Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 21, 21 May 1864 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, MEI, 21, 1864.

Na Elele Makaainana.

J. I. DOWSETT.

(KIMO PELEKANE.)

T METCALF.

(MEKA.)

G. P. JUDD.

(KAUKA,)

W. N. PUALEWA,

I ka pule i hala'e nei, ua hoopuka aku ma- kou i kekahi wahi mea hou,
oia hoi ka hoi- hoi ana o na kuhina i kekahi o na olelo olo- ko o ka
Olelo Hoolaha Alii, oia hoi na olelo penei: " me ke kuka pu hoi no ka
pono o ka lehulehu, a no ka noonoo ana i ka hemahe- ma o na Lala o ke
Aupuni i mea e hiki ai na hana o ke Aupuni."

O keia hoi hope ana o na Kuhina me ka lawe hou i ka lakou mau mea i
olelo ai, ma ka olelo hoolaha Alii mua iho nei, i hoolaha ia hoi ma ka
nupepa haole, Pacific Commer- cial Advertiser ame na nupepa liilii i pai
mua ia iho nei, he hoike kukaokaoia, e hooaiai mai ana i ka lakou hana
kapulu, ko lakou pulale, a me ko lakou noonoo pono ole i na mea e pi- li
ana i ka lakou mau oihana, a iloko no la- kou o ka pupuahulu i kono ai,
a i alakai he- wa ui hoi i ko kakou Moi Lokomaikai, a ka- kau ai oia i
kona inoa ma ka Olelo Hoolaha Alii i hoopuka mua ia mai ai. He mea hi-
lahila loa keia hoihope ana o na Kuhina o ka Moi o Hawaii nei, a i ka wa
e loheia'i o keia mau hana imua o na aupuni e o ka ho- nua, he mea
maopopo e akaaka ia, a e hene- heneia mai ana no hoi ko kakou nei mau
Ku- hina ; no ka mea, o na palapala Ano Nui a pau i hoopukaia me ke
kakauia o ka inoa ihi- kapu o ka Moi, he mau palapala ia i manao ia,
aole e loaa kahi hewa hookahi - he mea hoi i kuka pono ia, a i noonoo
loihiia, me ka ike maopopoia no hoi o ka pono o na huaole- lo a pau
hookomoia, ma na palapala a mau palapala la paha e manaoia ana e hoopu-
ka akea'ku ; a no ia mea, e like me ka hoi- hope ana o ka la ma ka noi
ana a Hezekia, pela no e hoihope ai ko kakou ( Ke Aupuni Hawaii) inoa
hanohano imua o na Aupuni hanohano o ka honua,-- anolaila, ke ninau nei
makou i ka lehulehu mai ka loa ame ka laula o ka aina, he pono anei keia
poe e no- ho Kuhina nei, ke hoomau ma ka oihana Ku- hina a lakou e noho
nei ? Me he mea la, ua like no ka ka lehulehu pane me ka makou e manao
nei, oia hoi, o ka lakou olelo pane no oia no, aole! Aole ! Aole loa no.
Anolaila, ua pono loa ko ka lehulehu koi ana e hoo- pauia keia poe
Kuhina hoihope, a poe Kuhi- na hemahema no hoi, a e paniia ko lakou
hakahaka e ka poe makaukau, ame ka poe hoi i komohia io ia e ke aloha no
ko Hawaii nei Moi, ame kona mau Alii, ame na Makaai- nana,- ka poe hoi e
hiipoi ana i ke Kumu- kanawai, ke kahua paa o ko ka Moi, Na'lii, ame ko
na Makaainana mau pono. O ka poe wale no o ia ano kai kupono ke lilo i
mau Kuhina no ka Moi, a i mau hoa kuka hoi no- na, no na mea hemahema o
kona aupuni, a aole he pono ke haawiia na hana koikoi o ke aupuni i ka
poe e hoike mai ana ma ka la- kou mau hana i ko lakou hemahem, ame ko
lakou kupono ole ke noho ma na oihana a lakou e noho mai nei.

No ka mea, ua ike e ia no ko lakou hema- hema, a ua maalahi hoi ia ike e
ia ana i ola honua, a o ke aha ka kakou hana pono i keia manawa ? Oia no
ka hoopau aku, oiai aole i nui mai a i hohonu hoi ka ino a lakou i ha-
na'i, a e like me ke kinai ana i ka laulaha ana o ke ahi, oia hoi he mea
oluolu wale no ke kinai i ke ahi i ka wa uuku o ka lapalapa, aka, ina e
hookuuia a nui loa ka lapalapa ana o ke ahi, alaila, ua lilo ia he mea
nui loa ke hoopio aku ; pela hoi na Kuhina, ina la- kou e hoopauia i
keia manawa, oiai e lahi- lahi ana ko lakou hemahema a lakou no i hoike
mai nei, alaila, e lilo ana ia he mea oluolu, a he mea hoi e poino nui
ole ai ka pono o ka lehulehu; aka, ina no e hoomauia ko lakou noho ana
ma ka oihana, alaila, ma- lia o hana hou aku lakou i kekahi hana he-
mahema i oi ole ae paha ka hilahila mamua o keia hilahila e loaa mai ana
ma keia hana hemahema a lakou, aka, e oi ae ana paha ka poino e ili mai
ana iluna o ke aupuni a me ko- na Lahuikanaka, no ka mea, o na pilikia a
pau e uluhia mai ana i keia Aupuni mawa- ho mai, maloko mai no ia o ke
akamai, a me ka naaupo o ka hana ana a na Kuhina. No ka mea, ina kakou e
alawa'e i hope, e hiki no auanei ia kakou ke hoomanao ae me ka poina
ole, i ka hana inoia ana mai o ka kakou mau waiwai, Hao wale ia ko kakou
Moku Aupuni o Kamehameha III,- ua pau ka ka- kou mau Pukaua i ke Oloia,
" pau na poka lele i ke kai," a ua hiki aku na dala o ko ka- kou poino i
ka $100,000.

No hea mai la keia poino ? O ke aha la

ke kumu i koiia'i ke Aupuni o Farani, e hoo-

una mai i kona mau Mokukaua e kokua

kana Luna i hoonoho ai ianei? Ua loaa

anei ia poino ia kakou, mamuli o ka make-

make mai o Farani e haowale ? Aole ! he

oleloa no. Aka, ua loaa ia pilikia ia kakou

mamuli o ka hemahema o ka hana ana a ko

kakou Kuhina o ko na aina e - e hoopauia la

paha, ke Kuhina o na aina e mamua'ku o ia

wa, me ke paniia o kona hakahaka e kekahi

kanaka e ae, ina la paha, aole e loohia kakou i

ka poina a me ka hoohilahila ia ia manawa. Pela hoi keia, ke ike nei no
kakou i ke ala- kai hewa ia o ka Moi e keia mau Kuhina ma na mea e pili
kuloko ana o ke Aupuni, a ina e hoomauia ko lakou noho Kuhina ana,
alaila, malia o ka iki keia o ko lakou hemahema i hoikeia mai nei, a ma
keia manawa'ku paha auanei, hana hou lakou i kekahi hana hema- hema i na
Aupuni nui o kakou e noho kui- kahi nei, a o ko kakou komo aku no ia
iloko o ka " imu puhi a ke Kohola." E like me na moku, aia a maikai ka
hookeleia ana, ala ila holo pono, a i na e pono ole ka hookele ana,
alaila, o ka ili iho la no ia; a pela hoi kakou ka moku honua, aia a
maikai ko ka- kou alakai ia ana ialaila pono, a ina e hewa, alaila, o ko
kakou kau no ia iluna o ke ako'- ako'a o ka manao ino o na Aupuni e aku.

No keia mau kumu, ke noi haahaa aku nei makou ma ka inoa o na Kanaka Ha-
waii oiaio a pau e hoopauia keia poe Kuhi- na e noho nei, a e kohoia o
ka poe makau- kau ke noho ma ko lakou wahi. Aole anei i koi kekahi o na
Kuhina e noho nei, e haa- wi aku i ke Kuokoa o ko kakou Aupuni ia
Beritania Nui, iloko o ko kakou hora o ka pilikia nui, i ka wa a Farani
i hookau iho ai kona mau Kapuai hao iluna o ko kakou mau ai ? He olioli
ko makou e hoonaauaoia mai makou ma keia mea e na Kuhina.

He oiaio ke mau nei no ka ano ka-kana-

lua o ka lehulehu, no na mea e pili ana i ka

Olelo Hoolah Alii, e kahea mai ana, e hele

aku e halawai na Makaainana ma o ko lakou

mau Elele la, me ko lakou Moi, me ke kuka

ana no ka hoololi i ke Kumuhana. He

kumu pono io no ko ka lehulehu ane maka'u

ana, oiai o ke Kumumanao e manaoia nei,

oia no ka hoololi a me ka hoonaueue ana i ko

lakou Kumukanawai, ke kahuapaa o ko lakou

mau pono makamae i hookawowoia'i ; he mea

nui no ia, a he mea hoi i ku io i ka hooma-

opopoia, e na kanaka Hawaii oiaio a pau.

Aole o ka pono wale o ka Moi, na Lii, a me

na Makaainana o keia hanauna wale ke hoo-

kaumahaia ma keia mea o ka hoonaueue

ana i ke Kumukanawai, aka, o na hanauna

mahope aku o kakou - aia a maikai ko kakou

waiho ana'ku i na kumu alakai, alaila, hiki

pono ia lakou'la ka pomaikai, a ina e ino ka

kakou kumu alakai - a me ko kakou waiho

ana'ku i ke ano o ka noho ana, alaila e ili-

hia'ku no ka poino iluna o lakou.

He mea maopopo, aole no he pili Kanawai iki o keia ano e manaoia nei e
hoololi ko ka- kou Kumukanawai, a aole no hoi ma ke Ku- mukanawai ka
hoololi ana, oiai ua haiia no ma ia mea, ke ano o kona hoololi ana, ina
e manaoia e hoololi, aka, ua hiki no nae ke hoololi ia ma kekahi ano, a
penei no ia :

O ke Kumukanawai, he olelo hoohiki paa ia iwaena o ka Moi, na 'Lii, a me
na Maka- ainana,- ma ia mea, ua hoakakaia ko ka Moi mana, a me ko na
'Lii, a me ko na Ma- kaainana. Ua haawiia no ko ka Moi mana me ka
hoakaka pono ia o kona palena, a pe- la hoi ko na 'Lii ame ko na
Makaainana; o lakou no na poe nona ka olelo Aelike i kapa- ia he
Kumukanawai, aole e hiki i kekahi ke uhai ma kona manao iho, ke ole e ae
na ao- ao a pau i hoakakaia ma ua Kumukanawai la. A nolaila, ke kahea
mai nei ke Alii i kona mau Alii, a me na Elele a kona mau Makaainana e
hoouna'ku ai e halawai me ia iloko o ka Ahaolelo Elele, a i ko lakou
hiki ana ilaila, alaila, e waiho mai ana paha ka Moi i na mea ana i
manao ai e hoololi imua o kona mau hoa i Aelike ai ma ke Kumuka- nawai;
a ina ua pili ia i ka maikai a me ke kupono, alaila, o ka ae no paha
auanei ia o na 'Lii a me na Makaainana, alaila, o ka hoololiia no ia o
ke Kumukanawai, mawaho ae o na mea i hoakaka maoli ia iloko o ia mea. He
oiaio, aole no ma ke ano Oihana a ano Kanawai la hoi keia hui kuka ana,
aka, he hui Kumukanawai ole no.

Penei no nae ke ano ma ka hoohalike ana: Ina paha he mau kanaka ekolu, a
Puna, o Hilo, ame Hamakua, ua hoohiki la- kou ma kekahi olelo aelike, e
hoakaka lea ana i ke ano o kela ame keia o na mea a la- kou i aelike ai,
me ka hoakakaia no nae o ke ano e hoopau ai, a e hoololi ai paha i keka-
hi o na mea i aelikeia, ke ikea ka pono ame ka pomaikai ole ; a no ke
nahili loa ana o ka hoololi ana, i na e hahai mamuli o ke kuhi- kuhi a
ka olelo aelike mua a lakou, nolaila, kahea e Puna ia Hilo, ame Hamakua
e hae- le mai e halawai, a e kuka hoi iwaena o la- kou iho, me ka waiho
nae i ka olelo aelike a lakou me ka uhaki ole ia, ke mau la no kona
mana, ame na pono a pau i hoakakaia iloko o ka lakou olelo aelike i
hoohiki ai. Alaila i mai o Puna ia Hilo ame Hamakua, " E ! e na
makamaka, ua nana iho nei au i ka olelo aelike a kakou i hoohiki ai, a
ua ike iho nei au i ka pilikia, anolaila, i ko'u ma- nao e pono kakou ke
hoololi ia mea, no ka mea, ina kakou i kaukai aku a e hoololiia e like
me ka olelo o ka Aelike a kakou, alaila, nahili loa." A ina e ae aku o
Hilo ame Ha- makua, alaila, o ka hoololi iho la no ia, a, aole e lilo ia
hoololi ana i mea kanawai ole, no ka mea, ua aelike no ka poe a pau nana
i kakauinoa ua aelike la. Pela hoi ke ano o ke- ia e hanaia mai nei ia
kakou. Ke kahea mai nei ka Moi i Na'Lii, ame na Elele o kona mau
makaainana e hele aku e halawai kuka me ia, a aia a hiki aku lakou,
alaila, waiho mai kela i na mea ana i manao ai e hoololi, a ina e ae
na'Lii ame na Makaaina- na, alaila, o ka hoololi iho la no ia, no ka

mea ua aelikeia e ka Moi, na'Lii ame na Ma-

kaainana, na poe ekolu nana i hoohiki ma ka olelo aelike o ke
Kumukanawai.

No keia kumu la, a no ka mea hoi he mea nui ke Kumukanawai, nolaila,
aole he pono

o kakou e na makaainana e hoouna'ku i na Elele i ike ole i ke kanawai,
ame ke ano o ke Kumukanawai; aka, e hoouna ma na poe naauao loa, a ina
no e makemake na Maka- ainana e hoouna i ka lakou mau Kahunapu- le o
kela aoao keia aoao hoomana pono no; aka, o ka mea nui loa e hiipoi ai,
oia no ka hoouna aku i na Elele akamai, i makaukau ma ka hana Kau
kanawai, aole ka poe maa- lea waha wale iho no, me ka piha i ka he-
mahema. A ina he pee naaupo ke kohoia i mau Elele, alaila, auwe o Hawaii
nei.

Mea Hou o ke Alo Alii.

I ka Poalua iho nei, oia ka la 17 o Mei, ua halawai o Mi. W. W. F.
Synge, ke Ko- misina a Kanikela Nui o ka Moi Wahine o Beritania Nui, me
ka Moi Kamehameha V., e waiho ai ma kona mau lima i kekahi pa- lapala na
ka Moi Wahine, e hai ana i kona manao kumakena nui, no ka make ana o
Kamehameha IV., ame ka hauoli hoi no ka lilo ana o ka Noho Alii ia
Kamehameha V., ko kakou Moi e noho lanakila nei.

Eia no ka olelo a ka Moi Wahine i unu- hiia ma ka olelo maoli, ame ka
olelo a Mi. Synge i hai ai mamua o ka Moi i ka mana- wa i haawi aku ai i
ka palapala a ka Moi Wahine :

O Victoria, ma ka lokomaikai o ke Akua, Alii Wahine o ke Aupuni Hui o
Beritania Nui a me Ielani, kokua o ka Manaoio &c., &c., &c. I Ka Moi, ia
Kamehameha V., Alii o ko Hawaii Pae Aina, ko makou ma- kamaka oiaio, ke
hoouna aku nei i ke aloha ! Ma kau palapala e ka Moi, i kakau mai ai
ia'u i ka la 10 o Dekemaba i hala ae nei, ua lohe mai Au no ka make ana
i ka la 30 o Novemaba, o Kou Kaikaina Kamehameha IV., o Kou Mua ma ka
Noho Alii, a no Kou hiki ana'ku ma ia Noho Alii, e like me ka Palapala
Hooilina a ka Moi i make mua aku nei o Kamehameha Akolu, a e like me ka
hoonohonoho ana o ka Moi i make aku nei, no ka Hooilina o ka Noho Alii.
Ke waiho aku nei Au imua Ou i Ko'u manao mina- mina a me ke kaumaha no
ka make opiopio ana o Kou mua, a ke hai aku nei i ka ma- nao hauoli no
Kou hiki ana ae i ka Noho Alii, me Ko'u manaolana e loihi Kou Noho Alii
ana. Ke hilinai nui nei Ko'u manao no Kou makemake no ka pomaikai a me
ke Kuokoa o Kou Aupuni, a e lanakila oe ma Kou hahai ana i ke ala Au i
kuhikuhi ai, i rula e pono ai Kou Noho Aupuni ana, i mea e pomaikai ai
Kou mau kanaka a me na ka- naka o na aina e, e noho ana malalo o Kou
malu. E paulele no Oe ; a e hilinai maluna o Ko'u manao makamaka, a me
Ko'u hana aku i na mea e pono ai Oe. A ma keia ma- nao, ke haawi nei Au
ia Oe i ke Akua e malama.

Hanaia ma Ko'u Hale Alii ma Windsor Castle, i keia la iwakaluakumamahiku
o Fe- beruari, i ka makahiki o ka Haku 1864, a i ka makahiki
iwakaluakumamahiku o Ko'u Noho Alii ana.

Kou Makamaka Oiaio,

VICTORIA R. (Russell.)

KA OLELO A MI. SYNGE. "E KA MAKUA,

" E OLUOLU KA MOI:- Ua kauohaia au e ke Alii Wahine, ko'u Moi Hanohano,
e waiho aku ma kou lima i keia palapala, e hai ana i Kona manao minamina
loa no ka make ana o ka Moi i hala aku la, a me Kona mau manao
hoopomaikai ia oe no ka lilo ana ia oe o ka Noho Alii o Kou mau Kupuna.

" Ua paa ka manao o ka Moi Wahine o Be- ritania Nui, e mau ana no ka
oluolu ame ka noho makamaka loa ana mawaena o Berita- nia Nui, a me ko
Hawaii nei Aupuni, a lilo ia i mea mau loa malalo o Kou Noho Alii ana.
Eia hoi Kona manaolana, e ha- hai Oe mamuli o ka hana a Kou mau hoa-
hanau Kaulana i hala, a e kokua Oe mamu- li o na hana a pau i pono ai
Kou noho ana i pomaikai ai ke Kalepa ana, a i ikaika hoi Kou lahui. Eia
hoi keia manao Ona, e mau no kou aloha a me ka hoomalu ana i na ka- naka
o ko na aina e, e noho ana ma Kou Aupuni, i like me ka pomaikai i loaa
ai i kela mau haole i noho ai maanei, me ka ma- luhia maoli, me he mea
la e noho ana lakou ma ko lakou mau aina i hanau ai.

" E mau ana no ko'u hooikaika ana e mau aku a e mahuahua hoi, ka manao
oluolu i ikeia mamua mawaena o na 'Lii o Beritania Nui, a me na 'Lii o
Hawaii a me na Lahui kanaka elua. Eia hoi keia manaopaa mao- li, e mau
loa no ke Kuokoa ana o ko Hawaii nei Pae Aina, e like me ia i malamaia'i
e na Moi o Kou Hale Alii Hanohano."

UA PANE AKU KA MOI ME NEIA :----

" Ua pomaikai au a me ka oluolu loa i ka lohe ana i na manao lokomaikai
e hai ana ke aloha o ka Moiwahine o Beretania Nui au i waiho mai ai ma
kou lima, maloko kana palapala.-- E lilo auanei ia mau ma- nao aloha i
mea e oluolu ai, a e uwe ai hoi ka wahine kane make a Ko'u Kaikaina.-

" O na olelo hoolana a ka Moiwahine loko- maikai i hai mai nei, no ka
mau o ke Kuo- koa o Ko'u Aupuni, a me ka pomaikai o Ko'u poe kanaka, e
lilo ia i mea e mau ai Ko'u hooikaika ana e hoomalu mau, a e hoopo-
maikai ai i na mea a pau e noho ana ma ke- ia Aupuni, o na kanaka maoli
pu, ame ko na aina e.

" E lilo auanei keia mau manao maikai o Ka Moi Wahine i mea e make ai a
e lilo hoi i mea ole loa ka lili kumu ole iwaena o na haole, ka mea i
pilikia ai na hana Aupuni o na 'Lii i hala ae mamua O'u.

" Ke haawi nei Au i Ke Aloha ia Oe no Kou manao kokua mamuli o keia mau
olelo oluolu a Ka Moi Wahine. O Kau mau ha- na iloko o Kou Noho Komisina
ana - me ka imi mau i na pono o na kanaka o Ka Moi Wahine, me ko na aina
e a pau - me ka hooi ole i na pomaikai o ko Beritania Nui mamua o ko na
aina e e waiho mai nei,- ua hoapo- no Ko'u manao no keia mau mea, a ua
like no keia hana Au me ka hana lokomaikai mau o ke Aupuni o Beritania
Nui."

KA NII HOU!

E hiki ana i ka la 26 o Aperila ! Pio kekahi mau Puali Akau.

Pepehi hoomainoinoia na Koa Akau e na Kipi, ma Papu Pillow.

Ma ka la 12 iho nei, ku mai ana ka moku kalepa Hamabuga o Ararcan kona
inoa, he 23 la mai Kapalakiko mai. I ka hora eono o ke ahiahi o ia la
no, ku mai ka moku holomau o A. A. Eldridge, he 16 la, mai ia wahi mai
no. Aohe mau eke leta i hiki mai ma o ia mau moku la.

Ma ka la 13 ae, hiki mai ke Kometa, i ka la 25 o Aperila kona haalele
ana ia Kapalakiko, me na eke leta no hoi o ia mau wahi mai.

O na mea hou i hiki mai nei ma ia mau moku, ua hoike mai no i ka ilihia
ana'ku o ka poino iluna o na puali koa o ka Akau, ma na wahi lehulehu
wale, me ke pio maoli aku hoi o Papu Pilo, (Pillow,) e kokoke ana i
Mepafisa, (Memphis,) i na koa kipi, a me ka hoomake mainoinoia ana no
hoi o na koa aupuni i pio ilaila ; a ua pio no hoi ko Gen. Banks mau pu-
ali, a ua lawe pio ia aku he 2,500 mau koa, a hiki no paha i ka 3,000; a
me ke kaua ana no hoi ma Karolina Akau, a ua pio kahi i kapaia o
Palimouka, (Plymou- th,) me na koa aupuni he 2,500, a me hookahi Brig.
Generala, a me na lako ka- ua no na koa he 2,500 ; a ua nui no hoi ka
hoomake hoomainoinoia ana o na koa nika, a me na'Lii Koa nika o ka Akau.
Ma keia hoomaka ana o ke au kaua o ke- ia kau, ua nui loa na poino i
loohia mai i na puali kaua o ke aupuni ; aka, oia mau poino nae a pau,
aole no hoi he wahi ano kaumaha loa o keia poino ana mai nei no ka mea,
aia no ia mau wahi ma kahi kaawale mai ke kahua paa o ke kaua. O kahi
maoli o ka io a me ka iho o ke kaua o hoouka mai i nei mau la, oia no ma
na wahi e pili koke la ma Wasinetonai a me na wahi hoi ma Katanuga, a ma
ka nu- pepa hoi e hoike mai nei, ke hoomakau- kau mao ole mai nei na koa
aupuni, ame na kipi, a ke manaoia nei no hoi, o ka halawai wale mai no
koe iloko o keia mau la mai nei. Eia iho mahope nei na nu hou e pili ana
i na kaua i hooukaia mai nei, a me na mea hou no hoi i hanaia iloko o na
pule elua mahope iho o na mea a kakou i lohe mua mai nei.

Ka Pepehi Hoomainoino ana ma Papu Pilo (Pillow.)

Ma na palapala i hiki mai nei, ua ike- ia iho ka oi loa a ka hoomake
hoomaino- inoia ana o na koa aupuni ma Papu pilo e na kipi, mamua o na
mea i loheia mai nei ma ka uwaea Telegarapa. He nui loa ka poe i kipuia
iloko o ke kaua ana, a pakele mai no hoi me ka hooiaia, a ua waihoia
iloko o na halemai, aka, ua kiiia mai no ia poe, a ua hana ino loa ia,
ma ka hoomainoinoia ana, a ua puhi ia lakou iloko o na halemai mahope
iho o ke kaua ana, ua hele aku na koa kipi e huli hele iluna o ke
kahuakaua i na koa nika i koe iho, a i pakele mahunahuna mai no hoi i ke
kaua, a i ko lakou wa i loaa'i, ua kipu ia lakou, a ua pau loa i ka
hoomake ia.

He nui wale hoi o ka poe i pakele mai mailoko o na pakaua ame na
halemai, ua holo aku lakou e noi ma ke ano pio ka- ua, e like me ka na
kipi i hai mua mai ai, aka, ua kukulu laina ia lakou, a ua kipu ia ;
noloko mai o na koa nika he 350, he 60 wale mai no kai pakele, o ka nui
o lakou ua pau i ka pepehiia, e like me na holoholona, aole kekahi alii
hookahi o na koa nika i hoopakeleia mai, aka, ua pau loa lakou i ke ki
ia i ka pu. Ua hai mai no o Gen. Chalmers (Kalama) o ka He- ma i kekahi
mea kakau manao o na nu- pepa, he nui loa ka makemake o kona aupuni e
hooko make loa i ka pepehi hoo- mainoinoia ana o na nika ame na'Lii koa
nika; aka, wahi ana, ua hooikaika nui no oia e ka-ua i ka hana ino ana a
kana poe kanaka, aka, ua hiki ole nae ke hoo- pio i ko lakou manao
hoomainoino, a ilo- ko no o ka manao o ua Generala nei, ua pono no. A ua
hai mai no hoi kekahi alii koa kipi, mai hoopakeleia no na koa ili
keokeo o ke aupuni, aka, no ko lakou

hui ana me na nika, nolaila, ke kumu o ko lakou hoomake mainoinoia ana.
Ua nui no ka make o na kipi iloko o ia kaua ana, a ua hoopihaia he ekolu
halemai i ko ka poe kipi mau koa i hoehaia. Ua hele aku ka kekahi poe
alii koa e hoehaia me ke noi aku i na'Lii kipi e hookuuia mai lakou ma
ka noho pio hoi, e like ma ke ano mau o na kanawai ka- ua, aka, ua
hooleia mai no ia koi ana'ku, a ua pepehiia lakou me ka mainoino nui. Na
Gen. Chalmers (Kalama) i hoomaka ke alakai ana i ke kaua, ma Papu Pilo,

aka, aole no i liuliu kona kaua ana, hiki mai ana o Gen. Lee, a nana i
hooponopo- no ke kaua, anolaila no paha ke kumu i puahi loa ai ka hana
malaila. Mahope iho

o ke kaua ana, hele aku o Gen. Forrest ame kona puali koa, ame na pu o
ke au- puni i pio ai ia lakou, a, aia i Browns- ville (Balaunuvili.)

Aole no he nui o ke kamailio ana o keia mau mea o ka hoomake mainoinoia

o na koa Aupuni ma papu Pilo, aka, nau nae na kui o na Luna koa Aupuni a
pau

o ke Komohana Hema, i ka wa i loheia'ku ai o ka hoomake hoomainoinoia
ana o na koa ma kahi i haiia maluna. A ua hoopu- kaia no hoi na olelo e
na'lii koa Aupuni a pau, ina aole ke Aupuni e hana i kekahi mea e hoopai
ana i keia hana hoomaino- ino a na kipi, alaila, iloko o ko lakou ma-
nao, ua ku ia lakou ke kipu aku i na ka- naka a pau o ka papakoa kipi o
Gen. For- rest, a me Gen. Chalmer ma na wahi a pau a lakou e halawai ai.
A o na koa o ka puali Aupuni i kaua ai me Forrest ma, ke hooweliweli nei
lakou e kipu koke aku i na koa kipi i pio mai ai ia lakou, a aia wale no
iloko o ka malama loa ia o ia

poe ko lakou pakele mai i ke kipuia.

Iloko no o keia hana hoomainoino nui, ua kanu ola ia he elima Nika, a,
elua no

o lakou mea i pakele mai, mailoko ae no

o ka lua kupapau ko laua eli ana a hemo ae ai. O ka hana keia a ka poe e
make- make ana e aloha ia mai e na Aupuni Karistiano o ka honua, e noi
ana hoi e kokua mai ia lakou. O ka pepehi poi po ana a na Ilikini Sioke
ma Minesota, ua lilo ia he mea uuku loa imua o ka hana hoomainoino a na
kipi. Aole kekahi mea e hu-a'ku ia lakou no ia hana ino, a hookahi wale
no mea nana e apono o na Diabalo e noho ana ma ka lua hohonu o ka make a
me ka ino.

Aole no paha e nele ana ka hapai ae o ke Aupuni Akau i kekahi mea e
hoopai ana i keia hana ino a na kipi, aka, aole nae paha e hana aku i ka
ino i like me ka lakou i hana mai nei; oiai nae hoi, ke koi nei kekahi
poe, e hoololi ae ke Au- puni ia Forrest a me Chalmer i mau po- wa, a e
pepehiia laua, i ka manawa o la- ua e hiki ai ke hopuia.

Ua lohe olelo wale ia mai nei hoi, o ke kumu ka o na kipi i hana ino ai
i na koa Aupuni, no ko lakou hui ana me na Nika, a no ko lakou pue a me
ko lakou hana ino ana i na wahine kipi ma na wahi a pau i loaa ai ia
lakou, aole no nae i hoo- iaioia mai ia mau mea.

Ka Poino Aupuni ma Lousiana.

Ma ka la 2 o Aperila, hiki ae ma Kero (Cario) ma Red River mai, ka moku
ahai alele Gen. Lyons, a ua loaa'e ma o na la, na mea hou e pili ana i
ka puali koa o Gen. Banks. He kaua kai hooukaia ma ka la 8 o Aperila ma
kahi i kapaia o Sabine Pass, mawaena o na koa Aupuni, a me na na kipi.
He 35,000 ka nui o na koa kipi, mai Tekasa, Miso- uri, Akanasasa, a me
Lusiana mai. Ma ke kakahiaka o ka la 8, hoouna e aku o Gen. Banks he mau
puali kaua lio, me na kaa lawe mea ai he 100, e hele aku a hiki i
Nanikoteka. Aole no i liuliu ka hele ana, halawai lakou me na Enemi, a
hoomaka iho la no ke kaua pahukala ma kahi i kapaia o Pleasant Hill (Puu
Oluolu,) he 45 mile o ia wahi mai Shr- eveport (Salivapota) mai. Manao
iho la ke Alii o ka puali kaua lio, he mau koa uuku wale no ko ka Enemi,
a hai aku la ia mea ia Gen. Banks, me ke kauoha'ku nae e hoouna hou mai
i koa. Kena koke ia mai la ka mahele koa a Gen. Random o ka puali a Gen.
Banks, ma ka papa nae ka hoounaia ana o ua poe koa la, a ua hoo- pioia,a
ua hooauheeia mai no hoi e na kipi, no ka mea, oiai e hele mai ana ua
mau pu- ali koa Aupuni nei, aia hoi, ua hoi na ki- pi, a ua hoonohonoho
i ko lakou mau koa ma kela aoao, a me keia aoao o ke alanui, a no ia
mea, i ke komo ana mai no o ka papakoa hookahi o ka akau, pio mai la no
i na kipi, a pela ka hoopioia ana o na koa Aupuni. Pio aku i na kipi na
ka lawe mea ai, a hoomakeia no hoi na koa he lehulehu wale. Ia manawa
nae, ku-

ulu aela o Gen. Smith i kona puali ka- ua no ka hoouka aku, a hookuu aku
la no hoi oia i na koa Aupuni e hee ana a i ka pau ana oia poe, alaila,
alai aku la ia poe i ke alualu ana mai kipi, a pau aku la no hoi lakou i
ka hoi hope hou. Ia kakahiaka ae, hoouka aku la o Gen. Smith (Kamika,) i
na koa kipi malalo o Gen. Kirby, Smith Dick Tayler, Magru- der, a me
Holmes me ka hoopoino nui aku ia lakou. Ua nui no ka poe i make i na koa
Aupuni, a me ka poe no hoi i hoopioia, i oi ae mamua o na koa Aupu- ni i
hoopioia a i make hoi i ka la kaua i hala iho. Aole no i kanamai ka
weliwe- li o ke kaua ana. Ua oleloia o Gen. Smith (Kamika,) wale no ka
mea i pake- le ai o ka puali koa Aupuni, ina e ole ia ina la ua
puhiokaoka ka puali koa Aupuni. No keia halawai ana me ka poino ame ka
nele i ka ai, nolaila, hoemi hope o Gen. Banks i kona puali holookoa, a
hiki i Ekoa, hoouna'ku la no hoi i ka Elele ia Adimarala Porter (Pota)
la, e kauoha ana ia ia e hoi hou mai me na moku lawe mea ai. I ka hoi
ana mai a ua mau moku lawe mea ai nei, no ka haiki loa o ka muli- wai,
nolaila, ua hoao mai na kipi e a-e iluna o ua mau moku lawe mea ai nei,
aka, ua ko ole nae ka lakou mea i makemake ai, a ua hoomakeia ma ka la
11 ame 12 o Aperila, he 500 koa kipi, e na moku la- we nkana, oiai he
kakaikahi loa no na koa o na moku i make i ka pu a na kipi. O ka nui o
na koa o Gen. Banks i poino, he 2,000, ke huia ka make ame ka poe i
pioia. Ua koa a ikaika no ke kaua ana o na aoao a elua. Ua hoike mai no
na kipi i ko lakou wiwo ole, ame ko lakou ola, he nui wale o na'lii koa
kipi i make. O ka poino holookoa o ka puali koa au- puni i ka la kaua
mua he 3,000 koa, he 22 pu kuniahi, me na kaa lako kaua a mea ai he 100.

Ke pio ana o Plymouth K. A. I na Kipi.

Ua hoikeia mai e ka nupepa Sentinel o Rikemona, ka hiki ana mailaila ma
ka la 22 o Aperila iho nei, he alele na ke Generala kipi, nana i hoopio
ia P1ymouth ma Karolina Akau, a penei no ia :

PLYMOUTA K. A. APERILA 20.- Ia Gen. Braxton Bragg : Ua hoouka iho nei
au, a ua pio ia'u keia wahi, me ke pio pu mai hoi, he hookahi Brig.Gen.,
me 1,600 koa aupuni, me na mea ai, ame na pu kaa he Umikumamalima.

R. B. HOKE BRIG. GENERALA.

O ka nui nae o na koa kipi i pio ma Plymouth Karolina Akau, ke huipuia
me na koa aupuni i pio ai i na poe mokuka- ua kipi, he 2,500 koa, he
ekolu a he 400 o ia poe, he nekelo. He 30 pu kuniahi, 10,000 paona pipi,
1,000 pahu palaoa, me na paa lole koa e lawa ai na koa o kekahi pakaua
holookoa. O ka nui o ka poino o na kipi ma ia kaua ana, he 300, ua make
o Kanela Rice, ame Kanela Long. Elua moku mahu i hoopiho ia, hookahi
mokuahi i pio, a hookahi wahi moku uuku i hoopoinoia.

Na Palapala.

No ka hoololi hou ana i ke

KUMUKANAWAI.

" PAUKU 105. E hiki no ke hoakaka aku i kekahi mea hoololi hou a i mau
mea hoo- loli hou paha i keia Kumukanawai iloko o kekahi o na Hale elua
o ka Ahaolelo Aupu- ni; a ina e aeia ua mea a mau mea hou nei paha, e ka
hapanui iloko o na Hale elua, alaila, e kakauia ua mea la iloko o ko
lakou mau Buke Moolelo, me na inoa o ka poe ae a me ka poe hoole, a e
hoopaneeia ia mea, no ka akoakoa ana ae o ka Ahaolelo ; a e hookaulanaia
na mea hou nei i ekolu malama mamua ae o ka la e koho ai o ke Panihakaia
e na Makaainana ; a ina ma ia Ahaolelo hou ana e aeia ua mea hoololi
hou, a mau mea hoololi hou nei paha, e na hapakolu elua o na Hale elua o
ka Ahaolelo, a e hooia ia e ka Moi, alaila, e lilo kela mea hoololi hou
a mau mea hoololi hou paha, iloko o ke Ku- mukanawai o keia Aupuni. "

E KA LUNA HOOPONOPONO. E oluolu iho oe e pai i ka pauku maluna'e nei, i
laweia noloko mai o ke Kumukanawai, a e ae mai hoi ia'u e hoopuka iki
aku i ko'u mau wahi manao no ia mea iloko o kau pepa, ke Kilo- hana
Pookela o ka Lahui Hawaii.

1. Eia ko'u manao mua. Ua kuhikuhiia mai e ka pauku o ke Kumukanawai i
paiia maluna nei, kahi hookahi wale no e hiki ai ke hoololiia ke
Kumukanawai me ke ku i ke Kanawai. O na Kumukanawai a pau o ka honua, ua
hoike lea no i ke ano o ka hoololi ana ia mea, ma kekahi mau aupuni he
ano okoa, a ma kekahi no hoi, he ano e no. A o na hoololi ana a pau,
mawaho ae o ka mea i hoakaka maoli ia, he hana Kanawai ole no ia, a o ke
kaua huliamahi, ame ka haunaele ka hopena o ia mau hana.

Ua maopopo lea no ma ia mea, o ka Ha- lawai Kuka Elele i kaheaia'ku nei,
aole loa.