Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 15, 9 April 1864 — Page 1

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Rob Escuadro
This work is dedicated to:  ko'u kaikunane, Reuben Escuadro, Jr.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE III.       HELU 15.       HONOLULU, APERILA 9, 1864       NA HELU A PAU 124.

"KA NUPEPA KUOKOA."

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00 no ka makahiki,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

     NA OLELO HOOLAHA - aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00.  E uku mua ia mai ke dala o na olelo hooiaha a pau e hoounaia mai ana e pai.

     KANIKAU - he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi - penei:  he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.

     KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA - ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia e hookoiao mai no ma ka leta, a hoouna mai i ka Luna Pai.

     O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO - aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua.  E pono ke hiipoila keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa                     H.M.WINI, (Luna Pai.)

KA "NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY.

$2.00 per annum……in advance.

     ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice for $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

     KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

     PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

     ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for.  This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

                                                                                                                                    H.M.WHITNEY.

                                                                                                                                     Publisher.

     Volume I and II of the KUOKOA, bound, for sale, $4.00 each.

     Persons having complete sets of the above, can have them exchanged for bound volumes, by paying $2.00 each.

Kanikau no John Kaukunui.

     Kuu kane mai ka ua o Hanalei,

     E lei ae ana a'u i ko aloha e;

     Aloha kuu hoa pili he kane,

     Kuu kane mai ke one o Mahamoku;

     Moku kaua e ke hoa la kaawale oe,

     Wehe i ka poli o ko hoa he wahine;

     Aole wahine he hoa na ke kai,

     No ka poli aala o Kiha - e, kuu kane;

He kane io no he hoa o ke anu,

Mai ke one loa o Kahalahala ke hele;

Aloha kuu kane i ka wai o Lumahai,

Mai ke ala pii o Haelieli ame ka pae o Ahuli;

Huli au i kuu kane aole i loaa,

Aia paha i ke kui lehua;

I na lehua aloha o luluupali - e,

I walea paha i ke one o Haaumaka;

I honi hoomau i ke ala o ka hala,

I ka pa aheahe a ka makani Lupua;

E pahale ana i na hale o Naue,

Kuu kane mai ke ahi lele o Makana;

I walea paha kuu kane,

I ka auau i ka wai o Kanaloa;

O oe ka ka uhane i ka pali o Kee,

I walea i ka wai ku auhoe;

E nanea ana paha ka uhane,

E lawaia ana paha me Makuakeke:

Me ka hoa lawaia o Kawelo - e,

Kuu kane mai ka haka lewa o Nualolo;

Mai ke ahilele o Kamaile,

Mai ka pali o Milolii ame ka la wela o Papiohuli;

Kuu kane mai ke one kani o Nohili,

Mai ka wailiula o Mana;

Ke hooaleale mai la i ka Lanamaihiki,

Mai na niu o Kaunalewa;

Mai kauhale o Limaloa,

Mai ka la wela o Wainiha;

Mai ka wai ula ili ahi o Waimea,

Kuu kane mai ke one o Kekupua;

Ua haule kuu pua i ke kula Opuopapai,

Ua lilo paha i ka wai o Hanapepe;

Aia paha la i ka nahele o Wahiawa,

I ka la welawela o Kaloheo;

Kuu kane mai ka la wela o Koloa,

Kuu hoa no hoi oia aina;

I helehewa ai oe nalowale ke ala,

Hoea aku kaua i ka uapo i Peleula;

Kuu kane mai ka la o Lihue,

Mai ka pali o Haupu ame ke one o Alio;

Kuu kane mai ka wai halau o Wailua,

Mai ke kalukalu moe ipo o Kapaa;

Mai ke kai o Kealia, mai ka pali o Kalalea,

Kuu kane mai ka wai o Anahola;

Mai ke kai hone o Aliomanu,

Mai ke kula o Papaa, ame ke koa o Moloaa;

E hiki aku ai kaua i Kauhakake,

Huli aku nana ia Koolou;

Lau ka huakai hele i Waiuli,

Nana aku ia Kalihikai;

I ka ulu hala o Pokii - e.

Kuu kane mai ka makani o laio;

Ea mai ana ma Halalii,

He Lii ke aloha o kuu - kane;

Ua hele iho ua manawaino ia'u,

He aloha - no kuu kane - e.

MRS. MARY KAUKUNUI.

KE KAAO MOOLELO

NO

MARY STUART!

(Mere Situata.)

KA MOIWAHINE NANI O SEKOTIA.

HELU 5.

Na Pakaua o Lokalivina.

     UA ANE MAKEHEWA PAHA KA hoike hou ana'ku i ka poe heluhelu, o ka Earl o Murray, (Mare.) oia ke kaikunane kamehai o ka Moiwahine o Sekotia.  Ua hui haumia ka Moi James o Sekotia, me kekahi kaikamahine a ka Earl o Mars, mamua o kona mare ana me ke kaikamahine Alii o Farani, ka makuahine o Mere Situata.  O ka hua o ia hui haumia ana, oia no ua hanauia he ekolu keikikane, o ka makahiapo o ia mau keiki mahope iho o kona aoia ana i na mea naauao, a me ke kau mau ia ana no hoi o ka hanohano, ua haawiia ia ia ka inoa a me ke kulana kiekie loa, oia hoi ka inoa Earl o Murray. 

     O ka makamua ia o na'Lii Nui o Sekotia i huli mamuli o ka aoao hoolepope, i akahi a hoea mai ia wa, ma ka imi ana a ka mea i kapaia o John Knox, a ua hoike akea no hoi oia, i kona manaoio ana mamuli o ia mau mea.  No ka inoa Alii i loaa ia ia, ame ka waiwai nui no hoi a pau, ua aie aku ia i ka lokomaikai nui o kona kaikuahine Alii Mere Situata, no ka mea, ua imi oia i na mea e hiki ai ke hoohanohano aku i kona mau kaikunane kamehai.

     A iluna o ka Earl o Murray ka hooili nui ia ana o kona lokomaikai nui, ma ka hanohano a me ka waiwai, iloko o namakahiki eha i kaa hope aku, a ua hooliloia no hoi ia ia ka noho ana kiekie loa iwaena o na Kuhina o ke Aupuni.  O kana mau hana a pau iloko o ka wa mamua aku, ua pili no i ke aloha ha a me ka imi i na mea e pomaikai ai kona kaikuahine; aka, i ka wa no i lohea ai ka oleloia a me ka hooholo malu ana o ka mare o kona kaikuahine me Lord (Haku) Darnley, ia wa ka hoike akea ana'e o Earl Murray i kona kue loa ia mea.  No ka nui loa o kona mana a me kona hanohano, nolaila, ua kau e mai ka weli ia ia, o laweia auanei ua hanohano la e ke kane a kona kaikuahine.

     A na ia mea no i koi mai i kona manao mau-a e hoana e iho, ina he mare ko kona kaikuahine Alii, alaila, aia no nana e huli ke kane; aka, aole on a makemake na ua kaikuahine Alii nei ona e wae ke kane nana iho.  A eia no hoi kekahi mea nui iloko o kona manao ana, o ka mea nana e mare kona kaikuahine Alii, aia a he mea no ka aoao hoomana i hooponopono hou ia, no ka mea, oia ke poo o ka poe hoolepope iloko o ia Aupuni.  Aka, o Darnley he Katolika oia; a no ia mea, ua manaoia no, e hio ana kona manao mamuli o kona aoao hoomana, o ka lanakila o ka poe Katolika, ka mea i maka'u nui ia iloko o ia mare ana.

     A no ia mea, ua komohia e ia ka weli iloko o ka Earl Murray, a me na poe o kona aoao hoomana, ua hoohui lakou ia lakou iho me ka hoopaa hoano ia lakou, e malama loa i ka maluhia o ka aoao hoomana hoolepope; aka, o ka io maoli nae o ia hoohui ana, oia no ko lakou ake nui e hoopaa i ko lakou mana iho, a me ka hooholo mua ana no hoi i ko lkou pomaikai; a iloko o ko lakou hoohuiia ana, ua kapaia ua hui nei, o "Ka Hui o na Haku."

     Ua manao ae makou, he pono ke hoaiai iki aku i keia mau mea pili moolelo, i maamaa ai ka poe heluhelu ana i keia mau wahi mamala olelo, no na mea a makou i manao ai e hai aku ai mahope nei.  A malia no paha, he pono ke wehewehe aku ano la, i ka hoike akea ole ia ana o ka mare o ka Moiwahine; aka, he nune wale iho no nae, mai ka loa a ka laula o ka aina.  A no ka mea hoi, aole i kuka e ka Moiwahine me kona mau Kuhina no ua mare nei ona, nolaila, pela no hoi na Kuhina, aole lakou i hoike akea mai i ko lakou kue mai ia mea.  A ina paha ua manao lakou, a ua hana malu hoi i kekahi mea e kue ai i au Moiwahine nei o lakou, aia mahope iho nei kakou e ike ai.

     Ano la, e hookolo kakou i ka maawe o ka kakou wahi moolelo.  O kahi mokupuni i ku ai au hale pakaua nei o Lokalivina, he hapa mile paha ke kokoke loa mai ka aina mai o uka.  Mahope iho o ke kamailio ana o ke keiki Italia ame ka Earl Murray, i hoikeia ma ka Helu mamua iho nei, hiki aku la ka waapa i ka pae'na waa.

     Iloko nae o ka manawa a pau o ia holo ana'ku, ua noho pane ole laua a hikiwale i ka pae ana i kapa; no ka mea, he Alii i aoia ke Alii Sekotia, a no ia mea, aole no on a makemake e hoonaukiuki wale aku, i ke kanaka pio malalo ona.  A no ka nele no hoi o Sir lusio Guaialadi i ka mea kaua ole, nolaila, aole oia i hoopuka aku i na oleo hooweliweli.

     I ka hiki ana o ka waapa i ka-honua, lele koke aku la ke Alii Sekotia iuka, a me ka maikai no hoi, huli oluolu mai la oia, a i mai la, "Ua like paha me he mea la e henehene aku ana au, ke i aku au ia oe e ke Alii, e welcome i Lokalivina nei.  A nolaila, e hooluolu no au ia'u iho, ma ka hooia hou ana'ku ia oe i ka'u i olelo mua ai ia oe, oia hoi, e malama ia no oe me ka hanohano, e like me kou ano.  A he pono maoli hoi, i na oe e oluolu e manao iho, he malihini oe na'u."

     "Ua nui iho la! e ka Haku Earl," wahi a ua keiki Italia nei, me ka nana huhu aku no hoi.  "No ko'u ike iho, he pio au, nolaila, aole no au e ike aku i kekahi hana lokomaikai e hanaia mai ana ia'u.  Aka, ihookahi nae a'u mea e hai mua aku ia oe, a mai hai mua aku nei au ia oe, ia kakou i holo mai nei iluna o ka waapa, e ole kou pane e ana mai ia'u.  A i mea e hoopokole ai, ke hai aku nei au ia oe, o na mea a pau au e hana'ku ai me ka mea au i lawe ai mai o'u aku nei, ke nonoi aku nei au ia oe, mai olelo oe, ua malama ole au ia mea ke ka hiipoi nui."

     "E hooluolu oe e ke Alii i kou manao ma ia mea."  Pela'ku ua alii Sekotia nei.  "Aole no hoi a kaua kumu e manao ae ai he mau enemi kaua:  A ina hoi e mau ana kou manao e enemi kaua, e hiipoi nui no au i kou ano koa, a e hilinai no hoi oe, i ko'u lokomaikai.  A eia hou no hoi, aia a pau ae kou kaohi ikiia ana ianei, no kekahi kumu a u i ike ole ai, alaila, ina au hooko ole oe i ke kumu o kau huakai i hiki mai ai, alaila, na'u no e haawi aku i palapala hoakaka i kuniia i kou Sila i ka poe nana oe i hoouna mai, me ka hai aku ia lakou, aole nou ke kumu i hiki ole ai; aka, no ka hiwahiwa no o ka poino i haulehia mai iluna o'u."

     Ma ia wa koke nana pono aku la ke keiki Italia i na maka o ke Aii Sekotia, a pane aku la, "He oiaio e ka Haku Earl, aole no oe i nele loa i na manao oiaio o ka poe koa.  Aole!  Aole i pau loa na manao maikai i ka auhee mai kou uhane aku!  A no ia mea la ea, e ae mai oe ia'u e noi aku ia oe, e noonoo i ka hana a me ke alanui au e manao nei e hele aku!  E ike pono oe, aole no'u iho kou koi ana.  Aka, ma na mea a pau a'u i ike iho nei, me he mea la e hana ana oe i kekahi mea ino, a me ke aloha Alii ole, a me ke kipi i kou kaikuahine Alii, he kaikuahine nou, a o kou Moiwahine pu hoi."

     Me he mea la, ua uhi koke mai ka po iluna o ua Alii Sekotia nei, no ka mea, ua a-e koke ae la ka inaina iluna o kona helehelena, a pane mai la no hoi oia me ka leo i hele a piha i ka inaina, a penei no kana mau olelo:

     "E ke Alii, mai lawelawe oe ma na mea au i maopopo ole ai, au hoi e mahele powehiwehi wale mai nei no!  Ma ke ano o kou hiki ana ianei, ua makemake ole au e hoopuka aku i kekahi olelo hooweliweli; aka, ke wanana e aku nei au ia oe e Sir Lusio, e hoomanao iho, eia oe iloko o ko'u malu, a he mea pono ole no hoi ka hoonaukiuki i ke kama Alii o Sekotia."

     "Alaila, e hana oe i ka ino e like me kou manao e makemake akahele ole."  Pela'ku ua keiki Italia nei, me ke kau iho no hoi o ke ahi a loa o ka wiwo ole, iluna o kona helehelena nani.  "Aohe kekahi mea e hiki ana ia oe ke hana mai ia'u me ka ino, a'u i a-a ole ai e hoohalawai aku.  No ka mea, o ke kanaka i a-a e kaua aku i kekahi wahine nani, aole no ia e kanalua i ka hana mai i na mea ino loa i kona aoao iho."

     Oiai e kamailio ana ua keiki Italia nei, aia hoi, me he mea la e hoolono ana oia i ka leo o ka mea malalo loa iho o kona kulana; a i ka wa a ke keiki Italia i aui ae ai, alaila, hoomanao iho la ia i kona nele i ka mea make ole, a ike aku la no hoi ia e hookokoke mai ana na koa o ke Alii Sekotia.  Nolaila, manao iho la ia, he makehewa ka hoopaapaa waha, no ka mea, aole ana mau mea kaua; a huli akui la no hoi oia, a hele aku la i ka hale e ku mai ana imua o laua.  Hele pili koke mai la ke Alii Sekotia ma ka aoao o ke keiki Italia, a o na koa no hoi ona mahope mai.

     Pane mai la ua Alii Sekotia nei i ke keiki Italia, me ka ano kanakana no nae:  "Ua ahona anei ke kukulu ana i keia poe koa maanei?  A e oluolu anei oe ke alualu mahope o'u ma ka'u wahi hoi e alakai ai?"

     Akaaka hoohenehene mai la ua keiki italia nei, a i mai la no hoi, "E haawiu mai ia'u i pahikaua, a e hoike koke aku no au ia oe e ka Haku Earl i ko'u ae e noho iho i pio me ko'u ae ana.  Aka, oaai au ua nele i ka mea kaua, he makehewa ia'u ke hoomanao hou ia mai e kau mau huaolelo ua makehewa ia'u ke uhuuhu hou ae."

     Maopopo iho la no i ua Haku Earl nei o Sekotia, aole e hana ino ana ke keiki Italia, nolaila, hele aku la no o laua wale.

(Aole i pau.)

No ka mare ana.

     E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: - Aia ma kou Helu 46, Buke 2, ua ikeia kahi mau rula no ka noho ana o ke kane me ka wahine i mareia, aka, aole nae i pau loa, nolaila, ke hoike hou aku nei a'u i na rula i koe; alaila, e hoike hou ia'ku hoi na rula a pau o ka hookauhua ana e mare, ame na rula o ka noho ana o ka wa i mareia.

     E malamama pono ke kane i kona kino holookoa na kana wahine, ame ka wahine hoi i kona kino a pau na kana kane.  Aole o ka malama a hiki mai ke kikina mua o ke kau, alaila pau, i ole ia, o ka malama no kahi mau makahiki elua a e ekolu paha, a i ole ia, no ka wa loaa, a loaa ole, alaila, haawi na hai; aole, aole loa pela!  E malama e like me ka ka hoohiki ana i kinohi; i ke kau we, kau ai, wa mai, wa mai ole, wa pilikia a pilikia ole, wa waiwai, wa ilihune, &c.  Aia wale no ka palena o ia malama ana, a naue ae kahi o laua i ka hale malu o ka make, alaila pau, alaila hoi, hiki pono ke manao iho, e haawi aku i ke kino na ka mea a ka manao i hooili ai.

     O kekahi kumu nui keia o ka pepehi kanaka i keia wa, o ka malama pono ole o ke kane ia ia na kana wahine, a o ka wahine hoi ia ia iho na kana kane; e like me Kahakauila i malama pono ole ia ia na Kaaikaula; ia Kaaikaula i naolowale aku ai ma kahi e, haawi ae la o Kahakaula ia ia iho na ke kanaka e, a hoi mai o Kaaikaula, ike pono i ka mea a kana wahine i hana'i, ia wa no ke kee ana o kona naau, a ano e na helehelena, alaila, iho koke mai ke koilipi a Kaaikaula e mahele i ko laua mau poo i na apana like eha, a eono paha, o ka pepehi kanaka iho la no ia.  No keaha keia?  No ka malama pono ole o keia wahine ia ia iho na kana kane.  Aole nae oia wahine wale no kai hana e like pu me ia, lehulehu loa ka poe i hana pela, a e hana aku ana paha pela ma keia hope aku kekahi poe.

     He nui ka ino i hana ia ame ka pilikia i loaa no keia kumu, ua ike pu no kakou, aole pohihihi; i mea e pale aku ia mau ino, e malama oe e ke kane ia oe iho na kau wahine i mareia, aole na ka wahine manuahi; a pela no hoi i ka wahine, e malama pono i kona kino na ke kane ika ili, aole na ke kane moekolohe.  Oia na rula no ka noho ana o ke kane me ka wahine e pono ai, mahope iho o ka mare ana, aka, he nui aku no na rula e pono ai, au oki ae la hoi a'u ma keia mau rula,

     Nolaila malalo iho, ke waiho aku nei au i ka'u mau rula a pau, mai na rula o ka hoopilipili ana e mare, ame na rula hoi o ka noho ana mahope iho o ka mare ana, i ike mai ko'u mau hoa kuaana a me o'u pokii o ka hale luhi o ka ike, ame na kuahine o ka hoopono, a me na makuakane a makuahine hoi o ka noho pono.

NA RULA O KA HOOPILIPILI ANA E MARE.

     1.  E hookolokolo ia oe iho me ka uiui ana, mamua o ka hoohui ana me ka hai kakamahine, a keiki kane hoi.

     2.  E huli aku a hoomaopopo ina aoao o ke kane, a o ka wahine i manaoia.

     3.  Mai koho i ke kaikamahine a keiki kane hoi a ka poe o luna, poe koikoi &c., i ka mea like ole me kou kulana.

     4.  Mai ae wale aku no ka onou ia mai, e imi no, e ninau hoi, i moakaka mai.

     5.  Mai wikiwiki, a mai pulale aku hoi e male no ka pihoihoi, a no ka manao paha o lilo ia hai.  Aia no i ka wa pono.  He ike wale aku i na haole.  I mai paha auanei kahi, "ko hewa ia, o ko ike ole i na haole e male hikiwawe mai nei me na wahine Hawaii, aohe kali aku a liuliu, e like me kau loloihili mai nei i ka mea pilikia i ka waiho loihi."  Ke pane aku nei au, aole no ia he male io, he hoopau pilikia wale no ia hana ana; ua ike ae i ke ano o na haole ma ia mea; mare kela me ka wahine Hawaii, a hiki i ko i ala wa e hoi ai i koi ala one hanau.  ku aku no kela hoi ana i Mareka aohe mea mai e, e uhoi kaua i Amerika, i ike mai ou mau makuahonowai ia oe, aole, aole loa!  Haalele iho no ko Hawaii nei opala i Hawaii nei Nolaila, aohe mare io o ka na haole me na wahine Hawaii, he hana hoopau pilikia wale no, no na la i Hawaii nei.

     Ua pau ae la maluna na rula no ka hoopilipili ana no ka mare.  Eia hoi na rula o ka noho ana mahope o ka wa mare.

     1.  E noho aloha mau ke kane i ka wahine, a o ka wahine hoi i ke kane a hiki i ka hopena.

     2.  I paa ke kane i ka wahine, a o ka wahine hoi i ke kane, mai imi i ka mea e hemo ai.

     3.  Mai imi ke kane i ka mea e kekee ai, a e pono ole ai hoi ka manao o ka wahine; a pela no hoi ka wahine, mai imi i ka mea e pono ole ai ka manao o ke kane, ame ka noho malu ana.

     4.  E malama pono ka wahine i kona kino a pau na kana kane, ame ke kane hoi i kona a pau na kana wahine.    

     O keia mau rula ka'u i manao ai, ua hiki no ia'u ke hapai a ia oukou mai hoi; no ka mea.  ua hu no ka mahao i ka'ui ike maoli no i kahi poe i like me ka'u mea e kamailio nei, maikai ka noho ana, oluolu, maluhia, malu pono ka ohana &c.  Pehea oukou e ko'u mau hoa o ke kuakoko hookahi!  E hana anei elike me ia i haiia'e nei maluna, aole paha?  Aia noia kakou.  Me ke aloha.

E.K.WAHINEHUHU.

Paipulumi. Wailuku, Maui, Maraki, 30, 1864.

E emi io ana paha ka naauao.

     E ke KILOHANA; Aloha oe: - E oluolu paha oe ame kou Luna Hooponopono, e hoo iho ma kahi kaawale o kou mau kowa i kela mau huaolelo maluna; a ma ka malu aku hoi o kou ahonui.

     Kai ka "makalahia,' "ame ka opuopu," "poniuniu mai la ka hoi;" no ne ia mau huaolelo e kau ae la maluna.  "I ke aha hoi?" "I ke aha ka hoi kau?"  "I ka aneane io paha a ua nei o ka makua; o ka poe makua ole e emi?"  A nolaila, ua kakau ae au ia ia maluna, i hoa no'u e kamailio ai:  Aia ma ka Helu 52, Buke 2, o ka la 26 o Dec. 1863.  Aia ma ia Helu, e olelo ana o Mr. Haalou ma kona kukulu manao ana, ao ka loaa o ka mai o ka naau ma ka apana o Makawao nei.  Oia hoi keia, "Hokii;"  "Ao ke kumu paha ia o kona kukulu manao ana,"  Ke kuhihewa ole nae ua.  No ka mea, ua nana wau mai mua a hope ma kona kukulu manaoana; oia wale iho no ka mea nui i ko'u manao.  A o na kumu nui elua; ana i hoike ai ma ia kukulu manao ana ona, a o na kumu ia i loaa ai o ka mai-mai, ma ka apana o Makawao nei, i ko'u manao ma ia mea, "he mau mea wale no ia e hoike ana i ko ke Kahukula ano?"  pela maoli ko'u manao, ma ia mau kumu elua; anoai he eleu oia ma kana oihana, a he hoopilimeaai ole i kona poe ponoi, no ka mea, i ko u ike maka, "he kanaka ka okoa no oia mai kona poe ae."  Aka, ina ua ike io o Mr. Haalou, a o ke kumu ia o kona hoopuka ana iloko o ka nupepa, oia iho la na.  Aka, mai hoahewa mai nae oe ia'u ma keia mau wehewehe; a pahu mai oe i kau laau, o kiu mai au, no ka mea, "he laau no ka'u."

     O ko'u ike ole hoi ka hewa ia oe; iloko o ka apana o Makawao nei, e Mr. Haalou, i aoao aku ai la hoi au ia oe i kau mea e hana aku ai, ina ua ike oe.  Ke hawanawana liilii mai la o Mr. Haalou nei; me ka olelo ana mai la ia'u, penei;  "He maka ole ko'u, au e olelo mai la e aoao mai;"  Haina; "He maka no ko'u, a noonoo no hoi, aka, aole nae i pili aku ia oe keia mau mea elua, o ike ame akamai."

     No ka mea, ua ike au ma kou manao paipai, penei?  "Nolaila, ina e mau loa keia Kahukula ma ka apana o Makawao nei, alaila, e mau ana no ka mai o ka naauao ma keia apana."  Nolaila, ma keia manao ou la e ke hoa, ua kapa aku au ia oe, me kuu olelo aku ia oe "aoao aku i ike,"  eia ka he maka a-e la no kou, "o ka ike ole hoi ka hewa,"  a hopu ma ka welau.  "Aole hookahi mea e hiki ke hoopii, he nui a lehulehu, me ke kakau i na olelo, a ma ka hooiaiopu aku me na inoa;"  "pela ko'u ike ma kekahi mea e ae."  A e pau ana no nae au maanei, hoolono ana au, o ka halulu mai o ka lio i kula o Huelo, a loaa ae au i ka nahele o Oopuola, a manao ae au o Mr. Haalou ae keia, e kii mai ana i na laau ana, ina kahuna akamai i ke kalai laau, o Mr. Kekuaokalani, ame Kailipehu, a o Kailipehu ka mea o laua i oi ma ke kalai "Kii."

J.S.K.

Papaaea, Hamakualoa, Maui, Mar. 12, 1864.

Olelo Pane aku ia B.L.D.Koko

     E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe: - Aia ma kou Helu 6, Buke III o ka la 6 o Feberuari, aia malaila ke kukulu manao ana o ka mea nona ka inoa maluna ae nei; no kona pane ana i ka emi o keia lahuikanaka, no na kumu i haiia malalo nei.

     1.  O ke kuko kekahi mea i emi ai keia lahui, na ke kuko i koi ka manao, a emi ai keia lahui, a kuko wale aku ia hai me ka maka wiwo ole.

     Haina.  Aole o ke kuko ka mea i emi ai keia lahuikanaka, i kuu noonoo maikai ana, ame kuu heluhelu akahele loa ana i keia pauku i kakau manaoia e kuu hoa, ke kuhihewa oe au he mea waiwai ke kuko, he mea kaulana no hoi, a penei ka waiwai o ke kuko:  O ke kuko ka mea i lanakila ai o Kamehameha I, a kuikahi na moku mai o a o, a hui lilo i hookahi aupuni, mamuli o ka mana o ka ikaika o ke kuko, waiwai ai kela mau elemakule o Keinohoomanawanui ma laua o Kalelealuakaha, i kekahi o na lii kaulana i ka wa kahiko, a eia ma ko makou apana nei kekahi kanaka kuko, o Hakuole kona inoa, ua kuko aku oia i kela wahine ia Puali, aia na keiki he lehulehu ma ko laua puhaka he umi a keu, oia ka waiwai o ke kuko ana ame ka paa o ka manao.

     2.  O ke aloha no kekahi kumu i emi ai keia lahuikanaka, ma keia pauku o kona kukulu manao ana, ame kana wehewehe ana i ke kumu i emi ai keia lahui, maloko ae o ke aloha ke emi io ana o ka lahui.

     Haina.  O ke aloha ka mea nui, a oia ka mea i oi, o ke aloha ka mea i hui ai o na'lii nui, oia hoi o Kamehameha I laua o Kaimualii ke alii o Kauai, ma kai kahi o laua i ike mua ai, a oia ike ana o laua i kai, a pae laua ma uka, oia ka ike ana o laua i kapaia'i o Keikenui, me ka nui no o na kanaka, na ke aloha o ke Akua i kona poe ponoi, oia kakou na mamo a Aberahama ola kakou, i ka wa o Hoapili ma me Kaahumanu, na ia aloha, hookahuliia ka mana o keia mau alii ma ka pono ame ke aloha.

     3.  O ka hookamakama kekahi i mea i emi ai o keia lahuikanaka.

     Haina.  Aole au i hoahewa i kuu hoa kukulu manao o ka nupepa, eia kahi ewa iki o kuu hoa, o kona olelo ana mailoko mai o ka hookamakama na mai ino he nui, ka pala kaokao, puupuu, ke hai paa aku nei au me kuu kuhihewa ole, mai ka wa kahiko mai no ia mau mai ino, aia ke kuhikuhi ma Pukaana 9:89.

     4.  O ka malu ole o ke kanawai kekahi mea i emi ai keia lahui, ame kona hai ana mai no Pahee, kekahi kanaka o Molokai, i kona pepehi ana i kekahi poe ma Hawaii, ke hai aku nei au ia oe me ka oiaio, kekahi hoa o ka mea lawe pepa, oia hoi, eia au ma ke kihi o na mokupuni i nohoia e kanaka, o ka hoopae ana kela o ka pule a ka poe haipule, he makapo paha o Koko, he maka onei paha i ike ole ai i ke ikaika o ke kunawai. i ike ole ai oe i ke kanawai i kauia ma ka makahiki 1850, ma ka la 21 o Iune, Kanawai Karaima, Mokuna 9, Puku 4 - 7.  no ka pepehi kanaka, a hakaka, oiaio ke kanawai o ke alii, he kaulahao, he kakauha, aole moku, oia la i lohe oe.

     5.  A no ka lima o kou kukulu manao ana no ka hanau ole o na wahine i na keiki.

     Haina.  E kuu hoa kakau manao ma ka pepa a kakou, e nana aku oe i ke kuhikuhi aia ma Kinohi 29:31; aia kekahi ma Kekahuna 3:1 - 8.

     Nolaila, e kuu koa, mai kuhihewa hou oe, aole ia kaua ka emi ame ka ulu ana, aia no ia i ke Akua, e nana aku oe ma ka Episetole a Paulo, e hai ana, "He mea ole ka mea nana i kanu, a he mea ole ka mea nana i hookahe ka wai,"  he oiaio ke Akua ka mea nana e hooulu.  Mai huhu a opu keemoa iho, aole i pau kuu pane aku, aia a pane houia mai me ke kupono.  Me ka mahalo no i na hoa.

P.R. HOLIOKONA.

Kihalauia, Niihau, Mar. 9, 1864.

     NANI HOI KA PAAPU. - Pela iho la ko makou hoolele hauliia ana mai e ka ike ana'ku i na kanaka he paapu wale e kuku ana imua o ka halekuai o E. Burgess.(Paikeke,) ma ke alanui alii mauka iho o ka Halepule haole ma Polelewa.  A no ka manao ana'e he haunaele ke kumu o ka paapu, nolaila, holokiki loa makou a hiki ana i kahi a na kanaka e akoakoa ana, ai ka ninau ana'ku i ke kumu o keia kuku ana, aia hoi ua hoopau haaoliia ko makou kuhihewa i ka lohe ana i na leo lehulehu wale e pane mai ana no ko makou ninau?  "E kali ana makou i ka palaoa nunui a Poikeke, a moa mai, loaa ka popo palaoa a koa-uka, ku ao no hoi ana."  A i ko makou alawa ana'e iloko o ka hale, ike aku la makou e noho malie ana no o Poikeke ame kona hoa.  He nunui loa no ka paha ka laua palaoa, a ua oi loa no ka paha ka maikai mamua o ko na wahi e ae?  Hoao maoli no makou, a ike io no i ka ono maoli.