Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 17, 23 April 1864 — Page 4

Page PDF (1.66 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO

IOSEPA.

HELU 18.

AKA, UA MANAOIA E KEKAHI poe, he poe naaupo ko Aigupita i na mea e
pili ana i ke Akua, a kuhi he- wa lakou o ke kiaha o ke Kiaaina, a ia no
ka mana Hoko oia mea e ike ai ka poe nana iloko i na mea e hiki mai ana,
a e loaa paha i kekahi hana i hana maluia, a i ke- kahi olelo i oleloia;
oia paha ke ano kilo i olelo mua ia.

Ua manaoia, ua kauoha o Iosepa i ke kue- ne ana e kuhi i na hoahanau ona
i ka aihue i ke kiaha ana i manao nui ai, ana hoi e hu- li nui ai, i
hiki hoi ia ia ke kilo aku, a e ike pono ka mea nana i lawe.

Ua hana ke kuene e like me ke kauoha a kona Haku ; a ua haohao loa na
hoahanau o Iosepa i ka mea i hana ia, a i ka olelo i ole- loia ia lakou.

A hoike lakou i ko lakou kahaha ana, e i ana", "No ke aha la i olelo mai
ai kuu ha- ku i keia olelo ? Aole loa e hiki i kou poe kauwa ke hana e
like me ia. Eia hoi, o ka moni a makou i loaa ai iloko o ka makou mau
eke, ua halihali hou mai makou ia nei ia oe, mailoko mai o ka aina o
Kanaana, a pehea hoi makou i aihue ai i ke dala, a i ke gula hoi noloko
mai o ka hale o kou ha- ku ? A i ike ia mea i kekahi o kau poe kau- wa,
e make ia, a e lilo makou i poe kauwa na kou haku."

Ae no ke kuene i keia olelo a lakou, (ao- le hoi oia i oolea e like me
ka lakou olelo,) " O ka mea ia ia ke kiaha o kuu haku, e li- lo oia i
kauwa na'u," wahi a ua kuene nei, "a e hookuuia oukou."

Alaila, lawe lakou i na eke mai na Hoki mai, a wehe ae la e huli i ka
mea i nalowale ai; ia wa, hoomaka ke kuene i ka huli ana i ka makahiapo,
a hiki oia i ka hanau hope ia Beniamina, aia ka iloko o kana eke kahi i
waiho ai o ua kiaha nei.

I ka loaa ana o ia mea, nui loa ko lakou pihoihoi ame ke kaumaha ; a
haehae ae la lakou i ko lakou mau aahu, no ka mea, e like me ka lakou
hana mau no na pilikia i hiki mai ia lakou.

A pau na eke i ka hoihoiia maluna o na Hoki o lakou, a hoi pu aku la
lakou me ke kuene i ke kulanakauhale.

I ka hiki ana aku i ka hale o ke Kiaaina, a hele imua ona, kulou lakou a
pau ilalo i ka lepo;

A ala mai la lakou, ninau mai la o Iosepa ia lakou i ke kumu o ko lakou
lawe ana i ke kiaha, a i aku la, " Aole anei o oukou ma- nao ua hiki i
ke kanaka e like me a'u nei, ke imi a ke hakilo, a hoomaopopo loa i ka
mea ana i lawe ai."

Pane ae la o Iuda me kona poe hoahanau, " Pehea la makou e pane aku ai
ia oe e kuu haku? Heaha ka makou e olelo aku ai ? Pehea makou, e hoapono
ai ia makou iho ? Ua loaa i ke Akua ka hewa o kau poe kau- wa nei; eia
hoi, he poe kauwa makou na ko'u haku, o makou hoi, ame ka mea i loaa ke
kiaha ma kona lima."

Aole paha o Iuda manao, ua hiki ia lakou ke hooiaio i ko lakou pono ; ua
manao paha oia, na Beniamina paha i aihue ua kiaha nei, aole nae i manao
nui pela. Aka, no ka loaa ana ia lakou ka pilikia like mamua, ua manao
paha oia he mea imihala na ke Kia- aina, a i ole ia, o kekahi kanaka e
ae paha, i mea e pilikia ai lakou, a i hana ai hoi ma kana mau hana
oolea.

Me ka manao paha, i hoike aku ai o Iuda, ua hewa lakou a pau. Ua manao
paha oia ma ia mea e hoola ai ia Beniamina, na ke keiki ana i lawe ai
malalo o kona malu, i kauohaia e ka makuakane. A manao hoi paha oia, ma
ka haawi ana ia lakou iho ma- luna o ka lokomaikai o ke Kiaaina, a hoike
maoli aku i ko lakou hewa, a e hoemi mai paha oia i ko lakou hoopai ana;
a e hoopaa- haoia paha lakou, aole e pepehi koke aku. A ma ia mea e loaa
ai ka manawa kupono imi ai a hoike aku i ko lakou pono.

Eia hoi kekahi wa i paa ai na hoahanau o Iosepa i kona mana Kiaaina; ua
hiki ia ia ke hookuu ia lakou i keia hewa o ka ai- hue ana i kona kiaha
; ua hiki nae ia ia ke hoahewa ia lakou, (oia ka aihue ana o ko lakou
hoahanau ponoi,) a kuai aku ia ia i kauwa hooluhi. Ina ua hoole lakou i
keia, a hoike e like me ka hoike ana i ko lakou makuakane, ua make o
Iosepa, ua hiki ia ia ke olelo ma na olelo pokole ke hoike aku i ko
lakou wahahee; ia manawa,a pilihua loa ko lakou manao ame ke kaumaha.

Ua hiki ia ia ke hoopalemo ia lakou ilalo me ka hilahila nui ame ka
hoahewa aku ia lakou iho ; ua hiki ia ia ke hoopai oolea ia lakou, ina
pela kona manao, aole nae pela.

Okoa no kona manao no lakou ; a ke hoo- paa nei oia ia lakou iloko o ka
pilikia, i mea e hoomkaukau ia lakou no ka mihi hohono; e hoike lea ana
hoi ia lakou i kona ano aloha, a me kona kala ana i ko lakou hewa ia ia;
a e alakai hoi ia lakou e ike i ka ke Akua ha- na, ma ka hooko ana i na
moeuhane, ka mea ino i ko lakou manao mamua, i hooili mai nae i ka
pomaikai maluna o lakou, o ko la- kou makuakane a me na ohana hale o
lakou. Aole maopopo ia kakou na mea a pau a Io- sepa i hana'i i kona
noho pu ana me kona

poe hoahanau. Aole lakou i ike pono loa ia mau mea. Aole i hai pau loa
ia ma ka Bai- bala, ua manao nae o Iosepa he kumu pono nona, no na mea
ana i hana'i, a ua make- make maoli hoi oia e hana i ka mea maikai no
kona mau hoahanau a me kona makua- kane, ua akaka no ia, ma na mea a
kakou e ike ai maloko o keia moolelo.

Ina ua hana o Iosepa, a ua olelo paha ma ke ano hoopunipuni, alaila ua
hewa oia, aole hoi e hiki ia kakou ke hoapono ia ia. E hookolokolo kakou
ia ia me ke akahele; a e hoomanao hoi kakou i ke ano hewa o na ka- naka
i pili ia ia, me kona hopohopo o loaa e ia lakou kona ano, a keakea i
kona manao aloha ana i manao ai no kona makuakane, a no Beniamina, a me
ka ohana a pau o ko- na makuakane ma Heberona.

E nana kakou i ka Iosepa olelo pane ia Iuda. Ua olelo mua o Iuda ia
Iosepa, ua li- lo lakou a pau i poe kauwa nana; a he hiki ia ia ke
hoopaa ia lakou a pau, no ko lakou hewa. Olelo mai la o Iosepa, " Aole e
hiki ia'u ke hana pela; aka, o ke kanaka i loaa'i ke kiaha i kona lima,
e lilo ia i kauwa na'u; a o oukou, e hoi aku me ka maluhia i ko oukou
makuakane."

He mea kaumaha loa keia ia Iuda, no ko- na hoohiki ana i kona makuakane,
e malama loa ia Beniamina, a hoihoi ola ia i Heberona. Heaha ka Iuda e
olelo ai, a e hana'i pa- ha? Aole paha hiki ke hoike i ka pono no
Beniamina. Ua ae mua oia i ko lakou he- wa, he poe malihini lakou a pau
ma Aigu- pita ; aia lakou a pau ma ka lima o ka mea kiekie ka lua hoi o
ke'lii nui o ka aina ; aole hoi he kokua, aole makamaka ; a ua hewa
lakou, ma ko lahou ae ana i kekahi mau he- wa nui. Ina e pili keia hewa
nui maluna o Beniamina wale no, e lilo oia i kauwa hoo- luhi, aole hoi
e hoi hou i Heberona, a mala- ila e lawe aku i ka oho hina o Iakobo
ilalo i ka luakupapau me ke kanikau nui.

Iwaena o keia mau manao pilikia, a poho, pane aku la o Iuda ma keia mau
olelo hoo- ikaika, " Auwe, e kuu haku e! Ina i ae mai kuu haku i kana
kauwa nei, ke hai aku i kekahi olelo ma kona pepeiao, aole e wela mai
kou huhu i kau kauwa, no ka mea, ua like oe me Parao.

Ninau mai la kuu haku i kana poe kauwa nei, i mai la, " He makuakane
anei ko ou- kou, a he kaikaina anei ? " A olelo aku la makou i kuu haku,
" He makuakane no ko makou, he kanaka kahiko, a me kahi keiki o kona wa
elemakule, he mea uuku; a o kona kaikuaana, ua make ia, a ua aloha nui
kona makuakane ia ia.

A olelo mai la oe i kau poe kauwa, e la- we mai ia ia ilalo i o'u nei, i
ike aku kuu maka ia ia. Alaila, olelo aku la makou ia oe i kuu haku,
aole e hiki i ke keiki ke haa- lele i kona makuakane; no ka mea, ina hoi
e haalele ke keiki i kona makuakane, e ma- ke no ia.

A olelo mai la oe i kau poe kauwa, " A i hele ole mai ko oukou kaikaina
me oukou, aole oukou e ike hou mai i kuu maka."

A hiki aku la makou kau poe kauwa, i ko makou makuakane, a hai aku la
makou ia ia i ka olelo a kuu haku.

A olelo mai la ko makou makuakane, " E hele hou oukou e kuai i wahi ai
iki na ka- kou, i ole kakou e make i ka pololi.

Olelo aku la makou, " Aole loa makou e hiki ke hele ilalo; aka, ina e
hele pu ko ma- kou kaikaina me makou, alaila, e hele koke aku makou
ilalo ; aka, ina aole e hele pu ko makou kaikaina me makou ilalo, aole
loa no e hiki ia makou ke ike aku i ka maka o ua

haku la."

(Aole i pau.)

Eia ka moolelo o ko makou

HOLO ANA MAI A HIKI I KA PAE AINA O MAIKONISIA NEI.

E kuu mau makamaka iloko o ka Haku Iesu Kristo, e noho ana mai Hawaii, a
Niihau ; Aloha oukou. —

No ka hiki ole ia'u ke kakau pakahi aku ma na palapala ia oukou a pau,
nolaila, ke hoopuka aku nei au ma ka nupepa, i ike mai ai oukou i ka
moolelo o ko makou holo ana mai, ame kahi i noho ai, ame ke ano o na
kanaka iloko o keia mau lahui, ame ka no- ho pu ana o na kauwa a ke Akua
me lakou; a pela hoi ka holo pono ana o ka ke Akua mau hana iwaena o
lakou i keia manawa, a me ka ole hoi o na mea i luluia.

Ma ka hora eha o ke ahiahi, o ka la 7 o Novemaba, hoomaka makou e holo
mai Ho- nolulu mai, alaila, halawai mai la makou me ka makani maikai
mahope pono mai, e lawe ana ia makou maluna o ka ilikai uliuli lipolipo
o ka moana, ma ke alanui 2100 rni- re, a hiki aku i ka Mokupuni o
Abaiang ; he elua la o ke alakai ana o keia makani ia makou, ua hala i
hope na mile 420, manao ke Kapena, i na e mau keia makani, alaila, ewalu
la i koe, a ku makou i Abaiang; aka, loaa e mai la makou i ke kualau ua
i huipu mai me ka makani, a i ka malie ana, o ka pio iho la no ia o ka
makani, a loaa iho la makou i ka pohu; a ekolu la o ke akanaue ana o ka
moku ma ka ilikai, loaa hou mai la i kahi aheahe makani; a loaa mai no i
ke kualau ua hou, o ka pio iho la no ia o ka makani. O ke kualau ua i
huipu mai me ka makani ino, ka mea nana e pepehi ana i ka makani mau e
holo ai ka moku, a no ka loaa pinepine o makou i keia enemi o ka moana,
ua liuliu loa ko makou nana ana i ka palahalaha o ka ilikai o ka moana,
iloko

hoi o ke poluea, poniuniu hoopailua, ame ka luai, e kunewanewa ai iluna
o ka moku ; me ka manaolana ana, aole e poho ana a makehewa keia
manaolana iloko o ka Haku ma o kana mau kauwa nei, no ka mea, o ke Akua
ka puuhonua ame ka ikaika o makou, a he kokua kokoke loa ia i ka wa
pilikia.

Ai ka la 15 o ko makou holo ana mai, pau ko makou ike ana i ka ili
moana, hoo- maka makou e ike aku ia Tarawa i ka hora ekolu o ka wanaao,
o ka la 23 o Nov., oia hoi ka 16 o ko makou mau la mai Honolulu mai; i
ka manawa i haawi mai ai ka mahi- na i kona malamalama nani a konale
maikai, aia hoi, ike aku la makou i ka uliuli paapu mai o ka lau o na
niu me ka hala pu malu- na ae o ka ili moana; a i ke ao ana ae, oia ka
hora eono o kakahiaka, ike maopopo aku la makou i ka aoao hikina o
Abaiang, ame ka aoao hikina hema o Tarawa, e uliuli paa- pu mai ana i na
niu me ka hala, a i ko ma- kou kokoke loa ana'ku, ike maopopo aku la
makou i ka aina e waiho haahaa loa mai ana ilalo, (e like me ka waiho
haahaa ana o Waikiki-kai ma,) ma kahi e pili ana i ka ae-kai a hiki i ke
kulanakauhale, a pela'ku. A ma ka hora ehiku paha me ka hapa, ua holo
makou a kokoke loa i ka nuku o ka ai- na o Abaiang, kahi kupono hoi e
komo aku ai o ka moku i ke awa, malaila makou i ike aku ai i na kanaka o
uka e lawai-a mai ana i kapa kahakai, e ula mai ana ka ili i ka la, a
hai aku la au ia Kanoa, i ka hu ana mai o ko'u aloha ia lakou e
olohelohe ana iloko o ka wela ikaika loa o ka la o ko lakou pae aina
nei. Olelo mai la o Kanoa, " He mea ole ia la ia lakou, no ka mea, ua
walea."

Ia makou e hookomo aku ana, loaa mai la makou ia Rev. H. Binamu, ame D.
Au- mai, maluna mai laua o ka waapa me ke- kahi mau kanaka Abaiang ; hui
aloha pu iho la makou, a o ko makou hookomo aku la no ia, a ma ka hora
umi paha, ku makou i ke awa, a lele aku la makou iuka, o ka hoomaka koke
no ia e halawai ma ko Rev. H. Binamu hale; nui na haumana me na kane na
wahine e ae i akoakoa mai, kuhi- kuhi mai la o Binamu wahine ia makou,
he mau hoahanau kekahi o lakou maloko oia halawai ana, a o ka wahine pu
a ke alii ke- kahi ma ia halawai; hoomaka na himeni ma ka olelo Abaiang,
na na haumana a Mrs. Binamu i himeni, o Rev. H. Binamu ma ka pule ana ma
ka olelo Abaiang, ame Rev. J. W. Kanoa, owau ame Kapu ma ka olelo
Hawaii, ua weheweheia kekahi olelo ma Isaia ma keia halawai hoomaikai
ana i ke Akua, no kona lokomaikai ana mai i kana mau elele, a halawai pu
iloko o keia mau lahui me ka lanakila.

Ia makou ma Abaiang, ua hooholoia o Kev. J. W. Kanoa e noho pu me Rev.
H. Binamu ma Abaiang ; a o Rev. W. B. Ka- pu, e noho pu me Mr. D. Aumai
ma ka Mo- kupuni o Maian, ke hoi hou mai ka Hokuao mai Honolulu mai,
aka, i keia manawa, aia no laua ma Abaian ; a owau hoi, ua hoouna ia mai
e holo i Ebon nei, a loaa hoi ko'u lua, alaila, holo aku i kekahi
mokupuni e.

KE ANO O NA KANAKA MA ABAIANG.

He poe kino nunui na kane me na wahine ma keia aina, he poe oluolu, a
oluolu no hoi no hoi lakou ia lakou iho, me ka lakou mau kumu, he poe
leo nui lakou, na kane me na wahine; he poe puni kuai i ka lakou mau mea
liilii, a mau mea mahuahua iki ae, me ka manao, e loaa ka makau, ka
pahi, ke apu- apu, ka lei, ame kahi berena, a pela'ku. A he poe hoopoho
loa hoi i ka lakou mau mea no kahi apana baka uuku, e lilo ana ekolu a
eha moa kupono i ka hapaha ; a pela lakou e kuai nei me na haole kalepa
o na moku. O ka poe ui o keia aina, he poe hele wale no lakou, aohe
kahumu i ka lakou ai o ka hala, aohe hele i ka wahie, na na luahine wale
no e hana keia mau mea, a o ka ai wa- le no ka ka poe ui me ka hana ole
aku.

NO KE ALII O ABAIANG.

O Tekaiea ke alii o Abaiang, ua ike au, ua huli mai keia alii, ua hele i
ka halawai, ua haipule oia ma ka Halehalawai. I ke- kahi ahiahi, i ka
hora ewalu paha, hele aku la maua me Kanoa i kahi o ke alii, aia hoi, e
heluhelu palapala ana oia ame kana wahi- ne, ame ka laua mau keiki, ame
na aialo a pau o ko laua hale, i ka wa pule ohana ; a pau ka heluhelu
ana, pule ke alii a pau, ku- kakuka makou ma ka olelo a ke Akua a pau,
pule au ma ka olelo Hawaii, a o ke alii ma ka lakou olelo a pau, o ko
makou hoi no ia.

KE ANO O NA KULA MA ABAIANG. Ua hoikeia ke kula a Mrs. Binamu i ka la 23
o Nov., a ua maopopo ke akamai o ke- kahi poe i ka heluhelu, ke
kakaulima, paa- naau i kekahi mau Mokuna o Mareko, ame ke kuhikuhi
palapala aina, ame ka himeni pu. Ua hele hoi au me Aumai, ame Kapu e
hoike i kekahi kula, ma kahi elua paha mile ka loa mai Taboniteba aku,
hele mai na haumana a hoikeia, aole nae i makau- kau loa, aka, ua ano
heluhelu nae kekahi poe. O na wahine ame na kaikamahine wale no ka poe
hele i ke kula, aka, o na keiki ka- ne ame na kanaka ui, aole o lakou
makemake nui i ke kula, a he hele wale iho no ko lakou makemake ma o a
maanei. O ka hula ano lealea ma keia aina, ua hoopau ke alii o Te-
kaiea.

Haalele makou ia aina i ka la 26 o Nov, a holo aku i Tarawa i ko Mahoe
ma wahi, no ke ino o ka makani ame ka pono ole o ke au o ka moana, ua
hakalia makou, a i ka la

30, ku aku i Tabian ko Rev. J. H. Mahoe ma wahi laua o G. Haina i noho
ai.

Holo mai la laua ma ka waapa, a hui ma- kou i luna o ka moku, a i ke
ahiahi poeleele, holo aku la makou i uka a hui aloha pu me ka laua mau
wahine, a noho pu makou me lakou elua la, e kuka pu ana i ke ano o na
kanaka o Tarawa, ame Tekoulabi ko Tara- wa alii, a pela no hoi, e kuka
pu ana no ka hana a Kristo iwaena o lakou ; a ua kaahe- le hoi makou e
makaikai i kau wahi o ka aina, a eia iho malalo na mea a'u i lohe, a i

ike ai.

NO NA KANAKA.

He like loa ke ano o ko onei mau kanaka me ko Abaiang, he poe paakiki no
hoi keia, aole makemake i ke aoia, aole no hoi o lakou ae aku i ka lakou
mau wahine e hele i ke kula i kahi o na misionari, no ka mea, he li- li
loa na kane ke hui aku na wahine a kahi poe me na wahine a kahi poe, he
oki loa aku hoi ke launa na wahine e me na kane e ma- loko o ka hale
hookahi; pela i pono ole ai lakou ke hele mai i ke kula, aka, o na wahi-
ne, aole o lakou lili aku i na kane, he make- make na wahine e hele i ke
kula, aole nae e hiki no ka ae ole o na kane, a ke mau nei no lakou
iloko o na hana kahiko, a hiki i keia wa, oia hoi ka hula, ka moe pu me
na kino kupapau o ka poe make, e hamo ana i na hinu o ka poe i make i ko
lakou mau ili iho me ka hoopailua ole, a ke hoomanakii nei no, me ke
kapa aku i ka pohaku me na iwi poo o ka poe i make, he akua no lakou, ke
pii nei i na niu opiopio, a lawe aku imua o keia mau akua i mau mohai
hooluolu. A pela no ke alii, nona kahi akua pohaku a ka- naka e hoomana
nei, ame kekahi mau kino kupapau ekolu e waiho nei, a ke hii nei na
kanaka ia mau kino kupapau me ka hoopai- lua ole, ua ike pono au; a pela
no, eha wa- hine a keia alii. Aka, ke hooikaika nei na kauwa a ke akua
maanei, aole nae i ulu po- no ka olelo a ke akua iwaena o kekahi hapa o
keia poe i keia wa. Ke hele nei o Mr. G. Haina e ao i ke 'lii i ka
palapala, ua ano ike ke 'lii i ka heluhelu, o Mrs. Kaluahine hoi me Mrs.
Olivia, ke hele nei i kela hale keia hale e ao ai i na wahine.

I ka lua o ka la o ko'u noho ana ma Tara- wa, ua hoikeia ka poe i aoia,
o ke 'lii pu ke- kahi, ua ano heluhelu ke lii me kekahi mau wahine
ekolu. I ke ahiahi iho, hele aku la maua me Rev. J. H. Mahoe ma kekahi
aoao o kekahi wahi moanakai, e oki ana ia Tara- wa, o maua me ka'u
kaikamahine a hiki aku makou ma kela aoao, nui na kanaka i hahai mai, a
i ko makou hiki ana ma kahi i ahu ai na poo he nui wale o ka poe i make
i ke kaua, pau aku la lakou i ka holo, a ku ma- mao mai la a puni makou,
e nana mai ana me ka olelo pu mai, no ka mea, o ua poe poo la, o ko
lakou akua noia, a ua ao aku oo ma- ua o Mahoe ia lakou, no ko lakou
kuhihewa ia mau mea popopo wale he akua, me ke ku- hihewa pu aku ia
lakou i ke Akua oiaio, a o ka pau noia, hoi ana makou.

I ka la 3 o Dec., haalele makou ia Tara- wa, a hoomaka e holo aku, a
kalewa mawa- ho mai o Abaiang; i ka hora 11, ua hiki makou mawaho mai o
Abaiang, a holo mai la Rev. Aumai, me ke lii o Abaiang, me na kanak pu;
hui, haipule pu makou maluna o ka moku, a pau, o ko maua holo noia me ka
maua kaikamahine, noho iho la o J. W. Ka- noa ma, me W. B. Kapu ma, a i
ka la 4 ae, ku makou i Makini. He mokupuni maikai keia, ua paa ka hapa
nui o na kanaka a'u i ike ai i ka lole, a he akamai na kanaka o ke- ia
aina i ka olelo haole, he poe oluolu, a olu- olu na maka me ka leo pu,
he nui na kanaka i holo mai iluna o ka moku, aka, hookahi ka- naka i ike
i ka olelo haole i ninau mai ia'u, " he misionari anei oe ? " ae aku au,
olelo mai kela, " he maikai ka misionari, ua holo no au i Honolulu
mamua, a ua ike au i ka hana a ka misionari, he maikai, a pela aku." He
nui kana olelo ana mai.

I ka la 5 ae o Dec., oia hoi ka lua o na la o ko makou ku ana ma Makini,
ua hoou- na mai ke 'lii i kona kaikaina ponoi, me ke- kahi kanaka pu, e
noho au i misionari na la- kou, a ua nui ko lakou koi ana mai ia'u, me
ka olelo mai, " he ai no ko Makini nei, aole pilikia oe ke noho me
makou, no ka mea, ua makemake ke lii, me makou a pau i mau kumu na
makou," olelo aku au me ke kapena pu, "aole au i hoounaia mai ia nei, ua
hoou- naia wau e holo i Ebona, a holo aku i ke kau wahi e, i na aole i
loaa ko'u wahi e no- ho ai, i na ua noho pu kakou ma Makini nei," olelo
mai lakou, "ina aole oe e noho, e kauo- ha oe i Oahu i misionari na
makou."

(Aole i pau.)

UA HIKI MAI! HE HOOLAHA

I na Kanaka a Pau o na

Mokupuni o Hawaii!

AIA KE KUAIIA'KU NEI MA KA HALE-KUAI LIILII.

Helu 10,

ma ke Alanui Papu, ame ka Halekuai KUKAA no hoi ma ka

Uapo, Alanui Moiwahine e ka mea nona ka inoa malalo iho, he mau Ano Lole
Hou he nui wale no ENELANI, IRELANI, AMERIKA, ame FARANI mai. E hele nui
oukou e nana ia mau mea, a ina e kuia ia i ko oukou makemake, alaila, e
olioli no au i ke kuai aku me oukou i ua mau mea la. E noi aku ou- kou i
ka Halekuai HELU 10, e nana i ka

Papale Wahine i Hoonani Maikaiia

e hunaia nei a e ninau pu aku no hoi i ke

Silika Eleele Maikai.

JOHN. THOMAS WATERHOUSE. Honolulu, Mar. 2, 1864. 120 - 2m

Na ke Aupuni.

No ka mea, ua hai ia ka Papa Ola, e ka poe i kohoia e kiai, ua haumia
loa a pilau hoi ke kulanakauhale o Honolulu i keia ma- nawa, i na mea e
mai ai a e make ai hoi o kanaka ! a no ka mea hoi, ua manaoia, o ka nui
o ka mai i loaa'i i kanaka iloko o ke kau hooilo i pau iho nei, ua loaa
ia no ka mala- ma ole ia o na Rula i hoopuka ia e ka Papa ola i ka
malama o Ianuari M. H. 1860.

Ua hooholoia, e kauoha ia ke kakauolelo e hoolaha hou ia mau Rula ma ka
olelo Ha- waii a me ka olelo Beretania, me ka hoo- maopopo hoi i na mea
a pau i pili, ma keia hope aku e hooko maoli ia ana kela mau Rula.

O keia Rula malalo iho nei no ka kanu ana i ka poe kino kupapau, ua
hooholo pono ia i keia la; eia hoi.

Aole no e kanu ia kekahi kino kupapau iloko o kekahi hale noho, aole
hoi ma kahi e pili koke ana i ka hale noho, aole no hoi e emi ka hohonu
o kekahi lua kupapau malalo o na kapuai eono, e hoopaiia ka poe nana e
kanu i na dala, aole e oi mamua o na dala i kookahi haneli. T. C. HEUCK.
Kakauolelo.

Keena Hana o ka Papa Ola, Ianuari. 7, 1860.

Na Rula hooponopono

A KA PAPA OLA.

1. He hiki no i ka Papa Ola a me na luna i hooholoia e ka papa ke hele a
makaikai i na Hale Pakaukau Ia, kuai mea ai ulu, kuai Pi- pi, a io e ae
papa a i na wahi e ae paha e kuai ia ana kela mau mea, i na manawa a pau
a lakou e makemake ai, a e kena aku e hoomaemae koke ia kela mau wahi, a
o na opala ino a pau e hookaawale aku ma kahi e.

I na ua kukuluia kela mau wahi kuai ma na wahi i manao ia ua kue i ke
ola o ka le- hulehu, he hiki no i ka paha oia ke kenu aku e honee ia
kela mau wahi, ma kahi kupono.

2. Aole e kukuluia kekahi Hale pepehi pi- pi, a holoholona e ae paha
maloko o na pale- na o ke kulanakauhale o Honolulu, a ma na alanui laula
e hele ia ana e ka lehulehu, a ma kapa o kekahi Muliwai, a auwai paha e
inu ia ana ka wai, a hana ia ma na mea ai; a ma kekuhi wahi e ae paha,
aia a ae ia e ka papa ola.

3. Aole e kapi a kalana kekahi mea i na Ili maloko o ka palena o ke
kulanakauhale o Honolulu, a ma na wahi e pili koke ana, a mauka paha o
ke kulanakauhale, a i kahi e ae paha, ma kahi no i ae mua ia e ka papa
ola.

4. O na Hale hanalepo, lua lepo, auwai wai lepo, a kio wai paha, e ku
ana ka wai lepo iloko, a me na mea pelapela e ae a ua manao ia e ka papa
ola ua kue i ke ola o ka lehulehu, ma ke kena a ka papa ola, a me na
luna paha e hoomaemae koke ia keia mau mea, e ka poe nona kahi, e hai
mua aku nae ka papa ola a me na luna i kela poe, i ka manao e
hoomaemaeia a ma keia hope aku e eli ia na lua hana lepo a pau, i eiwa
kapu- ai ka hohonu, a i eha kapuai ka laula.

5. He hiki no i ka papa ola a me na luna ke makaikai a nana i na hale a
pau, a lakou

manao ai ua ikiki ka noho ana o na poe ma ia mau hale, no ka makani ole,
a no ka nui loa paha o ka poe e noho ana ma ka ha- le hookahi; a e kena
aku i ka poe e noho

ana e hoohamama i na hale i nui ka maka- ni, a i ole ia e hooemi ka nui
o na poe e no- ho ana ma na hale, e like me na mea i ike ia he pono.

6. O ka ia, aole i kapi pono ia, a ua wai- ho ia iloko o kekahi Hale a
pa hale paha a ua ike ia ka pilau, e honee koke ia e ka mea nana ia
waiwai, ma ka hooakaka ana'ku o ka papa ola a me na luna no ia mea.

7. Aole e hanai ia kekahi puaa maloko o ka palena o ke kulanakauhale o
Honolulu, mahope o ka la mua o Maraki, M. H. 1860.

8. Aole e hoolei kekahi poe i na holoholo- na make ma na alanui a ala
loa paha.

9. I na ue haki kekahi poe i kekahi o na rula hooponopono i hai ia
maluna, e hoouku ia ia i ka uku hoopai aole e oi aku mamua o hookahi
haneri dala.

Aponoia e ka papa ola i keia la 31 o Ian. M. H. 1860.

ROBERT Mc. KIBBIN, JR. M. D.

113 - 3m Kakauolelo.

HALE PAI KII.

MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA

" Nupepa Kuokoa,"

Emi ka uku no ke kii. E paiia no ke kii imua o ke

ANIANI a me ka PEPA.

E hele mai e na makamaka e pai i ko oukou mao kii.

112 - 6m H. L. CHASE (Keiki.)

J. P. HUGHES. MEA * HANA

NOHO * LIO!

AIA MA KA HALE KUAI O KA MEA nona ka inoa maluna nei, he Noholio
Pelekane a he Noho- lio Meleka, a me na Noholio Wahine, o na ano a pau,
na Noho Paniolo Nu Hou. Na Hao Waha a me na Kepa o na ano a pau,

Na Kaulawaha, a me na mea e pono ka lio,

Na Ili Kauo o na ano a pau,

Na Hao Keehi,

Na Palaki Lio,

Na Kahi Lio,

Na Eke Ili,

Na Huipa,

A me na mea e ae a pau loa e pili ana i na Lio a me na Kaaholo, a e kuai
ana no ia mau mea,

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA !

Aia no ke waiho mau nei malaila na Pela Mauu.

O na Pela Pulu, na Pela Hulu a ma Pela Uuana. E hanaia no e like me ka
mea i kauohaia mai.

Ua hanaia no na Kaa Lealea me ka maikai loa, a me ka makepono hoi.

Ua hana hou ia na mea a pau e pili ana i ka'u oihana me ka maikai.

E malama pono ia no na mea a pau i kauohaia mai e pili ana i ka'u
oihana. E loaa no wau ia oukou ma Monikahaae, ma ke kihi o ke Alanui
Hokele a me ke Alanui Papu.

Honolulu, Sept. l7, 1862. 100 - 1y

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu.

J. T. GOWER,— Makawao, Maui. J. P. HAVERKOST,— Wailuku, Maui. C. H.
WETMORE,— Hilo, Hawaii. J. W. SMITH,— Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI..

Laau hoopau Naio me na Koe. A DR. JAYNE.

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Noio a me ke Koe, a pela hoi na *k*w*M.
O t*

hope ola ma* BH* k*fc\ oi* ka k** O** MMMI ~~ lu*. &**. ot* ka Mo, a o
ka a*k* hoi I fc**ht MM**, a MMa *at u* mai e M kekahi, * Ukt mt ka to*e
|ma, naKUn, *t*t, MIMI*. 4 A* aa mai* ae.

O ka Laau ao k*fe * pM ai aa awa at*a la* B*t

Ua hoi kekaki Ok*lMMk*iMMfeatttb*pMViUtoai u m*la o ka houpo; l ka WM
ole l ka ai 11 km atta*U*att A k* kii*., 1 ka mi yH**t t k* aahH*
aM|i!Hta) i k* pamt**Mk*ami wahine, a me na m*a Uk*.

Penei ao a in* ai l ka U** ****** Nai* m* a**a*;

Ina ao kamalii.* hanai ak* 1 hook*hf k*p*kotu o ka awa* ki, I ka maaawa
makahi aa k* k*UU oalato tba * iavm***wiu hookahi. Mai ka makahiki
bonk*U a hiki l M makak4ki **O*. cloaaap*fcoiaokai*Mk^p~*. HaU*tmVa,
ta*vartMii eono. hookahi ao poa* okoa ka powx * maHaU* aka a i km w*
kaoakm makaa. * hoaai 1 ohia, * 1 *fcula |*k* mw* k k* o* hookahL
Ikawaolneal. * mii l ka Ima m* ka a* h* * i* walmaoU. Oi* hoolaa hookahi
k&y*a* k*M*amite. v miu* mo aa pona wai maoii tbmi a pom m? * IMI ai m*
k* kaka*i*kv awmfcra a m* ko ahUhL Aka, i a*t ka M*fea, a*Jkv MMM i*
eHna Im aa& l ka la, penei j kakahika, atek* k* k* ****M, auwi ka U,
ahiahi.

K tMimaawAQkaalamvaoMk*kttk*aMkomiifev

Laau hoopaa Hi a Dr, Jayne,

JAYNE'S CARMINATITE BAL*A*.

He laa* malkei a oh**i koi M* m U W. k* M**a* Jto&im, WeUok* Houpo.
Uaoa. Uoopaima *ato, Uai. Luai***, oaa olai kaai, Maka mokaanw o* IM o
a* ku** wam*a**M na mai Uke h* oai.

Imo olo ka okMka o t**ma* mai aai l k*to kwn.

Penei * ta* *!, l ka inu *n* hookahi, lu* U* kctki akaai paha om malama,
a 2.oapah* *-- T-tfrimnmnha nalu Hm* i biklikftiwakateakapaw.

ff\^ bft k&ikl BkmVl Mh ttmtbMDmV MBft & W1W 1 gA MA^^kA ^^m^a*

he MH*taa poa* ki ka puo*. Mat k* makaMki ****** *

hiki t eha, * inu no i* l paaa ki oku*. MatkaWM*t*. wmMokamakaaikl, oi**
p*m ka po**, a H kwaah* *****, he puna niu k* e lua i* I k* m*nawm
H""*tnhJ

A ua o*,* Imi moka wai maali v*k*. (* ttk* *fta*,m***w me ka hua.) a
pelu e lau* ao *!. Kkoi*, *** *ttm* paam k* ana l ka I* hookahi, e Uko
m* ka aai o km *ttnk

I akaka nao. laa IMI aui k* wom, a lu* o* kM* likiki *. pono ole iloko o
ka opo, o a&uemoolo mnnui 1 iuri *Wi' OU.a iolo, o Inu 1 wahi p**k*U * l
w*hl *0a ***** l ****** k*BM*luook*o,*l*iteeiMt*^u**lMM*-*M.

Iu* e luai ka mea wai, nt*h*'|i* u ka la* aa* i ka Ua**, a pou aika
kiaU*tett*n*lhwt*k***oHko a*******. *,***** a pinepine, a oluolu hoi ko
loku, a w*tao m*ttt ** k** U t**u ma k* opu.

Aohe a makou moa o noi aku *i i k* loanMm, *—*—*n *** no o ko kawha aku
i* lakw* o HOAO eUM* l **

Laau Kui a iaak* Ja?*w.

holk* ak* ai l ko ola o t*a mo* a pau I *"*-***Vmtni-Hai m*a

**u. V * hooi*, *t oiki **m*ak.tao^kkk* mo*.

-iUI*r, NAHI), * i~e k* AXW,

^n^m^i^l^n^^^^ kapoolmaii*.

HE KUAA KOKO ANEi JTOtf*

HE KUM7 AN&l KOU?

HE EHA ANEI KOU KAl*lA-lt

HE KUNU UM1I A&EI KOUmik* \.\K-

AOLE ANEI HE KUNU OO OU * AOLE ANEI 017 MAI KUNU* AOLE ANEI OU MAI
NARTA1* AOLE ANEI OU IHA MA KA wnuna' AOLE ANEI OU KUKU KAULI * AOLE
ANEI OU HU MA KA, ******

A Ina ualomaiaoolamaamai, *Jftm*,eifc*w* t k*^*. ** LAAU KUNU a
***k*4*^.r ^^ * ** **

NA MAI HOOPAlll A.

3MCQ.± o 15.0 J&.:bLO!

Mai Naili* a ^ lu aui fh Jiaiii

(O ka a*wajiw*U * ka puu hoow*u *i, nu*. * tir auna* muu w*looii**Lj

Ho paao kuai koko lk**m* * lUaal. 01* *!MJ,* I,,*,.

k*laatt*liioK*lM*BMmQ*4. Aoo* ** ** mwk t *m* k* m*- k*m*ko 1 aa Uau
*"*""*"* \ a m*i aui *o au4 h* pwa a ^* tr-_ me kaoloolu ao hoi, to*o
hmimaopnpoU. *o ***m**.m*u* m**U*nl*. AoM)n0oom*wpMok***Bi mo*. IMU *
*****

*Mo*^*kauvkimn a ** *te aui a* ** *u* km *a*. * i a*.
iafaC*|!?ll*mv.l*tiiL'M* * tal* 0 miUlil|l*JTf ** * o th* k* .
^mua^K^^k^^ilha^ S*Skt * "* "" "

Uuaale Ola a 33r* Javiie.

M. k* hiki k* hooi**** i k* mmkai, * m k* *o** *M. 4 *,*,

n^^^w. _^i t IH. -1 .. i——I- ^ u^. -^ -^U^UL^!^-

a BN k* maikai ae kai o k* tw aua, * mo k*O* Jlutl *Z'
Alo*notl*tt*o*l*)a**, *oto ne S* m** namlkwlILIl Qte.aaluaaaMrk*lMan*,
AOM * UMI *. **fJTk**K

^r^^.^*r?^^ia*i'itrrr.

haawio* UUU, h* m*tkafkm ao ka nU*lI*, * kiwimm.*T*t

*UHik*k*iWp**ik*l*oukAook.u**r^ ~

DISIPEPE8U.

(Wa ka mai 0*0 oio o ka ai t kakahi ——,-^_ fc m^ ^ _,

*aUpo***hmk*ok*aitm*^*k*t^*W*U OW*Mu*ijk* l|o*^ * E*.k* J***^ H* *****
h***..

5ssftsxisytBaMrcr^^

Uiaale vek* Laa.! Tlnaar.ni Kaio

a hmpni S AIO a* *a Ktt*\

A. Kanka oIA. YKT^

e uke m* ka mo* l k**Jk4*Ua ****** . k* w*k4 * u m**,

NO NA MAI MA KE AKK* MAI LKNA,

MAI MA KA OPU HANAWAI. NA MAI WELA. KA HA.fLULr.

KA MAI O KA IU. KOKO UHI.

^OKALKPO, "*I**"T". MAI KUNA*

MAI WABIXK, *-*l*5LU OOOPAIUUA

r* mnaian Io* ko OLA o kola m*- itir A ^*.w? A.**.-* wawaai.Wl - ^———
-^TU K L——ui JT maikai *o mii na tat* a K-k.!*^ Sl^ h*2IU*tmTmt

PUHA,

Afc.44ilt

lAWMi, PWfOT*

nm.

IOlll.Vi, Hmmie^l^i^

M**Uw*j^**w****i*^**toUUtt*bmm*4k*ia* ikmm

LAAU HOOMAEMAE KOKa

*WJ