Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 3, 16 January 1864 — Page 3
Ka Nupepa Kuokoa.
he ano nui no, a ma ka ike ana iho i na palapala i hiki mai nei i kekahi poe oonei, ua hoomaka wai ke ao naulu o ke kaua mawaena o Denemaka, Norewai, a me Suedena, kue i na aupuni o Geremania.
No Europa.
Ua kuaiia kekahi mau moku kaua mai loko mai o ke aumoku o Beritania Nui, he ekolu paha ko lakou nui, a ua manao ia, ua lilo ua mau moku nei i ka poe Kipi. Aole nae i maopopo loa ia mea.
—Hiki aku nei imua o ka Popeo Roma kekahi leta, no na moku hui aku o ka Hema, na Jeff. Davis , aole no nae i manao ia , he palapala ano Aupuni ia.
—Ua kukulu ia he halawai nui ma kahi i kapaia o Preston , a ua hoopukaia, a hookoia kekahi mau Olelo hooholo e pili ana i ke apono mau loa aku i ka noho ku i ka wa ana o ke Aupuni o Enelani, me ke komo ole aku iloko o ke kaua huliamahi ma Amerika Huipuia.
—Ua hooholo iho na Loio Aupuni o Enelani, ua hopu Kanawai ole ia ka moku Beritania Springbok, ma ke awa o Nu Ioka. A ua kauohaia o Haku Lyons e koi aku no ia mea i ke Aupuni Hui.
No HINANA A ME KINI.-—I kekahi mau mahina mamua aku nei la, ua a- a aku o Heenan (Hinana,) ko Amerika Huipuia kanaka ikaika i ka mokomoko, e hakaka me King (Kini,) ko Enelani Puukani. I keia mau la mai nei ko laua hakaka ana, no kekahi kumu pili nui, a ua lanakila loa o King, ko Beritania Eueu. He iwakaluakumamalima ku ana a laua, a i ka iwakaluakumamalima o ke ku ana a laua; ia wa i ku ai o Hinana i ka puupuu a Kini, ua like ka, ka ikaika o ua puupuu la, me he keehi ana la na ka lio, ke hele la a haki pu ka poohiwi o ua keiki la o Amerika. I ka wa nae i hoomaka iho ai o ka mokomoko, aohe i kanamai o ua mea o ka eleu o ua Hinana nei. O ka loihi o ko laua manawa i hakaka ai, mai ka mua a hiki i ke oki ana, he 31 minute.
Na Palapala.
I aha ka kakou e hana'i i ola'i ?
[No ko makou heluhelu ana i ka leta mahope iho nei, i kakauia e Patria iloko o ka nupepa Polynesian, a no ko makou ike ana iho i ke ano pili pono io o na mea i haiia ma ua leta nei, a no ka manaolana ana mai no hoi, e lilo no ia i mea e hoohamama aku ai i ka maka o na manao o ka lehulehu, ame ka poe e komo ana iloko o ka Ahaolelo, nolaila makou i lawe ae ai i keia palapala, a pai iho rna ko kakou Nupepa Kuokoa nei, i lilo ai ia mau kumu manao, i mea na ko kakou mau manao e noonoo ai. L. HOOP.]
I KA LUNA HOOPONOPONO. E!—Mai manao e hoomalamalama akuana au i kau poe heluhelu ma ka olelo ana aka ma keia poolelo, no ka mea, ina o ka hooikaika ana a na hanauna o ka poe Puritana, ame ka olelo ole ae i ka aoao hoomana kahiko o Roma, a hiki wale ilalo i ka poe hahai mamuli o Brigham Young hooikaika ana—ke hoolilo ae i ka ike iluna o ke aupuni i ka ike, i ka unuhi ana i ke ano o ia mau huaolelo, no lakou no ia hewa, a aole no hoi au e manao ae ana e hiki ana ia'u ke kokua aku ia lakou, no ka mea, owai la ke kanaka hai pololei, i hiki ke olelo ae aole lakou i hooikaika nui i loaa mai ka hooko ana, o ka hopena maikai o ke kumu o ko lakou koiia ana e hele mai, a ua hana'ku no hoi lakou ia mea, me ka maikai loa.
Aka, o ka'u e manao nei, i mea nau ame kou poe heluhelu e noonoo ai, oia hoi, " O ke ola kino o keia aupuni, ke kahea leo nui mai nei no ke kokuaia'ku." He loihi na la o kona noho u ana, a ke makemakeia nei i kahunalapaau akamai nana e hoola na kanaka, e like me ka makemakeia o na kahuna nana e hoola i ko lakou ohana.
O ka nui o na make o ka makahiki 1862, ua hiki ka helu i ka 2,496, o na hanau he 1,483, wale no. Ma ka papa helu kanaka o ka makahiki 1860, ua hoikeia mai, ua oi ae mamua o ka hapa-umikumamalua o na kanaka maoli, i a-e ae na makahiki maluna o ke kanaono. Owai ka poe nana e hoopiha i ko lakou hakahaka iloko ae o na makahiki he umi e hiki mai ana, oiai lakou e pau aku i ka make? He mea kaumaha no ka manao ana'e, he hiki no i ka poe kamaaina kahiko, ke hoomanao ae i ko lakou ike ana i kekahi mau kulanakauhale liilii i hele a piha manoanoa i na kanaka i ka wa mamua, e waiho ana i keia manawa me ka nele loa i ke kanaka ole. O kekahi mau ahupuaa ka i ka manawa he kanakolu makahiki mamua'ku nei ua loaa ka elua haneri kanaka i hele i ka hana poalua, no na'Lii, i keia wa ua ane nele loa i ke kanaka ole. O na malihini no ke kekahi, i na lakou i makemake i ka hoaiaio ana oia mau mea, ua hiki ke hoolawaia mai lakou e ka ike, ke pii ae lakou a luna o kekahi kiekiena, a mailaila'ku e kiola'i i kona mau maka, a e hoomaopoopo ae i na tansani eka aina i waiho mahi ole ia, oiai ua ike iho no ka hoailona o ka mahiai ia'na i ka wa mamua'ku nei, a e hookuu aku kakou i ua mea nei, e ninau aku i ke kanaka mua e halawai ana me ia, i kahi o ua poe mahiai nei i hele aku ai ? A e loaa mai auanei ka hana kaumaha ua pau i ka make.
O ka hoikeike ana'ku i ke kumu i hiki mai o keia poino nui, ua oi ae kahi e hiki ai mamua'e o kahi hiki i kou kowa ke haawi mai. He mea weliweli no ia kakou ka ike ana iho i ka mau no o ka make ana i keia wa, a ua kaheaia mai kakou ma ko kakou ano Karistiano, a na ko kakou ano kanaka pu ana no hoi, e imi i mea nana e hoopau ia mea.
O ka mua, he mea hiki oleno ke huna ia iho ka oiaio, ma ke kulana o keia mau mokupuni, ma ke ano wahi kalepa, i hoolakoia na aumoku, ua hookauia mai ka mai ino loa iluna o na kanaka, ke kumu nui i emi iho ai keia Lahuikanaka, a aole no e ninau ae kekahi mea no ia mea ; aka, he mea olioli wale nae, ka ike ana iho i ka emi ana'ku o na aumoku Okohola, a me ka pii ana'e hoi o ko Kalaponi maikai, no ka hookipa ana i na moku ilaila, nolaila, me he mea la e pau loa aku ana na moku Okohola mai o kakou aku nei, a ma ia mea hoi e kaawale ae ai ko kakou mau manao a pau, me ka hoolilo ma ka imi ana ma na mea ulu ae o ka opu o ka honua, ma ke ano e hiki ai ke hoomaikai i ke ola, ke hoowaiwai, a me ka hooholo mua ana i hooilina no ka kakou mau keiki.
Ma keia wahi, e ae mai ia'u e olelo ae i kekahi huaolelo hoomaikai, no ke Kanawai i hoino nui ia , ke Kanawai e hooemi ana i ka ino i loaa ma ka Hookamakama. Ua hoikeia mai ia kakou e na moolelo, o ka hewa Hookamakama he mea mau no ia, a e mau loa ana no ia, ma na kulanakauhale kahi a ke kalepa i noho ai, iloko no o ka papaia e na kanawi o ke Akua, ame na kanawai o ke kanaka. O ka wa no e ikaika loa ai ka hoopai no ua Karaima la, o ka wa ia e oi ae ai ka hana malu ana aku, aole nae he emi iki iho o ua hana hewa'la.
O ko kakou mau Kanawai, ma ke ano o ko kakou hooko ana, ua hiki ole no ke hooemi i ka hanaia ana o ua karaima la, a ua hiki ole no hoi i na kanawai o kakou i ka hooemi ana i na ino i uluhia mai noloko o ua hewa la. A no ia mea, o ke " Kanawai e hooemi ana i na ino i loaa ma ka Hookamakama," ma kona ike kumaka ana'ku i ka ino make nana e hooemi ana i keia lahui, a me ka hoolilo hoi malalo o ka mana o na Makai, ka mana e hoomalu ai i ua poe nei e hana ana ia hewa, me ke kokuaia mai e ke Kahunalapaau,
he hiki ke manaoia he Kanawai maikai kela, a ina he mau hoololi hou kekahi
i mea e hoiia'e ai ka pono o ua kanawai la, a me ka hoonui ana'e i kona hanaia ana, me ka manao e oki aku ma ka mole ponoi o ua ino la, ma na wahi a pau o ke Aupuni, e aponoia ana ia mau hana, me ke kokua nuiia no hoi e ka poe kau ahaolelo a pau, ame ka poe no hoi e hoomaopopo oiaio ana i ka pomaikai o keia aupuni iloko o ko lakou puuwai.
Mamua o ko'u kamailio hou ana'ku, he nakui ko'u e hoopau aku i ka manao kuhihewa ma ke ano no ka hookukula i kekahi mau "kulana hale liilii, ame ka apana," ke lilo ia manao i mea nana e alakai i kou pono ame kou akamai; me ka hoolilo ia mea i mea e hoowahawahaia'i e na poe heluhelu nupepa o kuaaina, no kou hoike ana'ku ma kau mau olelo, i kou ike ole i ke ano o ka noho ana o na kuaaina, a he mea kala ole ia no ia i na poe Luna Hooponopono.
O ko kakou hoa'loha ku mau o Ka Mea Hanohano (R. C. Wale,) ko kakou Kuhina o ko na aina e, ka mea hoi i hoolilo i kona ola, ame kona akamai, a ua aneane no e hiki ia kakou ke olelo ae, ua hoolilo oia i kona waiwai nui, i mea e hoopomaikaiia mai ai keia aupuni maloko nei, a ma na aina e aku no hoi, ua pono ole ia ia ke hoolilo ia mea, i mea nana e keakea i kona akamai nui i kona hookumu ana e hana i Bila Kanawai e pili ana i ka mahele ana i na kanaka ma ke ano Parishes o ka noho ana, mamua o kona hele kino ana e makaikai aku i ke ano maoli o ka waiho ana o ka aina, aole oia wale, aka, o ka ike maoli iho no i ka nui o na mea i hanaia, ame ka nui o na mea e waiho nei, me ka hana ole ia.
(Aole i pau,)
Jiure Paewaewa
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE.—Ua halawai mai au me ka manao e hoopuka aku i ko'u manao ma ke akea. I ike mai ai ka kaua mau keiki papa o ka Aina Hanau mai Hawaii a Niihau .
Eia no ia, ua Kepa ia kekahi mau keiki elua, me ka manao olaua, e holo i ke okohola; aka, ua Kepa ia e holo i Hilo, me ko laua ike ole i ko laua inoa, ua kakauia e holo i Hilo, na na jiure no i kakau i ko laua mau inoa.
Aka, he hana apiki maoli keia a na jiule, ma Honolulu nei, aole paha ma na wahi e ae o keia mau mokupuni, nolaila, ke hoike aku nei au ma ke akea, e noonoo oukou e ka poe e makemake ana e holo i ke okohola e ninau pono ia lakou, a i ole ia, i ka Ona moku no, a i ke Kapena paha. Eia keia, he poe hoopunipuni ka poe jiure. Nolaila, ua pau, ke hoi nei ko Honolulu keiki ua pa aheahe mai ka makani ma Leahi. Ke hoi nei ko ke Kaona keiki, ua uhi mai ke ano ahiahi.
P. W. K. KAUOHILO.
Honolulu . Waikiki-waena. lanuari 6, 1863.
About Christmas Day.
E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe :
Me ka lana o ko'u manao e loaa ana no ke aloha ia oe, i ka hookau ana i ka'u mau lilia o ka la hanau o ka Haku Iesu Kristo ma kahi kaawale o kou kino holookoa. No ka pohihihi wale o ka la hanau o ko kakou Haku Iesu Kristo i na Kristiano a pau e noho ana ma kela wahi keia wahi o keia ili honua ; nolaila, manao mai lakou, ua hanau ko kakou Haku i ka la 25 o Dek., oia no hoi ke kumu o ko lakou malama ana me ka hoomanao i ua la la. Aka, aole he like o ka malama ana i keia la, me ko kakou malama ana i na la nui o ke aupuni, ame ka la hanau o na Alii nui o ke ao nei; ke ki ana i na pu ame ke kau ana i na hae e welo ana i ke ahe a ka makani, ame na mea like. He alii okoa keia, o ke alii keia o ka malu, pela ka mea i hoakakaia e ke kaula e Isaia 9 : 5, " No ka mea, ua hanau e ia mai, he keiki no kakou, no kakou i haawiia mai ai, he keiki kane ; maluna o kona poohiwi ke aupuni, a e kapaia kona inoa o Kupaianaha, o Kakaolelo, o Keakuamana, o Kamakuamauloa, o Kealiiokamalu." Oia na ano o keia alii, aole like ka malama ana ia ia me ko kakou mau alii. Nolaila, ua malama iho na haumana o ke Kulanui o Lahainaluna i keia la, me ke kukulu ana i wahi ahaaina ma ua la nei ma uka o Maunahoomaha, ( Mount Retreat .)
Ka hoomakaukau ana i na meaai: Mamua aku o keia la, oia hoi ka Poaha, ua lawe e aku kekahi mau hamana elima i ka makou mea ai maluna o ka Hoki, ame ka Lio, oia hoi ka i-a ame na pai ai ewalu. I ka wanaao o ka Poalima, i ka pau ana o ko makou halawai hoomana i ke Akua ; e like me ka mea mau ma keia kula. Naue aku la makou ma ke hula loa o Maihikuli, a kokoke makou e iho i ke kahawai e hiki aku ai i ka hale o Maunahoomaha, hoolei mai la ka la i ka malamalama olinolino, ikeia aku la ka uliuli lipolipo o ka nahele, moani mai la ke ala o ka Palai; ame ka Awapuhi, a hiki makou i kahi i hoomakaukauia ai no ka ahaaina, oia hoi maloko o ka hale o Mr. Pogue ma e ku nei ma ia uka, hiki aku makou, ua makaukau mua ka ai i na keiki i pii mua'i hoolapalapa makou i ka i-a a mo-a, o ka hoomakaukau no ia o ka ai, haliiia mai la na lau uliuli o ka nahele, a kauia ka ai, ka i-a, ame na mea a pau no ka ai ana; o ka makou mau kumu pu hoi kekahi ia wa me na keiki opio, oia hoi o Rev. J. F. Pogue, me S. T. Alexander, ame na keiki opio a Pogue, oia hoi o Wile Pogue, me Samuela Pogue.
No ko ai ana. Mamua aku o ka ai ana, hookaniia he wahi himeni haku, e pili ana no ka malama ana i ka la hanau o ka Haku, a pau ia, hoomaikaiia ke Akua me ka pule ; a pau, o ka ai no ia. A pau ka ai ana, hele aku la na kumu J. F. Pogue, S. T. Alexander, ame na keiki opio i ka makaikai ma uka aku, hele aku la no hoi makou na haumana i ka makaikai ma ia kahua nahelehele palahalaha.
Ka ikaika o ka makou elemakule i ka pii ana i ka mauna. Ia wa a laua i pii ai mamua, huli aku la makou, ehiku ko makou nui, a loaa e na keiki ia makou, o Samuela Pogue ma, ua noho i ka ohi ohelo, imi loa aku la makou a loaa o J. F. Pogue, ame S. T. Alexander ma uka e hoomaha ana; ia manawa, koi makou e pii a hiki i ka piko o ka mauna hoi mai, oiai hoi, he la malie loa ia o ke kuahiwi, ae mai la laua, pii aku la makou a liuliu, hoouna hou u J. F. Pogue i kekahi haumana e hoihoi i kana mau keiki i ka hale, a hoi mai la ia haumana, pii aku la makou iloko o ka laau loloa, a haaleleia mai la makou ekolu e S. T. Alexander me kekahi mau haumana, a loaa aku lakou ia makou i ka piko o ka mauna e nana ai ia Wailuku, o ka loa mai ka hale o Maunahoomaha a i ka piko o ka mauna, 7,500 kapuai. Aia ia wahi ma uka pono o Honokohau, ame Kahakuloa, nana aku la makou i ka waiho maikai o ka aina, ua ike ia na wahi a pau, no ka mea, aole he kau ohu o ke kuahiwi ia wa, a kapaia ka inoa o ia wahi, kahi hoi i ku ai o kahi hale launahelehele o S. T. A. ma, o " Mauna Kukui." No ka makemake o ka makou elemakule ( J. F. Pogue ) e ike pono ia lalo o Waihee a me Waiehu, ua iho mai makou a kahi e ike pono loa ai ia mau aina, a hiki makou malaila, e ku ana he wahi hale moe malaila no S. T. A. mamua i ka wa a lakou iho ai ma o o Waiehu, ia wa a makou e noho ana, uhi paapu, mai la ka ua Awa o ka nahele ia makou, aole he ike ia aku o kai, pii ae la makou i luna o kekahi puu, a kapa iho la o J. F. Pogue i ka inoa oia puu o "Christmas Mountain " No ko makou kokoke loa i kai o Waihee, nonoi aku la makou ia J. F. Pogue e iho loa makou a puka i kai o Waiehu i lanakila ai ka makou huakai, ninau kela ia S. T. Alexander ke kamaaina oia nahele i ka loihi a hiki i kai, hai kela, " ina i kakahiakanui e iho ai po puka i kai," No kana olelo ana pela, aole i ae mai ia makou e iho, no ko makau paakiki loa i ke koi e iho i kai ua hookuu mai kela ia makou eha e iho, viz: J. W. Naolulo, K. Nalehu, Uza. P. A. Kalalaupunaakeonaona, a hoi mai o J. F. Pogue, me S. T. Alexander, Kinimakalehua Asa Peapea, William Brown.
No ka iho ana, ma kela aoao o Waiehu: I ka hora e 2 o ka ahiahi hoomaka ko makou iho ana, ia makou e iho ana, ua uhi paa ia makou e ka ohu aohe ike pono ia aku o ke alanui, hoomanawanui aku la no makou a hala ka hapa nui o na lapa he 13. koe e 2 lapa i koe, we he ia ae la ka luna o Hihimanu, ike aku la makou i kauhale o Waiehu o ka hora 6 paha ia; hoomanawanui aku la no makou a kau pono iluna o Waiehu, nalowale ke alanui, loaa iho la ia makou kahi olelo a ka poe palani, "Pii aku la ua poe palani nei a Paohaka, ai iho la i ka huamakani," Ia makou e hu hewa ana i o ia nei, haalele mai la ka malamalama o ka la ia makou, naku po aku la makou, pomaikai ka loaa o ke alanui ; ma ia alanui ko makou iho ana a puka i ke oneanea, i nana iho ka hana ina wahi wela ua haalele i ka pili, ua koe poomuku mai kahi koe me ko makou ili; hoomaha iki a maha, o ka iho aku la no ia a hiki i kauhale kamaaina, hele aku la makou i ke noi ai, me ka hai pu aku i ko makou pilikia, hoole mai la kamaaina, "aole ai, e i aku paha, kauhale ai ma kai aku la," I hoi mai makou a lohe i ka owe o ka lau o ke ko, hele aku la makou i ke kuai ko, ninau aku la i kamaaina i ke ko kuai, hai mai la lakou he ko no, olelo makou he hapawalu ka makou, kii aku la eha wahi ko liilii he hapaha (25 k,) olelo aku la makou, " he hapawalu hoi ka makou i olelo aku nei." Me ko makou hai ana'ku no i ko makou pilikia, aohe wahi mea a maliu ia mai, i ko lakou la manao mai paha o Hopena makou ka haole ia ia o Waiehu hoopii mai ai, me ko lakou la i mai i ka hana pono ole, ninau aku la makou, " He mau hoahanau no nae paha olua?" Ae mai laua, i aku la makou, "O ka hana kupono anei keia ia olua e na hoahanau," "O ke kue mai i ka mea pilikia," ninau hou au i ko laua mau inoa hai mai la o Kapaole ke kane, o Keawe ka wahine.
E nana mai e ka lehulehu i ka hana aloha ole a keia mau hoahanau, i kapa ia ma ka inoa o ke ola, o ka hana ana nae, aole i ku like me ka rula gula o Kristo. " E aloha oe ia hai e like me kou aloha ia oe iho," ke poo o ka Ekalesia, kahi a laua e hilinai nei me na kino wale no o ka manao nae ai wale no i ke—e io kalala la.
A no ko makou pilikia loa i ka pololi a me kahi ole e moe ai, ua ninau makou i kahi o Lani he Lahainaluna mua, kuhikuhi ia mai e kamaain, hele makou a hiki i kahi o John Lani, hookipa ia makou me ka oluolu, moe malaila a ao ae o ka Poaono ia, haawi mai kela ia makou i mau wahi aahu no makou, no ka mea, ua pau ko makou mau wahi lole i ka nahaehae, kokua pu mai kela i mau lio no makou e hoi mai ai a hiki i Lahainaluna. Ua hiki nae makou i Waiehu i ka hora e 7 o ke ahiahi. Nolaila, auhea oukou e na makamaka e hele ana ma Waiehu a loaa i ka pilikia e like me makou nei, ina iho no ke keiki a ke aloha ke noho la ilaila o John Lani, ka mea nana e hookipa me ka oluolu, nolaila, ke hoomaikai nei makou i ka la hanau o ka Haku Iesu, a me kona kokua ana ia makou iloko o na pilikia i ili mai maluna o makou.
Me oukou a pau ke aloha, me ka malu mai ka Haku Iesu Kristo Amene.
P. A. KALALAUPUNAAKEONONA.
Lahainaluna, Seminary, Ianuary, 8. 1864.
Na ke Aupuni.
No ka mea, ua hai ia ka Papa Ola, e ka poe i kohoia e kiai, ua haumia loa a pilau hoi ke kulanakauhale o Honolulu i keia manawa, i na mea e mai ai ae make ai hoi o kanaka ! a no ka mea hoi, ua manaoia, o ka nui o ka mai i loaa'i i kanaka iloko o ke kau hooilo i pau iho nei, ua loaa ia no ka malama ole ia o na Rula i hoopuka ia e ka Papa olai ka malama o Ianuari M. H. 1860.
Ua hooholoia, e kauoha ia ke kakauolelo e hoolaha hou ia mau Rula ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Beretania, me ka hoomaopopo hoi i na mea a pau i pili, ma keia hope aku e hooko maoli ia ana kela mau Rula.
O keia Rula malalo iho nei no ka kanu ana i ka poe kino kupapau, ua hooholo pono ia i keia la; eia hoi.
Aole no e kanu ia kekahi kino kupapau iloko o kekahi hale noho, aole hoi ma kahi e pili koke ana i ka hale noho, aole no hoi e emi ka hohonu o kekahi lua kupapau malalo o na kapuai eono, e hoopaiia ka poe nana e kanu i na dala, aole e oi mamua o na dala i hookahi haneri.
T. C. HEUCK.
Kakauolelo.
Keena Hana o ka Papa Ola, Ianuari. 7, 1860.
Na Rula hooponopono
A KA PAPA OLA.
1. He hiki no i ka Papa Ola a me na luna i hooholoia e ka papa ke hele a makaikai i na Hale Pakaukau Ia, kuai mea ai ulu, kuai Pipi, a io e ae papa a i na wahi e ae paha e kuai ia ana kela mau mea, i na manawa a pau a lakou e makemake ai, a e kena aku e hoomaemae koke ia kela mau wahi, a o na opala ino a pau e hookaawale aku ma kahi e.
I na ua kukuluia kela mau wahi kuai ma na wahi i manao ia ua kue i ke ola o ka lehulehu, he hiki no i ka paha ola ke kenu aku e honee ia kela mau wahi, ma kahi kupono.
2. Aole e kukuluia kekahi Hale pepehi pipi, a holoholona e ae paha maloko o ha palena o ke kulanakauhale o Honolulu , a ma na alanui laula e hele ia ana e ka lehulehu, a ma kapa o kekahi. Muliwai, a auwai paha e inu ia ana ka wai, a hana ia ma na mea ai; a ma kekahi wahi e ae paha, aia a ae ia e ka papa ola.
3. Aole e kapi a kalana kekahi mea i na Ili maloko o ka palena o ke kulanakauhale o Honolulu , a ma na wahi e pili koke ana, a mauka paha o ke kulanakauhale, a i kahi e ae paha, ma kahi no i ae mua ia e ka papa ola.
4. O na Hale hanalepo, lua lepo, auwai wai lepo, a kio wai paha, e ka ana ka wai lepo iloko, a me na mea pelapela e ae a ua manao ia e ka papa ola ua kue i ke ola o ka lehulehu, ma ke kena a ka papa ola, a me na luna paha e hoomaemae koke ia kela mau mea, e ka poe nona kahi, e hai mua aku nae ka papa ola a me na luna i kela poo, i ka manao e hoomaemaeia a ma keia hope aku e eli ia na lua hana lepo a pau, i eiwa kapuai ka hohonu, a i eha kapuai ka laula.
5. He hiki no i ka papa ola a me na luna ke makaikai a nana i na hale a pau, a lakou i manao ai ua ikiki ka noho ana o na poe ma ia mau hale, no ka makani ole, a no ka nui loa paha o ka poe e noho ana ma ka hale hookahi; a e kena aku i ka poe e noho ana e hoohamama i na hale i nui ka makani, a i ole ia e hooemi ka nui o na poe e noho ana ma na hale, e like me na mea i ike ia he pono.
6. O ka ia, aole i kapi pono ia, a ua waiho ia iloko o kekahi Hale a pa hale paha a ua ike ia ka pilau, e honee koke ia e ka mea nana ia waiwai, ma ka hooakaka ana'ku o ka papa ola a me na luna no ia mea.
7. Aole e hanai ia kekahi puaa maloko o ka palena o ke kulanakauhale o Honolulu , mahope o ka la mua o Maraki, M. H. 1860.
8. Aole e hoolei kekahi poe i na holoholona make ma na alanui a ala loa paha.
9. I na ue haki kekahi poe i kekahi o na rula hooponopono i hai ia maluna, e hoouku ia ia i ka uku hoopai aole e oi aku mamua o hookahi haneri dala.
Aponoia e ka papa ola i keia la 31 o Ian. M. H. 1860.
ROBERT MC. KIBBIN, JR. M. D.
Kakauolelo.
MAKE ALOHA IA.—Ma ka po nei, make ke keikikane muli iho o ka hiapo a Mr. Richard, ame Rosalia Gilliland. E hoolewaia ana kona kino kupapau, ma ka auina la o ka la apopo. Aia me na makua o ka mea make, ko makou aloha minamina pu ana.
OLELO HOOLAHA
A KA
PUUKU
HALEALII IOLANI,
Honolulu , Ian 16, 1864.
E HOOLEWA IA ANA KA
MOI ALOHA,
KAMEHAMEHA IV!
MA KA POAKOLU,
LA 27 O KEIA MALAMA.
E hoike houia aku ana no, ke ano o ka hana ana, ame ka HELE ana o ka HUAKAI.
JNO. O. DOMONIS,
Kokua Puuku.
OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALAIA ANA 1 LIO 2 bipi, i ka Poaono, la 18 o Ianuari, hora 12 o ke awakea. 4 Lio i ka Poakolu, la 20 o Ianuari. He mau Lio hou mai kekahi. Ke ano me ka hao malalo nei: Ma ka Pa Aupuni.
Ma Pauoa,
Ma ka Poaono, la 16.
1 Bipi kane eleele, laho, ua okiia ka pepeiao, aole hao.
1 " keokeo poo ulaula, hao (K, no Puniai.
1 Lio wahine eleele wiwi, hao ano e.
Ma ka Poakolu, la 20.
1 Lio kane hulupala, hao ano e.
1 " eleele, ua ike ia no, hao ano e,
1 " eleele, hao DL( K, no Hana. ]
1 " kalakoa, he nui na hao ano e.
NA HOLOHOLONA HOU MAI.
1 Lio kane ulaula, hao akau L.
1 " eleele, hao ano e akau, hema M.
1 " ulaula, hao ano e.
1 " ulaula, hulu loloa, aole ikeia o ka hao.
1 " eleele hauliuli, hao ano e.
1 " hulupala, hao ano e.
1 " Lio wahine ahinahina me ke keiki, hao akau f
1 " eleele, hao aku OMI, hema PA.
1 " ulaula , hao T(upside down)
1 " ulaula, hao ano e.
1 " ulaula, hao akau TT, hema kdoph.
1 " ulaula, hao hema ZZ.
1 " keokeo, hao ano e.
1 " puakea, no Bila.
1 Bipi kane eleele, hao hema WO.
1 Bipi wahine eleele, hao ano e.
1 " moo me ke keiki, hao akau T,
NAPUNAKO, Luna Pa Aupuni. Pauoa, Ianuari 15 ,1864 . 112-1t*
LIO NALOWALE.
UA NALOWALE, A UA AIHUEIA paha, he
Lio Kane Ulaula,
i kuniia i ka hao ML, o Puuloa, o ka mea e hoihoi mai ia Lio, e uku pono ia no ia. E ninau ma ke
KEENA KUOKOA. Honolulu, Ian. 16, 1864. 112-2t
Olelo Hoolaha.
KE HOIKE AKU NEI KEIA OLELO HOOlaha, ua hookaawale ke Kuhina Kalaiaina i kekahi loko i kapaia o POKI, aia ma ka aoao hema o Honolulu, i kahua no ka waiho ana i ka opala o kela ano keia ano, e laweia mai keia kulanakauhale aku ; a nolaila, ua papaia na kanaka a pau, aole e waiho i ka opala ma Aina Hou, ma kela hope aku.W. C. PARKE, Ilamuku. Keena Oihana o ka Ilamuku, Ian. 14, 1864. 112-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano Elisha H. Allen, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e JAMES DAWSON k, e hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai no Kailianu, no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, na hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 25 o Ianuari, 1864, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie, Honolulu , Oahu , Ian. 15. 1864._____________112-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa, ke nana mai lakou i keia olelo hoolaha, o maua o na mea nona na inoa malalo nei. Ke papa aku nei maua i na kanaka a pau loa, mai Waimanu a hiki i Laupahoehoe, ma ka Mokupuni o Hawaii , i ko maua aina e pili pu la me keia mau aina. Mai kii oukou i na mea a pau oluna o kela aina, mai na mea ulu a na mea i maloo. Ka limu o kahakai ame ka opihi, ua kapu. Nolaila, o ka la e puka aku ai ma ke Kuokoa, o kona la ia e lilo ai i Kanawai paa.
J.W. K. WAIILIKAHI.
P. K. KUUKU. Ianuari 11 ,1864 ._________________________l12-1t*
HALE PAI KII.
MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA
"Nupepa Kuokoa,"
Emi ka uku no ke kii. E paiia no ke kii iluna o ke
ANIANI a me ka PEPA.
E hele mai e na makamaka, e pai i ko oukou mau kii.
112-6m H. L. CHASE (Keiki.) Mea Pai Kii.
KA MOKUAHI
KIALUA
"ANNIE LAURIE,"
E HAALELE ANA IA HONOLULU-
I KELA POAONO KEIA POAONO.
(A hiki i ka paa hou ana o " KILAUEA .")
I KA HAPALUA O KA HORA 4 AHIAHI.
NO
LAHAINA,
ULUPALAKUA,
KAWAIHAE,
a me KONA.
Ku hou ma Honolulu i ka Poaono.
JANION, GREEN & CO.
L. H. A. H. M.
Honolulu , Aug. 29, 1863 . 92-tf
He pono i na poe e hooili ana i na ukana ke hoomaopopo iho, e uku ia ka uku moku i ka wa e laweia mai o ka ukana.
J.P. HUGHES
MEA HANA
NOHO LIO!
AIA MA KA HALE KUAI O KA MEA nona ka inoa maluna nei, he Noholio Pelekane a he Noholio
Meleka, a me na Noholio Wahine, o na ano a pau, na Noho
Paniolo Nu Hou Na Hao Waha a me na Kepa o na ano a pau,
Na Kaulawaha, a me na mea e pono ka lio,
Na Ili Kano o na ano a pau,
Na Hao Keehi,
Na Palaki Lio,
Na Kahi Lio,
Na Eke Ili ,
Na Huipa,
A me na mea e ae a pau loa e pili ana i na Lio a me na Kaaholo, a e kuai ana no ia mau mea,
NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!
Aia no ke waiho mau nei malaila na Pela Mauu.
O na Pela Pulu, na Pela Hulu a me Pela Uwaea. E hanaia no e like me ka mea i kauohaia mai
Ua hanaia no na Kaa Lealea me ka maikai loa, a me ka makepono hoi.
Ua hana hou ia na mea a pau e pili ana i ka'u oihana me ka maikai.
E malama pono ia no na mea a pau i kauohaia mai e pili ana i ka'u oihana. E loaa no wau ia oukou ma Monikahaae, ma ke kihi o ke Alanui Hokele a me ke Alanui Papu.
J.P. HUGHES.
Honolulu , Sept. 17, 1862 . 95-3m
MEA HOU, MEA HOU!
AIA MA KA HALE KUAI LAPAAU
O
KAUKA HILIBARANI MA,
MA
MONIKAHAAE!
MA KE KIHI HIKINA O KE
Alanui Hotele me Alanui Papu,
KAHI E LOAA AI NA
Laau Lapaau!
O NA ANO A PAU, OIA HOI
KA LAAU HOOMAEMAE KOKO
HUA ALE, AILA,
AILA PUUPUU,
PAAKAI HOONAHA,
LUPEPA, (Laau Luai.)
A ME NA LAAU O NA ANO A PAU.
Omole Hanai Waiu no na Keiki hou,
EIA KEKAHI, AIA MALAILA NA WAIALA o na ano a pau, oia hoi
KA HUALUKINI, (Musk,)
LUBIN'S EXTRACTS, oia na waiala maikai loa,
WAIALA ILIAHI.
Na AILA LAUOHO MAIKAI LOA, &c, &c.
hele nui mai, mai lohi, he holopono ke kuai ana o na mea a pau o keia hale. Eia hoi, o AILUENE, he (Haole Olelo e.) ka mea kuai ma keia Hale Kuai. O ka mea aole i kuai pu me ia, e pono e hoao i pau kuhihewa, ka ua mea he holopono ke kumu kuai o na mea a pau oia hale ke kuai pu me ia, a he oluolu no oia. 111-3m
OLELO HOOLAHA.
OIHANA WAI O HONOLULU.
KE HOIKEIA'KU NEI I NA MEA A PAU nana e lawe i ka wai Aupuni, e uku e ia mamua ka uku no na mahina eono e hiki mai ana, ina ko'u Keena Oihana, i ka la mua o Ianuari e hiki mai ana; a ina aole e ukuia iloko o na la he umi mai ia manawa aku, e hookiia auanei na ha-wai me ka olelo hou ole aku.
O ka poe a pau e lawe hou ana i ka wai, e pono ke lawe mai lakou i ka palapala hookaa o ka hapalua makahiki i hala ae nei. HENRY PRENDERGAST,
Luna Oihana Wai. Keena Oihana Wai o Honolulu ,
Makai o Alanui Nuuanu, Dec. 17 ,1863 . 110-3t
OLELO HOOLAHA.
INA UA AIE O Daniel Ely, O HILO, HAwaii i kekahi mea, e hookomo mai i kona Bila Aie mamua o ka la 11 o Iune, 1864. A o na mea a pau i AIE ia ia, e hookaa koke mai ko oukou aie ia'u. J. H. CONEY.
Luna Hooponopono Waiwai o Daniel Ely, ka mea i make. 110-2m
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU KE nana mai, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hoolilo nei au i ka'u keiki hanai,
Ia K. Hano,
oia ko'u hooilina no ko'u apana Aina Kuleana, e waiho ana ma Kahili, Kauai nona a mau aku. No ka oiaio o keia hoolilo ana oia ko'u hooilina a hooko kauoha, kakauia ko'u inoa.
J. MAMAOIKI Kahili, Kauai . Dek. 10 ,1863 .______________ 110-4t*
OLELO HOOLAHA
A KA
ILAMUKU NUI,
UA KAUOHAIA MAI AU e kaleo aku i ka poe mea hale, no ka ino i hanaia ma ko hoohamama ana i ka punawai o ko lakou mau wahi, me ka uhi ole, a me ka pa ole-a me ka hoomanao pu aku no hoi i ka poe mea pa hae, e waihoia'i o ua mau ano lua la me ka hamama, a me ka pa ole ia o ka pa, he HIKI ia lakou ke hoopii'a no ka malama i na mea ino wale-me ka hoopilikia hoi i ke ola a me na lala o ko lakou mau hoa makaainana, me ka hai pu aku hoi i ka poe mea pa hale i paia me ka waiho hoohamama no nae i ko lakou mau punawai, ina e loohiaia kekahi mea e ka poino ma ke komo ana aku o ua pa hale nei me ke kumu kupono ma ke Kanawai, alaila, e hiki no ke hoopii'a no ka poino, a e nui no hoi auanei ka uku hoopai ke ku lakou i ka ahewaia. O ka poe a pau, ke koiia aku nei e hoolohe i keia olelo papa, a e hoopau koke ae i ka mea ino wale e papa ia nei.
WILLIAM C. PARKE. Ilamuku Nui.
Honolulu , Ianuari 8, 1864. 111-3t
LIO NALOWALE.
UA NALOWALE, A AIHIIA, A helehewa paha mai kahi noho aku o ka mea nona ka inoa malalo nei, ma Paunui, kekahi LIO KANE ULAULA, i hoailona kuniia HP, ma ka papa kole hope. No ka mea Hanohano E. H. Allen, Lunakanawai Kiekie o ka Aha Koikoi ua Lio la. E pono i na Luna Pa Aupuni a pau ke hoomaopopo i keia olelo hoolaha. E hoihoi mai ke loaa, ma ko'u wahi ma Puunui a i ole ia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu , G. W. BROWN. 111-3t