Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 13, 26 March 1864 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

EIA MAI E NA MAKAMAKA!

No ka nui a manuanua wale hoi o ke koiia mai, me ka nonoiia mai o makou, ame ke hooia pu ia mai hoi o ka nele o ka lehulehu i ke dala ole, me ka hai puia mai nae, he hookahi dala wale no kahi mea loaa i ka poe e makemake ana e lawe i ka pepa, a no ko makou manao no hoi o kapaia mai makou he poe mau a.

Nolaila, e ike mai e ka lehulehu mai kela a keia pea o ka aina, no na kumu i haiia'e la maluna, nolaila, ua hoalualu iho makou i ka RULA PAA a makou i kukulu ai, no ka uku mua mai a pau, a ua ae makou e lawe i HOOKAHI DALA no na malama eono. A o ka poe a pau e makemake ana e lawe i ka pepa no na mahina eono, e loaa no ia lakou na helu a pau, mai ka la mua mai o Ianuari, a hiki i ka pau ana o na mahina eono. E wiki! E wiki mai oukou e na makamaka.

 

Na Luna Makaainana o ka M.H. 1864.

Eia iho malalo nei ka papa helu o na Luna Nakamana no ka makahiki 1864.

Oahu.

Honolulu- G. Rhodes,             W. P. Ragsdale,

*          S. M. Kamakau.

Ewa & Waianae- G. M. Koha.            Koolauloa- J. W. Makalena

Waialua- J. H. Kaakua.           Koolaupoko- W. P. Wood.

Maui.

Lahaina- J.-W. H. Kauwahi,   S. Hanemo.

Kaanapali- J. A. Nahaku.        Makawao- Wm. H. Uwelealea.

Wailuku- Noa Kepoikai.         Hana- M. Kahananui.

Hawaii.

Hilo- S. Kipi,   J. Keahi.

Puna- S. Lainaholo.     Kona Akau- G W. Philipo.

Kau- J. Kauhane.        Kohala- J. W. Austin.

Kona Hema- D. H. Nahinu.    Hamakua- Kaunamano.

Kauai.

Hanalei- A. S. Nuuanu.           Waimea & Niihau- V. Knudsen.

Koloa- S. P. Kalama.

Molokai & Lanai.

E. Jones,          E. G. Hitchcock.

* W. Webster, (make.)

 

Ka Nupepa Kuokoa

HONOLULU, MARAKI 26, 1864.

No ka rama.

Iloko o na helu i kaahope ae o keia pepa, a mai ka wa loihi no hoi i kaahope ae, ua nui a peepeekua ka olelo pinepine ana o ka poe naauao ma ko lakou mau kukulu manao ana, no na mea e pili ana i ka hoonoa i ke Puhi Rama ma keia Pae Aina, a me ka hoopau hoi i ke kapu e kau nei maluna o kanaka Hawaii, i ka inu ana i na waiona. Ua naauao no na olelo e ahewa ana i ka hoonoa ana, a ua naauao pu no hoi na olelo e apono ana i ka hoonoa ana; aka, no ko makou manao nae ua koe iki kekahi mau mea, a aole hoi i hoopuka pau loa ia e na makamaka o makou, nolaila ko makou nakui ana e wehewehe iki aku i ola honua, oiai e nee mai ana ke kau e hui ai na Luna Makaainana, ka poe i kohoia, aole e noonoo ma ka pono wale o ke mea hookahi, a o kekahi poe kanaka kakaikahi paha; aka, e noonoo ma na mea e pili ana i ka pono holookoa o ka lahui kanaka mai o a o.

O na ninau i ala mai iloko o makou mahope iho o ka noonoo loihi ana-- a me he mea la no hoi, o ka ninau no ia e hiki mua ana iloko o ka manao o ka poe a pau i komoia e ke aloha oiaio no keia lahuikanaka, oia no na ninau malalo nei:

Aole anei o ka pono i na kau ahaolelo a pau o ka hooholo i na Bila Kanawai e pili ana i ka hoopomaikai i ka hapanui o ka lehulehu? He pono anei ke hoonoaia ke puhi ame ka inu rama?

Iloko o ko makou manao ana, o na Aha kau Kanawai a pau o na aupuni o keia ao, ua kukuluia i mea e hiki ai ke malama a noonooia hoi me ke kuka ana, i na mea e pili ana i ka hoopomaikai i ko kela ame ko keia aupuni lahui iho; a no ia mea no paha ke kumu i hookomoia'i iloko o ko kakou nei Kumukanawai, e i ana.

"PAUKU 14. Ke hoomalu nei ke Alii i kona Aupuni no ka pono o na kanaka a pau malalo ona; e hoomaluia hoi ke ola, a me ka waiwai, a me ka pomaikai o kona poe kanaka a pau; aole hoi e imiia ka pono, a me ka hanohano, a me ka waiwai o ka mea hookahi, a o ka ohana hookahi paha, a o ka poe ano hookahi paha o ka poe kanaka; a nolaila, i ke kau ana i na Kanawai no keia lahuikanaka, e manao nui ia ka maluhia a me ka pomaikai, a me ka pono o ka Moi, a me na 'Lii, a me na Luna, a me na Makaainana no hoi."

Ua akaka lea ma keia pauku 14 o ke Kumukanawai, aole o ka pono o ka poe kakaikahi ke imiia, aka, o ka pomaikai o ka lahui holookoa, a nolaila, i na e aeia ka puhi rama, he mea i maopopo i ka poe a pau e noonoo akahele ana, aole e loaa ana ka pomaikai i ka poe ilihune; aka, o ka poe kakaikahi wale no e hoopomaikai ia'na, ke aeia ke puhi rama, oia no ka poe kanu ko--ka poe mea wiliko, ame ka poe hoi, e pili ana ilaila. Oiai hoi, ina kakou e manao ana ma ke ano o na loaa mai i ke Aupuni ke aeia ua Kanawai la, he hiki anei ke oleloia e nui ana na dala e komo mai ana i ka waihona o ke aupuni noloko mai o na dute puhi rama? I ko makou manao aole; no ka mea, i na e aeia ka puhi rama ana iloko o keia aupuni, aole anei ia e hooemi ana i na loaa no ke dute o ka rama o waho mai? He ekolu tausani Galani wale no paha i inuia iloko o ka makahiki i hala'e, a o ke dute i ukuia mai iloko o ka waihona o ke aupuni no ia mau Galani, he eiwa tausani dala paha, a nolaila, i na e hanaia ma Hawaii nei, alaia, aole anei ia e pani ana i ka puka e komo mai ai na dute o waho mai? Aole anei o ka loaa a loaa mai ana noloko o ka ae ana i ke puhi rama e pani wale iho ana no i ka hakahaka o na dala no e loaa mai nei i keia wa? Ke manao nei makou pela no. Aka, iloko nae o keia hoohalike ana, aole makou i waiho aku nei i ke ola o ka lahui,-- a oia ka mea nui loa i oi maluna o na mea a pau. No ka mea iloko o ko makou manao, i na o ke ilihune o ka waihona o ke aupuni, ke mea nana e hoomaikai,--e hoomau, a e hoonui hoi i keia lahui, alaila, e ae koke no makou e hookuu i ke aupuni e ilihune, a e hoomau i ke ola o kona lahui kanaka. Aole no paha e nele ana ke ku mai o ka poe e makemake ana e hoopomaikai ana ia lakou iho, me ka makapo hoi i ka pono o ka lehulehu holookoa, me ka imai ka ! auhea ka make, auhea ka pilikia? A auhea no hoi ka poino e loaa mai ana, ke aeia e puhi rama?

Ke olelo nei makou, i na e aeia ke puhi rama, alaila, ua like ia me ke kau ana mai i ka auhuhu i mea e hola mai ai i ke ola o ka lahui, no ka mea, ina e hoomakaia ke puhi rama, alaila, e hoomaka koke mai no ka inu ana i ukali no kona mau kapuai; a o ka ukali o ke kapuai o ka inu waiona, oia no ka ilihune, ka noho u ana, ke aihue, ke pepehi kanaka, ka moekolohe, ka oa makua ole, ka wahine kane ole, ke kane wahine ole, ame na ino nui e ae he nui wale. No ka mea, a hanaia ka rama, a ike ke kanaka, o ka hoopa aku no ia, a ike i ka lealea o ka hoomahui aku la no ia, a o ka hopena e hiki mai ana iluna oia poe, oia no ka hanai na hewa he nui, ame ka inu pu no hoi i ke kiaha awahia o ka make. No ka mea, mai ka uuku ke kino o ke kanaka i ulu ai a hiki i ka nui ana-- mai ka akahi e helu ai, i hiki ai i ka haneri; a pela hoi ka hewa inu rama, mai ka uuku no ia e hoomahuiia'i a hiki i ka hele ana i ka laula. Ina e aeia ke puhi rama ma na wahi a pau o keia mau mokupuni, alaila, o ka poe nana e hana ia Kanawai, o lakou no ka poe nana i ae aku e hoopio koke i ke ola ana o keia Lahuikanaka. Oiai hoi, ke maikai nei no ka noho ana o keia wa. Ua kaniuhu anei ka poe kanu ko e noho nei i keia wa, no ka hana ole ia o ka rama? Aole anei i hoomaka mai ke kukuluia ana o na Wiliko ame na aina mahiko. No keaha la e huliamahi ai ka poe waiwai e kanu ko, ina lakou e ike ana, aohe puka o ke kanu ko ana ke ole e aeia ke puhi rama? Aole loa makou i lohe i kekahi poe waiwai e kaniuhu ana, no ke puhi ole ia o ka rama ma Hawaii nei, a ina aole i kaniuhu ia poe,-- ka poe nona wale no ka pomaikai e loaa mai ana ke hanaia ua kanawai la, alaila, auhea la ka olelo pale a ka peo i ae, a i hana paha i kanawai e ae ana ia mea, i mea nana e apono i ko lakou hana ana i kanawai e hoopomaikai ana i ka poe kakaikahi wale no, me ka hoopoino hoi i ka lahui, ma ka hookuu ana ia lakou e komo iloko o ka auwaha nana lakou e ahai i ka make mau ma ke kino ame ka uhane? Ke olelo nei makou maanei, aohe e loaa iki ana kahi olelo e pale ai ia lakou iho, ke ae lakou (na Lunamakaainana) a haawi i bila kanawai e ae i ke puhi rama.

Eia hou no keia, ina paha aohe poino iki e kau mai ana maluna o ka lahui ke aeia ia mea, a e manaoia ma ke puhi ana i ka rama e loaa nui mai ai ka waiwai. Mai hea mai e loaa ai ko kakou waiwai? I hea e hoolilo aku ai ko kakou rama? E i mai paha auanei kekahi poe, i Kalaponi no hoi paha, i kahi a ko kakou waiwai e lawe mau ia nei, a i Vitoria paha. Ae! ina pela, alaila, aole no hoi paha e nele ke kau ia mai o ke Dute maluna o ia mea, no ka mea, ua hiki no ia Amerika Huipuia ke hana i ka rama e like me ka kakou rama e hana'i, me ke kumukuai emi loa, i oi ae mamua o ka kakou; no ia mea, e kuai ana no ka poe makemake rama, me ka rama emi, ina e like ka maikai, a mahea iho la ko kakou puka? Oiai he lilo ko kakou i ka uku no ke dute, a o ko Amerika Huipuia rama, aohe dute, nolaila, aole no he waiwai e loaa mai ana ia kakou ma ka rama, i na e manaoia o ka mea ia e pono ai ka rama ke puhi ia maanei.

≠Eia no keia: Owai la ke kanaka hookahi i make no ka nele i ka rama? I ko makou manao, aole hookahi: Aka, e ninau kakou ma kela aoao o ia ninau, oia hoi, "Ehia kanaka i make i ka rama? E ala mai auanei na ilina, a e hai mai me ka leo nui, "He mau tausani! he mau tausani ka nui o ka poe i make i ka rama. I ilihune i ka rama; i makua ole i ka rama; i kane ole i ka rama; i wahine ole i ka rama; i keiki ole i ka rama; a i loohia i na poino e ae o keia noho ana i ka rama. A ina pela, alaila, auhea ka pomaikai o ka ae ana e puhi ka rama, a e inu ka rama?

A he mea pono no hoi i na Luna Makaainana a pau ke noonoo iho i ka hohonu a me ke koikoi, e ka hana i wahihoia iluna o lakou, e na makaainana nana lakou i koho; aia ia lakou ka hooponopono o ka hoeuli a a me ka hookele ana i ka moku o keia lahuikanaka-- na lakou e hookele i hiki ai i ka pomaikai, a aia no hoi ia lakou ka hookele aku a kau i kula. Ina lakou e hookele me na maka kaakaa a ili ka moku a ka lehulehu; alaila, auwe lakou i ko lakou wa e halawai ai me ko lakou Makua iloko o ka lani-- auwe ka waihoia ana mai o keia mau mea, i mea e keakea ai i ko lakou hookauia ana mai e ka pomaikai mau loa.

Ina keia Ahaolelo ae e ae e puhiia a e inuia ka rama, alaila, ua ae aku lakou e puhiia ko lakou mau hoahanau-- ka lahuikanaka holookoa mai o a o, iloko o ke ahi pio ole o ka make ma ke kino, a me ka make weliweli nui o ka Uhane. A nolaila, e na Lunamakaainana o keia kau Ahaolelo! e ao oukou o hooholo i keia kanawai nana e ahai ia oukou a pau i ka make; e ao o hapalaia i ka eleele, ka aoao o ka Buke Moolelo o ke au e naue nei, mamuli o ko oukou hooholo ana ia kanawai, mai noho oukou a ae iki me ka hoolilo i ko oukou pono iho i mea nana e alai i ko oukou hana ana me ka pono i na oihana a ka lehulehu i hilinai ai, a waiho iloko o ko oukou lima; no ka mea, e noonoo oukou i ke kaumaha, a me ke koikoi o ka oihana i hooiliia iluna o oukou, a ina e hooholo oukou ia kanawai, alaila, e hooholo pu oukou i Bila haawina no ka hoolako ana i papa e lawa ai na pahu kupapau, a kanuia'i o ka lahui.

 

KA MAKE ANA O KA

Hno. William Webster.

"O ka la o ka Haku, Me he aihue la ia i ka po."

Ua hooluuluu houia mai ka manao o ka poe a pau, ame makou pu no hoi e ke kaumaha kuhohonu, no ke iliia ana mai la makou nei, o ka hana luuluu, oia ka hoike ana aku i ka make emoole ana o Hon. William Webster (Wepa,) kekahi o na hoa o ko ka Moi Ahakukamalu, Luna aina o ka Moi i make aku nei, a Lunamakaainana hoi no ke Kulanakauhale o Honolulu, no ka M. H. 1864, ma ke awakea o ka Poakolu iho nei, la 23 o keia malama. O kona mai i make emoole ai, he moku no kekahi o na aakoko e pili ana i ka puuwai; e ku ana no oia iluna ma ka puka o kona keena hana ma Beritania Pa, a o ka mokuhia aela no ia o kekahi aakoko, a haule koke iho la la oia ilalo a make aku la; ua hele no o Kauka Poka, a me kekahi poe Kauka lapaau e ae e imi i ola nona, a aia hoi, ua hala ke ola , a o kona uhane, ua hoi aku la i ka poli o kona makua iloko o ka Lani.

Ua loihi kona noho ana iwaena o kakou, he mau makahiki paha he 14 a oi ae, a iloko oia manawa, ua pii ae oia, mai ka oihana ana aina, a lilo i Luna aina no ka Moi i make aku nei, a mahope koke iho no, i ka wa i ikeaia'i o koua maikai maoli no, hooliloia oia, he hoa no ke ka Moi Aha Kukakukamalu, a aohe no i liuliu iho, kohoia oia i Lunamakaainana no Honolulu, a ua pinepine kona komo ana ma ia oihana; a iloko iho nei o ka Kau Ahaolelo o ka M. H. 1862, ua kohoia oia i Luna Hoomalu no ka Hale Hanohano o ka Poeikohoia-- a aole no hoi i hilihewa na Luna o ia Hale ma ke koho ana ia ia me ia noho ana.-- He kanaka oia i hoike mai ia ia iho ma ke ano o kana hana, ma na mea e pili ana i kona ano kanaka iho, a me ko@a ano oihana, i kona mokamaka oiaio ana no keia lahui kanaka. Aka, o ke Akua ka makua, ka mea nana ka uhane, iloko o kona lokomaikai, ame kona aloha nui, ua oluolu e lawe aku i kana o ka uhane, a e hoihoi-hoi "i ka lepo i ka lepo,"-- oia no ka mea nana i hana na mea a pau me ka maikai, a nolaila, o ka kakou wale no e olelo ai, "Aole o ko makou, o kou makemake ke hookoia e ka makua."

Aole paha kekahi kanaka i ilihune ame ke nele no hoi i na enemi, e like me ka mea i aloha nuiia, ke mea nona keia mau wahi olelo kaukau kanaenae; no ka mea, iloko o kona noho ana ma keia aina-- kona aina hookama, ua hana aku oia i ka poe a pau i launa pu me ia ma ke ano oihana, a ma ke ano makamaka no hoi, me ka maikai, ka pololei, a me ka hoopono; a no ia mea, ua okomokomoia ke aloha oiaio o ka poe a pau nona.

Aia me kana wahine ko makou aloha kuhohonu, me ka menemene pau ole. Na ke Akua, ka Makua iloko o ka Lani, Nana no e hooluolu mai i keia launmaha nui pau ole i lele mai nei a hookahua iluna ona, me ko makou nonoi pu aku hoi ia ia, e hoomanao iho, oiai ua hoonele ia oia i ke kane, e manao pu iho oia, ua hooneleia keia lahui i kekahi, o kona mau makamaka oiaio "Ua haawi mai ke Akua, a ua lawe aku ke Akua, E hoomaikaiia ko Akua."

Ke ike nei kakou a pau e na makamaka, "O ka la o ka Haku, me he aihue la ia i ka po." Nolaila, e ak-o kakou i na kikania a pau mailoko ae o ko kakou naau, a e hoomaemae kakou i ke kihapai o ka mea nana ka malawaina, o hiki mai auanei ke mea hale, a aole kakou i makaukau, alaila, auwe ka hopena o ka poe i hoomakaukau mua ole i ko ka Haku kihapai. No ka mea, ke hiolo pinepine mau nei ko kakou mau waimaka no na makamaka e make emoole mai nei, me he la, he hoailona leo ole ai na ke Akua, e i mai ana, "E hoomakaukau! E hoomakauka!!" No ka mea, "E nana mai oukou o ko'u la, me he aihua la ia i ka po."

Ma ke ahiahi Poaha iho nei, hoolewaia kona kino kupapau, ua nui no ka poe i hele mai e haawi aku i ka makana hope a ka poe ola i ka poe make, oia hoi ka ukali ana i ke kupapau a hiki i kahi e moe ai kona kino lepo i ka hiamoe ala ole. O ke kanaka lokomaikai, o ke kanaka hoopono, o ka makamaka pumehana, o ke kane aloha, ke kaikunane minamina pokii, ame ke kaikuana aloha,-- oneia mau haawina maikai a pau i komoia iloko o ka mea i aloha nui ia W. Webster, oia wale no ke kiahoomanao ana i waino iho ai iloko o ka puuwai o kona poe makamaka a pau-- he kiahoomanao no hoi i hiki ole i ka lima o ka manawa ke holoi ae,-- a he lei hoomanao no hoi i mae ole iloko o na kau a kau. O ka waha ke alanui i puka mai ai o na hua olelo maikai ke waiho anuanu la iloko o ka make,-- o na lehelehe hoi ka ipuka o kona leo oluolu e puka mai ai, ua Silaia iloko o ka lima menemene ole o ka make.

Ua hooneleia mai na poe makamaka ona i ka makamaka ole, ke komo nei ko lakou u ana nona iloko o ka paia paa o ko lakou mau puuwai, ke uwe makena nei lakou no kona aloha,-- oia uwe ana, oia u ana, ame keia makena ana a kona mau makamaka, a me na hoa'loha ame ka lehulehu mai o a o, he hoike naue ole ia nana e hooia mai i kona hala ole, a he mea hoi e ikea iho ai ka hohonu o ka eha i hanaia mai i kona mau makamaka, kona mau hoa'loha, ame ka lehulehu holookoa; no ia mea, ua maopopo o kona haule ana'ku la, he mea no i minamina nui ia e ka Lahuikanaka o na pae moku Hawaii; aka, iloko o keia minamina ana, e hooluolu no kakou i ka manao ana'e, na ke Akua i haawi mai, a na ke Akua i lawe aku, e hoomaikai ia ka inoa o ka Haku. O ka nui o na makahiki o kona ola ana, 37. me 6 malama.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

PULE PAKOA.-- He pule pakoa ma ka la apopo ma Roma, a e hanaia'na no na oihana a pau e pili ana i na mea i manaoioia ma ka "Hoomana Kotolika Oiaio," ma ia la.

PILI KINO.-- Ma ka Poakahi iho nei, hoi aku ke mea Hanohano Isaac G. Davis (Ikaaka.) Ka hope Kiaaina a Alii kane hoi a ke Alii Kiaaina o Hawaii me ka moku Emalani. Ua lohe mai makou i hoi aku nei oia, no ka hapaha o kona mokupuni, e hiki mai ana iloko Aperila ae nei. Aia me ia ke aloha o keia pepa.

KA NU HOU.-- E na makamaka, na hoa hooinainau hoi o ua mau pae moku hauliuli nei o ka Pakifika, mai noho a nui iho na nuku no ka nele i ka nu hou ole a no aina e mai, no ka mea, aohe no he ku moku ia mai nei i keia mau la. Na ia mau kumu makou i hoonele mai, a ua ane maloohaha no ka aina o ke Alii i ka nu hou ole. A nolaila, mai inaina iho.

E LAWE KOKE MAI.-- Ina ua loaa i kekahi kanaka, wahine, keiki, a poe e ae paha, kekahi MIKINA LIMA ELEELE, ame ke PIHI GULA pu no hoi, a me kekahi wahi kaula gula e paa pu ana me ke pihi, ma na alanui o Honolulu nei, a ma ke alanui paha e pii ana i Nuuanu, e pono e hoihoi koke mai ia mea i ke Keena Hooponopono o ke KUOKOA; a e uku pono ia no ka mea nana e hoihoi mai ia mau mea a pau.

KA MOI.-- Ane omaimai iho nei ka Lani a kakou iloko o keia mau la iho nei, no ke kaumaha no paha i ka pokii lani ona i hele aku nei ame ka nawaliwali no hoi kekahi o kona kino iho; aka, i ka Poakahi iho nei nae akahi no a loaa ka hele oluolu mawaho-- i Pawaa i ka Poakahi iho nei kahi i hoolanalana ai, a hoi mai ana. He mea oluolu no i kona mau makaainana, ka lohe ana i ka maikai o kona ola. E ke Akua e hoola i ka Moi.

KAANAANA AME NA LOIO.-- Ua heluhelu makou i na leta i paiia iloko o keia pepa iloko o na pule i hala ae nei, maluna o ka inoa Kaanaana, ame W. H, Uwelealea, A. M. Kahaewai, ame Kanihina, (poe Loio) a iloko o ko makou manao ana, malia paha ua ikaika loa ka Kaanaana mau olelo, a o ka na Loio hoi, ua ane pai loa i ka Lunakanawai a ua hapai i kona ike olelo Hawaii, maluna ae o ke kaha kupono; nolaila, aia iho paha ka pono iwaenakonu.

KA LUNAKANAWAI KIEKIE.-- Ma ka moku Cometa i nehinei, ua holo aku ka mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Kiekie, i holo aku nei e halawai me kona ohana e noho nei i keia wa ma Amerika Huipuia, a ua lohe no hoi makou, o kekahi kumu ka o• kona holo ana, no kona hookohuia ana i Kuhina nana e hooponopono ma ka moa o keia aupuni, i kuikahi hou, no ka mea, ua pau ka manawa o ke kuikahi mua. Aia ma ka mea Hanohano ko makou aloha nui.

HOOMANAO LA HANAU.-- He ahaaina kai malamaia ma Kewalo, i ke awakea o nehinei, no ka hoomanao ana i ka la hanau o William Piikoi Wond, ka makahiapo hoi a Mr. W. S. ame Lilia K Wond. He nui na poe i kauohaia, ka poe no hoi i pili i na makua, a me na kupuna, a ua hoonaniia ka ahaaina e ka makuahine opiopio o ka mea nona ka la hanau. He nui ko makou hauoli i keia hoomanao ana, a aia no hoi me na makua ko makou ake mau ana, e hooloihiia, a e hoomanao pinepine ia no hoi ua la'la, me kona ulu ae no hoi, i mea nana e a-e aku ke alapii e hiki aku ai i ka noho ana maikai me ka hanohano no hoi.

MAU KUMU A ME NA VIRIKINI HOU.-- I ke ku ana mai nei o ka moku R. W. Wood, mai Europa mai, ma ka Poaono iho nei o ka pule i hala, ua hiki mai maluna ona, he mau Kahuna, ame na haumana kahuna ame na Virikina hou o ka aoao Katolika oiaio. Eia malalo iho ko lakou mau inoa:

Chretien Willemsem, Damien Devenster, Lieven Von Hateren, Clement Evrard, Eutrope Blanc, Ayman Pradeyrol.

Na inoa o na Vilikina.

Theodora Elfering, Belina Richters, Dolores Gautreau, Marie Stanislas Verelst, Marie Laurence Aussera, Germania Delanoue, Ama Besseling, Gudula Besseling, Abse Oursel, a me Spiridione Leroy.

HE HUAKAI KAAPUNI HONUA.-- Ua ikea iho ma kekahi o na nupepa, e holo mai ana kekahi moku mahu Kiapa Auseteria, o Marco Polo ka inoa, me Trieste mai, ma ka la 5 o Maraki nei, me ka manao e kaapuni i ka honua, a o ka manawa e hala ana iloko o ia kaapuni ana, he ewalu a hiki i ka umikumamalua malama. Ua hookumuia keia huakai e na poe hanohano ame ka poe kaukaualii o ia wahi - he 50 paha a oi ae ko lakou nui; a ua uku lakou he $2,000 pakahi, no ka hookaa ana i na lilo o ka huakai kaapuni, ke hui pu ia hoi na lilo i ko lakou wa e kuu ai ma na awa a lakou i manao ai e holo mai. He 30 awa a ua moku nei e ku ai, a o Honolulu, Hilo, ame Tahiti, oia kekahi o na wahi a lakou e kipa mai ai, e hiki ana paha io kal@u nei, iloko o keia kau ae. Na ke aupuni o Auseteria i paipai ia lakou e holo e kaapuni. He poe hanohano wale no lakou a pau ma ia huakai kaapuni.

HE MAU WAHINE HOLO I KA MOKU.-- Ma ka la Sabati iho nei o ka pule i hala, oia hoi ka la 20 o keia malama, ua hopuia kekahi poe wahine no ka puulu haumia iluna o kekahi o na moku Okohola e ku nei iloko o ke awa, o ko lakou mau inoa, Kalei, Pomaikai, Lonoiaka, Nuuaala, a me Kaiona. Ua hele wale paha keia poe wahine e hoohei i na poe o uka nei, me ka lakou mau upena haumia, a no ka nele; nolaila, holo iluna o na moku haole e hoohaukaeai i ka poe malihini. He keu keia poe wahine hilahila ole! Ua nele loa no ka paha ka hilahila iloko o ia poe? He pono i keia poe wahine ke pee, a ke huna ia lakou iho, o kuhikuhi hele ia lakou ma na wahi a pau o keia kulanakauhale.

Ua lohe wale no makou i kahi wahi mele.

"He ilio au kai auwo, O k--a o k--auwo."

Eia no ka uanei iwaena o kakou nei keia poe hilahila ole. Ua kupono e kuniia keia poe me ka hoailona o ka lakou mea ino nui i hana'i.

KA AHA HOOMALU.-- Eia malalo nei ke papa helu a me na inoa o na hihia i hanaia imua o ka Aha Hoomalu o Honolulu, no na pule mai ka la 14 o Maraki, a hiki i ka la 23:

Maraki 14, Keliikipi, apuka, hookuuia.

Mar. 14, Kaholo, hakaka a me ka hoeha aku, hoopaiia $1, me $1 25 koina.

Mar. 14, Wala (Pake,) hakaka, hoopauia ka hoopii.

Mar. 15, Moanui, aihue i ka eke me ka lole oloko, hoopaiia 2 makahiki, me $10, ame $1 62 koina. Ua pinepine loa no kona paa ana no ka aihue.

Mar. 17. J. H. C. Pra@ ame H. Cooper, hoopiiia no ke kue i ka Mokuna 46, Pauku 1. o ke Kanawai Hoopai Karaima, hookuuia.

Mar. 18, Robert Self, hoowahawaha i ka Aha, hoopaiia $5, me $3 koina.

Mar. 19, Akalaika alias Kamahele (w,) Panaewa (w.) ame Kaohe (k.) hoopiiia lakou no ka hoohaunaele i ka maluhia o ka po, hoopaiia lakou $2 pakahi, me $1 12 koina pakahi.

Mar. 21, Kaluna (k,) hakaka me ka hoohaunaele, a pela no hoi o Kapuanua, ua hoopai like ia laua $1 pakahi, me $1 12 koina pakahi.

Mar. 22, Apana (w,) ona i ke alanui, hoopaiia $5, me $1 koina.

Mar. 23, James Abrams, hoopiiia no ke kue i ka rula o ka Papa Ola, ma ke kaulai ana i ka ili iloko o ke kulanakauhale o Honolulu, hoopaiia $5, me $1 koina.

 

He Mau Mea Mare.

Imua o oukou e ka poe kupono, ua hooha koiia mai ko'u manao e pane aku imua o ka lehulehu, no kekahi hana maikai i hanaia maloko o ka Halepule o Kaumakapili, me ka pule i hala iho nei.

Ua mareia o Allen Comstiek (k,) me Miss Kapihe (w,) na Rev. L. Kamika laua i mare. Penei ke ano o ka mare ana, ekolu kaikamahine opiopio maikai ma ka aoao o ka wahine, a he elua mau kane ma ka aoao o ke kane, a ua hoonaniia ho hoi lakou i na kahiko kupono no ka mare ana. O ka wahine i haiia maluna ae, o kekahi no ia o na kaikamahine i mahalo nui ia, no kona ano maikai, a me ka hoolohe i kona mau makua. A akahi no oia a kaawale aku mai ka malu o kona makua; aka hoi, i keia wa, he mea maikai ka mare ma ke kanawai, a he hanohano no. Ua lai no laua.

J. MOKU.

Kanawai, Honolulu, Mar. 15, 1864.

 

Na Palapala.

Hoala hou i ka Ninau

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe.-- Ka pua rose nani o ko Hawaii Pae Aina, ka pahu kani e nei ana i na moku. Ka nani maka onaona o ka Halelana o N@a. manu korata lawe lau Oliva o ke kaia kahi@alii. Ka hanohano lua ole o ke aupuni Hawaii, ka makamaka o ke aloha ke hiki aku.

Akahi no kaua a kamailio pu me ka manao aole no oe e kipaku mai. Aia ma kela mau hua maluna a kaua e kamailio ai, oia hoi keia; "Hoala hou i ke ninau." Ke ninau mai nei paha lakou 'la, heaha la ka mau e hoala hou ai; eia ka mea hai aku. Aia ma na nupepa o ka makahiki i kaahope ae nei ua hoopuka ia na ninau Baibala e G. M. Koha, a me na ninau e ae a J. P. Keliikanakaole, J. W. Maluna, Kapahukula, ame R. P Heeia o Kauai, a me na ninau e ae i hoopuka ia ma ka nupepa.

Ua hoopuka ia keia mau ninau me ka maopopo ole o na haina, i mea e nani ai ka Lahui Hawaii ili ulaula, e hoala hou i keia mau ninau me na haina pu, a me na wehewehe aaa; o ka manao no ia o ka mea nona keia kukulu manao, a me lakou la aku paha kekahi.

Ua hoopuka mua ia na ninau Baibala e J. W. Lipoa, a ua hai ia na haina me ka hookamani ole, e G. M. Koha ke keiki a@au kai o Keawaula, ua maikai kela ua ike ia na ninau a me na haina.

Ua hoopuka hoi o G. M. K., i kana mau ninau aole nae i lona, ua hai mai o Lipoa a me S. D. Keolanui aole nae i like ke Koha manao me ko laua; aia ma keia ninau ke kanalua o na mea a pau. "Ma kahi h@a o ka halelana kahi i pa mua ai ka hamare a Noa!" eia ka lua. "Owai ke kumeka o ka Iehova kamaa?" Aia ma keia mau ninau a ka ili ulaula ke hoole nei na Kahunapule na mea nana i lawe mai keia mea he manao, a me kekahi poe e ae no. Heaha la ka waiwai o keia mau ninau e waiho nei ma na nupepa a kakou ke ole a wehewehe ia, na haina a me na ano? Oiai he mau ninau ano nui keia i ko'u manao ana; i na i hai ia na haina o keia mau nina, a ua like ma haina me na ninau, alaila, heaha ke waiwai o ka hoole ana a na kumu? No ka mea, ua ike ia ka oiaio. Aka hoi, ina i like ole na haina, me na ninau, alaila, ua pono ia keia hoole ana, aia ma ka lua o na ninau i hai ia maluna, ua ike ia na haina a me na wehewehe a G. M. Koha ia Kahooluhi, ua ike ia he kamaa ko ke Akua; aka hoi, owai la ka mea nana i kumeka, oia ka mea i ninau ia. I mea e nani ai ka lahui ili ulaula o Hawaii nei, e ku mai oukou e na keiki i piha ka lolo i ka noonoo, a e wehe mai oukou i ka puka o ke ahi a loa, i ike mai ai na ili ulaula, i lilo ai na keiki ili ulaula, o ka Pae Aina Hawaii i Hoku welowelo i na maka o na ili keokeo. Aia hoi keia, ke hoole mai nei kekahi poe aole ka ike o G. M. Koha i ka olelo Latina, e nana kakou me na nupepa mamua i kaahope ae nei, ua lele kamoko mai o W. Piliole i kana mau ninau ma ka olelo Latina, me kona manao paha aole e loaa ia G. M. Koha, ua wehewehe mai o G. M. K., i keia mau ninau me ka hopehope hookamani ole, me ka olelo Hebera a me ka olelo Helene a Latina ke wehewehe ana. Nolaila, ua ike ia keia mau haina me ka pololei maoli, ua olelo mai ua Piliole nei ua makilo o Koha ia Rev. J. P. Emerson ame Ioke@@ (Katolita,) koi maila hoi kela e hele no e ninau ia laua i pau kuhihewa, aole anei keia o ke akamai o keia keiki puukani i ka olelo i ae ole la ia ia? He keu keia o ka keiki akamai lua ole i ka olelo i ao ole ia ia ia, ua haawi aku kela i na ninau ia Piliole, aole nae i pane ia mai, no keaha la ka mua i ekemu ole mai ai? Eia paha, no ka loaa ole paha. Eia hoi keia, ke akeoa maila ko Kauai keiki i kana mau ninau me ka olelo ana, "Ka owili pauda e pau ai o Keawaula i ke ahi," pela io paha, ke i aku nei hoi au aole e pau i kau ahi o Keawaula he ahi pi-pi, he ahi @@@la a pio wale iho no, eia ke hewa o Heeia, aole oia i hai mai i ka hailoaa o na ninau a ko Keawaula keiki, a hooili wale mai me ka loaa ole o kai ala ninau, oia paha ke kumu o Koha i pane ole aku ai. Nolaila, i na e oluolu oukou e na keiki e noho maila i ka la wela o Kaukaweli, na ipu kukui Kaimana o ka Pae Aina Hawaii e alohi lua nei ma ka moana Pakipika, e ku like mai oukou a kokua i ka hana noiau a ko oukou hanau mua o ka imi naauao; "Na Lahainaluna hookiekie," oia keia mau olelo a ko oukou wahi kok@i.

I mea e nani ai, ke waiho aku nei au imua o ke keiki auau kai o Keawaula e hiki no ia oe ke wehe mai i na puka o K@@@@@@@ i pau ai ke kuhihewa o na ili h@@@@@, a me kekahi o na ili ulaula, e k@p@ mai nei ia oe he hooio. Ke hooki nei au maanei, e m@@ mai oiala i ka loihi loa. Ke hoi nei ka Namanu keiki, ua k@@awe ka ua i na pali o Kukii, a luu aku i ka wai o Waiwelawela.

Me ka mahalo i ka nupepa.

S. B. Kamilo@@@@

Kahuwai, Puna, Hawaii. Maraki, 1864