Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 21, 21 May 1864 — Aloha no au i kuu Lahui. [ARTICLE]

Aloha no au i kuu Lahui.

Heaha ka mea e aloha'i i ka Lahui ? Eia no ia : Ke mau nei kona nee ana i ke alanui e ike ole ia'i, ame ka newa mau ana ma ke awawa malu make. Hookahi kumu nui i maopopo lea o ka pau ana ae o keia Lahui, a malulo aku o ia kumu nui hookahi, he nui wale na mea akaka lea e pili ana ilaila. Eia ia kumu hookahi, "Ua pani ia mai ke poowai," kahi e hiki mai ai ka wai, a hoomau ae ika aina kula, ame na huli kanu ma na kaupapaloij ( oia hoi, aole hua nui mai na wahine Hawaii.) He hoike maopopo lea keia a'u e hoomaopopo nei me ke kanalua ole, no ka mea, 0 na wahine, o ka ipuka no ia e hoea mai ai kanaka, a hoopiha i ke ao nei, a ma o lakou la hoi i hiki mai ai ka lehulehu e hoopiha i ka aina me na kanaka. Aka, ika nana iho 1 keia wa a kakou e noho nei me na wahine ame na kane a kakou, pehea, ua hua nui mai anei a hoopiha i ka aina ? Aole ! aole loa no!! ke noho iho nei ke kane me kana wahine mai ko laua wa i mareia'i—a hiki i ka wa palupalu, aole loaa iki kahi keiki, i na e loaa, hookahi no, a elua paha, o ke oki mai la no ia, aohe e loaa hou aku ; i na hoi e loaa mai a lehulehu, he make wale ka nui, koe mai hookahi, a he olelo loa no.

Ua ike leaia ia mea i keia wa a kakou e noho nei, ke nana aku kakou ia lakou la, a me lakou nei ae, e i ae no la ke okukuu nui mai nei, aohe wahi kama ( keiki.) Hookahi no nae a kahi, he ole loa no ka nui t a no ka ike i ka nele, kii aku la i ka hai keiki i ke-

iki hanai, a hookama hoi, kohu ole. He nui wale o keia poe a'u e ike nei, he mau kanakolu o lakou e noho keiki ole ana i keia wa. Ao(e no ko lakou pono ole ke kumu o keia ana, aole loa ; he poe maikai no ka nui o lqikou, he naauao hoi, he kuonoono, a he hoi; aka, ua nele nae i keia haawina, ka hua o ka puhaka. He lehulehu maoli no na kaikamahine kino maikai ame na wahine hoi, i kupono no ka hoohua nui mai i ka Lahui. aka, aole nae lakou i hoohua mai a hoopiha hoi i ka aina, me ka waiwai o ko lakou mau puhaka, 0 ka lealea o ke kino kai loaa, o ka waiwai hoi, aole i hua mai. Ke mare nei no na keiki o Puukapele me na kaikamahine a Keawe ma, aole loa nae he hoohua iki mai o ka lakou mau puhaka i na keiki, e maopopo ai la hoi 'ka piha o ka aina me na kanaka inaoli, he oleloa maoli no. A i aku nei ka iaoao hua nui ma ko kakou aina nei, o na |haole, he liilii wale ia mau wahine haole la, lehulehu keiki ke hanau mai, ooiea no hoi ka lakou mau keiki. | Aole pela ka kakou mau keiki, ke loaa imai; he nawaliwali, he maimai wale, he ka|kani, he kakawau, &c. O ke ano maoli ke--1 ia o ka kakou mau keiki i keia wa, a o ke ano maoli no hoi ia ona wahine a kakou ; i ka nana'ku i na kino o na kaikamahine a me na wahine a kakou, he mau kino ikaika a kupono hoi no k<t hooulu i ka Lahui, aole nae ulu, ke emi mau nei no i kela makahiki keia makahiki, aole pii iki ae. Ma l?eia mea, ua maopopo lea, ua paniia mai ka ipuka e hiki mai ai na kanaka, a lehulehu wale, ma ko kakou pae aina nei; no ka mea, e like me ka'u olelo ana malunaae, u O na wahine ka ipuka e hoea mai ai kanaka i ke ao nei, a hoopiha i ka aina." I ke kiei ana iho a nana i keia ipuka kahi e hoea mai ai na kanaka e hoopiha i ko kakou aina, he oleloa maoli no. I na pela ea, auwe ! aloha ino kuu Lahui!! Aole hoi o kakou o na makaainana wale no, kai hanau nui ole, a koe aku na'Lii a me na Haku o kakou, aole, pau pu a Lanai i ka hanau keiki ole, emi no na makaainana, emi pu no me na'Lii, aole laha nui aku na mamo Alii a Kamehameha Nui i keia wa, ke emi nei no, a e nalo aku ana paha, kai no paha, o na makaainana ke emi, Jaha nui aku la hoi ka ohana'Lii, a i ole la hoi ia, o na makaaina la hoi ke laha nui, aole ka! o ke emi pu no o na'Lii ame na makaainana, o na Haku, ame na kaukaualii, aohe mea hooulu i ka Lahui a Kamehameha Nui. Nolaila, ua akaka lea keia i kuu inanao, e pau koke ana ka Lahui Hawaii, ka Lahui hoi a ka naauao i haiamu ai; no ka mea, o na keiki a me na kanaka hoi i puka mai i ke ao nei, ke hoolawe nui aku nei ka make, aole nae he mea nana e pani mai ia hoolawe ana, no ka mea hoi, ua kai kapu naai nei hoi ka opu o na wahine a oui kou a ka poe mea wahine, e loaa'i la hoi ka mea pani aku i kahakahaka o ka make e lawe nei me ka menemeno ole. Aloha ino kuu Lahui, i na e pau ana. Ua olelo iho nei a'u mamua, "hookahi kumu nui, a he nui wale na mea alakai ilaila e maopopo lea ai." Eia kekahi mea alakai ilaila, "Ke lilo aku nei ka hapanui o ka aina i na haole,"he mea keia i hoike e ia mai mamua e kekahi haole ia Kamehameha akahi, a penei kana hoike ana : " E Kamehameha, i hookahi no au haole e malama, mai malama oe a nui, o liio auanei ko aina i na haole, no ka mea he poe hoomakaulii aina na haole." Ua like loa ia hoike ana a ia haole, me ka mea i hanaia i keia wa e lakou, ke hooneenee mai nei na haole a kuonoono loa, ke elieli mai Ia ka mole ilalo, a ke ohikihikimai nei i ko kaua noho'na ko ke kanaka kamaaina Hawaii; a ke olelo paka mai nei no hoi ua mau haole hoomakaulii aina nei, aia ko kaua wahi e noho ai la, o kuahiwi, he ane paha uanei e like io aku ana pela ; no ka mea, he hou wale mai nei no ka haole e hiki mai nei, he mau haneri eka aina ko lakou la i loaa, ka kaua noho no e ke kamaaina malalo aku o ko hai malu, aohe kuokoa ae. Ke kuai mai nei na haole, he mau apana aina, ka kaua hoolohe aku no ka ke kamaaina, " A lilo ae la ia aina 1 ka haole o Ulakahua, liloae la o mea ia Kanalulu," pela wale aku no kaua e hoolono ai. Oi kuai apana aina mai na haole—a ke kuai mokupuni mai nei; aia la, ua lilo 0 Niihau, pela aku no paha auanei, lilo ae ana ia mokupuni, a pau loaa aeia lakou la, kipaku ia ae kaua, ame na'Lii Haku o kaua, noho ana i kuahiwi, i kipaku loaia mai no, 1 hea aku la e noho ai. E maka welawela mai paha auanei na keiki ulakolako o ka aina i keia mea a'u e po*

loai nei, me ka olelo mai, " O oe no paha ke kipaku ia i kuahiwi, o ka aea haukae, lima lewalewa wale iho no malalo o ke kumu Ulu." Ke pane aku nei a'u, "Ae pnha, pela 10 paha." I na nae aole he puni mau i ke j dala, aole ka ko keiki, na ko wnhine, na ko; hooilina, na ko manao, alaila, pono io ia olelo au, paa io ia oe ko aina ; aka hoi, i na he mea ia nau i uhai a holo ai, a i ole oe, na kou mau hope iho, alaila, ke olelo wiwo ole nei au, aole e paa ia oe ko aina, e lilo ana i ka haole. Aole i pau kuu manao no keia, ua nuinae keia poloai ana. Me ke aloha i kuu Lahui. S. Kahauanu Wahinehuhu. Kiimukahi, Puna, Hawaii, Jiperila, 2, 1804.