Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 23, 4 June 1864 — No ke Koho Ana. [ARTICLE]

No ke Koho Ana.

Kanawai Kivila, Pauku 809, penei : " Ina e kipe kekahi i kekahi mea e me ke dala, a me ka olelo e loaa ia ia ka uku mahope paha, a ina paha īa ia, a alakai ia ia e koho i kekahi kanaka e ana i makemake ole ai, aole hoi i ke kanaka ana i makemae ai e koho, a e alakai paha ia ia, aole nae e haawi ua kanaka la i kana balota e hoopaiia ka mea nana i hana pela, ke hoomaopopoia kona hewa, ma ka uku hoopai, aole e oi aku i na dala he kanalima ; a i ole ia e hoopaahaoia oia ma ka hana oolea, aole eoi aku i na malama eono, e like me ka manao o ka Aha Hookolokolo."

E na kanaka l<oho balota o Hawaii nei, e heluhelu oukou ī ka Pauku maluna'e nei, a e noonoo pono no hoi. E ike iho oukou ike ano o ka hoopaiia ana o ka poe kipe, a me ka poe paewaewa, a e ike no hoi oukou i kona keakea ana ia oukou i ka hooweliweliia mai. Ano la, ua nui a kinikini wale ka uhakiia ana o keia kanawai, iloleo o na kau koho balota mua ae nei. A i mea hoohalike, he mea i hookaulana nuiia, o na Makai ma ka Apana o Koolaupoko, oia hoi, ua hooweliweliia lakou e hoopauia leo lakou noho Makai ana, ina e kohoole laleou ia C. C. Harris, (Haloki) no ka Lunamakaainana. A ua manaoio inakou, he oiaio, ua hoopauia lakou mai ko lakou noho oihana mai; no ko lakou koho ana ma ka Lunamakaainana eae. Aole no makou i ike i ka mea nana i lawelawe iloko oia hana. Aka, ke olelo pei makou, o ka mea no nana i hana ia mea, ua hewa no ma ke ano hooweliweli i ua mau Makai nei, ina no lakou i koho mamuli o ka lakou mea i makemake ai, a ua pono i ua mea la nana i hooweliweli ke hoopaiia i $50 00, a i ole ia, e hoopaahaoia \ eono malama ma ka hana oolea. Ua ku iua mau Makai la ke hoouna i ka lakou mau palapala hoike no ia mea me ka hoohikiia imun o kekahi Lunakanawni, a e paiia hoi ma ka nupepa Kuokoa. Ua lohe mai makou i ka hooweliweliia ka o kekahi poe ke balota lakou i komo ai iloko o ka Ahaolelo.

He mea hewa loa keia, a he hoohaiki no hoi ika lanakila oke koho ana. Ke olelo nei makou, he kupono i keia poe ke ku ae no ko lakou mau pono, a ke laWe ae i ka oiaio, a i na palapala, ina he palapala kekahi, a e hoolaha'e ia mea ma ke Kuohoa. Pehea ? E hoopauia anei na Kumukula, ina lakou e lilo i mnu Luna na na makaainana e koho ai 110 ka Ahaolelo. ina pela, alaila, e pono e hoopauia o C. C. Harris, (Halaki,) mai ka oihana ana e noho nei, no kona balota ana i lilo ai i Lunaniakaainana ma. Kau, a me Koolaupoko, no keia kau Ahaolelo. E hana kakou nie ke kaulike. Aohe pono o kela a me keia mea e kauoha'ku i ka mea e koho ai. ina e hooweliweli mai ko oukou mau ' haku hana e kipaku ia oukou, no ko oukou koho ana ma ka mea i mokemake ai, ua hiki j no ia lakou ke hoopiiia ma ke kanawai i j hoikeia maluna. Aole no he mana ona 'Lii e kauoha'ku i na Luna a na kanaka e koho ai. Aka, ke lohe nei nae makou i na Kiaaina, na Lunakanawai, ame na Luna Aupuni e ae, e kauoha ana ka i na kanaka, i ka lakou mau Luna e koho ai. I kumu hoohalike aia o kekahi Luna Aupuni o Maui. ke hai "hele |la i na kanaka o Maui aole ma ke koho ina " haole „ no ke kau Ahaolelo Kuka Elele e hiki mai ana. Heaha la kona kuleana malaila ? Heaha la kona kuleana iloko o ka Mana koho o na Makaainana ? Ua papa pu aku anei oia i na kanaka, aohe ma ke koho no Dr, Hae ? Ka Luna kue-Kumukanawai e balota ana ma Hana ? E naaupo ana anei na kanaka o Maui a puni me ka weliweli mi« muli o na olelo o keia ano ? E pono i na Luna Aupuni a pau ke ike iho, ke makai ia nei lakou, a he poe kanaka no hoi kekahi nana e hoopii lakou malalo o ke Kanawai i hoikeia maluna me ka hoolaha ana hoi i ka lakou mau hana paewaewa iloko o ke Kuokoa, ke hele pololei ole lakou. Kanawai

[No ke Kuoioa.] E ka Luna Hooponopono. Ke lohe nei au i ka hoomaka ana'e o na Enemi o ko kakou Kumukanawai e kamailio nui no na mea e pili ana i ka hooilina ana i ka īeialii. Ke olelo nei lakou, ua pono ka hookahuli i ke Kumukanawai, i hoopakeleai i ka noho Moi ole ana ma keia hope aku. Nani ka wahahee! Ke aa nei anei lakou e olelo ae, ua hana ino loa ka poe nana i hookumu i ko kakou Kumukanawai? Aole anei lakou i ike, ua hanaia e Ka Moi Kamehameha i make aku nei, he mau hoololi no ke Knmukanawai, nana i hoopau ae ia pilikia, a ua hooholoia no hoi ia mau hoololi e ka Ahaolelo i kaahope ae me ke kue ole ia, a e hooholoia ana n® e ka Ahaolelo o keia makahika, ke hiki mai ko lakou wa halawai, a ma ia manawa hoi e lilo ai i apana no keia Kumukanawai o kakou ? Aia la hoi auanei i hea ka pilikia ? I emi loa no anei ko lakou aloha me ka mahalo hoomanao ana no ko lakou Moi i nmke aku nei, i hoolilo ai lakou ia mau hoololi i mea ole ? E heluhelu oukou ika pauku 1 o ka hoololi i manaoia, a i paiia hoi he ekolu malama mamua'ku o ka la koiobalota iho nei. Ma u& pauku mua la, ua hookupaaia i ke kuleana o Ka Moi e noho nei, i Ka Lei Alii, (i hookumu mua ia ma ka palapala hooilina o Kauikeouli,) a me kana mamo mahope aku ona. A ina aole ana keiki ponoi, (a he poino nui io no hoi aole oia i mare,) alaila, e ili aku no Ka Lei Alii ia Ka Mea Kiekie Victoria Kamamalu, Kaahumanu, oiai no nae hoi, ua kuleana paa e no kona ma ka palapala hooilina o Kauikeouli a me kana mamo mahope aku ona. " Ina aole he hooilina ma ke koko, alaila, na Ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o no 'Lii e leoho, a e hoo« laha aku i hooilina Alii nona, oiai e ola ana Ka Moi." Aole anei kela i maopopo pono, a i pololei no hoi? Aka, i mea no nae e maopopo loa ai no ka pololei, nolaila, ua pakui hou ia'ku na huaolelo mahope nei. " Ina hoi aole ī kohoia, a i hoolahaia pela, a ua nele Ka Noho Alii i Ka Moi ole, alaila, e kahea koke ia na Hale Ahaolelo a i elua e ke Kuhina Nui, a na lakou e koho rna ka balota hui ana i Moi no lee Aupuni." Auhea la hoi aunnei ka pilikia la ? A ina no paha e make Ka Moi e noho nei, a me Ka Mea Kiekie Victoria K. Kaahumanu, (na ke Akua e keakea ia mea) iloko o keia mau makahiki elua ae nei, aia* no ia laua ka mana e koho aku i mau hooilina no laua, a ina' laua e hana ole ia hana a laua, alaila, na ka Ahaolelo no e koho i Moi.

He oiaio, he pono no paha ke pakui mai i kekahi mau olelo hou e hoike ana, ina i kohoia kekahi hooiliha, (no Victoria) e ill iho no Ka Lei Alii i kana mau mamo ma ke koko mahope aku ona. E hiki no ika hoololi oia ano ke waiho imua o ka Ahaolelo o keia Kau, a e hooholo kue ole ia ana no ia mea e ia poe, a me ka Ahaolelo mahope aku o lakou. Aia la auanei i hea ka pilikia la ? Aia la i hea kahi e pono ai ke uhaki i ka pauku 105 oke Kumukanawai. Ka mea nana i hoakaka i kahi "ano Kanawai wale " no e hiki ai ke hoololi ?

Aka, o ka poe hoopilimeaai piha mamuli onu Kuhina, e like paha me ko Kauwahi ma manao, ke olelo nei ia poe, eia kakou iloko o l<a pilikia, mamuli hooliloia i Moi haole. Ua ike no lakou i ka oiaio oie o ia mea. E nana lakou ma ka pauku 26 oke Kumuknnawai e olelo ana, " Aole hoi e lilo kekahi i hooilina no ka Moi, ke ole oia no ka hanauna Alii maoli o H waii nei." Ma lia paha he makemake ko Kauwahi maame kona e hoololiia ia pauku, i hiki ai i na lopa, a me na lawehala i kalai.i na hala, ke lilo i mau Moi.

Kuhohonu wale no hoi ko kakou minamina no ka make ana'ku o ka Haku o Hawaii, |ke Kama nani, ka Pua lei, ka Miliohe, ka j mea laha ole, i mohala ao a mae koke aku nei. Aka, ua hiki ole nae ika waimaka ke hoihoi mai i ka mea i hala i ka make. Aole e hiki i na Kumukanawai ame na Aha kuka Eiele, ke haawi mai i ke ola loihi, a i ole hoi ia, i na keiki na ko kakou mau Alia, a i iole la hoi ia, o ka hoopau la hoi i kaemiana jo ko kakou lahui. Kanaka Maolī.