Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 15, 9 April 1864 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA MOOLELO

O

IOSEPA.

HELU 11.

           

            MA KA MAHELE HEA OE, “E KA mea e heluhelu ana i keia olelo? Ua like anei oe ma Iosepa, he naau aloha, he hana pono; a ua like paha me na kaikuaana, ka poe naau paakiki ame ka hewa? Ke makau nei anei oe i ke Akua, a aloha hoi ia ia? O kou olioli anei ia a ka hoolohe i kana mau kauoha, a e hana pono hoi ia hai?  Ke manao nei paha i kou pomaikai wale iho, e imi mau ana e hooluolu wale ia oe iho me ka manao ole i ko hai pono?

            Ua akaka ka mehele kupono e noho ai oe, ua hoike mai oe i kou Lunaikehala, ua oi aku ka pono ke hoohalike aku me Iosepa, mamua o ka like i na kaikuaana ona; ina aole ou aloha io i ke Akua, a hilinhai ole i ka Haku, a imi me ka hoolohe ole ia ia; a ina ua hoohemahema wale oe.

            Aia a komo na kaikuaana o Iosepa iloko o ka pilikia, manao iho la lakou, ua kau mai ka huhu o ke Akua maluna o lakou, e hoopaiia lakou no ko lakou hewa. Ua hoalaia mai ko lakou Lunaikehala, mahope iho o ka hala ana o na makahiki he iwakalua a keu aku; a ua hoeha ia mai hoi ko lakou naau.

            Pehea kou Lunaikehala, ke hoahawa nei anei ia ia oe no kou mau hewa? He hiamoe paha ia? Ina ua ike ole i kou mau hewa, na ke Akua paha auanei e hoike mai ia oe. Ua hiki no ia ia ke hooili mai maluna ou i na pilikia he nui, i mea e ala ai kou Lunaikehala, a kau mai ka makau ame ka weliweli maluna ou.

            E hoomanao i kou mau hewa i ke Akua; hoike aku ia ia i kou hewa a pau, me ka haalele oiaio aku; e noi aku hoi ia ia, ma ka inoa o Iesu, no kona eha ana ma ke kea, e kala mai i kou mau hewa a pau. E pau lele ia Iesu Kristo i ola nou; e noi aku ia ia i ka Uhane Hemolele i kokua, i alakai, i mea hoohuli hoi i ka naau i kana pono.

            Aia a hiki aku na kaikuaana o Iosepa ma kau wahi o ke ala, noho iho la lakou ma kekahi hale hookipa e hoomaha ai, a e hanai i na Hoki o lakou.

            I ka wehe ana o kekahi o lakou i kona eke e lawe i kahi ai no na Hoki, ike iho la oia ilaila i ke dala ana i uku ai ia Iosepa no ka hua ai; a kahaha nui oia, a hai koke aku la oia i na hoahanau ona. Makau nui lakou a pau, a pioloke nui loa ko lakou mau naau, no ka mea, o hana paha ke Kiaaina o Aigupita ia lakou, a i ole ia, o kekahi me kalohe e ae paha, i mea e kuhi mai ai ia lakou i ka aihue, i ka wa e hoi aku ai. Ua manao hou lakou o ka ke Akua hana keia, e hooili ai maluna o lakou ka pilikia no ko lakou hewa i hana mua ai; a o kana hana ia e hoike ai i kona huhu nui ia lakou.

            Ia manawa koke no hikilele iho la ko lakou naau me ka haalulu nui, i aku la lakou i kekahi i kekahi, “Heaha keia mea a ke Akua i hana mai ai ia kakou.” Aole oluolu ko lakou mai Lunaikehala i ka manao ana i ka ke Akua mau hana.

            Aole i haiia mai ia kakou i kekahi mea e ae no na keiki a lakobo, oiai lakou ma ke alanui, a hiki lakou i ko lakou wahi.

            A hiki aku la lakou, hai aku la i ko lakou makuakane i na mea a pau a lakou i loaa’i ma Aigupita; a i ka wa i wehe ai lakou i na eke ai, aia hoi, iloko o na eke a lakou ka lakou mau laulau moni a pau; a ike ae la lakou ame ko lakou makuakane i na laulau moni nolaila, nui loa ko lakou makau. A olelo mai la o Iakobo ko lakou makuakane ia lakou; “Ua hoonele mai oukou ia’u e ka’u mau keiki; o Iosepa, aole no ia, a o Simeona, aole ia, a e lawe aku ana oukou ia Benimina; a ke pale mai nei keia mau mea a pau ia’u.”

            I hou mai la no o lakobo, “o ke ao pouli, ke kau nei maluna o’u, no na makahiki hope o’u.” ua hoopiona paha oia i ka hana a ke Akua, e lawe mai ana oia I ka maikai mailoko mai o ka ino; a kaumaha oia, no ka pilikia o kana mau keiki, a manao oia he kue keia mau mea ia ia; aole oia i ike, o keia mau mea ke hoihoi mai ia Iosepa i kona poli, a e hoomakaukau ana i lako nona, ame kona ohana a pau.

            Ia wa, ike o Reubena i ka pilikia nui o kona makuakane, a imi oia I ka mea e pau ai ka hopohopo ona no ka hele ana o Beniamina i Aigupita, i aku la oia i kona makuakane, “E pepehe mai oe i ka’u mau keiki elua, ke hoihoi ole mai au ia ianei i ou la; nolaila, e haawi mai oe ia ia i kuu lima, a na’u no ia e hoihoi mai a ike oe.

            O keia olelo ikaika a Reubena, aole he lanakila iki oia mamua o lakobo; aole e hiki ke oluolu i ka haawi ana ia Beniamina e hele pu i Aigupita.

            Olelo mai la ia, “Aole e iho aku ka’u keiki me oukou ilaila, no ka mea, ua make kona kaikuaana, oia nei wale no koe; a ina e poino keia ma ke alanui a oukou e hele ai. alaila, lawe iho oukou i ko’u ohohina i ka lua me ke kanikau.”

            Ua mau ka ikaika o ka wi ma ka aina o Kanaana; a pau iho la ka ai a na keiki a lakobo i lawe mai ai mai Aigupita mai. Eia wale no ka pono i koe, o ka hoi aku o lakou ilaila, a kauoha o Iakobo i kana mau keiki e hele e kaai ai na lakou.

            Ua like nae lakou, hookahi wale no pono, i mea e loaa hou mai ai ka ai mai ke Kiaaina mai o Aigupita, eia hoi ia, o ka lawe pu aku ia Beniamina me lakou; pela i hai aku ia o Iuda i kona makuakane. Penei hoi kana olelo, “Ua olelo ikaika mai ua kanaka la ia makou, ua i mai, ‘aole oukou e ike i kuu maka, ke hele ole mai ko oukou kaikaina me oukou,’ A i hoouna oe i ko makou kaikaina me makou, alaila, hele aku makou ilalo e kuai ai i ai nau; aka, i hoouna ole oe ia ia, aole makou e hele ana ilalo i ke kuai ai, no ka mea, ua olelo ua kanaka la ia makou, ‘aole oukou e ike i kuu maka, ke hele ole mai ko o’ikou kaikaina me oukou.”

            Pilikia loa iho la o Iakobo! ua pololi ko ka hale a pau ona i ka nui o ka wi, i loaa ole ka ai, e make auanei lakou. Ua like nae ka waiwai o Beniamia ia ia ma kona ola iho; pehea la e hiki ai ia ia ke ae aku i keia keiki aloha ke hele.

            Ma ke kaumaha o kona naau, ua hoahewa aku la oia i kana mau keiki no ko lakou noonoo ole.

            I iho la kela, “No ke aha la oukou i hana ino mai ai ia’u, i ka hai aku i au kanaka la i ko oukou kaikaina.”

            Olelo aku la lakou, “Pehea la e olelo ai, a ninau ikaika mai no ua kanaka la ia makou i kou i ko makou hoahanau, i mai la, ‘ke ola nei anei ko oukou makuakane? A he kaikaina no anei ko oukou?’ A hai aku la no hoi makou ia ia ma ke ano o keia mau olelo. Ua ike pono anei makou, e i mai ana ia, ‘e lawe mai ilalo nei i ko oukou kaikain?”

            Kanalua nae o Iakobo, aole nae i pau ka pilikia iloko o kona naau, a ua ike lakou he hana ka laou i koe e paipai ai lakou ia ia, i ae mai oia i ko lakou kaikaina.

            Pane aku la o Iuda ma ia ano, “E kuu mai oe i ke keiki me a’u, a hele aku makou i ola no kakou, aole makou make ame oe, a me ko kakou kamalii.”

            Alaila, olelo aku la o Iuda i kona makuakane, “Nana no e malama pono ia Beniomina, a hoihoi pono mai ia ia; a i hoihoi ole mai au ia ia i ou la, a e hoonohoia oia imua o’u, no’u mau loa aku ka hewa?”

            Oia hoi kekahi olelo ona, o ke poho o ka manawa i ke kali ana; i iho la, “Ina ua hele aku mamua, ina ua hoi mai menei mai Aigupita mai.”

            Ua lanakila ka manao o na keiki me ko lakou makuakane, me ke naau kaumaha loa nae ko Iakobo ae ana ia Beniamina e hele pu me kona mau kaikuaana i Aigupita.

            Olelo aku la ko lakou makuakane o Iseraela ia lakou, “Ina pela mai, e hana i keia, e ahu i ko ka aina hua maikai iloko o ka oukou mau eke, a e lawe aku ilalo i makana na ua kanak la; I wahi hama iki, a i wahi meli iki, a i mea ala kekahi, ame ka mura, a i hua pisetakia, ame ka alemona.

            “A e papalua i na dala ma ko oukou mau lima, a o ke dala i hoihoiia mai maloko o ka waha o ka oukou mau eke, e halihali hou aku oukou ia mea ma ko oukou lima, malia paha aole i keia.

            “E lawe aku hoi oukou i ko oukou kaikaina, a e ku nui iluna, e hele hou aku i ua kanaka la. A na ke Akua mana loa e haawi mai ke ahonui no oukou imua o ua kanaka la, i kuu mai loia I kela hoahanau o oukou, a ia Beniamina hoi; a i nele au i kuu mau keiki, ua nele au.”

            Hoomakaukau iho la na keiki a Iakobo no ka hele ana, e like me ke kauoha o ko lakou makuakane; a lawe o Iuda ia Beniamina makona malu, a hoomakaukau iho la lakou e hele i Aigupita.

            He me kaumaha paha ia hookaawale ana ia Iakobo; aia a ao aku ko lakou makuakane ia lakou no ka malama loa ana ia Beniamina – haawi oia ia lakou i ka hoomaikai ana, e noi ana i ke Akua nana e alakai, a e malama ia lakou. Aia no hoi na wahine a me na keiki e ku kokoke ana, i loaa ke alohaia mai, a e aloha aku hoi i ka poe hele; ua ku no lakou e nana i ka poe hele, a nalowale lakou iwaena o na puu, alaila, hoi aku la lakou i ko lakou mau hale-lewa.

            Me ka naau kaumaha paha i hele aku ai o Iakobo e pule oia wale no, a e ninini aku i kona naau imua o ke Akua – e noi ana no ka maluhia maluna o kana mau keiki; a noi hoi ia Iehova nona iho, I hooluoluia oia ma keia hora pilikia, i ae aku hoi me ka naau haahaa i ka makemake o ke Akua.

            E ka elemakule popilikia, ke ao mai nei ka Akua ia oe i ke ahonui, ame ke akahai, i hiki ai ia oe ke waiho i na mea a pau ma kona mau lima. Aole loihi aku ka manawa, e laweia’ku na ao pouli e kau nei maluna ou, a puka mai ka la malie, a e hele aku auanei oe i ka luakupapau me ka oluolu, ame ka maikai maoli.

            A hiki aku na hoahanau o Iosepa I Aigupita, a ku hou imua o ua Iosepa nei. (Aoe i pau.)

 

E ka poe ui, opiopio hoi.

            E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: - He mau hunahuna materia ka’u e hooili aku nei ma ke kahua heihei o kou la haaheo. Nona hoi ka puali kaua lio hoopaumanawa i kukulu hakake ia ma Puehuehu; i “pili pono ai hoi ka la i Papaenaena, a kahu mai Kaena ke’hu kai o lalo,” lea lawa keia mahaoi ana.

            Ia’u e naue hoolailai ana iloko o keia mau la malie a maikai hoi o ka hapa hope o Kaulua, (Dekamaba) a hiki iloko o ka malama mua o ka A.D. 1864, oia hoi o Nana (Ianuari.) Ua halawai a’u me kuu poe hoa o keia puali kaua lio, nona ka helu o ka poe a’u e kamailio nei.

            O ko lakou Generala nui o D. K. Naiapaakai no ia (Lunakanawai Apana) ua kahiko ia lakou ina aahu keokeo maemae wale. A, mehe mea la i kuu nana’ku, he poe ona keia ua piha na moku kalepa i ke gula, a me ke Daimana, a e hoi ana la i ka “home”. Ku iho la au e noonoo, halo no kiei; eia no ka o o’u mau hoa keia, ma kuu hoomaopopo ana, eia loaa kekahi mea e hoala ana i kuu manao. I ke ala o kuu manao. Ma kekahi o keia poe hue “kaua lio,” he poe a’u i kamaaina loa’i makouo iwaena o na oihana kanaka makua, ua kuhihewa aku ka manao, ua kuonoono la hoi ka manao ma ka pono, - pono ma ke kino – a pono pu ma ka uhane, a me na ano a pau.

            A o kekahi o keia poe opiopio a’u e olelo nei, he poe ike i ka hana, naauao no, mahiai no, lawaia no, maauauwa no, a pela aku. He kane a he wahine i hookohuia ma ke ano hookuonoono a pela wale aku no.

            Aka, emoole a pipili wale kekahi poe i hoaiai wale ia lakou iho – me ka palaualelo, lima huki kaulawaha lio a po ka la, e halakau ana ia hale aku ia hale’ ku. Aole o kana mai ka hilahila i kekahi maui alii iloko o keia “puali kaua maia.”

            Ke lohe pinepine nei makou i na kapuai o na lio e halulu mau ana i na la a pau, (koe kekahi poe,) ma na ipuka hale o Kohala nei, he poe opiopio kupono na lima i ka hana. No keaha la keia huipu a keakea wale i ka pono o ke gula ame daimana ea?  E waiho loa kakou i ke ano makilo ea?  E hooikaika pu i ka mahiai me na hana maikai a pau i pono ai.

            Aole hoahewa i ko oukou ahaaina ana, aka, hoohewahewa au i ka holoke i o a ia nei, me he mea la ua lilo okoa ke kino o ke kanaka i ke pailaka ia e ka molowa, e hookele pono ana i kona kino holookoa kahi a ke kohu ole i koi mai ai.

            Emoole ka loli ana. Hikiwawe io ka loli ana o ko oukou ao ia ana mai nei i ka paikau; he nui na makahiki o kakou i opu iho ai i na pae ko a Palena i kanu ai; aole kakou i hoala ia mai, mehe mea la akahi no a hooko ko oukou Generala i kana mea i kuko nui ai. O ke alakai ia oukou i ke kahua kaua o ka lealea, ame ke molowa. Hikiwawe no ko oukou ae ana mamuli o na olelo akamai a Ahikopela, ka loio akamai ma ka aoao o Abesaloma.

            He mea maikai loa i kuu manao ka lohe ana mai, ua haalelo o Keohokii, & Co. i keia oihana, a ua hoi hou ma kana oihana mua “lawai-a, mahiai.”  Pehea la o e. Kekaula; eia no paha ia i kauhale e e noho mai nei? auhea la kahi poe iho? Ke pili nei no paha malalo o ka puali o Lee, ke Generala eu-eu o ko-a waho.

            E o’u hoa o ka makani o ka aina, e hoie e malama i na wahi elemakule makua o kakou, i loihi ai na la maluna o ka aina a ke Akua e ola’i. Ke hooki nei au i ke kakau ana o pah-u e ae ka mahina.

M. K KAHANUMOEMALIE.

Kohala A., Hawaii, Mar. 16, 1864.

 

NO na Ninau Baibala

KO’U MANAO NONOI HOU AKU.

            Ua lolii ka manao iloko o’u i keia mau la e moho ia nei, me ke ake aku e ike i ke akamai o kuu lahui e noho mai nei iloko o ka malu o ke Aupuni Hawaii, me ka manao iho no, o lakou la ae hoi e noho mai la, o ka poe makemake i nei mea he akamai, ma na mea e pili ana no na ninau Baibala, imua o lakou ko’u manao nono aku i keia manawa.

            Ua makemake loa au e hai mai ka poe i piha ka lolo i nei mea he akamai, i na ninau Baibala a ka olali o Keawaula, Waianae, i hoopuka ia ma ka Buke i o ke Kuokoa, a no ka loihi o ka manawa i kaa hope ae nei, aole hoi he kanaka, a haole hoi, nana i hai mai ka haina kupono o keia ninau Baibala, a G. M. Koha i hoopuka mai ai, oia hoi keia, “Ma kahi hea o ka Halelana i pa mua ai ka hamare a Noa?” Na keia ninau a me kekahi ninau e ae, i hapai loa mai i ko’u manao e hai mai i kona haina kupono, u i ole ia, o ua olali nei no o Keawaula, Waianae.

            A oia ke kumu nui o ko’u kamailio ana ma keia kukulu manao ana, na ka poe i piha i ke akamai i ka huli Baibala, e hai mai i ke ano a me ka io maoli o keia ninau, no ka mea, ke noho nei ke kuaaina keiki me ka pohihi, a ike ole no hoi i nei mea he Baibala, a ina hoi aia kakou makahi i ike ole, i kahi i pa mua ai ka hamare a Noa, alaila, na G. M. Koha no e hai mai i na ninau Baibala, i lilo ai keia ninau i mea waiwai io, a he kumu io no hoi keia ua kakou a pau e noonoo ai, no na mea i hunaia ma ka Baibala, oiai ua malihini loa kakou i ka imi ana i keia ninau, oia hoi, “Ma kahi hea o ka Halelana I pa mua ai ka hamare a Noa?”

            A he nui no hoi na ninau e ae a ua olali la, aole nae i loaa i na poe hooio Baibala o kaua o noho mai nei mai Hawaii a Niihau. Nolaila ka manao lana e hooluluhi nei i ke kino, me ke koi maoli aku, e lokomaikai mai oe e G. M. Kohua, ma ka hai holookoa ana mai i na haina oiaio o keia ninau, a me ke kahua i kukuluia’i kona oiaio a pau, ua kena ae la hoi no ka nui o ka pohihihi ma ka imi ana no ka manawa loihi i hala. Owau no me ka mahalo i ke Kuokoa.

W. P. KEONAONAPUAIKANAHELE.

Waialua, Oahu, Ear. 26, 1864.

 

Kupanaha maoli.

            Heaha ia mea kupanaha?  Heaha mai ka hoi kau, ka pau ole o ka hoomana kii e malamaia nei e kahi poe o kakou. Eia kakou ua puka loa i ke awakea o ka malamalama o ka oiaio, kai noa paha ua hooloi ia aku na aumakua ame na unihipili a ka naaupo o ka wa kahiko, aole ka! Manomano no hoi ka pau ole o ke koena naaupo o ua o Hoihope ma, o Pelukua, o la-ula, o Moalawa, o Puaahiwa, ame lakou la ae.

            Aia ma Wailuku i Maui, e kiu ana kahi laau malumalu ma ka puka o ka hale mamua mai, he kukui ka inoa oia laau, he wahi laau maikai, e hiki ai ke hoomaha me ka olu, a ua ike au ia laau, a ua mahalo loa au i kona ku ana ma kahi kokoke i ka hale. Aka, i kekhi wa, ike ae la wau, ua okiia i ka lipi a ua hina, kanalua au iloko o’u iho, me ko’u minamina pu no hoi, a olelo au iloko o’u iho, “heaha la hoi ka mea i okiia ka laau malumalu, no ke keakea paha i ka puka?” “Aole no hoi i kupono loa i ka puka, ua kapae iki no hoi.”

            Pela wale no ko’u nalu ana iloko o’u, me ko’u ninau i ke kumu i okiia ai ka laau malumalu maikai.  A mahope iho, lohe pono mai au i ke kumu i okiia ai ua laau maikai la, a o ke kanaka nana i hai mai ia’u, he kanaka hiki pono loa ke manaoio ia kana mau olelo, a nolaila ko’u hilinai ana. O ke kumu i okiia ai ua laau la, no ka hooiloiloia; ina e ku mau ia laau, e molia ana no i kahi kanaka e make oloko o ua hale ‘la, nolaila ua luku ia ‘ku ka laau malumalu maikai me ka maka o ke koilipi. E na makamaka, nana mai kakou i keia, a imi e hoopau ae. na ka mae, ke kamau nei no kahi poe o kakou mamuli o Kalaipahoa ma, a me mea ma,

Aloha ino o lakou

Na kanaka i hoomalau,

Ua puni i na aumakua,

Ua hei hoi i na unihipili,

            Ma keia mea a’u e poloai aku nei ia oukou, ke koi aku nei au ia oukou, mai hana hupo e like me keia, ka luku wale ana i ka laau no ka manao, e hoopoino mai ana ka laau i ke kanaka, me he Akua la. He Pegana ia, aole Karitiano io. E nana kakou, a hoonaauao iho, o ke kahiko maikai ia na hale o ka poe naauao, o na laau malumalu o kela ano o keia ano, aole oluolu lakou ke kuh oneanea ka hale me na laau malumalu ole, nolaila, mai hahai mamuli o na unihipili, ame na aumakua, o alakaiia kakou e manao aku i ka maikai he ino, a ke ino, he maikai. Me ke aloha.

K. W. EDWARD.

Wailuku, Maui. Maraki 28, 1864.

 

Kanikau aloha no D. K. Kaai.

O hakolani la o leleanoano,

Lele ka hanu pau ka noonoo aloha oe,

Lilo ihiikua ihiialo ka hele ana la e ke hoa,

Hii kauakanilehua o Mololani,

Aia paha oe i ka lani,

I ke ao kinohinohi ula a Kane,

E luana e ahaolelo ana,

E D. K. Kaai e aloha oe,

Ua haohao ka manawa i ko aloha,

Aloha lalawehele i kuakalia,

He kali he u he minamina,

He paumako maoli no hoi ia oe la e-a,

O oe kai hele i ka auina la i ka aluna ahiahi,

Me he ahi la ke aloha la e noho ia nei,

Noho kuhihewa i ke aka i ka maalo ae,

Maalo ke kinowailua o ke koolau,

Lau ka maka maliu ole mai e ona hoe aloha,

O ke aloha kai auhau lawalike i ka manao,

Kuu makuakane aloha i ke ahe a ka malauai,

A heaha ka uhane noho ana i Nuumealani,

Noho ana au la au wale ana o kahi e ike ai,

Noho makee i ke hoa pili he makua,

Ua lawe ka punohu kaalelewa,

Ua lawe ka lalani hoku i ke hoa la lilo,

Lilo ka uhana ke hoa pili o ke kino,

O ke kino kai aloha ia e na hoa,

Hele aku la oe i ke ala hoi ole mai

E D. K. Kaai e aloha oe,

O oe ka pihe i nei i ke aumoe,

O na kolokolo o ka pihe i ke aloha,

O uwe leo lea o ka leo o ke keiki,

E uwe helu ana i ke aloha o ka makua,

O paha leo lea kana uwe ana,

O ka uwe holoholo ma kau makani,

O koliuliu o ka leo i alohaia,

Aloha ka mkkua ka mea nana e imi ka pono,

O popoi i ka hale ahi o Kilauea,

Ea mehe opua hiki kakahiaka ‘la ke aloha,

O kunewa lani o ka maka pili i ke kino,

O hioloku o ka hou kahe i ka ili,

He hou he hoailona no ke ea,

Ea hoomaha ole ka pilikia nui,

Nui ko makou aloha no kou hele ana aku,

E D. K. Kaai e aloha oe,

Kuu ko kino waiho i ka honua,

Lele hoolahalaha ka uhane i ka lewa,

Ai aku la paha la i na welaulani,

I ka lalani hoku hele o Kaahele,

Ua wela ua kapalili ka houpo e noho nei,

I ka mea nui la he kaumaha,

He u he aloha ia oe la – ea,

NA LAHAPA.

 

 

UA HIKI MAI!

HE HOOLAHA

I na Kanaka a Pau o na

Mokupuni o Hawaii!

 

ALA KE KUAIIA’KU NEI MA KA HALEKUAI LIILII

Helu 10,

ma ko Alanui Papu, ame ka Halekuai KUKAA no hoi ma ka Uapo, Alanui Moiwahine o ka inea nona ka inoa malalo iho, he mau Ano Lole Hou he nui wale no ENELANI, IRELANI. AMERIKA, ame FARANI mai. E hele nui oukou e nana ia mau mea, a ina e kuia ia i ko oukou makemake, alaila, e olioli no au i ke kuai aku me oukou i ua mau mea ia. E noi aku oukou i ka Halekuai HELU 10, e nana i ka

 

Papale Wahine i Hoonani Maikaiia

E hunaia nei a e ninau pu aku no hoi i ke

Silika Eleele Maikai.

JOHN. THOMAS WATERHOUSE.

Honolulu, Mar. 2, 1864  120-2m

 

Na ke Aupuni.

            No ka mea, ua hai ia ka Papa Ola, e ka poe i kohoia e kiai, ua haumia loa a pilau hoi ke kulanakauhale o Honolulu i keia manawa, i na mea e mai ai a e make ai hoi o kanaka! a no ka mea hoi, ua manaoia, o ka nui o ka mai i loaa’i i kanaka iloko o ke kau hooilo i pau iho nei, ua loaa ia no a malama ole ia o na Rula i hoopuka ia e ka Papa ola i ka malama o Ianuari M. H. 1860.

            Ua hooholoia, e kauoha ia ke kakauolelo e hoolaha hou ia mau Rula ma ka oleo Hawaii a me ka olelo Beretania, me ka hoomaopopo hoi i na mea a pau i pili, ma keia hope aku e hooko maoli ia ana kela mau Rula.

            O keia Rula malalo iho nei no ka kanu ana i ka poe kino kupapau, ua hooholo pono ia i keia la; eia hoi.

            Aole no e kanu ia kekahi kino kupapau iloko o kekahi hale noho, aole hoi ma kahi e pili koke ana i ka hale noho, aole no hoi e emi ka hohonu o kekahi lua kupapau malalo o na kapuai eono, e hoopaiia ka poe nana e kanu i na dala, aole e oi mamua o na dala i hookahi haneri.

T.C. HEUCK.

Kakauolelo.

Keena Hana o ka Papa Ola,k Ianuari, 7, 1860.

 

Na Rula hooponopono

A KA PAPA OLA.

            1. He hiki no i ka Papa Ola a me na luna i hooholoia e ka papa ke hele a makaikai i na Hale Pakaukau la, kuai mea ai ulu, kuai Pipi, a io e ae papa a i na wahi e ae paha e kuai ia ana kela mau mea, i na manawa a pau a lakou e makemake ai, a e kena aku e hoomaemae koke ia kela mau wahi, a o na opala ino a pau e hookaawale aku ma kahi e.

            I na ua kukuluia kela mau wahi kuai ma na wahi i manao ia ua kue i ke ola o ka lehulehu, he hiki no i ka paha ola ke kenu aku e honee ia kela mau wahi, ma kahi kupono.

            2. Aole e kukuluia kekahi Hale pepehi pipi, a holoholona e ae paha maloko o na palena o ke kulanakauhale o Honolulu, a ma na alanui laula e hele ia ana e ka lehulehu, a ma kapa o kekahi Muliwai, a auwai paha e inu ia ana ka wai, a hana ia ma na mea ai; a ma kekahi wahi e ae paha, aia a ae ia e ka papa ola.

            3. Aole e kapi a kalana kekahi mea i na Ili maloko o ka palena o ke kulanakauhale o Honolulu, a ma na wahi e pili koke ana, a mauka paha o ke kulanakauhale, a i kahi e ae paha, ma kahi no i ae mua ia e ka papa ola.

            4. O na Hale hanalepo, lua lepo, auwai wai lepo a kio wai paha, e ku ana ka wai lepo iloko, a me na mea pelapela e ae a ua manao ia e ka papa ola ua kue i ke ola o ka lehulehu, ma ke kena a ka papa ola, a me na luna paha e hoomaemae koke ia kela mau mea, e ka poe nona kahi, e hoi mua aku nae ka papa ola a me na luan i kela poe, i ka manao e hoomaemaeia a ma keia hope aku e ele ia na lua hana lepo a pau, i eiwa kapuai ka hohonu, a i eha kapuai ka laula.

            5. He hiki no i ka papa ola a me na luna ke makaikai a nana i na hale a pau, a lakou i manao ai ua ikiki ka noho ana o na poe ma ia mau halek no ka makani ole, a no ka nui loa paha o ka poe e noho ana ma ka hale hookahi; a e kena aku i ka poe e noho ana e hoohamama i na hale i nui ka makani, a i ole ia e hooemi ka nui o na poe e noho ana ma na hale, e like me na mea i ike ia he pono.

            6. O ka ia, aole i kapi pono ia, a ua waiho ia iloko o kekahi Hale a pa hale paha a ua ike ia ka pilau, e honee koke ia e ka mea nana ia waiwai, ma ka hooakaka ana’ku o ka papa ola a me na luna no ia mea.

            7. Aole e hanai ia kekahi puaa maloko o ka palena oke kulanakauhale o Honolulu mahope o ka la mua o Maraki, M. H. 1860.

            8. Aole e hoolei kekahi poe i na holoholona make ma na alanui a ala loa paha.

            9. I na ue haki kekahi poe i kekahi o na rula hooponopono i hai ia maluna, e hoouku ia ia i ka uku hoopai aole e oie aku mamua o hookahi haneri dala.

            Aponoia e ka papa ola i keia la 31 o Ian. M. H. 1860.

ROBERT MC. KIBBIN. JR. M. D.

113-3m   Kakauolelo.

 

HALE PAI KII.

MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA

“Nupepa Kuokoa,”

Emi ka uku no ke kii. E palia o ke kii iluna o ke

ANIANI a me ke PEPA.

E hele mai e ua makamaka e pai i ko oukou mau kii.

H. L. CHASE (Keiki.)

112-6m   Mea Pai Kii.

 

J. P. HUGHES.

MEA HANA

NOHO LIO!

            AIA MA KA HALE KUAI O KA MEA nona ka inoa maluna nei, he Noholio Pelekane a he Noholio Meleka, a me na Noholio Wahine, o na ano a pau, na Noho Paniolo Nu Hou.

Na Hao Waha a me na Kepa o na ano a pau,

Na Kauiawaha, a me na mea e pono ka lio.

Na Ili Kano o na ano a pau,

Na Ileo Keahi,

Na Palaki Lio,

Na Kahi Lio,

Na K@ Ili,

Na Huipa.

A me na mea e ae a pau loa a pili ana I na Lio a me na Kauhele, a e kuai ana no ia mau mea,

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

Aia no ke waiho mau nei malaika na Pela M@

O na Pela Pulu, na Pela Huku a me Pela U@. @ hanaia no e like me ka mea i kanohaia mai.

Ua hanala no na Kaa Lealea me ka maikai loe, a @ ka makepono hoi.

Ua hana hou ia na mea a pau e pili ana i ka’u oihana me ka maikai.

E malama pono ia no na mea a pau i kauohala mai e pili ana i ka’u oihana. E loaa no @ ia oukou @ ma ke kihi o ke Alanui Hokele a me ke Alanui Papa.

J. P. HUGHES.

Honolulu, Sept. 17, 1862.   100-1y

 

LAAU LAPAAU!

ALA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu.

 

J. T. GOWER, - Makawao, Maui.

J. D. HAVEKOST. – Wailuku, Maui.

C. H. WETMORE, - Hilo, Hawaii

J. W. SMITH, - Koloa, Kauai.

 

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO

NO HOI.

Laau hoopau Naio me na Koe.

A DR. JAYNE.

 

            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a peha hoi ua kanaka makua. O na hope ola mau mea kolo, ola ka lolo. Ola mau mea oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi mauawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo pau, @ me na mai e ae.

            O ka Luau no keia e pau ai ua mau @.

            @ hoi kekahi. O ka laau ku puno keia i ka @ pilikia I ka wela o ka @; i ka ona ole i ka ai; i ka@ i ka mai pehu; I ka @ wahine, a me na @/

            Penei no e inu ai @ KA Laau hoo@ Nalo me na Keo;

            Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi @ e ka @ ki, i ka mauwaa hookahi no ke keiki @ kookahi. Mai ka makahiki @elua hapakolu o ka puna ke pono. Maikai’e a i na mak@ eono, hookahi no paha okou ka pono, a ma@ aku a I ka ua kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha @ I ka @ hookahi. I ka wa e ina ai, e @ i ka laau me ka @ wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka @ me na puna wai maoli aha; a pelu me a @ ai ma ke @ awakea a me ke ahiahi. Aka, I @ ka pilikia, @ elima @ ani, i ka la, penei; kukahiuka, kie@ ia ia @ auwi ka la ahiahi.

            E luu mamua o ka ai ana, aole kekoke mahope iho.

 

                        Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.

JAYNE’S CARMINATIVE @.

            He laau makai a oluolu hoi kula @ ka @, ka Nahu, @. Wela o ka Eleupo, H@, I@paikou walu, Lu@, @, ono olo i ka al, Nahu me ka @ no hoi a na keiki @ na mai like he ou@.

            @nio ole ka oluolu o ua mau mai nei i hela @.

            Penei e iou ai, I ka lau ana @kahi. Iou @ keiki akahi pahu @ hiki I ka iwakalua ka pono.

            Ioa he keiki mai na malama @ a hiki i na malama @ he hapaluu puna ki ka pono. Mai ka makuhiki hook@a hiki elua, e inu no ia i ka manuwa h@kahi.

            A inu ea, e hui me ka wai @olu  @ku, (a like a like ka wa me ka laau, a pela e inua ae ai. @ eha @ @ @ aua i ka la hookahi, e like me ka nui o ka piikio.

            I akaka nae. Ina ho mai ka welu, a inu @ home kekahi @ pono ole iloko o ka opu, e aho e @ e ma@ Ola, a i ole, a inu i wahi paakui, @ i wahi @ paka, i @ ka mea ino oloko, alaila e ino i kela laau hoo@.

            Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu mea, ka @ a I ka luaila, e hanai hou aku no e like, me @ a puka no a pinepine, a oluolu hui ke loko, a waiho m@ no hou ka laau ma ka opu.

            Aohe a makou mea e noi aku I ka lehulehu, hookahi walu no o ke kauoha aku ia lakou @ HOAO PONO i @

 

Laau Kunu a Kauka Jayne.

Hoike ku ai i ke ola a na mea a pau I huakakaia na k@ mea @u. Ua hoola, a e @ ana no ke heela i ku @

 

KUNU, NANU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi he nui walu; a o na mai HO,MII @ i ola nui, na @ i ola I na laau e au. Kahe @ ka poe i mai ia.

 

HE KUHA KOKO ANEI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU KANAI-I?

HE KUNU AMII ANEI KOU ma ke NAE?

            AOLE ANEI HE KUNI OO OU?

            AOLE ANEI OU MAI KUNU?

            AOLE ANEI OU MAI NAENAE?

            AOLE ANEI OU EHA MA KA @

            AOLE ANEI OU KUNI KALEA?

            AOLE ANEI OU HU MA KA @

 

A ina ua laa ia oe ia ma@ mai, , e ike oe I ka @, I ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.

Mai o Ke Ake!

Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

            (O ka nawaliwali o ka pua hoowali ai, loko o ka k@ waihona ai.)

 

            He pono ke ai koke I ka luau a H@ Ola a Kauka Jayne, he luau oluolu, a he ola ne hei. A@ no he mai i @ ka makemake i na laau hoo@ha:  a mai nui no hei ua p@ e ola a@, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopolu, a e @ ia @mau laau @. A ole no e oluolu pono kukahi mau, @nua oloko o kona kino; a ua ulu nui me no hoi ka mai, @ kahi manuwa na make na, a ina e malama p@ na Iluaale Naha, alaila, ola ne. No ka @ kea mau mea, nelaila, ke hoolaha ia aku mei ka.

 

Huaale Ola a Dr. Jayne.

            Me ka luki ke hoopia’ku i ka maimai, a @ maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laua @ a me ka maikai no hoi o ka lau ana, a me ke olu@. A ina no e @ moa ia laua, aole no he mau @ i @, ola ka ai ana a me ka inu a@. Aole e lau ku wa@ a mea, ua hanala no a makkai loa. A ina e in@ ka ua @ loa ka hehee iloko o ka puu waine ai. Ma ka inu@ haawina liilii, he maikai loa no ka @ a me ka holoi pau i ke ino oloke e ka opu.

 

DISIPEPESIA.

            (Ola ka mai ono ole e ka ai i kukahi m@, a ma ka @wali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka pau m@ ai.)

            O kela Huaale Heula a Kauka Jayne. @ ihooikaika ana ia maui oihana o ku ka@ mau @. @ oihi loa ka mai ana alaila, e k@ ke ula ke lau @.

 

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko

a hoopau NAIO me ua KO@,

A Kauka JAYNE.

E like me ka mea i kuki@ m@ o ka wahi e ka @

NO NA MAI MA KE AKE,

MAI LENA,

MAI MA KA OPU HANAWAI.

NA MAI WELA.

KA HAALULU.

KA MAI O KA ILI.

KOKO INO.

MAI NALULU.

PAA O KA LEPO,

MAI KUNA,

MAI WAHINE,

ame ka MAI HOOPAILUA.

 

            Ua maopopo lua ke OLA e kuia mau HUAALE. A e ka mae wale no i kue i ka le@ o ka hono p@ ia mea @. A @ maikai no hei na laua a Kauka Jayne, @

PUHA,

ALAALA,

KAOKAO,

PUUPUU,

PEHU,

KUNAKUNA,

Hanene, Lele

Ua mai wahine, a me ua mai e ae, na @ ua i kaua.

 

LAAU HOOMAEMAE KOKO.