Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 18, 30 April 1864 — KE KAAO MOOLELO NO MARY STUART! (Mere Situata.) KA MOIWAHINE NANI O SEKOTIA. [ARTICLE]

KE KAAO MOOLELO NO MARY STUART! (Mere Situata.) KA MOIWAHINE NANI O SEKOTIA.

lIELU 8.

Ipo. fKA WA A KA KAKOU MOOLELO e hele nei, o ke kulanakauhale o Pert)i, ua kapaia o St Johnstone ; aka, i. i)iea nae e lauwili ole ai na manao o poe heluhelu noloko mai oia inoa,nolaila inakou i manao iho ai e hoomau no iloko o keia kamailio ana ma kona inoa kahiko, oia o Perth.

Iloko o kekahi hale nani, no kekahi o na 'Lii pili loa i ka Moiwahine Meje, kahi a ua 'Lii la i hoomaha ai ia mau la, ma ke kulanakauhale o Perth. Ma na wahi nae e hoopuni ana i ua hale nei, aia hoi, ua kanuia i na laau hoomaemae kihapai o na aina a pau o ka honua, a ua okiokiia no hoi i na ala laula, e alakai ona i o ianei, ua uhiia ua mau ala nei i na one maikai, a nolaila, i ka nana ana'ku a ka poe makaikai.me he mea la, he mau muliwai liilii ua mau alanui liilii la, ka mawae o ka waiho ana mai iloko o ka luheluhe o na lau uliuli o na laau e ku ana iloko o ke kihapai. Pela iho la ke ano i ka mea e nana ana ia manawa, a ia hora hoi b ke ahiahi, i ka wa a ka honua i waiho oni ole ai malalo o naao hoonanea o ke kau, a i ka wa hoi a ka makani i pa puahiohio iho ai, a emi ioa iho ai i ka pa kolanahe ana. £ mau ana no nae ka pohu ana o ke alo o ka muliwai o ke Te (Tay,) i ka wa i hookau ia'ku ai iluna ona e ka !a ino nui mamua iho, nona ka po i naha liilii ai ka moku o ke keiki Itaiia i holo mai ai; aka, aole nae i mau ka inaina aha o na ale o ua muliwai la, aka, e waiho pahinu oni ole ana ka moana mai o a o, a e a-a ana hoi ke kii o na hoku mai ko lakou kahua lani mai iioko o ua muliwai la.

Iloko o ua malapua la, a ma ka hora opiopio hoi o ke ahiahi, e hele pu ae ana he mau mea elua, e holoholo. O kekahi o ua mau mea la, he wahine nani lua ole ; a o kekahi hoi, he keikikane opiopio ui, a kanaka maikai no hoi. aohe e hiki ke loaa kau wahi hala hookahi o kona kanaka maikai, p. me kona ui hiwahiwa. Ua loihi like no ko laua kino, a o ko laua kino a me ka hanaia ana no o ko laua mau oiwi a pau, he mea hiki ole i ka poe pai kii, a me ka poe kakaolelo, ke hoike ae i ko laua nani; no ka mea, ua pakela loa no, a ua lua ole no hoi, me he mea la i hanaia ko laua maU kino nani, i mea e hanai wale ai no i na onohi o ka poe enana aku ana, me ka aua ia nae o ka mana i na hualelo i hiki ole ai ia mea ke hoaiai ae ī ko la|ua nani, no ka nawailiwali maoli o keia mea he huaolelo, ke hoaiai pono ae i ko laua nani. | Aka, i mea nae paha e maopopo iki ai i na mea a pau ke ano o ke kii o kela a me keia, noiaila. e hoakaka pakahi akn no makou i ko laua ano, e like me ka hiki i na huaolelo nawaliwali ke hana ia mea. O ka wahine, he mau papalina loloa maikai no kona ; a o kona poo, ua poepoe maikai no, ua hele no a akea maikai, o na iehelehe, ua nani no, a ua hala ole hoi, pela ka auwae, a me ka ihu, kahi hoi nana ka honi; ua aoia oia i na mea a pau o ka naauao, a o na mea i hoikeia i ko ke ao nei, ma na mea e pili ana i ka ike a me ka naauao, me ua wahine la no ia mau mea a pau, a ua hoike pu mai no hoi kona helehelena i ka hala ole o kona uhane, ma na mea haumia o ko ke ao nei. O ka waihooluu o ka ili o kona mau i papalina, ua ane me ka ula o ka rose; a I o kona mau manamana lima, ua omilomiloia a maikai, a ua ponapona no hoi kona mau ! lima me ka waliwali. O kona mau wili lauoho, heaha la na heaolelo e hiki ai ke hoopuka'e i kona maikai ? No ka mea, ua nani maoli no ia, he ano waihooluu eleele no, me ka hele naē a pahinu maikai, a ī ka pa ia ana noai e ka makani, maewa ae la ka lauoho me kona nani nui lua ole. O kona mau kii onohi, ua mohaha maikai no ia, a ua like hoi me ka pua i mohaha ae i ka wa ua, ka hele—a " Ohaha i ka hau i ka noe o ka mauna." CJa olelo mua ae nei no makou, he loihi I kona pauku kino, a he hala ole no hoi; aka, I o ka inea i koe, oia no ka hoike aku i kona Ipaihi ke hele mai, a no ia mea, ke olelo nei

makou, o na mea a pau a me na maka a pau a ka poe kakau a me ka poe pai kii, ua hiki ole ke hana i kekahi kii i like ka nani, a me ka hiehie, me ua wahine nei, nona keia moolelo uuku e wehewehe iki ia nei. O Up. men nani nona ka makou hoao ana e hoikeike iki ae i kona helehe!ena,a me kona mau kiko, ua hiki aku i ka iwakaluakumapakolu o kona mau makahiki; a o kona hele hoi, he umikumamaiwa walenokoi)a mau makahiki. He kii loihi loa kona —a ua oi ae mamua o na kapuai eono ke kiekie; a oiai hoi, ua opiopio loa no, ane like loa no kona ano me he keiki la, aohe no he ano kulou o kana hele a ano pelu iho la hoi; aka, he kii pololei loa no kona, a he hanohano a hiehie no hoi ke ano o kana liele. Ua akon pono no kona mau poohiwi, a no | ia meh, aohe wiwi o kona kino, a nawaliwali J la hoi, a o ka pololei o kona kii, me he mea j la, he laau pololei i kalai maoliia, a ua eleu no hoi kana mau oni ana.

He ano maikai a hanohano no hoi kona helehelena, aka nae, malalo no o ia hanohano a me ke kiekie o kona ano, ua hiki ke ikea aku kona ano hookiekie, a me kona ano hilinai ma kona pono iho. Aole no oia i nele i ka naauao a me ke akamai; oiai hoi o kona nam, ua hiwahiwa loa no ia, a ua lua ole 110 hoi. O kona lauoho eleele apiipii hinuhinu, ua like me ka iauoho wahine, o kona ili, ua haia ole ; o na loina hoi o kona papalina, ua lahilahi maikai no, he mau maka uliuli kona; ua maikai no hoi kona mau lehelehe, a o kona mau niho, like ke kulana me he la, ua oki pohe like ia no. Ua like loa no kona papalina me he papalina la no ka wahine, a o ka mea wale no nana i kue mai ia manao ana, oia no ka hoomaka ana mai a ka heu e ulu, a ina e ole ia, ina la ūa kapaia'ku kona papalina, he papalina no kekahi hoa o ka aoao palupalu.

Ua kahiko inaikai loaia oia, a no na komo ma kona lima, a no kekahi pine daimana e kau ana iluna o kona papale, nolaila mai na oaoaka nui me ka hulali, i oi ae mamua o ko na hoku, ka mea hoi nona mai ka malamlama i hulali ai. Pela iho la ke ftno o ke kokoolua o ua wahine nei; a hele pu iho la laua iloko oka nahele aala o ua mala pua la, ia hora kaikaina o ka liular, ka wa kupono hoi no ka poe hooipoipo. Kuikuilima aku la no ka laua heleana ; a he nui no na awihi ana'ku, a me na awihi ana mai; aka, me he mea la nae, ua loihi loa ko laua ku pane ole ana i kahi manawa, me he mea la o ko laua manao ia wa, no ka piha loa i ka hauoli, nolaila, ua hiki ole i ka leo ke pane ae, me ka hoaiai ae i na mea a ko laua mau puuwai e manao ana, me he mea la, ua pau ka mana o ka aleio, a ua aua ia ka pono o kona hoopu ka ana ia mea ma ke akea. Aka, i kekahi manawa nae e haliu like mai ai kekahi i kekahi, ua hiki ke ikeia aku ka hala ole ame ka huna ole no hoi o ka wahine i kekahi mea hookahi ;-pela ke ano o kona helehelena ; oiai hoi iloko o na helehelena o ke keiki kane, ua īkea aku no kona mahalo, ame kona iini nui ana i kona hoa e hele pu ana, aka, ua ike pu ia'ku nae kona ano hoohie haakei, me he la, ua komo oia īloko o kekahi hoouka kaua nui, a ua lanakila; pela kona ano haakei, me he la no kona lanakila ana maluna oua wahine nei; o ke koho wale aku keia, ma nSt mēa i hoikeia mai e kona helehelena.

" Nani ka lulu ame ka malie o nei ahiahi, mahope iho o ka pa ino ana a ka makani i ka ponei." Pela mai ka wahme, e komo malu mai ana kona leo nahenahe iloko o ka wa maluhia a pane ole hoi, a inakou i hoakaka ae nei. " Kupanaha wale no hoi ka lilo ana no o keia honua ke kahua i pa mai ai ka makani ino ikaika, me ka hookahuli ana i na moku, ame ka hookau aku i ka make īluna o na kanaka o ka moku i nehinei, no ia honua mai no ka hoi ka lokomaikai e ahai mai ana i ka makani kolonahe, i awiliia me ka aala kupaoa o na pua! Auwe no hoi! heaha la ka nui o na mea i like ai keia loli ana o ko ka honua waiho ana, me ka ioli ana o ko keia ola ana, noho ana—i ka lana mau ana o ko ke ao nei iwaena o ka maikai a me ka ino.—" " Mai ae oe e hoolilo i ko kaua kumu manao i mea nana e hookau mai ke kaumaha iiuna o ko kaua kamailio ana.". Pela mai ke kane, " oiai hoi o ko kaua kiilana iho, ua piha i na mea e olinoiino ai ka hauii, me ka oluolu!" "Inapela io kou manao e kuu Hanare makamae," wahi a ua wahina nei, •« ua hoo-

ia raai ia mea ia'u i kou hauoli, a nolaila, ua ahona ia'u ke hauoli pu iloko o kou hauoli ana. No ka mea, he oiaio, ina aole he hauoli iloko o ke aloha e like mc ko kaua, alailn, aia la i hea ku hauoli e huliia'i ma keia honua ? " " Aohe ia wahi e kuu Alii kamalani, a kua Moiwahine hoi." Wahi ake keiki kane, " Ua hai mai oe me ka haawi mai no hoi i na mea a pau nana i hooholomua i ko'u hauoli. Aikawa no auanei e hiki mai ai ka palapala hookuu a ka Pope, e ae ana i ko kaua mare nna, haawi mai no oe ia'u i ka inoa Alii o ka Earl—aole anei oee hana pela e kuu mea aloha ? " " E Hanare," wahi a kn Moiwahine, " Aole anei au i hai mua aku nei no pela ? O oe, e kapa ana au ia oe ma ka inoa Alii ka Earl o Ross, o kou inoa auanei ia e Hanere, iloko 0 kuu olelo kuahaua hoolaha, me ka haiaku 1 ka mare o kaua." " E kuu Mere hiwahiwa, nani no hoi ka lokomaikai o kau mau hana—a nani no hoi ka nanahe ame ka ono, o na olelo nana ia i hoike mai nei ia'u." Aiaia e knmailio ana, apo ae la kona lima hema ma. ka puhaka waliwali o ka Moiwahine, a haliu pono mai la kona mau maka iloko o na maka o Mere. " E hai mai oe ia'u e kuu mea makamae, ua like anei kou aloha ia'u aloha i ko kane mua ke Dauphin o Farani?"

"Ua poina anei oe e Hanare, f ' wahi aka Moiwahine, ma ke ano Moi o Farani ka make ana o ka'u kane, a no ia mea, l\g Moiwahine au no Farani. Aka, ua lawa ae la ke kamailio ana no keia mea ! Ma kuu haawi ana i kuu aloha ia oe e Hanere, aole au i manao 1 kekahi minute hookahi, e hoohalike aku ia oe me ka mea i make ! O ka hana ana pela, oia no ka hana ino ana i ka inoa o ka mea i make! Ua nui kuu aloha ia ia—ua ike no oe i kuu aloha, no ka mea, uahaiaku no au ia oe ia mea. Alima makahiki o ko ke Alii Francis laweia ana'ku mai o'u aku nei; ame he meo la, ua aneane like me ka hoole ae i ka manaolana ana he hauoli no ko ke Akua poe kanaka, ina wau e ae i kuu uhane e hookuu ia ia iho mahope o ka uwe hai ole anano kamea ihala, me ka lawe ole mai i ka lealea a me ka hauoli lani, i waiho ia e ko ke Akua lokomaikai me a'u i keia wa, a me ka manawa paha e hiki mai ana. " A iloko o ka huaolelo hookahi e Hanere," wahi a ua Moiwahine nei, me ka leo nahenahe no hoi i hele a nawalihau i ka iiniame ka hauoii, " E hiki no nae ia oe ke hilinai, a ke ike iho, ua aloha makamae au ia oe—ua aloha hiipoi—ae, me ke aloha hoi iloko o ko'u manao, i hiki hou ole ke ala ae iloko ,o ko'u puuwai." " I mau tausaui, i mau tausani na hoomaikai ana'ku nou e kuu Mere makamae, no keia hoike ana mai," wahi a Lord Henry Darnley. " E kala mai no nae ia'u, ina e hoihope hou ae ko'u manao no ka wa i kaahope ae; no ka mea, ua hiki ole ia'u ke pale ae i ka hoomanao ana i kou wa i mare ai i ko kane mua, he Duke, (oia ka papaalii malalo pono ihe o na Moi,) kona inoa—oia ke Dauphin (Daufina) o Farani—he keiki oia na ka Moi—a e hooiliia ana ia ia ka inoa Moi! Oiai hoi owau o kau kane alua, he wahi inoa Earl wale iho no ko'u i ka wa o kaua e mare ai.—" " A o ke kulana hea la kai oi ae ka hanohano mamua o ka inoa Earl o Sekotia? " Me na helehelena e hoahewa ana i ke keiki kane hoopalau ana, aole no nae oia i huhu maoli aku la Lord Damley.

tl Ae e kuu mea aloha," wahi a ua keiki kane nei, me ka hopu aku nae o ua keiki nēi i kekahi lima waliwali i keokeo e like me ka hau, o ua moiwahine nei, a kaomi mai la ia mau mea ma kona lehelehe, a moni mal la i kanae aala o kana pua kamahao, " o ka inoa £arl, aole no au e hoole i ka hanohano o ia mea, o ia no ke kulana o ko'u makuakane, a mahope aku no, e ili mai ana no ia mea ia'u, me kou launa ole mai ma ia hooili ana e ke aloha, iloko o ko'u manao, o ke kanaka i hoopomaikaiia ma ke alakai ana'ku ia oe i ke kuahu e mare ai—o oe hoi eka Moiwahine nani, a maikai loa no hoi, o ka hiwahiwa no hoi, o ka hiehie iwaena o na wahine.'—he pono ia kanaka ke hookauia me ka inoa Alii. ae ke kiekie mamua o na'lii e ae a pau o kou alo alii. Ooe hoi oka mea lua ole, he pono ke hoolilo i kau kane e mare ai, i mea lua ole ma ka hanohano." " Heaha ke ano o kau olelo e Hanare ? " wahi a ka moiwahine, me ka nana'ku ina helehelena o kana kane hoopalau, me ke ano kaumaha. o kona naau. " Heaha keia mea e lana mai nei iluna o kou manao ? "

" Ke koi mai nei oe ia'u e kuu mea aloha, e

kamailio aku ia oe, anolaila, e hoolohe aku no au i pono ai," pela'ku o Lord Damley. A nolaila au i manao iho ai. ina mahope iho o ko'u hookau ia ana i ka inoa Alii Earl o Ross, e hookau hou ia iho i kekahi inoa Alii 1 i oi loa ae ke kiekie—no ka mea, ke manao : nei au e kuu Alii maikai, aia iloko o ka mana | haawi ou e ka Moi, ka mana e haawi ai i j ka inoa Alii kiekie ke Duke o Alahani, , (Alabany.)—" j " Aohe au noi e Hanere," wahi a ka Moiwahine, " a'u e hoole ai, ke hiki aku i ka | manawa kupono. Ae! Ka inoa Earl ame ka inoa Duke.—" " E kuu Mere makamae," wahi a ua keiki nei, me ka lawa pono o kona leo i pane mai ai, i ka hauoli kuhohonu, 41 Ua ike no au i ka hiki ia'u ke hilinai i ka loaa mai o na mea a pau a'u e noi aku ai ia oe, no kou aloha ame kou lokomaikai." A hnpai hou ae la oia i na lima o ka Moiwahine, a honi hou iho la oia ia inau mea palupalu. " A i hoike hoi no kou aloha ia'u no kuu lokomaikai ana ia oe, ma ka hookau ana i ka hanohano iluna īho o kou poo," wahi a ka moiwahine, " e haawi mau mai oe i kou aloha a pau o kou puuwai ia'u, me ka lilo ole o kekahi ia hai! A e haliu mai no hoi oe, a hilinai owau kou makamaka makamae loa, —kau ipo,—a, kau wahine mare hoi.—Owau wale no kou hoa kaana, a hoa kuka hoio na mea a pau,—e hai mai no hoi oe ia'u ina mea a pau au ī makemake ai,—mai noho a aua i kekahi mea huno mai o'u aku la, —a o ka huaolelo hope no hoi, e lilo o oe ko'u makamalea a hoahanau makamae loa, me ka luli ole, —ko'u opu malumalu ame ko'u alai o na kau o ka poino, ame ka wa pilikia."

" Ke hoohiki nei au e hookoia ia mau mea a pau," wahi a Hanere, me ka leo i hoo« kaua i na ea ku io o ke aloha a me ka mahalo, a no ia mea, ua hoopiha loa ia ka naau o ka Moiwahine hilinai wale, mamuli o ke kane hoopaiau, a ua ae hou aku oia e apo hou mai kona lima i ka huhaka nahenahe o ka Moiwahine, me ka ae aku hoi i ko laua mau ihu e hoomau ma ka honi ana i ka honi 0 ke aloha hemolele. 44 Auwe! owai no la hoi auanei ka mea hiki ole ke hoolohe, a ke ku> paa mamoli o kou aloha e ke Alii maikai ?" Pela ke kuupau anap ua keiki nei i ke pelu Ike Aiiiwahine. U A ona makana olinolino au i hai mai nei e haawi mai ana oe ia'u, he mea uuku loa ke hoohalikeia me na konona aloha maoli ae a ko'u puuwai! A e hai mai oe ia'u e kuu Mere nlakamae." Pela ka hoomau ana a ua keiki nei i ka alapahi, oiai laua e hele ana ma kekahi o na alanui kikeekee o ua mala pua nani nei, " a o kela inoa a hoailona hanohano loa hoi o ka Thistle," (Ka Order of the Thistle,) ka mea hoi i kau wale no iluna o na'Lii kiekie loa, he pono ole paha ke hoomau ioa ia ia mea iiuna o ka Moiwahine. Pela ko'u lohe >vale mai ika hauwawa ia e kuu mea aloha. A no ia mea hoi, |ua aeia no e na lula oia inoa hanohano, a nolaila ke noi hou aku nei au ia oe, e koho oe i hope kane nou no ia inoa." | "Ae, —e Hanere, —Ae!" "Wahi a Mere, "Ma keia mea no e hookoia no kau noi, no ka mea, aole i a-e ae kau mau noi maluna o ke kupono. Ahe oiaio, he hiki no ia mea ke hookoia me ka hakalia ole, a aia a hoi aku kakou i Edinabuga, alaila, e hoolaaia no oe ma ia inoa." i pau.)