Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 12, 19 March 1864 — Na Palapala. Pane ia Kaanaana. [ARTICLE]

Na Palapala.

Pane ia Kaanaana.

E xa Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :—Ua ike makou na Loio Hawaii o keia kulana-! kauhale, i ka olelo a Kaanaana a me kona hoa hui haole; ma kahi o kou kino pepa, e pili ana i ke koho ana o ke Kiaaina hou o keia Mokupuni i ke pani ma kahi o Hon. R. G. Davis. A noia leo kupinai i pa-e honua mai e kahea ana i ka pae aina okoa; e nana mai ia koho ana, me ka manao o na mea nona ia manao e hoola mai i ke kipi kuloko oke Aupuni. A no ka lawe ana i ko makou mau inoa iloko o l ona kakau manao ana, me ka ike ole ia o kona helehelena a me ke kuka pu oie mamua me ia v Nolaila, ke pale nei n.akou ia makou iho, me ka hai pu aku i ke kuleana ole o ka laua e kamailio nei me kona hoa hui, me ka manao paha o makou ko laua hoike no ka ike ole o ka mea Mahaloia i ka olelo Hawaii; e noho nei ma ia wahi. He mau hoike makou o kona akamai ia olelo, aole o makou hilahila e hai aku me ka wiwo ole imna o ka lehulehu ; no ka mea, he ikemaka makou.

Ua komo mai oia ma ia wahi ma ka ia 23 o Feberuari, o makou pu ilaila, a ma ka la 24 oia malama no, o kana liilim Kivila mua ioa, oia ka hihia o D. Kahalepouli vs. ia Halakaipo ma t a he mau Loio maoli ma na aoao elua—o W. H. Uwelealea no ka aoao hoopii, a o A. M. Kahalewai ame E. Kanihina no ka aoao hoopiiia; e koi ana i ka aie o ka noho ana i kona pa i hoolimalimaia ia lakou, i na dala he kanaiwe ($90.) Alahope iho o ka hooiaio nni » ka aoao hoopii, ua nonoi aku na Loio o ka aoao hoopiiia, 41 e hookuu iko laua aoao no ka hoomaopopo ole mai o ka aoao hoopii i ka inanawa e koi iā nei keia aie; mamuli o ka palapala hoolimalima i hana ia ma ka la 16 o Sepntemaba, A. D. 1862." Ama ka ©iek> maoli keia nonoi ana, ua manao ka mahele olelo e mahele aku i keia nonoi, aka. pane e mai kela, ua lohe maopopo in ; " o ka'u kau e mahele aku A penei kana olelo pane no keia nonoi, ,I XJa maopopo ia'u ka olua no* noi, a no ko olua ae ana mai, ke noho nei keia poe ma keia aina a hiki i keia wa, a me ko olua ae pu ana mru he palapala hoolimalima io no, he iwakalua dala no ka malama, a ma ka olelo a kekahi hoike o ka aoao hoopii, oia ka mea kii mau e ohi mai i kela uku hoolimalima, he aie ko keia poe, he kanaiwakumamaono dala, ua koi ia, ua hoole mai, nolaila, aole au e ae i ka o!ua nonoiine ke ao pu ia mai e lawe aku i mau hoike, ina ua kaa r.au loa keja uku hoolimahma, e pan ana ma ka la 16 o Feberuari, A. D. 1864 nei; a i ole ona bila hookaa paha aka aoao hoopii, e waiho ana ma ko makou linia. Ua hoololi hou ke ono o ka lawe ana aku i na hoike ma kekahi kumu kaawale i ka hihia i koiia ai; aole hoike e pale aku ai, he mau palapala honkaa nae, a ua aie io no, ina malaila ka hoike ana. la hoololi hou ana i ke ano o ka olelo a na hoike e lawe aVu ai me ka hoakaka pu aku, ua like loa kana oleio pane me kela mamua, aole i mahele ia aku, pane e mai kela : " Ua hooholo ia ka olelo hope loa." Ua kamailio maoli aku makou ma ka olelo Hawaii, a ua lohe kela me ka mahele ole ia, o kana kai mahele ia mai, i poiolei a maopopo loa kona inanao gula. Ua kamaaina no paha oe e Kaanaana i kona inoa mau e kapa ia nei, o ka u Loio waha nuku," oia ihola kona ano, he lohe maopopo, aka, o ke kamaiiio ana e pololei ai e lohe maopopo ai oe, aia malaila ka hemahema, aole nae ia ia wale, pela no na haole a pau, oki loa aku kanaka Hawaii, aole e hiki ke olelo i na olelo ku i ka naauao oiai na lakou ka olelo, ke kamniiio mau nei makou me ia rna ka olelo Hawaii. A ke hana mau nei oia i na hihia Karaima i na la a pau, me kona hai mai i kona manao ma kona mahele olelo la, e pih ana i ka makou nonoi imua ona me ka mahele ole ia aku ia ia. Nolaila, ua maopopo ia makou na Loio Hawaii au e hoohui pu nei me oe ma kou kukulu manao ana. Aohe o makou pilikia ame olua pu me ko hoa hui haole ; ina no ka mahele ana inai o ka mahele oielo ia oe ka hewa, pili anei ia hewa i ka Lunakanawai a olua e hoahewa nei ? Aole! pili no i ka Loio i kona ike ole i ka oielo haole, a me ka mah r .le olelo ika wahawaha mai ia oe iko ili ulauia. Ua haawi oukou i puu dala no ka maheie oielo i ka maleahiki e noho wale noia ? aole ana hana, aia a na kau hookolokolo o ka Aha Kiekie, aiaiia hana, makemake e paiaualeio ea ?

Ua ae pu mni olua, ua hui io ia keia mau Aha ma kahi hookahi, a he mau inoa kaawale ko laua mamua. Ua kupono loa makou ma ko makou inoa Loio no ko Hawaii Pae Aina; ke hoakaka kuihe ole i ka manawa i hui ai ia mau Aha, a me ke kupono loa o Hon. J. Montgomery « noho 1 Lunakanawai ma ia wahi; no ka mea, aia iloko o keia Aha Hoomalu o ko Hawaii kulanakanhale alii, ko kt Aupum maluhia kuloko a kuwaho me na Aupuni a pau 9 ka honua 1 noho aloha pu. Ma kona inoa u Aha Hoomalu," aia ma ia inoa ka maluhia. O ka Aha Apar*a i huipa ia, malaila ko olua wahawaha aoa i ke kino o ka mea i koho ia a ine ka mea nana i koho mai, no ka ike ole i ka olelo Ha waii; aka, penei ka hoohalike ana : e like me ke kaawale o na inoa ina mana, pela no ke kna-

wile o na hamwina i MnUftß>biaki 0 ka Aha Apana, aia iloko om kiaaaa hooko i na kaeawai okk> Ha waii a paa o aina kupa o kakoa, makik waW uo kuleana, l» hoika na Aha Apaaa a paa oku Hawaii a Kauai. O ka Aha Hoomak bai. aiailoko ooa ka mana lailoko o k» Aapaai a me ka pooo o na kmkahi e mahihia ai a e kuapapanui ai ka noho aoa. 0% mak* make makou e heoki i ka oWoiMtob ano o keia Aha, a me ke knpoao loa a b inoa a olua e huna nei i I» •!« Imkan aaoao ana. Ca kaumaha e m)bm b» ka hopohopo i ka ike aaa i ka oliaa maa okk e hoala mai ana i na »no kuioko o ka Aop«> ni, me ko makou maaao ua lahakhu ka j paha oia poe e noho oei iloko o keia kukaa--1 kauhale i ao ia i ka ouleou kuia hookahi. | He kmimaha ko makou me ka u e aoho om. ! ano iho nei no. A ko huli nei ke ak» oke Aupuni me he keiki ai waia k, e hanwaka ana e hooo mai i kona akamai o kaoa ma« la opiopio; aka, ke puiwa mai aei oakoa me ka ha-u o ka waha i ka makaai. meh*k J iloko o ka waoakua o Saham, kahi • ioaa 'ole ai kekahi mea e oluolu ai; oa akea laa | ka Pae Aioa Hawaii« he mau wahi • ol«tatu lai ke makemake i olu ; a ina i wela, • laaa ; no i ka wtx pokole loa. { No ka hookahi o kona kioa i ikr ta a hai |ia niai nei, aole no makou e 'kamailio loihi ma na mea e ae; aka, he mahata awikeii i ko hoa hui, ina io ia he wahi haole, ua idtna aku nei, he wahi haole hoohalahak aa hoaa ike i ka olelo Hawaii. a n*le i Im haawma. i oia ko rnca 1 nele ai o ko ka aaa i ka hale a akamai loa oe i ka oWo Hawaii; aale oa mea nana e ae aku, h« hawawa oe i ka oMd 0 ko aina hanau a me lee kanawai haol» o laila, o leahi ike i loaa* o ka oteto ohaaa au 1 maa'i me ou mau wahi pokii a ka makaa* | hine i ao ai i ko wa uuku. Keie oa aa | akamai olelo Hawaii. nele nohoi makoo na | kupa maoli o ka aina. He naai neka aaa ; nae ia makou, oa ike aela no na maka aat i ke ano o ka Aha i huai pau ia aku aai, o ulea no nei, noho iho. he make ka hanpoa- | kiki o ke ola ka hoolohe. j Me ka mahalo ia oe eka N*)npa JCaa(oa. I eia mai nei olelo pepa au. Wn H. Uwuuuu. A. M. Knumi £. Kasi*uu. I Hale Hookofokolo Boom*l* « I Honolulu, Mar. 10.1864 $