame ka hoolilo ia lakou i poe kupa no Beritania."

HELU 12.

                No ka mea, ua ku no makou ma ka mokupuni o Owhyhee ma na M. H. 1792 ame 1793, ame 1794, ua ku makou ma ke awa o Kealakekua, mai ka la 14 o Ianuari a hiki i ka la 26 o Feberuari; nolaila, ke hai aku nei au i na Kapena moku a pau, ua hookipa ia makou me ke aloha, ame ka lokomaikai nui ia mai e na kanaka a pau o keia mokupuni, ame Tamaahmaah ka Moi, iaia no e pono ai i na mea hookipa a pau ke hoolauna me ke kanalua ole, aole no nae hoi i ano e na'lii e ae. Aka ea, e launa me lakou me ka maalea kupono, no ka mea, aole no e like loa o ko Kahou Modoo hana me ka mea a'u e manao ai iaia mamua.

                O ko Tamaahmaah hana me makou he kohu hanohano, ua haawi mai oia i na mea ai ame ka wai, me na mea e ae i loaa ma ia aina, me ka luhi ole o makou ma ke kuai ana; a no kona hana aloha ame ka lokomaikai. Ua kapili e au i kekahi waapa nona, a kapaia o Beritania, ua kakauia ma kekahi apana keleawe ma ka hope oia moku, no kona nui ame kela mea keia mea.

                A ke hai aku nei au i na mea a pau i hiki mai ianei, ma ka la 25 o Feberuari, me ke kuka nui ana maluna o ka moku o ke alii o Beritania i waihoia malalo o'u, a ua haawi maoli io aku no o Tamaahmaah i kona mokupuni o Owhyhee i ka Moi o Beritania, i kona hope a hooilina paha. No ia mea, ua olelo mai oia ame kona mau alii a pau, ua hoolilo lakou i poe kupa no Beritania; nolaila, ke kauoha aku nei au ma ka inoa o ka Moi kuu Haku, i na mea a pau e hana aku iaia me ka lokomaikai, e like me ka mea i maopopo ai ua pono. A ke hoapono nei au ia John Young (Olohana,) ame Isaac Davis (Aikake,) no ko laua hana pono mai i na kanaka malalo o'u; a i kuu manao, no ka mau o ko laua hana pono, ame ko laua paipai ia Tamaahmaah ame kona poe alii, nolaila ka hana lokomaikai mai, ame ka pololei kalohe ole o keia lahui i na malihini i hookipaia maanei, e like ole me ka mea i hoolahaia ma Beritania, no ko lakou ano kolohe a pepehi kanaka, mamua'e o ka hiki ana mai o kela mau haole maanei. Aia no ma keia mokupuni kekahi mau haole e ae, aka nae, aole au i ike i ko lakou ano maikai ame ka hana ku hoi i ke aloha.Oia no ke ano o ka mea i loaa ia makou ma Owhyhee, nolaila, ke waiho nei au i keia palapala i mea e kuhikuhi ai i na malihini e hiki mai ana, e loaa ia lakou ka pono like. Pela no ka makemake o ka lakou kauwa hoololohe. GEO. VANEKOUVA.

                Kapena o ka moku o ka Moi o Beritania, o Discovery, ma ke awa o Toe Yah, Owhyhee Maraki 2, 1794.

 

HELU 13.

Kope o ka Palapala a ka Moi Kamehameha I, aia no me ka mea nona ka inoa malalo.

                " I ka Moi kapu loa, o George III, no na Aupuni Hui o Beritania Nui, a i Moi no ko Hawaii Pae Aina, ka mea nana e kokua i ka pule, ia mea aku ia mea aku."

                " KAIKAINA :—O makou, o Kamehameha, Moi o ko Hawaii Pae Aina, me ka manao e kokua i na moku o na kanaka o ka Moi o Beritania, e hele mai ana ma keia moana, a ua hoounaia e makou he wahi palapala. Ua kakauia keia palapala i hoounaia ma ka la 3 o Maraki, 1810, a ua hoouna pu ia hoi me kekahi aahu hulumanu no ka Moi George III. Ua pane mai o Lord Liverpool, ke Kuhina no ko na aina e no ia wa, ma ka la 30 o Aperila, 1814, ma ka lima o Kapena Spencer, ma ka moku i kapaia o Duke of Portland, i ka Moi; a mahope iho oia hoounaia ana, ua haawiia mai e Timoree (Kaimualii,) ka Moi o Atooi, (Kauai) i kona mokupuni. Nolaila, ua lilo ia makou keia mau Pae Aina a pau. Eia kekahi, ma ko makou ano kupa ia oe e ka Moi, ke makemake nei makou i wahi sila ame ona mau hoailona mai Beritania mai, i mea e malu ai ko makou mau moku ma keia moana. Me kuu makemake e loihi a e oluolu kou noho alii ana e ka Moi. Ke kakau nei au i kuu inoa, kou kaikaina.

TAMAAHMAAH (KAMEHAMEHA I.)

Ooahoo, (Oahu) Augate 6, 1810."

HELU 14.

Ke kauwahi o ka Palapala a Lord Liverpool ma ka la 30 o Aperila, 1812, e pane ana i ka Palapala a ka Moi Kamehameha I, o ka la 3 o Maraki, 1810.

                " Ma ke kauohaia mai o ka mea kiekie ia'u, (ua pono ole hoi ka naauao o ka Moi, Greorge III ma ia manawa, nolaila, ua hooliloia ke aupuni ma na lima o ka mea kiekie ke kahu aupuni,) e hai aku ia oe i kona makemake mau i ka pomaikai o ko Hawaii Pae Aina, a ua kauohaia oia i kona mau kapena manuwa a pau e hoomalu pono i kou mau moku kalepa, a i na moku o kou poe kanaka paha.

                Ua lana ka manao o ka mea kiekie e pakele ana kou mau pae aina i na ino, no ka mea, ua lanakila oia maluna o kona poe enemi a pau ma kela wahi keia wahi."

J. H. KANEPUU.

Iwilei, Kapalama, Ian. 2, 1864.