Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 22, 28 May 1864 — Page 1

KA NUPEPA KUOKOA

Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.

BUKE III. HELU 22. HONOLULU, MEI 28, 1864. NA HELU A PAU 131.

"KA NUPEPA KUOKOA."

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00 no ka makahiki, ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA — aole i oi mamua o 10 laina no ka hoo- puka hookahi
ana, $1.00 ; alua komo ana, he $1.50 ; hoo- kahi malama, $.2.00. E uku
mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia mai ana e pai.

KANIKAU — he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia
hoi 4 keneta no ka lalani hookahi — penei: he 25 lalani, $1.00 ; 50
lalani, $2.00; a pela'ku.

KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e
haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia e hookomo mai no
ma ka leta, a hoouna mai i ka Luna Pai.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole e kauia ka inoa o kekahi
haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa
e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka
auhau no keia nupepa H. M. WINI, (Luna Pai.)

KA "NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2 00 per annum.......in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1 00; twice
for $1 50; and $2.00 for one month ; all advertise- ments must be paid
for in advanvce. KANIKAU will he charged 1.00 per page, or 4 cts. a
line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be
paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter
to the publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or
natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This
rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription
price.

H M.WHITNEY.

Publisher.

Volume I and II of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them exchanged for
bound volumes, by paying $2.00 each.

He inoa no Kaumakaokane.

O puu o Kona kai kupu kele i ka makani Kupu kela ke poo wai a ka Naulu,
I hoomamalu e malu ke alo pali o Olomana Ua maha oe ua oluolu, ua oni
paa iloko o ke

kanaka,

E kaupaona ka pono i ike ia ka nani ka ma- ikai o ia pua,

O ke pookela no ia o na kuahiwi, Ke nana iho oe ia Kaohikaipu, Oni ana
ka lae o ka Iwi i ka malie, E hoolauna ae ana me moku o hope, Manana kai
niniu kakaa ka hope i ka makani, Niniu poahi no i ke kai o Maluaka He
akaka wale no ia'u ka puana aia Kini, E hoolu mai oe e ka makani Kaiaulu
I kohu na anuu ike a ke aniani, E pana ihu lio kaua i ke kula o Apuakea
Hu akula ke kaula-ili a ke Paniolo, Hikikii lua i ka lau o ke pili I
pili aloha ka moae me ke Kaiehu, Huhuhue lua i ka luna o Keaniani E ho-a
ana i ke oho o ka lau-ki, E kau ana ma ka maha o Olomana Ma ke
kihi-poohiwi o Pakui, Aia ka pono o ka lanakila o ke kaona Onaona ia pua
me hoaka kauahiahi, Me he mea la no Kukahila ka malaelae Ka malamalama i
ko'u kino — e!!— eo — e.

E o e Kaumakaokane ka wahine nona inoa

O oe ka kai luna o Kaiwa,

I ka wai lele-huna a Kamanu

Ke nana iho oe i ke one o Kalapawai,

Me e wale no ia i kuu manao

Aia la o ka wai o Kawainui, [Kapaa,

Ke i aela i hoa pili nona ke Kalukalu o

E paa oe e ke kanaka i kou manao,

He uuku ka haawina i loaa ia oe

A hoopa mai oe la oluolu iho au — e,

Ke hopu iho oe mawaena o ka puukoa

He nui nepunepu maikai ka-nahele o Moe-

lana,

Ke alawa iho oe i ka ulu-hala o Kekele Aole au mea nani ole o
laila, [ke ala, He maopopo ka pua o ka hala ke hopu aku me No-ke hala
ole ka wai a ka hinalo i ka laau Kupu ka maka o ka awapuhi i ka uaia e
ka ua, Mau ke oho o ka palai ke huipa iho, Ua ulu ia mai e ka ua
Mololani, Pau ole ka nani ka maikai o ia wahi, Lea ka eha i ke kula o
Heeia-kea Akea oe e ka manao ilaila, Me he nioi wela la ke aloha e hone
nei, I anei ke Kupukupu kaliko a ka manao, O oe ka kai luna o Nuuanu I
na ko-ki lehua a ka manu, Aloha a'u pua pawai i Kulanihakoi, Kokoe ka
pua niniu i ka ua, Ka-eha ka lau o ka hala o Alaekini i ka ohu He ohu ia
no ka manu pawai o Koolau, Ina no la i Kahuai-lana-wai, Kama-kama ia ka
manao i paa I kini i kupa kamaaina noia no ia wahi.

KAIEHU.

No ke koho ana i na Elele.

E oluolu kakou e na Makaainana, e hoo- kuonoono i ka noonoo, no ke koho
ana i mau Elele, e kukini aku imua o ko kakou Moi, a me na'lii hanau o
ka aina, no ka hoololi ana i ke Kumukanawai, e noonoo i ka Elele kupono
a makaukau i ka naauao i hui puia me ke aloha i ka Lahui, e wawe ae
kakou i kekahi o ka poe i noho loihi iloko o ka Oi- hana Kau Kanawai, a
e kena aku e kukini i Elele no kakou, mai koho aku i ka poe e olelo mai
ana owau ka mama, he punahele au na ke alii, he hiki ia'u ke olelo i ka
mea, a me ka mea, mai makahehi i na olelo pahee wale mai, e nana i ka
hua e like me kona ano, o ke kukini hewa, haule ia i Kalalau. Me ka
mahalo.

L. W. KONOMAUKUKU. Ulakoheo, Honolulu, Oahu, Mei 18, 1864.

KE KAAO MOOLELO

—NO—

(Mere Situata.)

KA MOIWAHINE NANI O SEKOTIA. HELU 11.

Davida Rizio, (David Rizzio.)

HOONEENEE LOA AKU LA O DA-

vida Rizio a kokoke i kahi o ka nani i

haiamu ai; ame ka leo haahaa kuio oia i olelo aku ai, " E kuu Moiwahi-
ne lokomaikai, ua hookumuia kekahi hana i kipi ia oe e kue i ka maluhia
o kou noho ana, aole no o ke kue wale mai i kou malu- hia, aka, o ke kue
pu mai kekahi i kou la- nakila.! A aole no hoi oia wale ka lakou ino i
manao mai ai e hana ia oe, aka, e hana mai ana lakou i na mea ino a pau,
no ka mea, e kipi a e hana ino pu ana lakou i ka poe i makamae loa ia e
oe e ka Moi!"

Hohola mai la ka waihooluu o ka mae ilu- na o na papalina o ka Moi Mere,
aka, ua

auhee kikiwawe aku no ia mea, a ua nohoa iho kona mau papalina e ke ahi
o ka inaina nui.

Alaila, mamuli o ka hooikaika nui ana, aia hoi hoopau aela ia i ka
helehelena kau- maha, ame ka leo kupaa pane mai la oia. " E hahai pono
mai oe e kuu makamaka oia- io. Mai maka'u oe i ka hoike mai i na mea
liilii a pau."

" Pomaikai nae hoi, ua loaa mai ia'u ka hoikeia mai o na mea ino a pau i
manaoia e hanaia mai ia oe," wahi a Rizio. " O na mea ino nui a pau a
lakou, ua pau loa no i ka ikeia e a'u. No ko lakou la manao ana apo- po
oe e ke'lii haalele ia Perth nei mawaena o ka hora umi ame ka hora
umikumamaka- hi, nolaila, ua hoomakaukau ua poe kipi nei i na mea e hiki
ai ke keakea i kou hele ana, a ke hopu mai paha ia oe ma na awaawa o
Kinirose ; a ua manaolana lakou e pio ana no oe, a e lawe ana lakou ia
oe a e hoopaa pio i ka halepakaua o Lokalivina.'

Ia wa ua ikea'ku ke alahia hou ia ana o ke ano kaumaha iluna o na
helehelena o ka Moiwahine, a ua haalulu maoli no hoi kona kino mai o a
o, a mamuli no o kona hooika- ika nui ana, aia hoi lanakila iho la oia
ma- luna o ka eha a na manao kaumaha e hoeha ana ia ia, a pane aku la
oia, " Ua maopopo ae la ia'u na mea a pau ! He makehewa ia'u ke pani i
ko'u maka i ka oiaio e waiho mai nei imua o'u, no ka mea ino a kuu
kaikuna- ne aloha ole e manao nei e hana mai ia'u. A no ia mea, e olelo
maopopo ae oe e Rizio

———— na James ka Earl o Mare ( Murray) i hookumu, a oia hoi ma ke poo o
keia mau manao ame na hana kipi."

" He makehewa wale no ia'u ke hooluai- ele aku i ka oiaio '' wahi a
Rizio, " aka, e ua Moi nei, e hana lokomaikai aku ana no pa- ha oe i ua
kaikunane nei ou e like me ka hi- ki ia oe ! Eia no kekahi, ua hiki ole
no ia kakou ke kuhikuhi akea aku ia ia ; no ka mea, ua hana no oia i
kana mau hana me ke akamai, nolaila, ina no e loaa ke kumu e ahewaia'ku
ai kela. A ma ia ano kana hoo- lilo ana ia hai i mea nana e hana kana
mau hana, me ka hiki ole ke hoopoino ia ia iho. A no ia mea, ua hoolilo
oia o hai ka poe na- na e hooko i kana mau hana i makemake ai."

" A owai ia poe e ae ?" Wahi a ka Moi- wahine. " E hoomau oe i ka hai
mai e Da- vida maikai, e hookuu mai oe e ike makou i na ino a pau. E hai
mai oe i ka inoa o ua poe kipi la, a e wehewehe mai no hoi i ke ano o ka
lakou kipi ana i manao ai."

Pane mai la no hoi o Davida Rizio. " E like no me ka'u i hai mua'ku nei,
oia hoi, ua manao mua no hoi na kipi, e haalele ana oe e ke'Lii ia Perth
nei, ma ka hora umikuma- makahi o ka la apopo, a malaila aku a hiki i
Kalanada Hale (Callander House.) Iwae- nakonu o ka la, hele ae ka Earl o
Argyll (ke Alii o Agaila) mai kona halepakaua mai o Cumabela, a e
hoomoana oia ma ka ululaau e pili koke la i Kinirose, me ka manao ilaila
e hopu mai ai ia oe e kuu Alii. A ina e haulehia ia mea a lakou i manao
ai, alaila, na ke Duke o Kakaboleta e hoomakaukau a e hopu mai ia oe e
ke Alii. Mai kona hale- pakaua mai ma Kiniwila ua alii la e hele mai ai
me kona poe kanaka. A i kou wa e ke Alii e hele aku ai a hiki i ka a-e
ana'ku ma kela kapa o ka Forth, alaila, o kona wa ia e hopu mai ai ia
oe. A iloko no hoi o ka lakou manao kipi ino, aole la- kou i manao wale
o ka hoopaa ia oe, ka mea

e na ai ko lakou inaina ma ka hoopaa ana ia oe a pau kou ola iloko o ka
pakaua o Lo- kalivina; aka, o kekahi hana a lakou i ma- nao ai e hana
mai, oia no ka haawi aku i ke kino o ka Earl o Lenoka, ame Lord Danale
(Darnley ) iloko o ka lima o ka Moiwahine o Enelani — no ko lakou
hilinai ana, aole no e nele ka hoopai mai o Elisabeta ia laua ! A ano la
e ka Moiwahine lokomaikai, ua ike iho la oe i na mea a pau.

Olelo mai la ka Moiwahine Mere, me ka i mai. " Pehea e kuu Rizio maikai
i hiki ai i'ou la ka lono ame ka ike no keia mau mea ino i manaoia e
hana mai."

" Mai ninau oe ia'u ano la e kuu Moiwa- hine," wahi a Davida Rizio, "
Aka, e hoo- luolu e ia oe iho, ma ka ike ana no kou loko- maikai, ame ka
nui o kuu aloha haku ia oe, nolaila, ua hoomakaala mau au ia'u iho ilo-
ko o keia mau la iho nei, a iloko o ko'u ma- kaala ana, ua loaa mai ko'u
kokuaia ma kahi e aku."

Pane mai ka Moiwahine, " O keia ka ke kumu o kou ike e ana i ke ano o
kekahi poe hanohano, au no i ao mua mai ai ia'u e ma- kaala, anolaila,
aole no au i puiwa i ke ko- mo ana o Agaila ame Kakaboleta iloko o ke-
ia mau hana kipi. A ano no hoi au a noo- noo ae i kou haalele ana iho ia
makou i ka ululaau o Kinirose, a ua ike iho au i ko hoi hou ana mai, ua
ane ano kaumaha kou hele- helena e kuu Rizio maikai. Malia paha e
hookolo ana no oe ia wa i ka maawe o keia poe kipi au hoi i hoike mai
nei iloko o keia hora aumoe ?"

" He oiaio no e kuu Moi lokomaikai," wa- hi a Rizio, " i keia kakahiaka
loaa mai nei ia'u ka lono e hoi ke mai ana i ka hanaia pa- ha auanei o
kekahi mea ino : a ia wa ua hi- ki ole i ko'u hoa kuka ma ka elele waha
ole ke hai mai ia'u i na mea e pili ana ia mea. A ina hora aumoe wale no
o keia po, ka hi- kia ana mai o ia lono ; a he pomaikai wale no ke kumu
o ka hiki ana mai. Oia hoi he alele maoli i loaa mamuli o ka lokomai-
kai o ke Akua ka mea nana i ahai mai nei i ka lono io'u nei."

"A, aia ihea ua elele la ?" wahi a ka Moi- hine.

" E oluolu e ka Moi, Eia no ia ia nei, a he ano kupanaha maoli no hoi na
mea i ha- naia," wahi a Rizio. " A eia hoi kekahi mea kupanaha, o keia
alele nana i lawe mai nei ka lono io'u nei, oia no ke kanaka hookahi i
pakele ai mai ka moku i ili ai i ka ponei ma Nubuga, a o kekahi mea ano
kupanaha no, oia ka elele i hoounaia mai nei mai Roma, e lawe mai i ka
palapala a olua e kakali nei." " He oiaio anei keia?" wahi a ka Moi
wahi- ne me ka helehelena hauoli a ano puiwa no hoi. " Pinepine wale
ka'u hai ana'ku ia ou- kou e kuu poe kahu, aohe kau o ke kaumaha i nele
i ka hooluolu, aole no hoi he kau oli- oli i nele i ke komo ia e kauwahi
mea hoo- kaumaha mai."

( Aole i pau.)

Na pilikino ka poe mahiai.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe :— Ke noi aku nei au ia oe, e hoopuka ae
oe malo- ko o kou keena kaawale o kou kino, i ko'u wahi manao e iini nei
hoi maloko o ko'u ho- upo ; i ike mai ai hoi ka hapanui o ko kaua mau
kini lahui e noho ana ma na palena o ko kakou mau mokupuni, i pili i na
mea nona ke poo i haiia maluna.

Ma ko'u lohe, ke uku dute nei na poe ma- hiai o kela ano keia ano ma
Hawaii nei i ke dute kiekie loa no na mea ulu i ke Au- puni Amerika, a
lakou e hoouna nei i Kali- ponia. A penei no ke ko paa Hawaii, 3 ke-
neta no ka paona hookahi; a o ka uwala ma- oli a me ka uwala kahiki, he
$30 — noloko ae o ka $100 kumu lilo ma Hawaii nei. A i ka puunaue ana i
ka malakeke, selopa, ko- fe, laiki a me na hua e ae a pau e hoounaia nei
ma ka Makeke o Sana Kapalakiko Kalipo- nia, ua ane like no ke kau ana o
ke dute maluna oia mau mea. Oia na pilikia a me poino koikoi i pili i ka
poe mahiai o kakou. Ke ninau nei au. No keaha la keia pilikau- maha ana
maluna o na hua o ko Hawaii nei lepo a me kona mau kanaka i hooulu ai ma
ia aina ?

Eia no, ua manao malama ia eia aupuni kona poe mahiai, i ole e lilo ka
oihana ma- hiai e hoopilikia ia lakou iho, a me ka poe paahana hoi
malalo o lakou, oia ke kumu nui i hanaia ai pela; a o ka hopena oia hana
ana, oia no ka holo o ka hana, a me ka hau- oli o ka poe mahiai. A o ka
olioli a me ka puunui, oia ko ke Aupuni, a he maluhia nui ia no ka hua
hooulu o ko laila lepo.

A nohea ae keia pomaikai nui i hoomake- pono aku ai ia lakou ? Ma ko'u
noonoo ana, na ka poe mahiai a me na mea i pili ia oi- hana i noi aku i
na Luna kau Kanawai a ka poe makaainana i koho ai, a na lakou no i hana,
a na ka Aha kau Kanawai o ka poe Hanohano i apono, a na ka Peresidena i
hoo- ko, a na ke Aupuni hoi i kuni i kona hao a paa loa.

A no keia mea, ua maluhia ko lakou mau pomaikai ma ka oihana mahiai, a
ulu nui ka waiwai ia poe a ma ke Aupuni ma ia makaala pono ole ana, a
lilo ia oihana i helu akahi ma ka papa helu loaa a ke Aupuni.

Penei ka hoohalike ana, o ke ko paa o Amerika helu akahi i hiki i ka 11
1/2 keneta i ka paona hookahi, ka loaa ia i ko laila poe mahiai. A o ko
Hawaii ko paa helu akahi, i like loa ka maikai, ke ano a me ka momo- na,
he 8 1/2 keneta wale no i ka paona, lilo 3 keneta o ka paona hookahi i
ke Aupuni ; ua ane like me $3.75 no ka pahu ko hookahi e hooiliia nei. A
o ka pomaikai pakela ia maluna o lakou, mamua ae o kakou.

Nolaila, aole lakou e makau, me ke kana- lua ole i ka hoonui aku i ka
lakou puu da- la ma ia oihana, no ka mea, ua hoonoluno- luia kahi o ke
poo e hilinai ai e ko lakou mau kaumaha i hoouna ai i ka Ahaolelo. A o
na hua Hawaii e ae e hoounaia nei, ua pi- li kaumaha no, me ke kue loa
ana nae hoi i ka pono kaulike.

Ea! e o'u mau kini o ke one Hawaii i ulu maikai ai ko oukou mau kino i
ka mo- mona o kona lepo : Pehea na tausani eke uwala kahiki e hoouka ia
mai nei ma na uwapo o Honolulu i kela makahiki keia ma- kahiki, a me na
tausani dala kumu lilo e hoouka ia nei i Kaliponia i kela makahiki a me
keia makahiki, e hailuku nei i ko Maui paahana mahiai, e kailiia nei
kahi loaa me kahi miki ai o kahi kino, a me ko lakou poe ohana ? Ke kanu
nei no o Maui i ka pala- oa, a ke hooukaia mai nei no, me ka hoouka ia
aku i kahi dute like me ka mea ole e kaulike ai i ka pono kaulike.

Ea ! e na Luna Hoona o keia kau Kana- wai, ke manao nei ke keiki kaiehu
o kahi Ailana komohana i kapaia o Kauai; aia ia ia ke ea a me ka
pomaikai o keia oihana ma ko oukou mau lima, na oukou e puunaue ae a
loaa iho ke koena he pomaikai no ko ou- kou mau alii, nana hoi oukou i
hoouna aku ia wahi, a loaa ko oukou hoailona he poe Hanohano, me ke
kaulana o ko oukou mau inoa. A pela hoi auanei oukou e hoohano- hano ai
i ke kaulana o ka io o ka oukou ha- na. A i hoi oukou i ko oukou mau
Apana, me ka helehelena aihue ole i ka pono kau- like —

E koi hoi oukou i ke dute ano kaulike i na mea ulu a pau e laweia mai
nei mai na aina e mai i kumu malama i ko kakou po- maikai, ka pono, ka
loaa, a me ka maluhia o ka oihana mahiai ma o kakou nei, i lilo ai hoi
ia mea i mea e holo ai ka hana. Ke la- weia mai nei ke ko paa, ka
palaoa, ke aka- akai, a me kekahi mau mea ulu e ae. No ka haahaa o ke
dute, oia ke kumu nui i lana ole ai o ka oihana mahiai maanei. Pela ko'u
ike, ke ole nae au e kuhihewa. Aole i pau ko'u wehewehe no na oihana e
ae no keka- hi e pili ana no ia kakou iho — Mahope hai hou aku au i kahi
o ka hemahema i pili ai. Me ke aloha aku.

Ko KAUAI KEIKI.

Ka Waiwai io ?

E KA NUPEPA KUOKOA E :— Aloha oe. Ia'u i hoi mai nei ma Honolulu, a hele
au ma kahi o H. A. Widemann Esq no ka makou hana mau, ma ka hope o
Maraki. Ike ma- ka iho la au i kekahi mea nu hou, he auwai e eliia ana,
a e lawe mai i ka wai mai lalo mai o na kahawai hohonu, a kau liilii no
hoi me kekee a lauwili i o a ianei.

A mailoko ae o laila e laweia'i ka wai a hiki i ka aina palahalaha o
Lihue nei, ke na- na aku oe, aole o kanamai ke kekee lauwili pakaawili.
A ma kau wahi, ua eliia malo- ko aku o ke awaawa a puka aku ma kekahi
aoao, ua hoomaopopo au i ke kau wahi i eli ia pela, he kanaono paha
anana ka loa, a o ka hohonu, ekolu no anana a hiki i ka iliwai.

Nui maoli ka hana i ka nana aku, he mea nu hou keia i hanaia me ka luhi
nui, ame ke kaumaha maloko ae o ka noonoo nui ame ke akamai. O ka loihi
o keia auwai mai ke poo wai mai, ehiku no mile, alaila, hiki ma ka aina.

Maopopo ka waiwai o ka ike a me ka naauao, ua lawe ia mai nei ka wai
huihui lipolipo, wai ono o uka lilo mailalo ae o ke

awaawa kahawai, a ke makaukau nei e hoo- ma-u aku ma ke kula wela nopu i
ka la o Lihue.

Aka, eia ka mea nui iloko o keia hana nui, o ka manao ame ka makemake o
ka mea nana i hana. Heaha la ia ? Eia no, o ka mea nona mai keia noonoo,
ua makema- keia e hoolakoia ke kanaka Hawaii, a e ko- mo iloko o ka hana
e loaa mai ai na pono o ke kino, a ke noho nei oia i poo no keia poe
kanaka ma ke ano makua e alakai lima ia lakou iloko o ka hana kanu ko
maluna iho o kona aina ponoi. Ua hoohui oia me ka makemake e loaa i 25
kanaka e hiki ai ke kanu ko 50 eka, ka mua, a ike oia i ka holopono me
ka loaa mai o ka pomaikai, alaila, e hoomahuahua hou ka hana ana.

O ka makemake nui keia o ka mea nana mai keia hana maikai, a no ka
maopopo i ka ike aku, ua apo kekahi poe, a ke hooikaika nei me ko lakou
lima iho e eli ana i keia auwai i hiki ai ia lakou ke kanu i ke ko me ka
hopohopo ole i ka maloo.

Ke olelo nei hoi ka poe ike aku, e hiki ko- ke mai ana ka wa e hoouliuli
loaia ai kela kula panoa o Hoolae i ke ko, a e holopono o no ko lakou
luhi ana.

Aole i hoolahaia keia, aole hoi he olelo hoakaka. Aka, e hoikeike mai
auanei ka- na hana i ka olelo hoakaka, a o kona loko- maikai hoi i ke
aloha i ke kanaka Hawaii.— O ko Hanalei paha ka mua, no ka mea, e kala
ka hoakaka ana o ko laila makua nui e hana lakou i hiki mai ai na
pomaikai e noho kuonoono ai, a ua holo mua paha ko laila hana. Aka hoi,
ke kaena nei au no ko Li- hue poe hana.

Ea, i na no hoi pela ae ua mau haole e hoo- waiwai pu mai me keia hana
maikai, aohe hauoli a koe aku. O ko keia apana he ma- nao no e kanu na
kanaka i ke ko, aole nae he maopopo ke kumu e hoolana ia ai ka ma- nao o
na kanaka, no ke ano maopopo ole, a ua kanu uuku kekahi poe. Me ka
mahalo.

G. W. LILIKALANI. Koloa, Kauai, Aper. 28, 1864.

No Ka Happy New Year.

Aia ma ka moamoa a waa, o kahi waa kia-loa o Kaneiahuea, ua ikeia ka
palanehe kai ole ana o ka mapuna hoe a ko Kahua keiki, ka mea nona ka
mokomoko ana me na mea io o ke kahua kaua o Buru Rana. Ke Generala nui
ikaika, ka mea a kahi koa o ua o Kapalapiheka, i kapa hou ai o ke
Deragona nui ulaula, oia ke Gen. P. A. Kalalaupunaa- keonaona.

Ana i ha'u mai nei ka waha, me ke kuhi- hewa nui ona ; ua ka poo na Kao,
me kona malamalama. A ua puka'e hoi o Polohilani, kela hoku poaeae ; au
hoi i olelo mai ai no'u no Kapepeekauila, he honu kua e-a-e-a, he mea i
haalele i ka pumehana o ka la, a i no- ho hoi malalo o na kapuai kaumaha
o na ho- loholona ; au hoi i kapa mai nei, ua ala ae au me ke
powehiwehi, i paapu i ka puna- welewele o kuu mau maka, a hopu hewa i ko
mea nui.

U, nunui io no au mau kolu e kau nei, e manao ana anei oe, o ke
Kapepeekauila wale no ia o ko Molokai, aole ma na wahi e ae kekahi mea
inoa i ano like aku me ia, au i nuku wale mai ai ia ia me kou lehelehe
me- nenemene ole ?

E ake ana anei oe e hakoko me kela mea make, au e ha'u mai nei ko
lehelehele luna, me he hoki la e ha'u ona i ka makani malu- na o ka puu
panoa ? Oiai ke puehu mai nei ke oka i kapa kahakai o Pakaka, kahi a ke
kii e ku nei.

Nolaila, ke huli alo aku nei au imua o oukou e na makamaka, mai ka la
hiki mai ma Makanoni i ke kakahiaka, a ka welona a ka la i Lehua i ke
ahiahi. E nana mai ou- kou i ka manao o ka hoa lea ; no ka mea, ke lawe
mai nei au i ke kumu o keia mea hoeueu manao, a penei no ia:

" O ka lohe mai i ka nui o ka poe i make i ka A. D. 1863, he 33,333,333,
a o ka nui o ka poe i make i ka la hookahi, he 91,824; a o ka nui hoi i
make i ka hora hookahi, he 7,780; a ma ka minute, he 60 ka nui o ka poe
i make; ua like me 1 make i kela seko- na keia sekona. Ua ane like ka
nui ke huiia ko Amerika me ko Enelani." (E nana ma ka Helu 6, Aoao 1,
Buke III., o ka nupepa Kuokoa.)

Nolaila, e na hoa, e liki ka malo, imua na maka, e nana, e kiei, e halo,
e uiui, e hoo- ponopono, e noonoo, e wehewehe, e hakilo, e hoomakaulii,
e hoiole, e hoekepue, mai ma- ka pula, a hoopohala, a nonohua; aka, e
nana'ku i ke kukulu manao ana a ke hoa e

kau ae la maluna, a e hoomaopopo iho i ka olelo a ua Gen. P. A.
Kalalaupunaakeonaona, e kapa nei ia'u, " Ua alakai naaupo wau i ko'u
kino holookoa iloko o ke kuhihewa nui, me ka noonoo pono ole i na mea a
kona ha- pa pulima i kahakaha'i ma ka Helu 6, o ka buke III."

Pela ka ua-ine-unu, (he naaupo,) o kou manao wale iho no ia e kapa mai
nei, no ka mea, ina e nana'e ka lehulehu i kau mea i kakau ai maluna'e
nei, alaila, e ike lea no lakou, aole he mea a pilipili aina iki aku me
ka Lahui e, i ke aha hoi ? I ka ole no, no ka mea, ke hoole mai nei o
Olekukahi, a hiki ia Olekukolou, akoakoa na kolu; a, pani mai o Olepau.
Alaila, he ma-u ka nele o ke ka- pa ana mai he kuhihewa, e hoomaemae mua
oe i kou mau maka i pau ka niniole, alaila, e kau iho i ka laau makole,
i ike oe i ke ano maoli o kau mea i kamailio ai.

A, ke olelo mai nei no, " I ko'u wa i huli hou ai e nana hou i ka'u mea
i kakau ai, oia hoi, ua maikai wale no, aole i hoikeia mai ia kakau
manao ana, o ka nui ia o ka make ma ka Lahui o kakou, aka, oia ka nui o
ka make o ka A. D. 1863, i hala aku, ma na wahi a pau."

He oiaio noia manao ana ou, a hai ae hoi imua o ke akea, ua hoi hou oe e
ai i ka luai; a pela no hoi oe.

A nana aku la oe, ua maikai wale no ua luai'la ou, aole he ino iki i kou
manao, aka, i ka ike aku, ua loaa i ka mai he kewe, a me ka mai pake,
puupuu Hebela.

Aia la mahea kahi au i kakau ai ma kou kukulu manao ana, no na wahi a
pau keia make au i hai ae nei ? aia anei iloko o au mau kulu ewalu e kau
ae nei maluna ? U hoi, o ka ihu ia, pupupu io no i kahi hookahi. E ke
hoa, mai manao mai oe he Awahua me ka makona, aka, he hooponopono ana, a
he hoonohonoho ana, a he hoomaopopo ana hoi no na mea au i hoike ae nei.

Nolaila, e ka makamaka, mai wikiwiki ko lehelehe i kaapaapa, a kapa mai
he kuhihewa, a he hoolaha hewa hoi. A ke olelo iho la oe me ka ninau
iho, o Kapepeekauila o hea la ? aole no ka hoi oe i ike, nuku hewa oe, a
ukele hewa ou lehelehe, me ko ike ole, i ole- lo ai oe ma ka Helu 14,
aoao 1, Buke III, no Molokai ia Honu kua-e-a-e-a. Pau hewa ka ino i waho
o ko Molokai Kapepee- kauila ia oe, aole oe i ike.

E ka Luna Hooponopono, o ko opu i piha i ka oluolu, huai ia'e i ke akea;
i ike mai o Gen. P. A. Kalalaupunaakeonaona. Ke hoi nei au e nana i ka
hao o Haleduke, e kue kaiue nei i na la a pau, oiai hoi, ua kokoke mai
ka hora eha, alaila, hele haaheo aku o " Helen." i ka ili o ke kai a me
ke ehuehu o ka moana lipolipo.

Me ka mahalo,

KAPEPEEKAUILA.

Olelo pane i ka Ahahui

HANOHANO O KOHALA AKAU, H.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE,— He mau wahi kulu wai huihui ka'u e
hooili aku nei ma ke kahua mokomoko o kou la haa- heo ; i olu pono ai na
puu o ka poe e noho ana iloko o kou mau puali kaua, i kupono ai ke anu i
na kuahiwi, li e hoi o Hauailiki.

Ia'u e naue ana ma ke ahiahi noenoe o ka la 21 o keia malama, ma ke kula
hoolailai o Halaula, halawai mai la me a'u na olelo a ka Ahahui Hanohano
o Kohala Akau, e pa- ne ana ia Lima hana, Lima miki i na hana pono, Lima
hooikaika i na hana maikai. Ku iho la au e nana, halo no kiei, kiei no
halo ; a iloko o ko lakou mau manao, aole au i ike i na olelo e pale
pono ae ana i ka'u mau olelo, no ka mea, ma ko'u kukulu manao ana, ua
olelo ia, " Aia a hele mai kekahi poe i hoinoia e kekahi o keia hui,
alaila, e hookoia no kona makemake," oia ka haawi ana i ke okuekue wawae
o ka puaa.

Ua loheia keia olelo haawi i ke okuekue, mai ka waha mai o kekahi o keia
poe hui, aole na ka mea e ae, nolaila, ka pili pono o kela pauku ma ka
Palapala Hemolele ia la- kou, " Mai manao ino aku, o manao ino ia mai
oukou," a ke i mai nei i ka mea i hoino ole, ia ia ka pili ana, akamai
io oukou i ka hoopili ana, akaka ka paoo, kahi i-a waha iki o kai.

Ua pono ko lakou olelo ana, " O ka io puaa ono ka lakou i haawi ai," no
ka mea, o ka poe kakaikahi o ka poe i hoino ole ia, o lakou wale no kai
naue aku, a o kela poe i hoinoia e kekahi o na poe hui la, aole lakou i
hele, i na no e hele e hookoia no.

He ahahui keia i hoowahawahaia e ka ha- panui o ko Kohala nei, aole nui
o ka poe i hele i ko lakou mau la ahaaina, a oia ka