Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 9, 27 February 1864 — Na Palapala. Palapala no Maikonisia. [ARTICLE]

Na Palapala.

Palapala no Maikonisia.

PIIANAU, HtVAOA, ) Aper. 9, 1863. { Kev. W. P. Ai.exander, Aloha nui oe me kou ohana hale a pau, a i nn hoahanau Uane me na hoahannu wahine, a me na makamaka no a pou o kou haa> wina. Oka Haku pu me oukou a pau loa. Amene. Eia 110 makou a pau i keia wa na Kumu, e ola mnikai ana, na kane me na wahine, a me na kamalii a makou. Aole no nae hoi i i kaawale loa aku na pilikia a pau, ua ku koikoke mai no. Ua loohiuia no kekahi poe o makou i ka mai ma ke kino. a ua aloha mai hoi ka Huku, Kue mai no hoi kekahi poe kamaaina me ka ohumu ino loa ; aka, o ke Akua kai hoopakele mai. 41 O iehova ke kt>kua kokoke loa i ka wn popihkia," wahi a Davida. Ke noho nei hoi makou na Kumu i keia wa ma na mokupuni ekolu, o J. W. Kaiwi, aia ma Oomoa, kuhi a makou i noho mua ai. Ke kupaa mau nei kekahi poe hoahanau ekalesia ma Oomoa, ma ka pono w. A ke launa mau mai nei hoi kekahi poe ma ke ao kula, ame na halawai haipuie. A e holoholo ana hoi o J. W. Kaiwi i kahi wa ma Hanavave, e launa pu ai me kekahi poe ola» ila, ma ke ao palapala, a e hai aku no hoi ia lakou i -ka oielo oke ola mau loa. Oia kahi a Kuaihelani ma i nohoai mamua. Ua pau hoi ke kaua ana ma Fatuiva i keia m.*nawa, a ua launa pu hoi ko Evaeva, Hanavare, a me ko Oomon poe; ao ia hoi kekahi oiea e olioli nui ai kakou.

O S. Kauwealoha hoi, ke noho nei oia me kona ohana nia Uapou, a ke launa mai nei hoi kekahi poe ia laua, ma ke ao kula, a ma ka halawai haipule. He aina maiu o Uapou, aole he kaua malaila ; no ka mea, hookahi no Alii a puni ka moku. Elua manawa o ko'u hoio ana ma ka wa i Uapou, i ka malama lulai, 1862 ; o maua pu me J. W. Ka* iwi ka holo ana. A ma na la hope o Setemaba, ua hiki aku hoi maua i Nuuhiva, a me Uahuna. Hookahi hoi o maua kaapaai pu ana me S. Kauweaioha i kahi wa, i ka moku o Uapou, e launa pu ai me na kamaaina, me ka hai aku hoi ia lakou i ka oleio o ke ola mau. Eha hoi o makou mau Kumu e noho ana ma ka moku o Hiraoa nei. O A. K&ukau, e noho ana laua ma Hanaiapa ; mamua, ua launa mai kolaiia poe ia Uut ma ke uo a ma na haiawai pule; a i keia wa, aole k» una mai. Aia ka nui o lakou ma ka iou rama, ke kawa, na hana a me !ka iakou mau hana leaiea mamua. Ua immo hoi makou, he pono ia A. Kaukau, ka h«ie a noho ma kauwahi o Nuuhim; no ka mea,! ua kahea mai kekahi poe o Nuohira i Kumu no lakou, kela poe ma Hooumi, lee ka-

hawai ma ka hikin» akn • T«pi £ku, u maoa«m o ko'u holo ana i N«nhiwa, t*a L u » lai a me Okatobo, 1868» a aa aa ta \u»pt u Feberaari, 1863 ; elua hok» aaa ua ka pa, a hookahi ma ka «>oka Oknhwk. Ke noho oei hoi m« Nuahiwa ka K.taau«i Faiatti. m« ekolu kaa Fwwu malalo <**. Elua hoi muu Euma Pop» e aaho aaa m Nuuhiva ; o ko bkob Bihopa aiki» ua M» ma Tahiti, aua hoi mai paha» H» am kue o na Kumu Fop* i ka toha aaa« • h*i» aoa o A. Kaakau • aaho at Naahiaa* i qr kamaaina lakoa e ao ai i aa aWo k»e. hoopuka mai imua o makou. Ua haiawai pu matta o 1 W. Kaiwi. tar ke Kmaina Faiaai» a «a ai«Mft mai !a maua ao aa hana a kakou aa Faxutvti, Hi▼aoa, ame Uapou. Ua olaoiu ao hot krW ma aa mea a maoa t ha»taka aku ai. C i ninau aku hoi maua ia ia, ao ka paao • iw* kahi o makou, ka h«hr a aoho nt Kuahua Penei koaa pana mai: " Aak aa • kaoM* kekahi oukou ke h»ie mai a ooho ma kau wahi o Nuuhiva n«i, ke oaakmmak» aku hvi na 'Lii kounaaina • ka aiaa ia mtkoa," O Laioha hoi, oia ke Kuau h«o t hoi» jw mai me D. Ealuwiaa, i ka makahiki i haia. na ka Ekaleaio o KaUua i kmaaa aiai, a ru. , lakou no « hoolako ia iaua ma aa maa • {*>- no ai ko laua mau kiao. £ oo&o ana Ima Hanaahi, kahi a iamea Iliekneii i ao4o ai mamua, e noho wale ana iaua eaaiaila, aole laana mai kekahi poe ma ke ta Wa» a ma na haiawai puie. Ke manau ua e hele ma kekahi wahi aku. k» inanpiip nae ia mea. O Zakaria Hapuku ma, ka aah» wm m Atuona, aia no ia wahi ma ka aoau hetna u Hivaoa nei; he nui na kaoaka ma ia hahawai, 800 a keu aku, a ke hoaikaika im hm laua e ao aku i kolaik po» i ka oMo a k» Akua, a ke launa iki mai la ho* kafeafct pm me laua ma k» aa ieWia, a aa aa bfciawai haipule no hoi. O maua hoi, e noho ana ma Puamaa aoi. • hana ana i ka h«na a ka Haku. ao kula i kela la kaia lau i ka paa i makiwahi mai ika ao paiapahi, ho a kea ka ku » na haumana kuht e heie mau mai ana. A» | le hikiwawe o ka ike. oo k» bala piT|in , ole mai, a o ka poe heie piaepiaa omm, ua io> |aa pouo no ka ika i ka heiuholu. Aaa hok | tnau mai ao hoi kakahi paa i )tak b»> j ia Sahati. e loho t ka ofeta a fer Akiaa. he | kanakolu. a hft kaaaha i kakalki wanawa. t? ; ka nui o na kanaka, aia no ma ka kkoa ttmu ; h&na kahiko.

Ekolu hoi n»it lbw>fcanm tblNit w aman Mi,i b Imp** mk hai bka* ma ka pono o ka Rak« o ktra Kha» Wm «* lakoo, ht loiw me kaM whinw mm frr"ima aku maua o A. Kaakao. • Mr a nafc» m Nuuhira, kaki i kalMiāa au ai o A. lUa> kau, e mahiai i ka aiiia. & • a* tki *fc* hm > kekahi poe e kiuna mai aaa la lam» ma k* pule a ka Haku a leeu KiiM». i ma ni ka nawai he umi • laheva, » ola hot * Uski ««I» kolaila poe i ke kali aaa i k» Kmm uo kkou.

I Eui qa uma o kek t h»*» aku ma Nuuhiva : O S>&vkk Koib» % 9 la* Batesepa Teoho. ike au k kt» «m ka inalama aka nei o Manika, a mm vm*kmi tt»i ko lau® ooho tM iwa«aa « kiek po» K He kaim hoi ma Rtv«M mī, ma ka mmi»ma o lanuan « me Ap<tnk, 1883» aamki aooo hema ka hoo«ka kam aaa* Ma ka inakma o laaoan» h«l« «kn lft ko Maaa » kaua ia Haamau. He ekoiu kaaak» a» Mo> ea i ku i ka pu a makv» «lua ktao amk» 1 «w e ko Haaaau poe, a hookahi hel ktiw make, na mohaiia~-«aa aiohaiia aa W akua kii leo oie. Hooka&i hot aa »■■■ m t !ik mai i ko Moea poe» a ua hiwo Um ta bmu i hiamau nei, i mohai oo ke ak«a kii» i owa hot e hui hou ai o Puamaa im Meea. ala*K, Wie pu e kaua ia Haaiaau. Na ka pa» kah«> na a ke kii i «t keia Um. tfta aui ao k* pouli i koe r e kau aaa aaalma o haia kihaa, aole paha e pau waw* aaa ko hhw» m kmm ka ana, a ike lakoa ia bhovaL Ma ka malama o Aperiia ib a«t, aa ha>pu ko Puamau me ko Moaa. • kaaa afca m Haamau, i ka hooaka kaua aaa« oa ka t ka pu elua kaaaka o Haamau, e amho aaa p»> ha t aole paha ? A Hookahi hoi kaaaka ao Puamau wts i ku i ka pu a oake, a aa hwe ia mai kooa kiaa kupapaa i Piiaawa aet « koaa poe makamaka. Ke ao aku aeā au ia hHn. iht Iwm lao ka kaua, a me ka pepahi va*e aka. K• paio mai k kkou» kahalka! K« klha aai ma> kou, h« aai «ak aa hakaka kaim ma Amm rika, Bnihtiia, Paiani» amaa vahi e aa 00 hoi e m aupaai aaū M Ua omma ka k» kou ma ka hookaho koka aaa, a ma ka haa» «mk, aaaka haaa maikmi e ok *i «aaklma inau uhaoe, he hakalk ka ikik " wahi a Solomooa. I ka hoi aaa txka a ka Akaa i kak aakahiku ua lohe ealmei i aa maa a paa aa»> nei t he maa maa ho» • hauoii ai ka aama* aa ke kupaa aaa o kafcifci paa ma a no ka kuaa aaa mai hm o hnllmhi par kamaaioa • kha i ka okk a ka Akaa. A ha mau mea e kanmaha aiha» kekaki. amka) ana o kekahi o maka« i ka maakakk* a aa hoihoiialeu hm k3»kahi aa.>a pao» «h«b hana. He wahi moka uaka ka H«a a A. Kamkaa t kapili aaa, aa kaknhi haak i haaa mm moa nooa iho; oka» mt haiikk om, a hak i Oahu, M. H. 1861. O ka haka o aa haak

la, ua hele mai ia maun, a kaai lilo mai la ia'u āme A. Kaukau. Mai Cune, 1862, ka hoomakn ana i ka hana, a hiki wale mai i keia wa, ekolu paha maliina i koe, alaila, paa loa. Elua hoi mau haole hana, hookahi Kamana, a hookahi hoi Kuihao. O keia wahi moku paha auanei ka mea e launa pinepine ai no ka mea, ke noho kaawale nei makou, aia o J. W. Kaiwi i Fatui« va, oS. Kauwealoha i Uapou. E hele ana hoi o A. Kaukau. i NOuhiva, a o makoa hoi na mea i koe, ma Hivaoa nei. He hapalua (lala (SO. 50) pakahi ka uku o ka la hana o na haole. Hookahi kanaka ano hnipule ma Hiva#a nei, pela ko makou manao ana, aia ma Hanamenu kahi i noho ai, eao ana i kolaila poe ika olelo a ke Akua. O keia kanaka hoi ka mea i hoJo pu ine James Bicknell raa Hawaii, M. H. 1862, a ua launa mai kekahi o kona poe ma ka pono o lesu ia ia. tJa mahaio lakou ia ia, i kona ano e, aole pela ia tnninua,.wahi a lakou. Ma Uapou paha kahi mea i mmanaoia'i, ua loaa ka naau hou, oiai, ua noho mua kela kanaka me kana wahine me maua, a i ka wa i hele ai o S. Kauwealoha ma i Uapou, ua hele ohua laua no S. Kauwealoha ma, pela ka lohe mai, ua ano hou kela kahaka.

He mau Moku Aihue KanakaUa holo mai kekahi rrnu inoku mai Peru mai, e imi i kanaka paahana, a e lawe aku i Kalio. Ua ku mai eluā mau ma Hivaoa nei, maka malama o Okatoba, 1862, a holo aku i Fatuiva ; aka, aole nae he kanaka i lilo aku ia n,au moku a elua. Ma Dekemaba, 1862, ko hou mai no kekahi moku ma Nuuhiva, a ike e in e na haole Farani, he moka aihue kanaka, a ua manao na leanaka FaTani e hopu i ua moku ia, nolaila, holo aku la ua moku la i Uapou. Ua lilo nae he 20 kanaka, a hookahi wahine no Uapou, iua moku !a, a holo aku la. A ma ko malama o lanuan, 1863, hiki mai la no ua moku nei i Puamau, a ua lilo aku eono kanaka o Puamau nei; a mahope iho, holo aku la i Tahuata, a hookahi hoi kanaka oiaila i iilo. Ke uwe kumakena nei na makamaka o ka poe i a ke olelo nei lakou, "ina hiki hou/mai haole Paniolo, e pau i ka pepehiiōi V»a« o Ke imi nei ka mokuahi Farani i ua mau moku aihue nei, a ina e loaa, e hoopaaia lakou a lilo i waiwai pio ; ua like no keia *-s,me ka ke kaua nika ma Amerika. i&kakau e nei au i keia palapala ia ofe, mamw o ka hiki ana mai oka Hokuao, i ole rti pah\ ia e hoi waleaku me ka palapala ole mai o'u?aku, hau. Mamua'e nei, ua hauoli na kanaka no ka haule ana mai o ka ua, a manao lakou e ola io ana ka wi, a o makou hoi kekahi i manae pela, e pau io ana ia pilikia. Aka, i keia wa, ke uwe hou nei lakou i ka wi. Ke hoomaka hou mai nei ka la, a ua helelei wale mai hoi na ulu hou, aole i 00. A ina e nele mai na kamaaijia>o ko makou nele pu ne hoi ia. Ua hooikaika au me ko'u mau kamalii i ka mahiai nala, ipu pu, maia, a me ke kalo, eia ka pilikia nui loa, o ka aihue o ko Puamau nei mau kanaka, e kiai mau i ka po n me ke ao, alaila koe kahi mea kanu. Ake hooikaika nei no hoi au ma (<e ao aku ia lakou e hana, a e kanu i ke ko, ipu pu, kale uala, maia, kela mea keia mea, a pela hoi kakou e lako ai i na mea a pau o ke kino, a ke knnu nei kekahi poe o lakou. He malu no ma kekahi mau >vahi i noho ia e inakou, he waiho na mea kanu a 00. Ma Oomoa, Atuona, a me Uapou, he aihue no malaila, he wahi aihue iki. He nui loa aku no ka aihue ma Puamau nei; aka, aole nae au i pauaho, ke hooikaika nei no au, i lanakila ka pono maluna o lakou, a ina hookuli lakou, 'mnluna no o lakou ko lakou hewa, e like hoi me ka la£uikanaka i ka wa o Noa. Ke lana nei no ko maua manao me Naonii, e hana aku ma ka hana a ka Haku iwaena o keia poe naaupo, i ike io lakou nei i ka aoao o ke ola mau loa ma o lesu Kristo la. Ma ka malama o lanuari, 1863, kalewa mai kekahi moku Okohola ma Hivaoa nei, aua launa aku maua ma ka moku. Ua ku kela moku ma Maui, a ua ninau aku au no na nu hou o Hawaii, ua hai wale niai no ke Kapena, ua make ke Alii hou, Ka Haku o Hawaii, a • na hale hoi o Lahainaluna, ua pau ike ahi. Ua haalele aku kela mokū ia Honolulu, ma ka malama o Novemaba, 1862, o Ohampion ka inoa o ia moku. Aloha ino ko Lahainaluna, ina ua pau loa ia wahi i ke ahi. He hiki anei ike Aupuni Hawaii ke kukulu hou ia Lahainaluna ? Ina aole hiki, o ka pio loa no ia o ka malamalama nia Hawaii nei, o hoi hou i ka pouli. Ua huipu maua o Naomi, e uwe aku ia oe, a me kou ohana hale a pau, a i na mea no a pau o kou kihapai. E pule nui i ka Haku no makou, a no keia lahui. Owuu no kou hoa'loha iloko o lesu Kristo amauloa. J. Kekela. Ka Aha Kaat>ūm o Maūi.—Ma keia pule ua holo aku Ka Mea Hanohano R. G. Davis (Lopaka,) i Lahaina, i Lunakanawai do k« iaila Aha Kaapuni, e hoomaka ana i ka 1a25 iho nei o keia malama. Akahi no oia i hoomaka e lawelawe i ka oihana kokua alui < oktt Aha Kiekie.