Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 17, 23 April 1864 — Eia ka moolelo o ko makou HOLO ANA MAI A HIKI I KA PAE AINA O MAIKONISIA NEI. [ARTICLE]

Eia ka moolelo o ko makou HOLO ANA MAI A HIKI I KA PAE AINA O MAIKONISIA NEI.

E htu mau makamaka ūoko o lea Haku lem Kristo t e noho ana mea Haioaii, a Niihau ; Aloha oukou.— I\o ka hiki ole ia'u ke kakau pakahi aku ma na palapala ia' oukou a pau, nolaila, ke hoopuka aku nei au ma ka nupepa, i ike mai ai oukou i ka moolelo o ko makou holo ana mai, ame kahi i noho ai, ame ke ano o na kanaka iloko o keia mau lahui. ame ka noho pu ana o na kauwa a ke Akua me lakou; a pela hoi ka holo pono aoa o ka ke Akua mau hana iwaena o lakou i keia manawa, a me ka ole hoi o na mea i iuluia, Ma ka hora eha o ke ahiahi, o ka la 7 o Novemaba, hoomaka makou e holo mai Honolulu mai, alaila, halawai mai la makou i me ka makani maikai mahope pono mai, e | lawe ana ia makou maluna o ka ilikai uliuii lipoiipo o ka moana, ma ke alanui 2100 roire, a hiki alai L ka Mokupuni o Abaiang; he elu» la. o ke alakai ana o keia makani ia m»kou, ijahaia i hope na miie 430» manao ke Kapena, i na e mau keia makani, alaila, ewalu )a i koe, a ku makou i Abaiang; aka, loaa e mai la makou i ke kualau ua i huipu mai me ka makani, a i ka malie ana, o ka pio iho la no ia o ka makani, a loaa iho la makou i ka pohu; a ekolu la o ke akanaue ana o ka moku ma ka ilikai, loaa hou mai la i kahi aheahe makani ; a loaa mai no ike kualau ua hou, o ka pio iho la no ia o ka makani. O ke kualau ua i hui(i6 mai rae ka makani ino, ka mea nana e pepehi ana i ka makani mau e holo ai ka moku, a np ka loaa pinepine o makou i keia enemi o ka moana, ua liuliu loa ko makou nana ana i ka palahalaha o ka ilikai o ka moana, iloko

hoi o ke poluea, poniuniu hoopailua, ame ka luai, e kunewanewa ai iluna o ka moku ; me ka manaolana nna, aoie e poho ana a makehewa keia manaolana iloko o ka Haku ma o kana mau kauwa nei, no ka mea, o ke Akua ka puuhonua ame ka ikaika o makou, a he kokua kokoke loa ia i ka wa piiikia. A i ka la 15 o ko makou holo ana mai, pau ko makou īke ana i ka ili moana, hoo* maka makou e ikeaku ia Tarawa i ka hora ekoia o ka wanaao, o ka la 23 o Nov., oia hoi ka 16 o ko makou mau ia roaifionoiulu mai; i ka manawa i haawi mai ai ka mahina i kona malamaiama nani a konale maikai, aia hoi, ike aku ia makou i ka- uiiuli paapu mai o ka iau o na niu me ka'hala pu maluna ae o ka iii moana ; a i ke ao ana ae, oia ka hora eono o kakahiaka, ike maopopo aku ia makou i ka aoao hikina o Abaiang, ame ka aoao hikina hema o Tarawa, e uliuli paapu mai ana i na niu me ka haia, a i ko makou kokoke ioa ana'ku, ike maopopo aku ia makou i ka aina e waiho haahaa ioa mai ana ilalo, (e iike me ka waiho haahaa ana o Waikiki-kai ma,) ma kahi e pili ana i ka ae-kai a hiki i ke kuianakauhale, a pela'ku. A ma ka hora ehiku paha me ka hapa, ua hoio makou a kokoke loa i ka nuku o ka aina o Abaiang, kahi kupono hoi e komo aku ai o ka moku i ke awa, ma'.aila makou i ike aku ai i na kanaka o uka e lawai-a mai ana i kapa kahakai, e ula mai ana ka ili i ka la, a hai aku la au ia Kanoa, i ka hu ana mai o ko'u aloha ia lakou e olohelohe ana iloko o ka wela ikaika ioa o ka ia o ko iakou pae aina nei. Olelo mai la o Kanoa, "He mea ole ia la ia iakou, no ka mea, ua waiea.'*

Ia makou e hookomo aku ana, loaa mai la makou ia Rev. H. Binamu, ame D. Aumai, maluna mai laua o ka waapa me kekahi mau kanaka Abaiang ; hui aloha pu iho la makou, a o ko makou hookomo nku la no ia, a ma ka hora umi paha, ku makou i ke awa, a lele aku Ja makou iuka, o ka hoomaka koke no ia e halaWai ma ko Rev. U. Binamu hale; nui na haumana me na kane na wahine e ae i akoakoa mai, kuhikuhi mai la o Binamu wahine ia makou, he mau hoahanau kekahi o lakou maloko oia halawai ana, a o ka wahine pu a ke alii kekahi ma ia halawai; hoomaka nā himeni ma ka olelo Ahaian#-, na na haumana a Mrs. Binamu i himeni, o Rev. H. Binamu ma ka pule ana ma ka olelo Abaiang, ame Rev. J. W. Kanoa, owau ame Kapu ma ka olelo Hawaii, ua weheweheia kekahi olelo ma Isaia ma keia halawai hoomaikai ana 1 ke Akua, no kona lokomaikai ana mai i kana mau elele, a halawai pu iloko o keia mau lahui me ka lanakila.

la makou ma Abaiang, ua hooholoia o Uev. J. W. Kanoa e noho pu me Rev. H. fiinamu ma Abaiang ; a o Rev. W. B. Kapu, e noho pu me Mr. D. Aumai ma ka Mokupuni o Maian, ke hoi hou mai ka Hokuao mai Honolulu mai, aka, i keia manawa, aia no laua ma Ahaian j a owau hoi, ua hoouna ia mai e hoio i Ebon nei, a loaa hoi ko'u lua, alaiia, holo aku ī mokupuni e. Ke ano o na kanaka ma Abaiang. He poe kino nunui na kane me na wahine ma keia aina, he poe oluolu, a oluolu no hoi no hoi lakou ia lakou iho, me ka lakou mau kumu, he poe leo nui lakou, na kane me na wahine; he poe puni kuai i ka lakou mau mea liilii, a mau mea mahuahua iki ae, me ka manao, e loaa ka makau, ka pahi, ke apuapu, ka lei, ame kahi berena, ia pela'ku. A he poe hoopoho loa lioi i ka lakou mau mea no kahi apana baka uuku, e lilo ana ekolu a eha moa kupono i ka hapaha ; a pela lakou e kuai nei me na haole kalepa o na moku. 0 ka poe ui o keia aina, he poe hele wale no lakou, aohe kahumu i ka lakou ai o ka hala, aohe hele i ka wahie, na na luahine wale no e hana keia mau mea, a o ka ai wale no ka ka poe ui me ka hana ole aku. No kb Alii o Abaiang. O Tekaiea ke alii o Abaiangf, ua ike au, ua huli mai keia alii, ua hele i ka halawai, ua haipule oia ma ka Halehalawai. I kekahi ahiahi, i ka hora ewalu paha, hele aku la maua me Kanoa i kahi o ke alii, aia hoi, e heluhelu palapala ana oia ame kana wahine, ame ka laua mau keiki, ame na aialo a pau o ko laua hale, i ka wa pule ohana ; a pau ka heluhelu ana, pule ke alii a pau, kukakuka makou ma ka oleio a ke Akua a pau, pule au ma ka olelo Hawaii, a o ke alii ma ka iakou olelo a pau, o ko makou hoi- no ia. Kb ano o na Kītla ma Abaiang. Ua hoikeia ke kula a Mra. Binamu i ka la 23 o Nov., a ua maopopo ke akamai o kekahi poe i ka heluhelu, ke kakauhma, peanaau i kekahi mau Mokuna o Mareko, aroe ke kuhikuhi palapala aioa, ame ka himeni pn. Ua hele hoi au me Aumai, ame Kapu | e hoike i kekahi kula, ma kahi elua paha mile ka loa mai Taboniteba aku, hele mai 1 na haumana a hoikeia, aole nae i makau- ; kau loa, aka, ua ano heluhelu nae kekahi poe. O ni wahine ame na kaikamahine wale no ka poe hele i ke kula, aka, o na keiki kane amenakanaka u>, aole olakou makemake nui i ke kula, a he heie wale iho no ko lakou makemake ma o a nMUuīei. 0 ka hula ano lealea ma kaia aina, ua hoopan ke alii o Tekaiea. Haalele makou ia aina i ka la 26 o Noy., a holo aku i Tarawa i ko Mahoe ma wahi, no ke ino o ka makani ame ka pono ole o ke au o ka moana, ua hakaiia makou, a i ka ia

30, ku aku i Tabian ko Rer. J. H. Mahoe ma wahi laua o O. Haina i noho ai. Holo mai la laua ma ka waapa, a hni niakou i iuna o ka moku, a i ke ahiahi poēleele, holo aku la makou i uka a hoi aloha pu me ka laua mau wahine, a noho pu makou me iakou eiua la, e kuka pu ana i ke ano o na kanaka o Tarawa, ame Tekoulabi ko Tarawa alii, a pela no hoi, e kuka pu ana no ka hana a Kristo iwaena o lakou ; a ua kaahele hoi makou e i kau wahi o ka aina, a eia iho malalo na mea a'u i lohe, a i īke ai. No na Kanaka. He like loa ke ano o ko onei mau kanaka me ko Abaiang, he poe paakiki no hoi keia, aole makemake i ke aoia, aoie no hoi o lakou ae aku i ka lakou mau wahine e hele i ke kula i kahi o na misionari, no ka mea, he iiii ioa na kane ke hui aku na wahine a kahi poe me na wahine a kahi poe, he oki ioa aku hoi ke launa na wahine e me na kane e maioko oka hale hookahi; pela i pono oie ai iakou ke hele mai i ke kula, aka, o na wahine, aole o lakou lili aku i na kane, he makemake na wahine e hele i ke kula, aole nae e hiki no ka ae ole o na kane, a ke mau nei no lakou iloko o na hana kahiko, a hiki i keia wa, oia hoi ka hula, ka moe pu me na kino kupapau o ka poe make, e hamo ana i na hinu o ka poe i make i ko lakou mau ili iho me ka hoopailua ole, a ke hoomanakii nei no, me ke kapa aku ī ka pohaku me na iwi poo o ka poe i make, he akua no iakou, ke pii nei i na niu opiopio, a lawe aku imua o keia mau akua i mau mohai hooiuoiu. A pela no ke alii, nona kahiakua pohaku a kanaka e hoomana nei, ame kekahi mau kino kupapau ekolu e waiho nei, a ke hii nei na kanaka ia mau kino kupapau me ka hoopailua ole, ua ike pono au; a pela no, eha wahine a keia alii. Aka, ke hooikaika nei na kauwa a ke akua maanei, aole nae i ulu pono ka oleio a ke akua iwaena o kekahi hapa o keia poe i keia wa. Ke hele nei o Mr. G. Haina e ao i ke 'lii i ka paiapala, ua ano ike ke 'lii i ka heluhelu, o Mrs. Kaluahine hoi me Mrs. 01ivia, ke Jhele nei i kela hale keia hale e ao ai i na wahine.

I ka lua o ka la o ko'u noho ana ma Tarawa, ua hoikeia ka ,poe i aoia, o ke 'lii pu kekahi, ua ano heluhelu ke lii me kekahi mau wahine ekolu. Ike ahiahi iho, hele aku la maua me Rev. J. H. Mahoe ma kekahi aoao o kekahi wahi moanakai, e oki ana ia Tarawa, o maua me ka'u kaikamahine a hiki aku inakou ma kela aoao, nui na kanaka i hahai mai, a iko makou hiki ana ma kahi i ahu ai na poo he nui wale o ka poe i make i ke kaua, pau aku la lakou i ka holo, a ku ma» mao mai Ia a puni makou,e nana mai ana me ka olelo pu mai, no ka mea, o ua poe poo la, o ko lak'ou akua noia, a ua ao aku oo mauao Mahoe ia lakou, no ko lakou kuhihewa ia mau mea popopo wale he akua, me ke ku. hihewa pu aku ia lakou i ke Akua oiaio, a o ka pau noia, hoi ana makou.

I ka la 3 o Dec. t haalele makou ia Tara» wa, a hooinaka e holo aku, a kalewa inawaho mai o Abaiang; i ka hora 11, ua hiki makou mawaho mai o Abaiang, a holo mai Ja Rev. Aumai, me ke lii o Abaiang f me na kanak pu; hui, haipule pu makou maluna o ka moku, a pau, o ko maua holo noia me ka maua kaikamahine, noho iho la o J. W. Kanoa ma, me W. B. Kapu mn. a i ka la 4 ae, ku makou i Makmi. He mokupuni maikai keia, ua paa ka hapa nui o na kanaka a'u i ike ai i ka iole, a he akamai na kanaka o keia nina i ka olelo haole, he poe oluolu, a oluolu na maka me ka ieo pu, henui na kanakai holo mai iluna o ka moku, aka, hookahi kanaka i ike i ka olelo haole i ninau mai ia'u, "he misionari anei oe ? " ae aku au, olelo mai kela, 44 he maikai ka misionari, ua holo no au i Honolulu mamua, a ua ike au i ka hana a ka misionari, he maikai, a pela aku." He nui kana olelo ana inai.

I ka la 5 ae o Dec., oia hoi ka lua o na la oko mnkou ku ana ma Makini, ua hoouna mai ke 'lii i kona kaikaina ponoi, me kekahi kanaka pu, e noho au i misionari na lakou, a ua nui ko lakou koi ana mai ia'u, me ka olelo mai," he ai no ko Makini nei, aole pilikia oe ke noho me makou, no ka mea, ua makemake ke lii, me makou a pau i mau kumu.na makou,*' olelo aku au me ke kapena pu, "aole au i hoounaiamai ia- nei, ua hoounaia wau e holo i Ebona, a holo aku i ke kau wohi e, i na nole i loaa ko'u wahi e noho ai, i na ua uoho pu kakou ma Makini nei," olelo mai lakou, "ina noleoe enoho, e kauoha oe i Oahu i misionari na makou." {MU i pau.)