Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 14, 2 April 1864 — Page 1

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Leilani Lindsey-ka'apuni
This work is dedicated to:  'Ahahui Siwila 'O Ke Aloha 'Aina

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE III.      HELU 14.       HONOLULU, APERILA 2, 1864     NA HELU A PAU 123.

 

“KA NUPEPA KUOKOA.”

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00 no ka makahiki,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00.  E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia mai ana e pai.

KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela’ku.

KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia e hookomo mai no ma ka leta, a hoouna mai i ka Luna Pai.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua.  E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.   H. M. WINI, (Luna Pai.)

 

KA “NUPEPA KUOKOA.”

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2 00 per annum………..in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1 00; twice for $1 50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID.             No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for.  This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.           

                                                                                                                        H M. WHITNEY

                                                                                                                                    Publisher.

            Volume I and II of the KUOKOA, bound, for sale, $4.00 each.

            Persons having complete sets of the above, can have them exchanged for bound volumes, by paying $2.00 each.

 

KE KAAO MOOLELO

—NO—

MARY STUART!

(Mere Situata.)

KA MOIWAHINE NANI O SEKOTIA.

HELU 4.

Ka Halawai Ana i ka Nahele.

 

            UA HUAKAI NANI LA, MAALO koke ae la; a me ia pu no hoi na hulu e pulelo ana ma ke poo o ka poe hele huakai, a me ka hulali pu no hoi o ka pahikaua o na kane, a me na mea e kani ana, ua pau aku i ka nalowale, a o ka hopena o ia mea, oia no ka mehameha.

            Me he mea la he akaku, i ole ia, he moeuhane hoi, ia mea nani i ikeia e ua keiki nei, a nalo koke aku la no.  Aka, hookahi nae mea i hapaupau ai o ka maikai, oia hoi ka ike ana aku o ua keiki nei, i ke kanaka pupuka, ana no i ike mua ai.

            Mamua o ko ua keiki Italia nei hiki ana mai i Sekotia, ua lohe mua oia i ke ano o ka Moiwahine Mere o Sekotia, a no ia mea, ua maopopo no ia ia, o ke Aliiwahine no o Sekotia kana i ike ai, a me kana mau haia wahine punahele eha, a me kana kane e manao ana e mare, he keiki ui umiumi ole e holo ana ma kona aoao; a oia wale no na mea i maopopo ia ia, a o ke koena o ka huakai, aole i hiki ia ia ke koho aku.

            O kona hauoli nui no ka ike ana i ke Aliiwahine o Sekotia, ua hoohaikiia e kona ike ana i ke kanaka pupuka ana i ike mua ai, e pili loa ana i ke kino o ka Moiwahine; no ka mea, iloko no o kona lokomaikai, a me me kona naau hanohano, ua komo no ka hoowahawaha iloko ona, no kela kanaka pupuka.  E waiho kakou i na mea a ua keiki nei e manao ana ia wa, a e hookolo i ka maawe o ka kakou moolelo.

            E hiki no paha i ka mea heluhelu ke hoomaopopo, i ke ake nui o ua keiki nei e ike i kahi a ke Aliiwahine o Sekotia i hoomaha ai ia wa, me ka manao no hoi aia paha i Edenabuga; aka nae hoi, iloko o ka manawa i manao ole ia ua ike aku oia ia ia, a ma ia mea oia i ike iho ai, eia no ua Aliiwahine nei i kahi ana i hele mai ai!  He kokoke loa no hoi o Kinirose; a me he mea la, mailaila mai no ke Aliiwahine i hele ai:  Aka, ua hiki ole nae i ua keiki nei, ke ike iho i ke ano o ka hele ana a ua Aliiwahine nei, e hele ana paha i ka holo lealea wale iho, a e hele ana paha i ka huakai hele maoli.  Aka, ua maopopo no nae ia ia nei, o ke alanui a ua huakai Alii nei i holo ai, e moe ana no ia ma ka Akau, ma ia wahi hookahi ke kulanakauhale o Perth kahi i waiho ai:  A nolaila, manao iho la no oia, ua oiaio no ka kahi kanaka i halawai mua ai me ia i hai mai ai, no ka manao o ka Moiwahine e hele ilaila.

            Ina paha he lio ko ua keiki Italia nei, ina la ua hoopau koke oia i kona kuhihewa, me ka hahai koke ana’ku mahope o ua huakai nei: A o kahi mea wale iho no i koe ia ia, oia no ka hahai aku mahope o kahi a ka huakai i hele aku ai i Kinirose—a ilaila e kuai aku ai i Lio hou nona, me ka ninaninau aku no hoi i na wahi a me na mea e pili ana i kahi i noho ai ke Aliiwahine ia wa.  Aole i kupono ka la, hiki keia i Kinirose.  Hele aku la ua keiki nei e huli i ka hale i kapaia o ka Maido o Norewai, e like me ke kuhikuhi ana mai a kahi kanaka a laua i halawai ai iloko o ka ululaau, a, aole no i liuliu, halawai keia me ua hale nei; aole no he ano maemae loa, a aole no hoi i like me ka hale ona i moe ai i Nubuga; aka, ua kupono no nae i na mea e oluolu ai ka noho ana.  Alakaiia’ku la keia e ka mea hale a hiki iloko o ka rumi hookipa, alaila, hoomakaukauia na mea ai maikai nana.

            Ia wa, ninau aku keia i ka mea hale, i ka hiki ia ia ke huli i Lio nona, mai ia ia mai.  Hai mai la no hoi ka mea hale, “He kakaikahi wale no na Lio ma ia wahi, a he pii no hoi ke kumukuai.  A o na Lio wale no e ku ana iloko o kona hale lio, he mau Lio no ka poe e kipa ana iloko o kona hale, a i loaa hoi i ka pilikia no ka lio ole, a me na Luna ahai leta hoi o ke Aupuni; aka, e hiki no nae i ua mau Lio nei ke hoolimalimaia, a i ole ia, ke kuaiia paha.”

            Pane aku ua keiki nei, “He makemake ko‘u e hele e ike kino i ua mau Lio nei, a e  hoomakaukau mai hoi ko wahine i na mea ai na‘u.  Heaha ka oukou mea hou o Kinirose nei?”  Oiai laua nei e hele ana i ka hale lio.  “Aohe no he wahi mea hou ano nui oonei, e ke kanaka maikai.”  Pela ka pane ana mai a ua wahi mea hale nei.  “Aka, ina oe i hiki mua mai iloko o ka pule i hala iho nei, ina ua ike oe i na mea e haaheo ai o kou mau onohi ke ike aku.”  “Oia hoi!  A heaha ia mau mea maikai?”  Wahi a ua keiki nei.

            “Me he mea la e ke kanaka maikai e: he ui oe no kahi e mai; a no ia mea, aohe no he mea kupanaha, kou ike ole mai i ke ano o ka‘u olelo, ka mea hoi i kamaaina i na kanaka Sekotia oiaio a pau, oia no hoi ka hiki ana mai o ka huakai a ka Moiwahine o makou ianei, nana’ku no hoi, puia pu ke kula i ka nani, i kona holo ana ae, me i no hoi oe e ua kaohi iki iho ka huakai ianei.”

            “I nahea nei ka hele ana mai?”  Pela ka ninau ana’ku a ua keiki Italia nei.  “I ka pule i hala iho nei, a ka holo ana‘e maanei.”  Pela mai ka mea hale.

            Pela no ko laua nei olelo hele ana, a hiki i ka ipuka o ka hale lio, alaila, kahea ia mai ka mea hale, e kana wahine, nolaila, kuhikuhi mai la no kela i ua mau Lio nei, me ka olelo mai e hele no ua keiki nei e nana i na Lio, a hoi aku hoi keia mamuli o ke kahea kupinai mai a kana wahine.

            I ka hoopaa loa ana mai nae a ua wahi kanaka nei, hai aku la ua keiki nei, ua ike koke no oia i ke Aliiwahine ia kakahiaka, ma na wahi e pili koke ana i Kinirose.  Hoopaa loa no nae ua wahi kanaka nei, me ka olelo pu aku hoi, “Aohe mea i hanaia e ke Alo Alii o ka Moiwahine me kona ike ole.”  Aka, ia manawa nae a laua e hoopaapaa nei, komo mai ana kekahi poe kanaka e, a mahope mai ka wahine a ka mea hale, e paa ana ma kona lima he pika ela.  Koi mai la lakou e inu pu aku keia; aka, hoole aku la no keia.  He mea e kekahi iloko o ka helehelena o ua mau kanaka nei.  No ka mea, i ke komo ana mai o lakou, akahi no a ano e mai ke ano o ka mea hale, a me he mea la, e minamina ana oia, no kona manao i ke keiki Italia, no na mea e pili ana i ka Moiwahine.  Kuai iho la keia i ka Lio a lilo ia ia.  Mahope o kona noho liuliu ana, me ua poe nei, aia hoi, hooholo koke iho la oia, e hooki i ke kamailio ana me lakou, a puka koke aku la oia iwaho, a hele i ka hale lio, a kauoha aku la e hana koke ia mai ka noho; a pau ia, hoi mai la e uku aku i kona aie no na mea ana i ai ai.  Aka, i kona komo ana’ku, hookahi wale no mea i loaa ia ia iloko o ka hale, oia hoi ka wahine a ka mea hale; hookaa’ku la keia i kona aie me ka manuahi nui.

            Lawe ia mai la kona lio, a kau ae la ia, a haalele iho la ia i ke kulanakauhale o Kinirose.  I kona hoomaka ana’ku i ka holo, ike iho la keia, he Lio keia i oi loa ka maikai mamua o ka Lio ana i kuai mua ai; a no ia mea, ua hiki ia ia ke holo wikiwiki.  Aohe i liuliu ka manawa i hala, aia hoi, ike aku la keia i ka aleo o kahi halepule e ku ana iloko o ka ululaau, kahi hoi ana i ike koke ai i ke kaikamahine nani a kakou no i ike mua iho nei; a ike pu aku la hoi keia i ka pohaku oioi!  Ia wahi no ana i ike ai i ka malihini o ka aoao palupalu.  A akahi no hoi oia a ike iho, ua koke loa no ke alanui ona i huhewa ai, i kahi ana i haalele ai i ka Lio ona.  No ka lana mau o ka manao aloha iloko o ua keiki nei, nolaila, manao iho la ia, aohe paha e hala ana ka manawa loihi a ike aku oia i kona wahi Lio, a holo aku no ma kahi ana i manao ai e hele aku.  Aka, i  kona hiki ana’ku i kahi i eha loa ai o kahi Lio ona, a haalele ai oia, aia hoi, ua hele ua wahi Lio nei, maopopo iho la no hoi ia ia, aohe oia i kuhihewa i ua wahi nei.  A nolaila, ua oluolu loa ua keiki Italia nei, i ka manao ana iho ua pau ka noho mainoino ana o ua wahi holoholona nei ona.

            Ia wa no, huli ae la keia a halo ae la ma o a maanei, me ka manao e ike aku i ua wahi lio nei, a ia manawa koke no nae, lohe keia i ka halulu ana mai o kapuai Lio; nehe mai la ka ululaau, a iloko o ka wa pokole loa, hoea mai ana mailoko mai o ka ululaau, (a kokoke loa hoi i kahi a ua keiki nei e ku ana,) he kanaka me ke kahiko koa alii.  O ua kanaka la no i hoea mai ai mailoko mai o ka ululaau, he kanaka i kahikoia i ke kahiko maikai, he lole Veleveta eleele mailuna a hiki ilalo.  A o kona mau makahiki he 33 paha; a o ke ano o kona pauku kino, he ano wale no no ka ikaika a me ka eleu.

            Aole no i hiki ke kapaia’ku he kanaka ui loa, a aole no hoi e kapaia he pupuka kona helehelena; a o na loina o kona poo, ua hoike mai no, i kona kamaaina me na manao kaumaha, a me ka noho hoomanawanui ana no hoi, a me ka poino.  E kau ana oia iluna o ka Lio eleele ikaika o ka helehelena, a ua kahikoia no hoi a maikai loa; a me na ano no a pau o ua kanaka nei, ua ikea aku no he kanaka no ke kulana kiekie.  A ua manao iho no hoi ua keiki Italia nei, o ke kanaka la, o kona ano, aole e hele wale me ka ukali ole ia e kekahi poe; aka nae hoi, aia oia wale no kai hoea mai; a aohe no hoi kekahi mea e ae, i puka mai me ia mailoko mai o ka ululaau.

            “Aloha maikai oe e ke kanaka ui.”  Pela mai ua kanaka nei i ke keiki Italia me ka oluolu, “me he mea la, e nana ana oe no kekahi mea i nalowale?”

            “Pela io no paha e ka malihini!”  Me ke aloha oluolu maikai aku no hoi i ka malihini, e like me kana i hana mai ai.  “Aka, he wahi mea uuku wale no nae, a nolaila, aole e kaa na minute e lilo no ka wehewehe ana aku i ua mea la, i mea makepono.”

            “Aole pela e ka mea opiopio, no ka mea, ina oe e huli ana no kahi Lio i ku iho nei maanei la, alaila, he hiki ia‘u ke hooia aku, aia oia iloko o na lima o ka poe nana e malama maikai loa; no ka mea, aia ia iloko o ka lima o kekahi mau kanaka o‘u.”  Pela mai ua malihini nei.

            “Ke hoomaikai aku nei au ia oe, no kou hooia ana mai nei.  No ua wahi Lio io la no ka‘u e nana nei, a ano la, ua ike iho la wau, ua loaa’ku la i ka poe nana e malama maikai, nolaila, e hoomau au i ko‘u huakai me ka hakalia ole.”  Pela aku ua keiki Italia nei.

            “He alanui kupanaha no nae hoi kau i hele ai, a he ala mehameha no hoi kau e ka malihini i hele iho nei.”  A oiai ua kanaka nei e kamailio aku ana i ua keiki Italia nei, aia hoi, nana pololei loa aku la oia i ka helehelena o ua keiki Italia nei.  “Ina ua pololei ka‘u e manao nei, me he mea la, e ke keiki kanaka maikai, no ka aina e mai oe.”

            “Pela io no.”  Wahi a ua keiki Italia nei, me ke ano hunahuna ole iho no hoi.  “He keiki au no Italia—a o ko‘u inoa o Sir Lusio Gualadi (Lucio Gualdi.) me ka mahalo, a ke mahalo nui aku nei hoi au ia oe, no kou malama maikai ana i ka holoholona leo ole i loohia i ka poino.”

            “Ahe!  He Italia ka oe, e ke kanaka maikai—a he Alii hoi!”  Pela mai ua kanaka Sekotia nei.  “Ke manao wale iho nei wau, o ka Lio i eha ai no kekahi o kou mau kauwa.”

            “E! e kala mai oe ia‘u e ka malihini.”  Pela aku o Lusio Gualadi.  “Ina wau e hana ano maikai ole aku ia oe, ma ka hooki koke ana i keia kamailio ana a kaua; no ka mea, ke waiho mai nei ko‘u alanui imua, a he makemake ko‘u e hele wikiwiki aku.”

            Hohola ae la ke ano inaina ma na helehelena o ua kanaka Sekotia nei, a me he mea la, he kanaka oia i maa ole i ke keakea ia o kana mau mea e makemake ai.  A ike koke aku la no hoi ke keiki Italia i ke ano e ana mai o kona helehelena, a no ia mea, kuupau ae la no hoi keia i ka ihiihi a pau o kona kulana, me ke ano wiwo ole, a malohai pu ia ae la hoi kona helehelena opiopio e ka nani hiwahiwa luaole.

            Pane mai la ua kanaka Sekotia nei, “E hele no oe e ke Alii ma kou ala e like me ka wikiwiki kupono i kou makemake; aka, e lokomaikai paha oe e hai mai i ka makou mea e hana’ku ai i ko holoholona eha—i ka hoouna mai, a me ka ole—“

            “E hana’ku no kou poe kanaka ia ia e like me ka pono i ko lakou makemake.”  Pela aku ua keiki Italia nei, me ke ano inaina nae.  “No ka mea, aole ia e lilo ana i lio kupono no ka poe maikai.”

            “E ke Alii!”  Pela mai ua kanaka Sekotia nei.  “Ke hai aku nei au ia oe, aole i maa ko‘u poe kanaka i ka lawe mai i na makana i loaa ma na kapa alanui, a i haalele wale ia hoi e na poe malihini, a nolaila, ke hai hoopaa aku nei au ia oe, e hai mai oe i kahi e hoouna aku ai i ua Lio nei, ke ola kupono nae no ka hele ana.—“

            “Ahe!  O kela huaolelo hoopaa! he mea ia i maa ole i ko‘u pepeiao!”  Pela aku o Lusio Guailadi.

            “E hoohewa no oe ia oe iho e ke Alii, ina io he Alii oe, no kau olelo maikai ole, a no ia mea i hemo ai ia huaolelo mai ko‘u lehelehe aku.”  Pela mai ua kanaka Sekotia nei, a hopu koke iho la oia i ke kumu o kana pahikaua.

            Ala koke ae la na manao maikai iloko o ke keiki Italia, a hoopio iho la i ka manao inaina i uluhia’e iloko ona, a pane aku la ia penei:

            “E nana oe e ke kanaka maikai, na kau mau olelo ino no, i hookau mau i ka hopena ino maluna o ko kaua launa ana.  Ua hai pololei aku au i ko‘u inoa, a me ko‘u kulana, a me ko‘u one hanau; aka, aole oe i hoihoi mai i ko‘u lokomaikai, akahai, a aole no hoi oe i hai mai i kou inoa, nolaila, ke ku ike ole nei no au ia oe a hiki i keia wa.”

            “Ma ka inoa o na Lani Kiekie!” (Wahi a ua kanaka Sekotia nei.)  “E ike koke no oe ia mea.”  A huki ae la oia, a hapalua o kona pahikaua iwaho o ka ili pahi.

            “He maalahi maoli ka hoohikiwawe ia mea, ina o kou ano ia.”  Pela aku ke keiki Italia.  “He mea nui io no ko‘u makemake e pepehi aku ia oe a eha, no ka hookiekie au i hana mai nei, me ke koi mai i na ninau, e hai aku wau i ka‘u wahi e hele nei, a me ke alai mai i ko‘u alanui e hele ai, a hiki i ka wa e pau ai kau mau ninau i ka pane ia aku.”

            Pane mai ua kanaka Sekotia nei, “Mai kapa oe he ninau kumu ole ka‘u; aka, mai kou wa i hai mai ai he kanaka oe no Italia, mailaila mai ko‘u nana’ku ia oe me ke kanalua!  Ua lawa makou o keia aina, i ka hana ino a kekahi Italia, a me kona maalea, a me kona akamai, ua kokolo ae oia mai ke kulana haahaa a hiki i kahi kiekie; a no ia mea, ua hoino na poe Sekotia i na kanaka Italia a pau, mamuli o ko lakou hoino i ua wahi kanaka hookahi la.  Aole o makou makemake e hele hou mai na kanaka o ia aina iluna o ko makou honua; aka, e kipaku no makou ia poe mai ko makou aina aku nei.”

            “He kanaka manao hoohaiki oe, he makehewa ka olelo ana’ku ia oe i na olelo maikai.”  Pela aku ua keiki Italia nei.  “Emi aku i hope!  E ku ae ma kahi kaawale, a e hookaawale i ko‘u alanui.  A ina oe e hooko koke ole, alaila, e waele aku au ia oe, me ko‘u pahikaua.”

            “Ho aku kou makemake,” wahi a ua kanaka Sekotia nei.  A ma ia wa koke no hoi, hulali aela kana pahikaua mai ka ilipahi ae.

            A halawai aela na maka o na pahikaua a laua nei; a o ka meha anoano o ka ululaau, ua hoolaukanakaia e ke koele a na pahikaua a laua nei, a ua hoi hou mai ke o ana mai na puu e ku koke ana.  Ma ia wa no hoi, hoike mai la ke kanaka Sekotia i kona pupuahulu ole, a ua like loa no hoi kona ano me ke keiki Italia; a ua kakapahi laua me ka pupuahulu ole, ame ke koa like no hoi me ke akahele.  Ma ko laua ano koa, a makau ole, ua like no a like; no ka mea, ua koa loa no laua a elua.  Aka nae, aole no i liuliu iho, aia hoi, maopopo iho la i ke kanaka Sekotia, ua pakela loa ke akamai o ke keiki Italia ma ke kakapahi ana, a oiai no hoi, he pahi nui ka ua keiki nei, aia nae hoi, ua puehu liilii ka lehu o kapuahi i ka lima o ua keiki nei, e hoike mai ana i kona ikaika, ame kona akeahi ma ka hana kakapahi.

            O ka manao o ua kanaka Sekotia nei, o ka hooikaika a pau iloko o ka hahau hookahi ana, a pela wale no e pio ai kona hoapaio, a hoomakaukau iho la oia e hahau koke aku; aka, ike koke mai la nae o Lusio Gualadi i na mea a kona hoapaio e manao ana e hana mai ia ia.  Iloko no o ia wa pokole loa, ho-ana aku la oia i kana pahi, a aia hoi, loli ano e aela ke ano o ka iala pale ana mai; a no ia mea, ua pakeu ke ano hemahema o ke kanaka Sekotia—a mamua hoi o ka hiki ana ia ia ke hoomaikai hou ae i kona kulana, aia hoi, hauaia mai la kana pahi a lele ana i kahi e mailoko aku o kona lima.  A lele mamao loa aku la ua pahi nei, a mamua o ka haule ana iho ilalo, aia hoi, nehe mai ana he poe kanaka, mailoko mai o ka ululaau, a hoea mai ana, eono kanaka koa maluna o na lio, a ku ana ma kahi a laua nei i hakaka ai.

            Hoopuka mai la ua poe kanaka nei i na leo huhu, me ka puiwa no hoi, i ko lakou ike ana mai i ke ano o na mea e waiho ana imua o lakou, oia hoi ke pio ana o ke kanaka Sekotia, i ke keiki Italia; a ma ia manawa no hoi, holo koke mai la no hoi ua poe kanaka nei e hopu ia Lusio Guaialadi—hooikaika no keia e pale ia ia iho, iloko no o ka nui o kona poe nana e kue mai ana, aka, aia hoi, hopuia mai la ia, a kiolaia mailuna iho o kona lio, a no ka inoino ame ka ikaika loa o kona kiolaia ana, aia hoi, waiho malie iho la ia me ka ike ole i na mea i hanaia’ku ai ia ia.

            I ka pohala ana’e o kona maule ana, aia hoi, me he la iloko o kona manao, ua ala o ia mailoko ae o kekahi moeuhane; a i kona halo ana ae, ua kanalua oia me ka manao iho, e hiamoe ana no ia.  No ka mea, aole o kanamai ka ano e o kona wahi e noho nei!  Ike iho la oia, eia oia iloko o ka waapa kahi i waiho ai, a e lana ana hoi ua waapa nei ma kekahi wahi kaikuono; a he mau kanaka me na helehelena inaina e nana iho ana iluna ona; ike iho la no hoi keia o na kanaka no i puka mai ai mailoko mai o ka ululaau, i ka wa a laua i hakaka ai, a lanakila ai oia maluna o ke kanaka Sekotia.  Puiwa aela keia, a nana aku la mahope o ka waapa, aia hoi, e noho mai ana ka hoapaio ona mahope o ka waapa.  Heaha la ke ano o keia mau mea a pau?  He pio anei oia?  Ala koke aela ka manao iloko ona—a hookomo koke iho la oia i kona lima iloko o ke alo o kona lakeke; puka koke mai la ka lea hoino mailoko mai o kona lehelehe—no ka mea, i kona halo ana, aole he waiho o kahi pahu dala uuku, ma kona wahi i waiho ai. O kela wahi pahu no hoi a kakou i ike mua ai ma na helu mua.

            “Ano ma o St. Anatonio la,” wahi a ua keiki nei, “he oiaio, o ke kumakaia ino loa keia a‘u i ike ai, a he hana ino loa no hoi.”  Lalau koke aela ua keiki nei i kana pahikaua ma kona aoao—aka, aia nae hoi, aole ia mea e waiho ana malaila—a ike iho la oia aole ana mea kaua—a i kona nana ana a puni ia, ike iho la ia ua hoopuniia oia e na kanaka koa he umikumamalua, e noho mai ana me na koi ame na pahi, i hele a hinulua i ka hulali i ka la.

            Aaki iho la ia i kona kui no ka nui loa o ka inaina, a i kona nana ana’ku i ka hoapaio ona, ike aku la ia, e mino iho ana kona papalina, me ka aka haaheo.

            “Owai, a heaha la oe,” wahi a Lusio Guaialadi, “e hai mai oe, pehea la ka‘u i hana’i, i kuia’i au i ka hanaia mai e like me keia e oe.  Aole anei au i loaa ia oe, he hoapaio hanohano, a hanapono hoi?”

            “Ke ae nei au e ke Alii.”  Wahi a ke Alii Sekotia, no ka mea, he alii io no ua hoa paio nei o ke keiki Italia.  “Ua maikai no ko kaua hakaka ana, a ua ike no hoi au i ka mahalo ana’ku  i ke koa o kou enemi.  A nolaila, e manaoio mai oe ia‘u, ua huhu au i ko‘u poe kanaka, no ko lakou hana ino ana ia oe, mamuli o ko lakou aloha pumehana loa ia‘u.  Aka, aole no paha e hikilele oe a i kanalua hoi i ke kumu i kau ae ai ka loli ana o na mea a‘u i hana’ku nei ia oe, oiai makou e wehe iho ana i kou kapa i komo mai ai ka makani hooluolu iloko ou, oia hoi—.”

            Pane koke aku la ua keiki Italia nei me ka inaina, “Ua ike aku la wau, e hiki paha ia‘u ke manao iho, ua haulehia au iloko o ka lima o ka poe kipi, a enemi hoi i kona Aliiwahine nani.”

            “E Sir Lusio Guaialadi.”  Wahi a ua Alii Sekotia nei.,  “E like no hoi me kou hoole ana mai i ka‘u ninau ana’ku ia oe iloko o ka ululaau, i loaa’i ke kumu o kaua i paio ai, pela no hoi au i hai ole aku ai no kau mau ninau.  E hooluolu oe ma ka ike iho, e hoopaa ana wau ia oe iloko o ko‘u pakaua, no kekahi mau la pokole.”

            Aui ae la ua keiki Italia nei, a huli aku la ma kahi a ka ihu o ka waapa i hookeleia’i me ka holo nui, a ike aku la keia he hale nui, (Castle,) e ku ana iluna o kekahi wahi mokupuni, a o ke ano anoano o ka ikea ana aku o ua hale nei, aole no ia i lilo i mea e hoohoihoi mai ai i ka maka o na mea i akahi a ike i ua wahi la.

            “Aka, mai maka‘u oe e Sir Lusio Guaialadi.”  Pela mai ua Alii Sekotia nei, “no ka mea, o kou noho pio ana, e hanaia no e like me ke ano o kou kulana Alii, a me kou ano koa no hoi; a e malamaia no oe me ka maikai loa, a me ka hanohano no hoi.”

            Pane koke aku la no hoi ke keiki Italia, “O na mea a pau au e hana’ku ai, me ka mea a oukou i lawe hilahila ole aku ai mai o‘u aku i ko‘u wa e waiho ike ole ae ana, me ka ike ole, no ka mea, ina wau e ike, ina la ua uku au me kuu ola ma ka malama ana i kela wahi pahu uuku, me ka hookahe nui hoi i ke koko o ko‘u puuwai, mamua i ke kau ana o ka lima o ka aihue maluna o ia pahu makamae.”

            “E ke Alii, ua oki kau mau huaolelo walawalania.”  Pela mai ke Alii Sekotia, me ha mea la nae ua inaina.  “Mai koi mai oe ia‘u e hana’ku ia oe me ke ino, i kou wa e noho ai iloko o keia hale.”

            “A owai oe?”  Wahi a Lusio Guaialadi, “i a-a ai e hoopaa ia‘u ma ke ano pio?”

            “Owau no ka Earl o Murray, (Mare.”)  Wahi a ua Alii Sekotia nei.  Oia no ke kaikunane o Mere ka Moiwahine o Sekotia, ka mea hoi e kipi nei ia ia.

            “Ahe, a o kou pakaua?”  Wahi a ke keiki Italia.

            “O ka Pakaua o Lokalivina, (Castle of Lochleven.)

                                                                                                                        (Aole i pau.)

 

Happy New Year.

 

            Aia ma ka hulalai huila o ka pahikaua o kou la hanau, o nei mea he kaua; ua ikeia ke aka o ko Molokai honu kua e-ae-a, i neenee’ku la i ka aoao mau o ka honua, oia hoi, o Kapepeekauila.  I keia wa, ua ala mai nei kona kino wailua mai kahi lua keekeehi mai o ka honua, ka iliua o na kino palaho o kakou e mokomoko nei me na mea io, a koko hoi e noho ana malalo iho o ka pumehana o ka la.  A no ka waiho ana paha o kona kino lepo malalo iho o na kapuai kaumaha o na holoholona, me ke kaomi like ana o ka lepo ia ia, ua ala mai nei oia me ke kino ano lani, me na maka i paapu i ka punawelewele, a hopu hewa ka lima i ka hai mea nui, a i ole ia, he wikiwiki paha no Honua i ka motio ana ma kona ala iho a puni ka La, i kuhihewa ai oe i ka malamalama o Honua mau Mahina, he malamalama no ka La, au i hoohehene iho ai i ko hoa, he Generala, wahi au, he hoa, a i ole, ua loaa paha i ke anu, i ha‘u ai ka waha a puha pono ai kau mau huaolelo.

            I ka ike ana iho i na manao o ua Kapepeekauila nei, ma ka Helu 8, Buke III., o ke Kuokoa, e alakai naaupo ana i kona kino holookoa iloko o ke kuhihewa nui, me kona noonoo pono ole i na mea a ko‘u hapapulima i kahakaha ai ma ka Helu 6, o ka Buke III.

            Ia manawa, ua noe maikai iho na hulu o ka pupua o ka O-o kani kua mauna o Lihau, e hakake ana iluna o ka apahu lehua, e kiko iho kona nuku oi i ka lae puu o ka hui pua lehua.

            I ko‘u wa i huli iho ai a nana hou i ka‘u mea i kakau ai ma ka Helu 6 o ke Kuokoa, aia hoi, ua maikai wale no, aole i hoikeia ma ia kakakau manao ana o ka nui ia o ka make ma ka Lahui o kakou, oia hoi, he 33,333,333; aka, oia ka nui o ka make o ka A. D. 1863 i hala aku, ma na wahi a pau, ke pololei nae ia lohe ana o‘u.

            Aole au i hai aku o ka nuiia o ka make ma keia Lahui, i kupono ai kou nou ana mai i ala paa a ka Awahua me ka makona, a e manao mai ai na hoa, o ka nui io ia o ka make ma keia Lahui i ka A. D. 1863 i hala, aole pela ka manao o ka mea nana i kakau ia kumu manao, oia ka nui o ka make ma kela wahi keia wahi o ka honua nei, ano like ka nui ke huiia ko Amerika Huipuia me ko Enelani.  Au i ninau iho ai, “Nohea mai keia mau heana make i hiki ai ka huina helu i ke 33,333,333 miliona kanaka?”  Ke hai aku la au ia oe, no na aina a pau e waiho ana ma keia ilihonua, aole no keia Lahui wale no, e like me kou lalau.

            Auhea oe e ka makamaka, mai wikiwiki oe i ka hai ae ma ke akea no kekahi mea au i ke ai, o like oe me ka ilio e ai ana i ka iwi bipi i hamoia i ka laau make; manao oia he mea maikai ia, aka, i kona ai ana, a o kona wa no ia i make ai.  E noonoo kupono a ina ua maopopo ke kupono i kau mea i manao ai, alaila, he hiki ke hoolaha a hoohewa paha ia hai.  Nolaila, e ike mai e na makamaka lawe nupepa i ke kuhihewa o ka mea inoa o Kapepeekauila, o hea la?

 

Me ka mahalo no,

P. A. KALALAUPUNAAKEONAONA.

Lahainaluna, Maui, Nov. 2, 1864