Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 3, 16 January 1864 — Page 2
Ka Nupepa Kuokoa.
na mea o kela ao mahope ka nui, ua manao au, he hookahi hapa haneri paha o na halawai pule i ao iki ia ma ia ano iloko o keia mau makahiki he kanaha a kea, a he oleloa aku hoi maloko o na halekula. A nolaila, aole i hoomahuiia na kanaka ma na hana i pili i ke aloha a me ka imi i mahuahua ka Lahui Hawaii, a o ke kumu ia o ka malama pono ole o na makua i na keiki, a e hookuu wale ana a loaa i na mai ino, a hoolaha ma o a ma o.
I na paha hanaia i Kanawai oolea, a kohoia i luna e nana e makaikai aku i ka hooko ana, a i hooko ole, a hoopili ke Kanawai ia ia, ua manao au, oia kekahi kumu pono no ka oomahuahua i ka lahui.
O ka hoomaemae i ka noho ana, a me ka hookaawale i na ohana kinikini ma ka hale hookahi, he mea e pono ai ka noho ana, a he pono kela Luna a makaikai aku i na hale, a me na ohana, a e ike i ko lakou noho ana, a nolaila, o ka hoopau i ka Auhau no na kahiko hale ka mea kokua i ka noho maemae ana o na hale.
O ka hoololi ana i ke oki mare imua wale no o ka Aha Kiekie, me ka hoopau i kekahi mau kumu no ke oki i keia manawa, me ka hoomahuahua i ka koina, a me ka ae e mare na aoao elua kekahi mea e kokua mai i ke ola o ka lahui.
O ka hooponopono hou i na Kanawai no ka poe mare, a no ka haalele ana, hookaawale ana oia kekahi mea e kupono e hoomahuahua i ka lahui.
O ka kau i kanawai maluna o na makua no ka hookuu wale a no ka malama pono ole i na keiki a hele wale ma kauhale, a ma na alanui.
O ka hoonoho i kahukula makaala, a i kumu hoolohe i ke ao ia e ke kahukula no ke ao ana i na keiki me ka papa i na mea lealea a himeni ano kolohe a me na olelo ino e hoala ana i ke kuko ino iloko o ka naau.
O ka hoopai i ka poe hoowalewale a kokua i na kaikamahine i ike ole i ke kane a me ka hoolaka ana i ka poe palaualelo, a me na apana Auhau me ka hoemi iki i ka uku he ano kupono ia no ka hoemi ana i kekahi lilo, a o ka haawi i mau Dala no na alanui ma ka wehe ana i alanui ma kekahi wahi i pono ka mahiai, he mea maikai loa ia e kokua i ke aupuni.
Aole paha e pau i keia manawa ka olelo no na mea kupono a ka Ahaolelo e hana'i.
Kaumaha pinepine ko'u naau i ka nana ana no ka malama pono ole ia o na keiki, no na kuma, na lunakula, na kahu, ame na makua ka hewa, he mea lapuwale na mele i ao ia, he mea hoonioni i ka manao kolohe iloko o ia poe.
He mau paha ia. E noonoo pono ia no nae.
JOHN W. HALEAKALA KAUWAHI.
Lahaina, Ian. 11, 1860.
No ka hookuu ana i ka Aie
ONA HOAHANAU O KA EKALESIA MA EWA
E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :
E oluolu oe a me kou Luna Hooponopono e hookomo i keia manao malalo iho.
Ua waiho mai o Rev. S. Kahoohalahala i ka Palapala hookuu o ka Aie o na hoahanau ma ka Ekalesia ma Ewa nei ma ko'u lima, a eia malalo iho kana mau olelo.
" I na hoahanau o ka Ekalesia ma Ewa, aloha oukou. Owau ma ko'u ano kahu Ekalesia mamuli o ke kuka pu ana me Rev. J. Bicknell, ua hiki mai ka makahiki Jubile no oukou, e hookuu aku i ke koena Aie o keia Ekalesia, aole e manao hou aku ia mea. Me ka mahalo.
REV. S. KAHOOHALAHALA."
Mahope iho o ka heluhelu ana nai o Rev. J, Bicknell i ka palapala hookuu Aie o ka Ekalesia o Kristo ma Ewa nei, ua hooholoia, e hoolahaia ia palapala ma ke Kuokoa, i lohe na hoahanau a pau i ka wehe ia ana o keia pilikia o lakou, nolaila, e ae oluolu mai oe, e ke Kilohana e hookomo iho i keia wahi ukana ma kou mau kolamu.
Me ke aloha. N. NAHEANA.
Luna Puukuu o ka Ekalesia o Ewa.
Waiawa, Ewa, Ianuarit 11, 1864.
Ka La Kuokoa o Hawaii nei.
Ua mau ka malama ia ana o keia la, a loaa mai ia kakou ka 20 o na makahiki o ke Kuokoa ana, nolaila, aole no e poino ana keia la, a hiki i na hanauna mahope 'ku. Nolaila, eia mai ka moolelo o na mea i hana ia e makou i ua la la.
Ua hookumu iho o Pakana i ahaaina nui ma Lihue, a ma ka nana ana i na ouli o na mea i hoomakaukau ia, ua lako kupono ka lehulehu i na mea ai; ua ai ia na mea i kupono i ke kanaka Hawaii ke ai, ua hoomaka ka ai ana ma ka hora 10, a mahope hoomaka ka hele ana i ka holo lio, ma ko makou hiki ana ma kekahi wahi, aia hoi, e hoomakaukau ana o Kaloheaulani e hakaka me laahu, he kanaka no Kona, a no ke keakea ia e kahi makai o Ulakoheo, aole i hakaka.
O Pomaikai kekahi mea i hoomakaukau ahaaina nana, a ma ka nana, ua kupono oia i ka ai ana, a he poe e ae no kekahi i hoomakaukau ahaaina, a no ke komo ole ma ka papa o na hana i kupono ma ia la, aole pono e hai'ku.
Ua maikai na hana ma ia la, aole haunaele, ua hooholo lio wale no a hiki i ka nalo ana 'ku o ka la i Lehua, a o ka pau no ia. E mau 'ku ka hoomanaoia p keia la, a hiki i na la hope. Ke hoi nei ko oukou hoa e pukui i ke anu o Waimea. Z. P. PINK.
Waimea, Hawaii. Augake, 6,1863.
E LOHE OUKOU!
E LOHE OUKOU e ka poe a pau i lokomaikai ma ka hookaa mua ana no ka Nupepa Kuokoa Buke III., i na dala auhau o kona ola; ke mahalo aku nei makou ia oukou a pau. a ua hoopili paa iho makou ia mau manao mahalo, iloko o ka iho a me ka papa-ku o ko makou puuwai Aloha Lahui Hawaii. A ia oukou hoi e ka poe i makemake e lawe i ka pepa, me ka makaukau ole i ke dala e hookaa pau mai ai i kona auhau, ke haiia aku nei ia oukou, e loaa no ka pepa mai ka HELU MUA mai o ka Buke III., i na wa a pau, a oukou e makemake ai e kii mai me ke dala. E wiki a e eleu mai nae oukou.
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, IANUARI 16, 1864.
No Ke Alo Alii.
Ka olelo aloha a ka Moi i ko laua mau kanaka ponoi, i na Hulumanu, ma ka la 12 o Ianuari, M. H. 1864, hora 12 awakea. He naau i piha i ke aloha i kona lahui, he manao i ka maluhia a me ka pomaikai o ka lehulehu. He leo aloha, he kauoha oiaio. He olelo haahaa, e kauoha ana ia lakou, a a kakou a pau,—E nana ka Moi i ke kanaka, e nana ke kanaka i ka Moi.
HALE ALII IOLANI. )
HONOLULU, IAN. 12, 1864. )
E NA HULUMANU :
" Ua kahea aku au ia oukou e lohe i ka'u mau olelo. Iloko o ke akamai a me ka lokomaikai o ka Mea Mana Loa ; ua lawe aku oia i ko kakou Moi aloha, ia Alexander Kalanikualiholiho, Makaoiouli, Kunuiakea, Kukailimoku Kamehameha IV, aia me ia.
" He keiki oia na oukou, he hanai oia na ke kaikunane, he hanai hoi au na ke kaikuahine, malaila paha, lilo au i keiki na oukou. " E like me ko oukou noho ana malalo o ka Moi i hala aku nei, pela no kakou e noho like ai. E nana aku no au ia oukou, a e nana mai hoi oukou ia'u.
" Ke lawe nei au i kekahi poe o oukou i poe Koa Pualu, e like me ka hana ana mamua. Ua lana ko'u manao i ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, e loaa mai kau wahi pomaikai iki no ka poe e kupono ana ke komo iloko o ka Puali koa Hulumanu.
E malu kakou i ka pono o ke Akua Mana Loa.
KAMEHAMEHA R."
O keia mau huaolelo alii i hoopukaia maluna ae nei, ua kukonukonu no ia iloko o ke aloha kanaka, ame ka makemake no hoi o ka Lani nana ia mau olelo e hoohui i kona noho ana, me ka manao lokahi, me na kanaka kupono ke noho iloko o kana mau hana pili kino. He mau olelo alii hoalohaloha io keia, a he mau olelo no hoi i aponoia, a i hiipoiia e ka poe aloha alii oiaio a pau, mai ka loa ame ka laula o ka aina. He oiaio no, ua kamolamola loa ka malamaia ana o na 'Lii iloko o ke kowa pokole o ka wa i hala iho nei—aohe haiamu nui ae o na poe Hulumanu i ke Alo Alii, a o ke kumu o ia hui nui ole ana ilaila, aole no makou i ike lea ; me he mea la nae, o ke kumu nui o ka hoopipili ole ana'e o ua poe la iloko o ka wa i hala'e, no ko lakou hoolako oleia i na mea e maikai ai ko lakou mau kino imua o ke Alii. A no ko makou manao ana, o ka malama ana i ke kino o ka Moi, oia ka hana mua loa e pono ai i na Ahaolelo a pau ke hoomaopopo, nolaila, ke manaopaa nei makou, e hoomaopopo ana ka Ahaolelo e hiki mai ana, i na mea a pau nana e keakea nei, i ke kanaka aloha alli, i ka malama ana i kana alii, a i hiki ai hoi ia ia (Hulumanu) ke malama me ka maemae, ame ke ku io i ka hanohano kupono i na pua a Kamehameha.
Ua nui wale no ka hoopakaawiliia ana o ka oihana kiai kino a ka Moi, iloko o na kau Ahaolelo i hala, ua nui a manuanua wale na Bila Haawina no ka Oihana Koa, i hoopaapaa nui ia, hoole ia, kue nui loa ia, a oleloia he hoopoho dala wale iho no; aka, ke hoomaikai nei nae makou i ka inoa o ka mea mana loa Ikealeia, i ka hiki ia makou ke olelo ae, o ua poe la nana i kue, a i hoopaapaa ka Haawina dala no ka oihana koa, he poe i hoouhi ia lakou iho i ka aahu hookamani o ke aloha alii, oiai malalo iho o ua aahu la kahi i noho ai o ka manao huahu-a, ame na manao oino kuloko e ae. O ka poe e aahu ana i ua uhi hookamani la, o lakou no hai alakai hewa aku i ka poe i kanuhia e ka manao aloha alii, a ua hookomo puia ia poe iloko o ka puulu hookahi.
Olelo noi no kekahi poe, " heaha ka pono oia poe koa ?" A o kekahi poe; ua olelo iho, "owai ka mea nana e kii mai e kaua ?" a me na olelo ano ikeole e ae he nui wale.
Pehea la ke ano o ke Alii ia poe ? He mea ole ka paha ka hanohano alii ia lakou ? He mea ole ka paha ka malama ana i ka maluhia o ka noho ana o na 'Lii ame na makaainana
o ka Moi ? E i mai paha auanei kahi poe, " no ka inoa wale iho no paha ia mea, aole no ka manaoia e ulu mai ana ka pomaikai." Ka ! Ina pela ka manao o kekahi poe o makou, alaila, e aho ia poe ke hoomaopopo i na olelo akamai a Shakespeare, oia hoi, " O ka mea e aihue i ko'u eke dala, ua aihue oia i ka opala; aka, o ka mea e aihue i kuu inoa maikai, ua lawe oia i ka mea i hoowaiwai ole ia ia, a i hoilihune io mai hoi ia'u." Pela ka poe e hooikaika nei e hooemiia ka hanohano o ko ka Moi noho ana, ma ke kue nui ana i ka haawina no na koa.
NA MEA HOU O HAWAII NEI.
E HOOMAOPOPO.—E pono i ka poe a pau ke heluhelu hoomaopopo i ka palapala loihi a Hon. J. W. H. Kauwahi, i paiia ma ka aoao mua o ka pepa o keia ia.
BUKE HOOPAA MANAWA.—Aole o kanamai ka nui, o na Buke Hoopaa Manawa, ma ka Hale Kuai Buke o Mr. H. M. Wini. O na buke, ua pai pu ia me ka Alemanaka, a me na la no hoi a pau o ka pule ; he mea kupono loa ia no ka malama ana i na mea a ke kino e hana'i i kela a me keia la. E hele mai no e makaikai no oukou iho.
KO KAKOU HOA O KALAPONI.—Ua oluolu nui makou i ka hoike aku i na makamaka o keia pepa, a me ka poe no a pau, i ka hoi ana mai nei o Dr. Gulick, (Kauka Kulika,) mai kona huakai hele ma ka mokuaina o Kalaponi. Ua nui ko kakou aie ia ia, no kona hana lokomaikai nui ana mai ia kakou, e like me ka hana lokomaikai mau a kona mau makua, i ko keia Aupuni ma kona wa pouli, pela no hoi ko Kauka Kulika aloha ia kakou, ma kona kokua nui ana me ka hoopakele ana i ke ola hala ole o kekahi kanaka Hawaii, nona ka inoa o Kaheleiki. Nolaila, aia me ia ko makou aloha nui.
PILI KINO.—Ua hoi mai nei ko kakou hoa o J. W. Aukina Esq., mai Bosetona, Amerika Huipuia mai, ma ka moku Cometa mai nei, a e oluolu no paha kona poe makamaka i ka lohe aku, ua maikai no kona ola, a me ke ola o kona ohana. Ke noho nei no oia ma kona Keena Loio maluna o ka Hale Leta ma Honolulu. Ua hoi pu mai me ia kela kanaka o Maui ka inoa; ua hopuia oia iluna o kekahi moku aloalo kauwa kuapaa mai Aferika, a ua hoopaahaoia he 471 la, a ua laweia oia i hoike no ke Aupuni, a ma ka pololei o kana mau olelo, a me kona ike ole maoli no hoi i ka holo o ka moku i ke kuai nika i Aferika, nolaila, ua hookuu ia oia, me ka uku mai o ke Aupuni ia ia i na dala he $471 OO, no ka hoopaahao ana ia ia ma kona ano hoike, a o ka mea nona ka moku, ua hoopaiia he eha (4) makahiki ma ka hana oolea. O A. F. Judd, (keiki a Kauka G. P. Judd,) ka mea nana i unuhi olelo no kana mau olelo hoike. Ua oluolu loa ka malama ana o ke Aupuni ia ia.
HE KEAKA ANO HOU.—Ua hoike uuku aku makou no kekahi poe Hana Keaka Hou i hiki mai nei ma Honolulu nei, a ke hana nei lakou ma ka Hale Keaka Alii, ma ke kihi o ke Alanui Hotele ame ke Alanui Alakea. O ke ano nui o ka hana a keia poe, o ka hoikeike i na kii o ke ano o na kaua i hooukaia iloko o keia au kaua weliweli ma Amerika Huipuia. O kekahi o na kii i hoikeia ma ke Kuokoa nei, ua hoike pu ia malaila, a me ka wehewehe pu ia mai nohoi o ke ano. O ke kii o ke kaua moana weliweli mawaena o ka moku hao Monita o ka Akau, a me ka moku kipi Marimaka, ua hoike maopopo loa ia ma ke kaua maoli ana mai a ua mau moku nei. E Hana Keaka ana lakou ma ka auina la o keia la (Poaono, Ian. 16,) ma ka hora elua e weheia'i ka puka komo, a e hoomaka ka hana ana ma ka hapalua o ka hora elua. He hapaha ka uku no na keiki liilii, a he hapalua ko na kanaka makua. Ma ka po o ka Poakahi, e hana keaka hou ana no, a ua hoolimalimaia kekahi keiki kupa o ka aina i akamai loa i ka unuhi ma ka olelo Enelani ame ka olelo Hawaii; a nolaila, e hoakaka pono ia mai ana ke ano o na mea a pau e hanaia ana ma ia po. E hele ae no oukou e na makamaka, i ikemaka oukou i keia mau hana kupanaha. A ka Poakolu ae nei no hoi ua poe nei i Kapalakiko.
HE HOOMANAO WALE NO.—E like me ka mea i hoikeia e makou i ka pule i hala iho nei, no ka hoolewa ana i ke kino kupapau, o ka Mea Aloha nui ia Edward Alexander Ragsdale (Ailuene,) pela no i hookoia'i. Ua laweia mai ke kino kupapau, mai ka hale noho mai o kona makuahine, ma Keoneula Kapalama, ma ka hora ekolu o ke ahiahi, a ua hele pu mailaila mai, na poe i pilipono i he kupapau ; a, ma ka hora 3 ame ka hapa; hiki ma ka Halepule ma Polelewa. Malaila kahi i haiamu ai o ka lehulehu—ka poe hanohano—ame ka poe o na ano hana a pau, i akoakoa ae malaila, me ka manao e hele iloko o ka huakai hoolewa. I ke komo ana o ka pahu kupapau iloko o ka Halepule, a mahope iho o ka himeni, ame ka pule ana, hoopuka mai ka Rev. S. C. Damon, i kekahi mau olelo e pili ana ike ano o ka mea i make, ame na olelo hoalohaloha no hoi, no ka Ohana Ona, ame kona mea nana i malama mai ka wa opiopio, oia hoi o Kapena James Smith o ka moku Kometa. A maloko o ka haiolelo ana a ua Kahunapule maikai la, ua hai mai oia i ka pono, o ka hoomakaukau mua ana o ke kanaka ia ia iho; no ka mea, aohe maopopo o ko ke Akua wa e kii mai a'i ia ia. Ua ku no na olelo a pau i ke ano o ke ao Karistiano ana. Mahope iho oia, hookauia ke kupapau iluna o ke kaa, a laweia i kahi kanu kupapau ma Maemae. He hoolewa nui loa kona, ua ane hiki ka nui o na kaa i ke kanaha, a ua nui no hoi ka poe helewawae, ame ka poe ma na Lio. O ka hoolewa nui hookahi keia i ikeia ma Honolulu nei, o ka poe o ke kulana kulike me ko ka mea make. A no ia mea, ua like keia hoike ana mai a ka lehulehu hanohano i ko lakou mahalo i ka poe hanapono o na kulana a pau, me he leo e o ana mai ka luakupapau moi, me ka i mai, " E hoopono, e hoohaahaa, a e hana aku i ka maikai i ka poe a pau, alaila, e hoolaka no ke kanaka ilihune i hana ia mea, i kona wa e ola ana, a i kona wa e make ai, i na makamaka lehulehu wale."
He kanaka hapahaole oia, a ua ala mai no ka poe a pau o kona koko, e lawelawe, me ke kokua i ka ohana i hookaumaha hohonuia me ka hoonana i na hora luuluu o ko lakou noho u ana, me ka minamina pau ole, no ko lakou hoahanau i hoi aku nei i ka hopena mau o ke ao nei. Aka, e hooluoluia paha ka ohana i hooneleia i ke keiki a me ka hoahanau, ma ka haliu ana ae i na olelo a ke kanaka o ke Akua, " Ua haawi mai ke Akua, a ua lawe aku ke Akua, e hoomaikaiia ka inoa o ke Akua."
Ke Koho Balota ma Maui.
Ma ka Apana o Lahaina, Maui, ua kohoia o J. W. H. Kauwahi, a me Hanemo, a penei ke ano o ke koho ana :
Balota.
J. W. H. Kauwahi,..........................492—Kohoia.
Hanemo,.................................374 "
D. D. Baldwin,.............................212
Kahaulelio.............................234
J. H. Kaiheekai,...........................121
J. Boehle,................................. 75
Kawelo.................................... 83
John Baker,............................... 5
1597
Ua kohoia o Noa Kepoikai, i Lunamakainana no ka Apana o Wailuku, Maui, a penei no ke koho ana :
Balota.
Noa Kepoikai,................................501—Kohoia.
J. W. Alexander,.............................172
H. Kuihelani,................................171
C. K. Nuuhiwa,...............................147
991
O Mr. J. A. Nahaku, kai kohoia i Lunamakaainana no ka Apana o Kaanapali, a eia iho malalo ke ano o ke koho ana:
Balota.
J. A. Nahaku,...........................113—Kohoia.
J. H. Moku,................................47
S. W. Kapule................................31
John Baker,................................. 8
M. Kalua,................................... 2
201
Ua kohoia mai nei o Mr. W. Humphreys Uwelealea, i Lunamakaainana no ka Apana o Makawao, a o Mr. Kahananui, ko Hana.
No KOHALA, HAWAII.
O Mr. J. W. Austin (Aukina) Eqs., kai kohoia, a penei ke ano o ke koho ana :
Balota.
James W. Austin,............................320-Kohoia.
Makaala.....................................61
Papaua,................................... 42
Koho,....................................... 34
Scattering,................................... 1
464
Paea pau i ke ahi e !
Ma ka la 10 o Ianuari nei, he la Sabati ia ; mawaena paha o ka hora umi a me ka hora umikumamakahi, pau iho la kekahi mau hale ekolu o Nowelo i ke ahi; ma Kalauwao, Ewa, ka aina kai ula i ka lepo. He hale maikai kekahi, ua Ikaboda nae ia maikai, no ka mea, ua lawe aku ke ahi i kekahi mau mea i manao ia me ka minamina; a ua koe hoi kekahi, mamuli o ka ikaika o kekahi poe iloko o ka wa e a ana ke ahi; a hookahi nae kanaka i nui ka poino, o Paniolo ka inoa, pela kana olelo mai.
O ke kumu o ka pau ana o keia mau hale i ke ahi, he wahi keiki uuku malalo paha o na makahiki ewalu ; o Pahuaniani ka inoa. Aole nae i ike ka lehulehu i ka wa i hoomaka'i keia pau ana, o kela keiki uuku wale no. Nolaila, e o'u mau makamaka mai Hawaii a Niihau, ka poe e noho ana iloko o na hale maikai i oi ae mamua o keia ; e pono e makaala, o poho auanei ka luhi, a lilo i mea kaumaha na ka naau, a kalele ae na lima i ka lae, alaila, olomana ka puu nana'i, i ka mea o ka hana pono ole o na keiki liilii a kakou, oia paha na muli o Kaululaau, kela ahi-ka nana, a he-ia pai ole hoi o ka malu ulu o Lele ; ana i kapili ai i ka maka o na Akua o Lanai i ka papa kepau linalina, wahi a ko kakou makamaka o W. N. Pualewa, i hoike ai malako o ka Buke 2 o ko kakou nupepa maikai; e naue hoolailai nei ma na palena kai o keia Aupuni, ka mea hoi a kekahi poe o kakou e hoowahawaha nei. Nolaila, he pono ia kakou e lawe nui i ka Nupepa Kuokoa, i hoomanawanui mai hoi ko kakou Luna Hooponopono i ka hai mai i na mea hou o na aina e; a pela kakou e ike lea'i i na mea maikai mai ona mai, me ka hakaliaole, no ka mea, ua hooko ae hoi kakou i kona makemake, i na pela ea, alaila, e hoi ae ko Kalihi keiki na ahiahi, ke wena mai la ka liula iluna o Kapuka'ki, oiai hoi e lawe aku ana o P. Kanoa i na wahi liula 'la a kau aku i Lehua, e aloha ae e ka nupepa a makou a me kou Luna Hooponopono hoi kekahi
D. W. P. KAHANANUI.
Kalenakuekue, Kalihi, Ianuari, 12, 1863.
KA NU HOU!
Aohe he nui o na manawa i hiki kupinai mai ai o na mea hou i ka wa hookahi, e like mai nei me na nu hou i hiki mai nei maluna o ka Eldridge, Cometa a me ka moku kialua, Hallie Jackson. He malama okoa, ka manawa i hoikeia ma na pepa i hiki mai nei, oia hoi mai ka la 26 o Novemaba, a hiki i ka la 25 o Dekemaba. O ke kaua, a me na olelo kaua, ke ulu nui mai nei ia ma na wahi a pau o ka honua, a me he mea la no hoi, he puiwa ole ke hooliloia keia makahiki 1864, i makahiki koko nui loa no ka honua nei a pau. Ua puka ae ka leo hooho kaua mawaena o Geremania a me Denemaka, a ua hookui aku la paha na mea kaua, mamua aku o keia wa a makou e kakau nei. A ma keia kaua ana mawaena o keia mau aupuni, me he mea la, e hiki ole ana ia Rusia, Farani, a me Enelani, ke aua ia lakou iho, mai ke kauoia ana, e komo iloko o keia kaua ana, a ina lakou e komo, alaila, o ka wa iho la no ia e puoho ae ai ke ahi nui o ke kaua ana ma Europa a puni. O keia mau kaua hoi auanei ma Europa, o ke kauahuliamahi ma Amerika Huipuia, ke kaua ma Mesiko, o ka hihia o na aupuni e me Iapana, a me ka lohe hoi i hiki mai nei nei no ke ala hou mai o ke kaua kipi ma Inia. Aka nae hoi, malia paha aole e hookaumaha loa ana ka pilikia no keia mau kaua ma na wahi lehulehu wale o ka honua, e like me ka mea e noonoo wale ia nei i keia manawa ; aka, hookahi nae mea i maopopo, a i ikemaka ia, oia hoi, ua mama wale no ka ho-a-a ana i ke ahi o ke kipi ana ; aka, he mea kaumaha a weliweli hoi ka hoopio ana. I ka huli ana'e e kiei aku ia Amerika Hupuia, ua ikea iho, o ke ano nui no o na mea e hanaia nei malaila iloko mai nei o keia manawa kowa a kakou i lohe mua ole mai ai, ke pili wale la no i ka pomaikai o ke aupuni, ame ka ane aku no hoi e hoi hou ae ka noho maluhia ana o ke aupuni e like me kona wa kahiko, ame ka hoano e ia nae o ke ano o ka noho aupuni ana, me ka hoike maopopo ole ia mai o ua ano hou la o ka noho aupuni ana. Aka, hookahi nae kahua maopopo a ua ano hou ae i ei, i ka noho ana o ke Aupuni Amerika ; oia hoi ka hoopau loa i ka noho ana hookauwa kuapau ana. Ma keia ano hou o ka noho ana, ua maopopo lea, e pau loa ana ka mana o ka poe mea kauwa kuapaa o ka Hema, a e ano hou ana no ko ka Hema noho ana.
O ka olelo kuahaua a ka Paresidena Linekona, e kala ana i ka hala o ka poe a pau i pili ma ka aoao kipi, koe na 'Lii kipi, ua pili no ia i ka hoopomaikai mai i ke aupuni, a e lilo ana no ia i mea e hoomaliuliu mai ana i na poe a pau o ka Hema, no ka mea, ke hoohamamaia mai nei ka puka no lakou e ike iho ai i ka oi o ka pomaikai o ko lakou hoi hou ana mai iloko o ke aupuni me ke kala ia o ko lakou hewa nui o ke kipi ana; a i ko lakou ike maopopo ana iho i ke ano o ko lakou hookaumahaia ana e na 'Lii kipi, he mea maopopo no e hoi hou ana lakou iloko o ka hui kahiko.
Aole no i nui ka loli ana o ke kulana koa ma Vereginia, iloko o ka malama o Dekemaba iho nei. Oia mau no o ke ano o ke kaua ana o na puali oia mokuaina, e like me na mea a kakou no e lohe mau mai nei mailaila mai, mai ka wa kinohou mai no o keia kipi ana. I ka wa e hele aku ai ka puali koa aupuni e hoouka i na koa kipi, emi hope aku no lakou me ka loohia pu ia aku no o ka poino, a pela no hoi na koa aupuni i ka wa e kii ia mai ai e hoouka e na kipi. Ua hoikeia mai, ua like loa ka nui o na koa o na puali hoouka a elua. A ma ka la 20 iho nei o Dekemaba, ua hoomoana ua mau puali koa la iloko o ko laua mau wahi hoomaha hooilo, aia ko Gen. Lee puali ma ka aoao hema o ka muliwai Rapidana, a o ko Gen. Meade hoi, aia ma ka aoao akau, oia muliwai no. Aka hoi, ma na mea hope i loheia mai nei ma ka moku kialua Hallie Jackson, no ko Gen. Lee hoopuipuiia ana'e e ka puali koa o Gen. Longstreet, i hoi mai nei mai Nokevili mai, ua a-e aku la oia ma ka aoao akau o ka muliwai Rapidana, a ke hoouka aku nei ia Gen. Meade, a ke emi hope aku la oia i Wasinetona.
O ka moolelo o ko Gen. Averill hele ana aku ma ke awaawa o ka Senadoa a hiki i kahi i kapaia o Salema, i ikea iho nei, ma na nu hope loa i hiki mai ma ka moku Hallie Jackson, oia kekahi o na hana koa hiwahiwa loa i hanaia iloko o keia au kaua. I mea e maopopo ai ke koa ana, nolaila, e hoakakaia aku kahi ana i hoomaka ai i kana huakai kaulana. Ma Winchester kahi ana i hoomaka ai e hele mai, a malaila oia i komo aku ai maloko o ke awaawa o ka Rapahanoka, a mailaila aku a hiki i ka huina o ke alanui kaamahu o Tenesi ame Vereginia, ma Salema, e waiho ana ia wahi he kanaha mile ma ke komohana o Lynchburg, a he 150 mile hoi mai Winchester mai. O keia komo koa ana, ina o ka oiaio kana i olelo ai, alaila, ua like loa me ke komo kaulana ana a Grierson iloko o Misisipi.
O na mea o Kaletona mai, ua hiki mai no ka lono, e hiki ana i ka la 18 o Dekemaba. Ke hoomau nei no o Gen. Gilmore o ka Akau, i ke kipu ana aku i ke kulanakauhale o Kaletona, me na poka poha nui, he eha (4,) mile ka loa o kahi o kana mau poka e hoolele aku nei, mai kahi kaulana ana e noho nei i kapaia o ke " Swamp Angel," ana i kukulu iho nei a puni o Cuminings Point. Aole no he hoike mai o na nupepa o Kaletona, i ka poino ona o ke kulanakauhale : aka, ma ka ma i-i ana iho nae i na mea i hoikeia mai e na pepa o Kaletona, ua ikea iho ka pau pinepine ana o kekahi o na wahi o ke kulanakauhale i ke ahi, i a-a ia noloko mai o na poka o na pa a Gen. Gilmore, a ua ikea no hoi, he ahi Helena kekahi i hookomoia iloko o ka poka poha a ka poe o ka Akau ; no ka mea, ua a-a ua ahi la, he 15 minute mahope iho o ka haule ana aku i kahi i kiia'ku ai. O ka mea i loheia mai mamua aku nei, no ke poho ana o ka mokuhao nui o ke aupuni, o Ironsides, ua hoole loa ia ka oiaio o ia mea.
O na mea o ke Komohana mai nei, ua pili loa no ia i ka hooluolu mai i ka manao o ka poe pili aupuni a pau, no ka mea, ua holo ka hana a ka puali koa aupuni, ma na mokuaina Komohana.
Ua hooukaia'e e Gen. Grant, Hooker, Thomas, a me kekahi mau Generala e ae, na pualikoa puukani malalo o Gen. Bragg ma Katanuga, ma ka la 23 ame 24 o Novemaba iho nei, a ua lanakila nui loa lakou maluna o na puali koa o Bragg, a ua alualu hele ia'ku ua poe kipi nei a hiki i kahi i kapaia o Dalatona, iloko o ka mokuaina o Geogia, he 20 mile o ia wahi mai Katanuga aku. He keu keia o ke pio nui o na kipi, a he lanakila nui hoi no ke aupuni. No ia poino nui i haulehia mai iluna o na poe kipi ma ua wahi la, nolaila, ua hoopauia o Gen. Bragg, a ua hoonohoia o Gen. Johnston, ka mea i noho mua iho nei ina Mobile, i mea e noho maluna o na koa o Bragg. No ka nui loa o ka lanakila o ua puali koa aupuni, nolaila, ua hoopuka'e ka Peresidena he olelo kuahaua, e hoalohaloha ana i ka lehulehu a me ke Aupuni Hui. Pela no hoi ma ke Komohana o Tekasa, ke pulumiia nei na mea a pau e alai mai ana i ka hele ana a na puali koa aupuni, a i ke komo ana'ku a Gen. Banks a me kona mau koa iloko o ka mokuaina o Tekasa, ke hooho leo nuiia mai nei me ka hauoli a me ka olioli nui no hoi, e na kamaaina pili aupuni a pau, a me he mea la no, oia poe no ka hapanui o na kanaka o ia wahi. A ua manaoia no, ina e kaawale ae ia aina, mai ka mana aku o na kipi, alaila, e hiki ana no i na kanaka ponoi o ka aina ke malama i kona maluhia.
A pela no hoi ma ka mokuaina o Akansasa, a me he mea la, ina e pau na Luna Kipi i ke kipakuia mailoko aku o ua mau mokuaina la, alaila, e hana ana no na kamaaina o ia mau wahi i wahi e hiki ai ke komo hou a noho malalo o ka eheu maluhia nui o Amerika Huipuia.
Aka, o ka nu hou maikai loa paha i hiki mai nei, oia no ke ano kaumaha luuluu o na Luna Kipi, pela ke ano ma ka nana ana iho i ka Jeff. Davisa olelo hoike imua o ka Ahaolelo o ka Hema, ua hoike aku oia i ka nui o ka pilikia i loohia mai i na Moku Hui o ka Hema, no ka nele i ke koa, ke dala, a me ka pii nui ae o ka aie, a me ka loaa ole mai o ke aloha ia e na aupuni o Europa, nolaila, me he mea la ke naue aku nei na kipi i ka auwaha poho, kaulana a lakou i kaena mai ai. Malia paha e loihi iki aku ana no ko lakou hoomau ana i keia kaua ; aka, o ka hopena nae ua maopopo loa. oia no ka hoi hou ana o ke aupuni e like me kona noho mua ana.
O kekahi o na mea hou mai nei o Europa