Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 12, 19 March 1864 — Page 2

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Shari Chan
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuoka.

 

EIA MAI E NA MAKAMAKA!

 

No ka nui a manuanua wale hoi o ke koiia mai, me ka nonoiia mai o makaou, ame ka hooia pu ia mai hoi o ka nele o ka lehulehi i ke dala ole, me ka hai puia mai nae, he hookahi dala wale no kahi mea loaa i ka poe e makemake ana e lawe i ka pepe, a no ko makou manao no hoi o kapaia mai makou he poe manu-a.

 

No laila, e ike mai e ka lehuleu mai kela a keia pea o ka aina, no na kumu i haiia'e e la maluna, nolai-la, ua hoalualuiho makou i ka Ru-LA PAA a makou i kukulu ai, no ka uku mua mai a pau, a ua ae makou e lawe i HOOKAHI DALA no na malama eono. A o ka poe a pau e makemake ana e lawe i ka pepa no na mahia eono, e loaa no ia lakou na helu a pau, mai ka la mua mai o Ianuari, a hiki i ka pau ano o na mahina eono.  E eiki! E wiki mai oukou e na makamaka.

Ka Nupepa Kuokoa

HONOLULU, MARAKI 19, 1864

E KAMALII MAU NO ANEI KAKOU!

E like me ka mea i hoolahaia ma ka nupepa haole a Mr. Wini, i loko o na mahina i hala'e nei, no ke kahea ana i halawai no ka poe e makemake ana e kokua i ka oihana kanu ko o keia pae aina, pela no i hookoia'i ma ka hora 12 o ke awakea o ka la 7 o keia malama, ma ka Hale Makeka ma Honolulu nei.  Ua nui no na haole kuonoono i pili ma ka oihana kanu ko o keia pae moku i hiki ae ilaila, me ka manao e hookupaa ia lala kumu waiwai o keia aina; oia hoi, oia no ke kumu waiwai mua o ko kakou pae moku e noho nei.  Ua hiki ae ilaila na Luna Nui o na aupuni o Farani, Enelani ame Amerika Huipuia, ame kekahi poe haole e ae no hoi, i komo ole ilolo o ka oihana mahiai ko.

 

Ua kohoia ka Mea Hanohano G.M. Lopikana I Luna Hoomalu, a o ka Mea Hanohano C.G. Hopkins ke Kakauolelo.

 

Iloko o ka wa i hoomaka ai o ka halawai ana, ua hoopuka mai ka Mea Hanohano R. C. Wale, i kekahi mau olelo hooholo i hoomakaukau muaia e ia, a o ke ano nui no hoi o ia mau olelo hooholo oia no ka hoohui ana ia anaina i Ahahui nana e imi aku na mea i hooholo mua ai i ka oihana kanu ko o keia pae aina, ma ka ninau ana i ke ano o ke kanu ko ana ma Inia Hikina, ame na wahi kanu ko no a pau o ka honua.  Ua nui no na manao maikai a naauao no hoi i hoopukaia ma ia halawai ana.

 

No keia hapaiia ana o keia hanu e na poe e hoomakamaka io mai ana i keia pae moku, ame kona lahui, a no ko makou ike ole ana i kekahi kanaka Hawaii maoli ilaila, nolaila, ua alahinia mai ka manao kahaha ikolo o makou, me ka i pu iho no hoi,-E kamalii mau no anei kakou?

 

O na haole, o lakou no ka mea nana i lawe mua mai ka naauao io kakou nei, ua ao ia kakou, a ua makaukau no hoi ma na mea e pili ana i ka oihana mahiai-ke makaukau nei na haole waiwai e hana i Wiliko ma Honolulu nei, ke ae na kanaka kuonoono e kanu i na eka ko i hiki ka huina i ka 250 eka-Ua konoia ka poe e makemake nei e kukulu i Wiliko e ko lakou makemake, e hoohuaiia mai ka hua o ka opu o ka honua, no ka mea, aia ilaila ka waikwai io, ame ke kuonoono luli ole no hoi; a o ke aha ka kakou e hana'ku ai, a e panai aku ai hoi no keia mau hana hookonokono maikai i waiho ia mai imua o kakou? Kainoa hoi o ko kakou pono ke kokua'ku i ka poe waiwai, ma ka hoohui ana ia kakou iho me ke ala like anae'e e kaou i ke ko, i hoowaiwaiia mai ai kakou, a i ulakolako ai no joi ka noho ana. Ehia la mau hanere eka aiana kupono i ke kanu ana i ke ko i na i mahiai e waiho wale mai nei o kakou? Ke olelo nei makou, aole i kana mai na aina mahi ole ia e waiho wale mai nei, mai kela pea a keia pea o ka apana o Honolulu nei.  A eia no hoi  i na e kanu na kanaka i ke ko, ke makaukau nei na poe e makemake ana e kukulu i Wiliko maanei, e hoopaa ia lakou iho, e uku aku i ke kumukuai make pno no ke ko a ka poe e hoopaa ana ia lakou iho e kanu, me ka haawi aku na ua wili nei e wili, a i ole ia, ma ka mahele no o ke ko ame ka malakeke.

 

E nana kakou i ka poe kanaka o na wai eha o Maui, ame ko Makawao pu no hoi, aohe o lakou mau awa kumoku nui malalila, a aohe no hoi he ku pinepineia e na moku haole, aka he keu ia a ka poe ulakolako nui wale, aole ma ke ano waiwai wale o ka noho ana, aka, ua nunui maikai na kino, no ka noho hana mau. Nolaila, i ko lakou wa e hoea mai ai io kakou nei'la, ua hele a maikai na oiwi, ame na helehelena, nolaila, i ko makou manao maikai ana, he mea maikai maoli no na kanaka kuonoono a pau o keia apana ke ala like mai iluna, a kukulu i ahahui mahiko maanei, me ka hookanaka makua no o ka hana ana.  A ua ane hiki no ia makou ke hooia i ke kanuia o ko lakou mau inoa, ma ka pouhana o na puuwai o na kanaka Hawaii a pau, no ko lakou hookumu ana i ka hana nana e hookonokono i keia lahui e hooholo mua i loko o ka moana hiwahiwa o ka pomaikai mau.  Aole anei e aia mai ka Mea Hanohano Ioane Ii e hookumu i keia hana maikai, a i ole hoi ia, o kahi poe kuonoono e ae no hoi o keia kulanakauhale alii? Ina hoi, aole o ka hookumu, o ke kahea ae hoi i halawai, i kuka pono ai no na mea e holopono ai ka oihana kanu ko ma Honolulu nei, ame na wahi e pili ana? E ala mai! E ala mai! No ka mea, he dla ka manawa, a oukou e hoonahili mai nei.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI

KA MOI- Ua oluolu maikai no ke olu o ka Moi, ame na poe no hoi o kona Alo Alii.

 

HE PULE OLIVA ma ka la apopo, ma Marie Kamaiu Hale-Roma.

 

No ka piha loa o ka pepa o keia pule, nolaila, aole e komo ka pane no na palapala. E hoomanawanui no e na makamaka o makou.

 

Aole e paiia na olelo hoolaha ka laweia mai mahope o ke ahiahi Poaha o kela pule keia pule.  Nolaila, o na olelo hoolaha a pau e makemakeia ana e komo i keia pule keia pule, e lawe mai ma na Paha a pau.

 

HANAU-Ua hanau ma Honolulu, ma ka la 12 o keia mahina, he keiki kane, ma Mr and Mrs. R.B. Neville, Esq., , Luna Nui o ka Oihana Kinaiahi o Honolulu.

 

KA POE MEA PIULA WAI.- I na oukou e nana ma ka olelo hooluha a J.A. Hopper Esq. ma keia pepa, ua makaukau oia e kuai aku, a e hana no hoi i na piula wai maikai, no ka poe a pau e makemake ana e hele aku ia ia.

 

O KAKOU PU KA OLIOLI-Hoopuka mai nei o J.W. Kuakamanua o Kona, i kona olioli, no ka holo o ka hana i ka mokuahi Annie Eaurie i keia mau pule iho nei.  O makou pu kekahi i olioli like me ia.  Holo ka hana i ua moku la ia Capt. Megregor.

 

HOI HOU KA PAAKAI I WAIMEA- I ka hoi e na'ku nei o G.W. Lilikalani a me, kana Lede, ua lawe pu aku laua i kekahi o na ko loloa i hoouluia ma ka pahale o Maj. W. L. Moehonua ma Halaaniani Place. I ko makou ike ana ia mea, manao iho la makou e hoi hou ana ka paakai i Waimea, no ka mea he nui loa no hoi ka ko ma Koloa.

 

KEINI HAULE I KA ULU-Ua haiia mai makou e S.B. Kaualikolikomakaokala (E kau hou ia iho i mau kauna hou no kou inoa, i na ua joaa ke kanawalu, ) i ka haule ana o kekahi keiki o Nalii ka inoa, mailuna iho o ke kumu ulu ma Lahaina, a ua make koa ma ka la 22 iho nei o Feberuari ka haule ana, a make loa no ia la.

 

HAULE I KE KAI-I ka po iho nei o ka Poaha oia e holo mai ana ka moku Moi Keiki ma ke kown o Lahaina, aia hoi kaulehia aku la kekahi kanaka luina o luna o Enoka ka inoa, a ua make aku iloko o ke kai, me ka ikea hou ole ia'ku mahope iho kona haule ana'ku.  Penei kona haule ana:  Ua liia pa pea o ka moku, a i ka wa i akakuu mai ka makaai, hele ua kanaka nei e hookuu mai i ka li o ka pea, aka ma ka aoao nae malalo o ka pea, kona wahi i wehewhe ai i ka li o o ka pea, a oia oia e wehe ana, moku mai la kekahi li a o kona haule aku la no ia a nalowale iloko o ke kai.  Ua huli no ka moku, aka, a'ole nae he loaa.

 

KA AHA HOOMALU-Eia malo nei ka papa helu a me na inoa o na hihia i hanaia imua of ka AHA HOomalu of HOnolulu, no na pule mai ka la 5 o Feberuari, a hiki i ka la 10 o Maraki nei:

 

Feb.5, Kuapuu, pepehi me ka hoeha ia Apai (Pake,) belaia $12.

 

Feb. 5, Kaiwi, pepehi me ka hoeha i kana wahine, hoopaiia $100, $3.62 koina.

 

Feb. 6 James Monroe, ona me ka hakaka, hoopaii $4, $1.25 koina

 

Feb. 6. James Slona, ona me ka hakaka hoopaiia $4, $1.25 koina

 

Feb. 8, Kapule, aihue Pele paukaukau mai a W.L. Green mai, hoopaiia 6 malama ma ka hana oolea, me $10, 4.25 koina.

 

Feb 8, Nohea, ona me ka hoohaunaele, belaia $6

 

Feb. 9, William Ryan, hoeha i ka makai, hoopaiia $8, $1 koina

 

Feb.9, Papa (Koa,) ona me ka hoohaunaele, hoopaiia $3, $1.12 koina.

 

Feb. 9, Kalawahanui, kue i ka  pauku 24 o ke Kanewai Hoopai Karaima, hookuuia.

 

Feb. 9, Kekipi, hoeha me ka pepehi ia Waihinano, hoopaiia $6, $3.25 koina.

 

Feb. 12, Lono, aihue i ka lole o Nualolo hoopaiia 4 malama, me $1, $1.25 koina.

 

Feb. 12, Peter Neilson, holonui, hoopaiia $7, $1.25 koina.

 

Feb. 12, Akai, pepehi ia Kaaihue (w,) hoopaiia $25, $2.62 koina.

 

Feb. 13, J. Patterson, ona hoopaiia $3 me $1 koina

 

Feb. 17, Makaeha, aihue pepeiao laau, hookuuia.

 

Feb. 17, David Taylor, ona, belaia $6.

 

Feb. 20, Keoniwi alias Kingbee, no ka hooweliweli e lawe i ke ola o kana wahine, hookumuia ka hoopii ma ka mokuna 48 o ke Kanawai Hoopai Karaima, hoopaahooia 8 malama, ke loaa ole ka bela he $400, i malama ai i ka maluhia, me $3.50 koina.

 

Feb. 23, Kenla (w,) ona me ka hoohaunaele hoopaiia $6, $1 koina.

 

Feb 24, Hookano (w,) ona, hoopaiia $2, me $1koina.

 

Feb. 27 Kahananui, mahuka mai ka haku o J.H. Wood, a ua hoihoi houia $3 koina.

 

Feb. 27, Makeke (Keiki, ) aihue wahie, ua paa no no ia hihia mamua, hoopaiia e hahauia he 12 haula.

 

Feb. 29, Francis Warren, ona loa belaia $6.

 

Mar. 3, Keolanui, aihue i ka noholio o Mr. Bullman, hoopaiia 1 makahiki ma ka hana oolea, $10, $3.50 koina.

 

Mar. 4, Thomas CHalmer, ono, belaia $6.

 

Mar. 5, Rueben, ona belaia $6.

 

Mar. 7, Kuihelani, holonui, hoopaiia $7, me $1 koina.

 

Mar. 7, Levi T. Snow, hoolele malu he 5 pahu Opiuma, mailuna mai o ka moku Kometa, hoopeiia $50, me $1 koina.  Kudlaia ka waiwai.

 

Mar. 7, Kaneaea, ona belaia $6.

 

Mar. 7, Kilikina, ona, belaia $6.

 

Mar. 7, Samuel Thomas, ona loa, belaia $6.

 

Mar. 8, Apai (Pake,) pepehi i kana wahine, hookuuia.

 

Mar. 8, William K. Ryan, ona, hoopaiia $6, me $1.12 koina.

 

Mar. 8, Kealo (w,) ona me ka hoohaunaele hookuuia.

 

Mar. 8, Hookano, ona me ka hoohaunaele i ka po, hoopaiia $2, me $1.37 koina.

 

Mar. 8, Kahoomana alia Kanau (w, ) ona me ka hoohaunaele i ka po, hookuuia.

 

Mar. 8, John Myers hoolele malu i ka waiwai iuka, me ke kue i ka pauku 659 o ke Kamawai Kivila, ua hiki ke kumukuai o ka waiwai i ka $150.  Ua kudelaia ka waiwai, a ua waihoia na ka aha kiekie e kau ka hoopai, no ka mea, ua kaa manawaho o ka mana o ka aha Hoomalu.

 

Mar. 9, Kanekoa, mahuka mai kona haku hana, hoihoi houia, $3 koina.

 

Mar. 10, Kamakaia (w, ) ona, belaia $6.

 

Mar. 10, Kekoa (w, ) ona, hoopaiia $3, me $1 konia.

 

Mar. 10, Kahananui, hoopiia no ke kue i ka rula i kauia e ka Papa Ola, no na mea e pili ana i ka waiho ana i na opala, ame na mea pelapela e ae no hoi, iloko o ke kulanakauhale o Honolulu, hoopaiia $10, me 43.50 koina.  Ua hoopii aku oia i ka Lunakanawai Kaapuni, ka Me Mahaloila ia Iona Kapena, a  ua hoomauia no ka hoopai a ka aha Hoomalu, a ke apono pu nei makou ia hoomauia ana o ka hoopai.  He pono i na makama a pau ke hoomaopopo i na Kanawai a pau o ka Papa Ola e kau ai, no ke mea, aia malaila e hoomaemaeia'i ko oukou noho ana, a ma ia mea pu no hoi e hoomamaoia'ku ai na mai mai o kakaou aku.

 

No ka piha loa o ka pepa i keia pule, nolaila, ua waiho ia na hihia o ka Aha Kaapuni o Maui a keia pule ae alaila, hoopuka aku.

 

Nu Hou o na Aiana e mai

 

O ka mea hope loa, oia hoi ke kauoha ana aku o Marshall Wrangel, o Perusia, ia Denemaka, e haalele ia Scleswig, aka, ua hoouna mai o Beritania, i kekahi oeleo papa ia Auseturia, ame Perusia, e olelo ana, aole make hoouka aku ia Schleswig, a me ka hoomakaukau hou no na mea kaua.  A ua jue mai noho o Farani, a me Rusia i ka poe Geremania, a hoopilipili mai nei o Suedena me Denmaka Aka, hele aku no na koa Perusia mai Kiel aku, a hoouka me ka poe Denemaka iloko iho nei o ka la 3 o Feberuari, mai Missundi, a ua hooauheeia aku ka poe Perusia.  Eono hora ka loihi o ka hakaka ana, a o ka nui o ka poe Perusia i ehu a maka 250 o ka nui hoi o ka poe Denemaka 150.  Ua hoomaka ia ke aua, aole no e pau u hiki ka wa e piho ai na aupuni nui e ae iloko o kono mimilo.  Na ke Akua wale no e ike i ka hopena oia mea.

 

Amerika Huipuia

KA HELE ANA O NA PUALI KOA MALALO O GRANT.

 

Ma Amerika Huipuia he noi loa na mea hou e hana ia ana. Ke haalele nei na puali koa i ko lakou mau wahi mahana o ka hoilo, a ke hele nei e hoouka aku i ka poo kipi mamua o ke hehee ana o ka hau.

 

I loko o Dekemaba iho nei, ua loaa aku ia Gen. Longstreet na koa hou, a ua nui no hoi na kaua liilii i kaua ia e ia me na puali koa Aupuni, me ka emi hope aku o ua koa Aupuni i kahi e koko ana i Knoxville.  Aka, i ka la 10 iho nei o Feberuari, ua paa na alanui hao mai Knoxville, a hiki i ka Chattanooga (Katanuga), a mai Chattanooga a hiki i Nashivlle.  O na koa kiai o Knoxcille, ua kokuaia e ko Gen. Grant puali koa, a ua hoi hope aku o Longstreet i kona wahi i hele mai ai. Aole phaa e hoouka hou o Gen. Longstree ia kulanakauhale, aka, e hoouna ia auanei paha o John Morgan me ka puali koa lio nui iloko o Kenetake e liku ai i kanaka a me ka hao wale i na mea ai.  O ka Gernala kipi, o Forrest, ua hoaoia e hana pela ma Tensi Waena, iloko o Ianuari, aka, ua hee ia a ua hoka.  O ka puali kipi mamau aku o Gen .Grant, ua emi hope he 40 mile a o kekahi hapa o ia, ua hala aku e kokua ia Mobile.Ua makaukau o Gen. Grant me na koa, he 80,000 i ka la 12 Feberuari, e hele aku iloko o Georgia, me kona hoouna mua aku ia Gen Logan, e hele mai Hunstville aku, ihiki aku ai ma Reme. paha, mahope o Gen. Johnston (kipi) i ka wa kupono.

 

A o kekahi puali ikaika, ua hala aku ma ka muliwai o Misisipi, malalo o Gen. Sherman. Ma Vicksburg ko lakou wahi i pae aku ai, a ua hele i kuka loa mai laila aku.  Ua lilo i Jackson ke kulanakuhale alii o Misisipi ia Gen. Sherman, i ka la 8 o Feberuari, a ua hele loa aku ia i ka hikina, a pio ia ia o Meridia, kahi e hui ai na alanui hao elua e kokoe ana i ka palena hikina o Misisipi a holo pololei aku ia i ka hema no Mobile.

 

Ua hele aku o Gen. Griersoni a me Gen Kamika, ma ia wa hookahi no, me na koa lio he 12,000 mai Cornth aku, ma misisipi akau, ehele ana i ka hema, e kokua i Gen. Sherman.

 

A he aumoku kekahi e naue nei ma ke kai, a o na puali koa mauka, ehoouka aku ia Mobile, mai Nu Olina aku. Ua hele aku o Gen. Grover, ma kela aoao o ka Lokko Pontchartrain, a liko mai o Madisonville ia ia a ua holo aku ke aumoku malalo o Amierola Farragut.

 

Ke kau ana Karolina Akau a me Kaletana

Ma ka la mua iho neo o Feberuari, ua hele aku o Gen Pickett, me na koa kipi he 15,000, e hoouka i na puuli o ke Aupuni ma Newbern, Karolina Akau.  Ia wa koke no, hui aku ia na koa Aupuni iloko o na papu, me ka lawe pio ia aku o kekahi poe o lakou e na kipi, a me kekahi moku ahi i ili ma ka muliwai, aka, ua puhi koke ia ua moku la i ke ahi e na poka pahu mai ka papu aupuni mai. Ekolu la o ka hikaka ana, ike iho la na kipi ua ikaika loa na koa Aupuni maloko o na papu, olaila, hoi hope lakou i Kingstona.  Ma Kaletona ki mau ia na  poka pahu mai na papu o Gen. Gilmore, a he pinepine ka a-a ana'e o ke ahi; hokahi pu i holaumi minute keia umi minute, pela ke ki ia ana o na pu kuniahi. O ka nui nae o na koa Aupuni i noho mei ilaila, ua hala aku nei i Felrida, ma Jacsonville, kahi a lakou i pae aku ai i uka.

 

Na hana o Gen Butler, a me ka pakele ana o ka poe pio mai Rikemona aku.

 

Ma ka la 8 o Feberuari, hele aku la o Gen Butler i Rikemona, mai Papu Montore mai, me na koa 8,000.  O kona manao, o ka lawe i ke kulanakauhale me ja hikiwawae, me ka hookuu aku in na koa Aupuni i hoopaahooia, a me ke puhi aku i ka waiwai o ke Aupuni kipi, alaila, hoi aku i ka Papu Monroe.  He 80 mile o kona hela ana aku i loko o na la eleua, a koke aku i ke kulanakauhale, a he umi hoi mile i koe, aka aku iloko o na la eleua, a koke aku i ke kulanakuahale, a hai aku i ka enemi e hiki ai i na poe kipi ke hoomakaukau ia lakou iho.  O kona hoi mai la no ia me ka loaa ole o kana mea i manao ai.  Eia no he makau nui hiki lele ma Rikemona, kaai na hele,a kahea kekahi poe, "ke hele mai nei ka poe Ianake!" E holo ana hoi kekahi poe i ka lakou mau pu, a pela aku.

 

O ke kanaka kaulana, o Col. Streight, me na alii koa e ae he 110, pakele aku mai loko aku o kekahi hale paahao ma Rikemona ma ka po o ka 11 o Feberuari iho nei, me ka hiki o'a aku o lakou i ka Papu Monroe, kaka kahi na wahi mea i koe.  Ua eli lakou i kekahi auwaha iloko o na la he 50, a o ka mea kupanaha i hana ia, o ko lakou eli ana me na pahi pakeke, a me na kila wale no.  He kanaono kapuai ka loihi o keia auwaha, a hiki i kekahi hale baka, ma o aku o kahi e ike ia e na koa kipi.  I kekahi po oouli ko lakou kolo hele ana maloko o keia auwha, a pakele aku lakou, me ke kokua pu ia mai nae e kekahi poe aloha i ke Aupuni mawaho.

Ka olelo kuahaua a ka Peresidena Linekona.

Ua kuahaua ae o Linekona, i mau koa he 500,000 no na makahiki ekolu, ma ka la umi o Maraki, e "draft" ia e ke Aupuni, ina aole e hele maoli mai me ko lakou makemake iho mamua o ka la muo o Maraki.

 

O ka makou mea i lohe he 250,000 koa e loaa ana, a e hele e ena i ke kaua, mamua o ka manawai i olelo ia.

 

Ke hooikaika nui nei ke Aupuni no ka hoouka kaua nui, a ma ke kaua e hiki mai ana, e uwi maloo ia ke kipi ana, a e hoopaau ia ke kaua.  Aohe nae uuku ka hana koe.  E like me ke kohola i kona manawa e make ai, ke kuakea o ke kai i ke kape kuaia e kona hiu, pela no ananei ke kipi ana o ka Hema, a ke kokoe mai nei kaua weliweli e hoike mai ia ia iho iloko o keia makahiki ae.

HOKU LOA

I NA MAKAMA A PAU.-Ua nui ko makou nakui ana e noi aku i ko makou mau makamaka a pau, -ka poe hoi ekakau mai ana no keia pepa, e hoomanawanui lakou ke kapaeia ko lakou mau leta; no ka me, e like me ka hoohalahala o kekahi poe, pela no hoi ka hoohalahal o kekahi poe e ae. Ina e hookomoia kekahi o na hanere leta e hiki mai nei i o makou nei, e olioli ana paha ka poe nana ka leta; aka, e hoowahawaha lea na nae ka poe lawe pepa.  Nolaila, e na makamaka o makou, mai hoohalahala oukou ke komo ole na palapala a oukou- O ke kumu no e komo ole ai, o ke kupono ole no.

 

Na Palapala

Pane ia Kaanaana

E KA NUPEPE KUOKO E; Aloha oe:  Uike makou na Loio Hawaii o keia kulana kauhale, i ka olelo a KAANAANA a me kona hoa hui haole; ma kahi o kou kino pepa, e pili ana i ke koho ana me ka manao o na mea nona ia manao e hoola mai i ke kipi kuloko o ke Aupuni. A no ka lawe ana i ko makou mau inoa iloko o kona kakau manao ana, a me ka ike ole ia o kona helehelena a me ke kuku pu ole mamau me ia. Nolaila, ke pale nei makou ia makou iho, me ka hai pu aku i ke kuleana ole o ka laua e kamailio nei me kona hoa hui, me ka manao paha o makou ko lau hoike no ka ike ole o ka mea Mahaloia i ka olelo Hawaii; e noho nei ma ia wahi.  He mau hoik makou o kona akami ia olelo, aole o makou hilahila e hai aku me ka wiwo ole imua o ka lehulehi; no ka mea, he ikemaka makou.

 

Ua komo mai oia ma ia wahi ma ka la 23 o Feberuari, o makou pu ilaila a ma ka la 24 oia malama no, o kana hihia Kivila mua loa, oia ka hihio o D.  Kahalepouli vs. ia Halakaipo ma, a he mau Loio maoli ma na aoao hoopiiia; e koi ana i ka aie o ka noho ana i kona pa i hoolimlima ia lakou, i na dala he kanaiwa (890.) Mahope iho o ka hooia ana a ka aoao hoopii ua nonoi aku na Loio o ka aoao hoopii ia, "e hookuu i ko laua aoao no ka hoomaopopo ole mai o ka aoao hoopii i ka manawa e koi ia nei keia aie; mamuli o ka palapala hoolimalima i hana ia ma ka la 16 of Septemaba, A.D. 1862."  A ma ka olelo maoli keia nonoi ana, ua manao ka mahele olelo e mahele aku i keia nonoi, aka, pane e mai kela, ua lohe maopopo ia; "o ka'u kau e mahele aku:" A penei kana olelo pane no keia nonoi, "Ua maopopo ia'u ka olue nonoi, a no ko olu ae ana mai, ke noho nei keia poe ma kela aina a hiki i keia wa, a me ko olua ae pua nana mai he palalapa hoolimalima io no, he iwakalua dala no ka malama a ma ka olelo kekahi hoike o ke aoao hoopii, oia ka mea kii mau e ohi mai i kela iku hoolimalima, he aie ko keia poe, he kanaiwa kmamoona dala, ua koi ia, ua hoole mai, nolaila, aole au e  ae i ka olua nonoi; " me ke ao pu ia mai e lawe aku i mau hike, ina ua kaa pau loa keia uku hoolimalima e pa ana ma ka la 16 o Feberuari, A.D. 1864 nei; a i ole o na bibla hookaa paha a ka aoao hoopii, e waiho ana ma ko makou lima.  Ua hoololo hou ke ano o ka lawe ana aku i na hoike ina kekahi kumu kaawale i ka hihia i koiia ai; aole hoike e pale aku ai, he mau palapala hookaa pae, a ua aie io no, ina malaila ka hoike ana.  Ia hoololi hou ana i ke ano o ka olelo a na hoike elawe aku ai me ka hoakaka pu aku, ua like koa kana olelo pane me kela mamua, aole i mahele ia aku, pane e mai kela; "ua hooholo ia ka olelo hope loa. " Ua kamailio maoli aku makou ma ka olelo Hawaii, a ua lohe kela ma ka mahele ole ia, o kana kai mahele ia mai, i pololei a maopopo loa kona manao gula. Ua kamaiaina no paha oe e Kaanana i kona inoa mau e kapa ie nei o ka "Loio waha nuku," o ia ihola kona ano, he lohe maopopo, aka , o ke kamailio ana e pololei ai e lohe maopopo ai oe, aia malaila ka hemahema, aole nae ia ia wale, pela no na haole a pau, oki loa aku kanaka Hawaii, aole e hiki ke olelo i na olelo ku i ka naauao oia na lakou olelo i na olelo ku i ka naauao oioa na lakou ka olelo, ke kamailio mau nei makou me ia ma ka olelo Hawaii. A ke hana mau nei oia i na hihia Karaima i na la a pau, me kona hai mai i kona manao ma kona mahele ole la, epili ana i ka makou nonoi imua ona me ka mahele ole ia aku ia ia.  Nolaila, ua maopopo ia makou na Loio Hawaii au e hoohui pu nei me oe ma kou kukulu manao ana. Aohe o makou pilikia a me olua pu me ka hoa hui haole; ina no ka mahele ana mai ia hewa i ka Lunakanawai a olua e hoahewa nei? Aole! pili no i ka Loio i kona ike ole i ka olelo haole, ame ka mahele olelo i ka wahawaha mai ia oe i ko ili ualula. Ua huawai oukou i puu dala no ka mahele olelo i ka makahiki e noho wale noia? aole ana hana, aia a na kau hookolokolo o ka Ahe Kiekie, alaila hana, makemake e palaualelo ea/

 

Ua ae pu mai olua, ua hui io ia keia mau AHa ma kahi hookahi, a he mau iona kaawale ko laua mamua.  U akupono loa makou ma ko makou inoa Loio no ka Hawaii Pae Aina; ke koakaka kuihe ole i ka manawa i hui ai ia mau Aha, a me ke kupono loa o Ho. K. Montgomery e noho i Lunakanawai ma ia wahi, mo ka mea, aia i loko o kei aHaa Hoomalu o ko Hawaii kulanakauhale alii, ko ke Aupuni maluhia kuloko a kawaho me na Aupuni a pau o ka honua i noho aloa pu. Ma konoa iona" Aha Hoomalu," aia ma ia inoa ka maluhia.  I ka Aha Apana i haipa ia malaila ko olua wahawaha ana i ke kon o ka mea i koho ia a me ka mea nana; koho mai, no ka ike ole i ka olelo Hawaii; aka penei ka hoohalike ana: e like me ke kaawale o na iona ina mana, pela no ke kaa wale o na haawina i kekahi a me kekahi.  O ka Aha APana, aia i loko ona he mea hooko'i na kanawai olelo Hawaii a pau o ka aina kupa o kakou , malaila wale no @ kuleana, he hoike na Aha Apana a pau @ aia iloko ona ka mana kuloko o ke Aupuni a me ka pono o na kukahi e maluhia ai a e kuapepanui ai ka noho ana. Ua makemake makou e hooki i ka olelo ana no @ ano o keia Abe, ame ke kupono loa o ka inoa a olua e huna nei i ko olua kakou manao ana.  Ua kaumaha e makou me ka hophopo i ka ike ana i olua mau oleo e hoala mai ana i na ino kuloko o ke Aupuni, me ko makou manao ua lehulehu loa paha oia poe e noho nei iloko o keia kulanakauhale i ao ia i ka oukou kula hookahi.  He kaumaka ko makou me ka u e noho nei ano iho nei no.  A ke huli nei ke alo o ke Aupuni me he keiki ai waiu la, e hoomaka ana e hoao mai k kona akamai o kona mau la opiopio; aka, ke puiwa mai nei oukou me ka ha'u o ka waha i ka makahnim @ i koko o ka waokaua o Sahara, kahi e koaa ole ai kekahi mea e oluolu ai; ua @ loa Ka pae Aina Hawaii, he mau wahi e oluolu ai ke makemake i olu, a ina i wela, eloaa no i ka wa pokole loa.

 

No ka hookahi o kona kina i ike @ @ @, ia mai nei, aole no makou e kamailio loihi ma na mea e ai; aka, he mahale makou; jo hoa hui, ina io ia he wahi haole, ua @ aku nei, he wahi haole hoohalahala ae @ ike i ka olelo Hawaii, a nele i ka haawina, oia ko mea i nele ai o ko ka ana i ka hele a akamai koa oe i ka olelo Hawaii' aole na mea nana e ae aku, he hawawa oe i ka olelo o ko aina hanau a me ke kanawai haole o laila, o kahi ike i koaa, o ka olelo ohana @ i maa'i me ou mau wahi pokii a ka makuahine i ao ai i ko wa uuku.  Nele oe na akamai oleo Hawaii, nele nohoi makou na kupa maoli o ka aina.  He nani mele ana nae ia makou, ua ike aela no na maka nui i ke ano o ka Aha i hauai pau ia aku nei o uka no nei, noho iho, he make ka @ kiki o ke ola ka hoolohe.

 

Me ka mahalo ia oe e ka Nupepea Kuokoa eia mai nei olelo pepa au.

 

WM H. Uwele@ala.

A.M. Kakalawai

E. Kani@iNA.

Hookolokolo Hoo@ala o

Honolulu, Mar. 10, 1864

 

Mahiai Puhi Kkama Hawaii.

 

E KA NUPEPA E: ALOHA OE._ Pela wau i olelo ai no kekahi ninau i heluhelu ia i loko ou.

 

Ina i holopono ka hana puhi rama Hawaii maloko o kou aina a me kou Aupuni, ua holo paha ia no ke koua i ka pono o ka poe mahiai, i na mea ulu hua pela wale iloko o ka aian, ehoolilo i waiwai kalepa akua iwaho, i ole e poho walke ka luhi o ka poe nana i mahi ia mau mea ma ko lakou mau aina mea kanu.

 

He mana kuonoono keia i hoopuka ia mai, a ua kupono ka ninau i kona aina, a ua makemake nuiia hoi pomaikai na ke Aupuni a me kona poe kanaka.  E makaukau ana paha na mahiai o ia ano ikolo o ka aina, enai nui aku i kona Ahaolelo, e koku nui mai i na pono no ka mahi ana ma ko lakou aina ino. E noonoo ia no keia nianai i 2aawii@ mai.

 

O ke noi e hookuuiaa ka pono puhi @ Hawaii, i mea kokua i ka pono o ka poe mahiai pala wale o ka aina.  He oia io, me ka mea oia kekahi pono i makemake nuiia e na kanaka o ka Moi, no lakou iho a e kakau i ke Aupuni.  He manao oioio hookamani ole keia a me ka pono maoli, a e koku nui ia no.  Oia no paha ke kumu manao nui a me kaoiaio, e hoopaaa ia i loko o ko lakou Kumukanawai.

 

Ina ua nona pela e pe@o paha ke ninau owai auanei ka haole kanaka Hawaii, a me ka haole maoli, e hooole i kaholo ana o keia pono maluna o ka aina? Aka, o ka @ @ i oia kanaka a me ke Aupuni, oia ka pono i imiia e ka manaoio o na kanawai, ae kokua

ia no.  O ka pomaikai ole e loaa mai hana ke hoonoaia, a uo hai e aku paha ke poho, oia ka hewa a me ka lapuwale.  Aole no e kokua ia.

 

Eia ka lua, e nana ia. E nana i na kanawai kinai wai ona o ke Aupuni e noho nei, oia no paha kekahi o na pono mahiai hua pala wale, e noi nuiia i kona Ahaolelo, e kokia nui mai i ka pono a me ka maluhia o ko lakou mahi ana ma ko lakou mau aina iho.  E nana i ka noho ana o ke Aupun a me jona poe kanaka, a hiki i keia wa @ e jona hoomalu ana.  U nui koa ka @ i @ mai i ka poe mahiai ilihume hua pale wale, no ka hoomau i na kanawai hooha!ki wai ona, e hoomalu i ko lakou mahiai ana ma kuauna.  Ua olelo kaulania na kanawai la a penei i olelo pinepine ia @ ana mai iloko, a i waho o ke ka Moi Aupuni Ua hoopaa ke Alii ia ia iho, me ka inoa o kaua lahuikanaka, ehookiki hemolele ana, e ki@@i loa ia ka mana hana wai ona, a me ka i@@ ana iloko o kona aina, aole e hoopaa@hele wale i kekahi maluna o ke kanawai.

 

E nana pono ia ka oiaio o keia @ i hooaliiia i pono kupa hana e m@ ka @@hui a me ka aina, a e nana hoi i ka h2222 pono ia ona, i waiwai a i pomaikai no ko ke Ahi Aupuni.  He kumu manao nui aiwaiwa akua loa keia.  Ua hooula pepakole ia hemolele o kona mana, ua kah@uia i ka aila @.