Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 24, 11 June 1864 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

E HOOMAOPOPO MAI!

E pono i ka poe lawe i ka Nupe- pa Kuokoa, ke hoomaopopo mai, ke kokoke
mai nei ka pau ana o keia hapa makahiki, a nolaila, e pono ia oukou ke
hoomakaukau i kahi ola u ko oukou makamaka ke Kilohana pookela o ka
lahui Hawaii.

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, IUNE 11, 1864.

I na Kanaka Hawaii.

A KA Poakahi ae nei, akaka ke kanaka Hawaii lanakila, o ke au naauao, a
i ole ia ke kanaka Hawaii o ke au pouli, oia hoi ma ke koho ana i na
Elele; ina e koho ma ka poe kupaa a me ke aloha io i ko Hawaii nei Moi,
a me ka Ohana Alii, a me na'Lii a me na Makaainana, ame na pono lokahi o
lakou, alaila, kanaka Hawaii no ka wa naauao; aka hoi, ina e koho ma ka
poe naaupo, e he- le ana malalo o ka inoa aloha Lahui wahi a lakou iho,
me ka manao mamuli wale iho no o ka inoa hanohano, aole hoi ma ka inoa
maoli ma ka pono o ka lahuikanaka.

E na hoa makaainana o keia papa honua, e ala mai oukou ano me he mea la
he kanaka hookahi, a e koho ma ka poe wiwo ole, ka poe hoopilimeaai ole,
ka poe hoi e hiki ole ana ke alakaiia, me he mau holoholona leo ole la.
Mai noho oukou a puni i ka hele aku o ka poe waha maalea, me ka hoohuli-
huli aku e koho ia lakou ; aka, e noonoo no oukou no oukou iho — e hele
aku e ninau i ko oukou mau makamaka oiaio a pau, ina ua komohia iloko o
oukou ke kanalua — o oukou kekahi e na hoahanau o na aoao hoomana a pau,
ina ua maopopo ole ia oukou ka poe kupono e lilo i Elele, e hele aku e
halawai me ka Moi, alaila, e hele no oukou e ninau i ka oukou mau
Kahuna, e like me ka hele ana o na keiki imua o ko lakou mau makua e
ninau ai, a na lakou no e ao mai ia oukou i ka poe kupono a oukou e koho
ai.

E hoomaopopo oukou e na makamaka, he mea lua loa ke Kumukanawai — e
hoomaopo- po oukou, oia ka mea e hanaia ana — o ke Kumukanawai, o ke
kahua o ko oukou mau pono — na pono o ko oukou mau keiki, ka oukou mau
moopuna, ame ka mamo ma- hope o lakou, ke manaoia nei e hoololi ma- waho
ae o ka haawina i hoakakaia e ua Kumukanawi la — o ka hoonaueue maoli
ana no ia i ke kahua i ku ai o ko kakou noho ana Aupuni ! A ina e hiki
ana i keia la ke hanaia kekahi hana Kumukanawai ole, alai- la, e lilo
ana no na hana Kanawai ole o keia la, i kumu alakai no kekahi hana
Kanawai ole o ka la apopo. Anolaila, eia no ma ko kakou lima ma ko na
makaainana ka mana e hooilihune ia kakou iho i ko kakou mau pono kanu,
ma ke koho ana i ka poe naaupo, a i ole ia, ma ka hoomau ana i ua mau
pono la o kakou ma ke koho ana i na poe naauao hohonu, i poe nana e imi
a e hoopuka aku i ko kakou manao imua o ka Ahaolelo kuka e hiki mai ana.
E ao kakou o koho i ka poe naaupo, a ma ia mea e hoopoino ai ia kakou
iho me ka waiho aku hoi i ka hopena ino na kieki, moopuna, ame na mamo
mahope mai o kakou. Mai manao kakou i ka pono o kakou wale iho, ame keia
hanauna, aka, e manao pu me ka pono o ka hanauna e hiki mai ana. E
makaala ! E makaala ! E ma- kaala oukou, a e koho mamuli o ka poe wi- wo
ole, hoopilimeaai ole, ame ka poe naauao. E ala mai e na hoa o ka iu o
ka la, e lokahi ka manao, a e koho iho ma ka poe naauao hohonu. E ke
Akua, e hoola i ka Moi. E ka Moi, e kiai i ko kakou Kumukanawai.

Pau i ke ahi i ka mea ana ole !

Ua pau i ke ahi ka hale o D. B. Mahoe Esq o Aliomanu, Kauai. Ma ka la 17
o March, hora elima (5) paha o ke ahiahi — Oiai ma keia ahiahi i pau ai
ka hale i ke ahi, e hoo- makaukau ana no o D. B. Mahoe i kana hoike
hapaha o ka Pa Aupuni, a me Mrs Ma- hoe Louisa, iloko o ka hale; a o na
wahi keiki liilii mawaho o ka hale, e lealea kama- lii ana, a o Livai
Hanakaea i kona lealea kamalii ana, ua pahu iho la ia i kekahi laau
loihi iloko o kapuahi kupa kalo mawaho iki o ka hale, a oi upuupu iho,
elima minute paha — Kahea ae la o Mrs Mahoe. Pau ka- kou i ke ahi e !
pau kakou i ke ahi e !!

Mai ka hoomaka ana e ikeia ke ahi a ka wa i pau ai ka hale, he 10 minute
paha. Ua nui no na mea i hoopakeleia, ma ka hooika- ika ana a Mahoe, a o
ke dala nae i lawe ia e ke ahi ke heluia, he haneri a oi, aole kela i i
mai e-ua ana a-u, i aua okoa wale ia iho no — O na buke a pau, ua lawe
aku ke ahi. Ekolu makahiki nae o L. Hanakaea.

Ua ao ia mai nei kakou na mea keiki e malama i na kapuahi a kakou, no ka
mea, aole lakou i ike iki i ka lakou mea e hana'i.

He kauwa maikai loa ke ahi ia kakou — O ke ana ole ka hewa.

He hana weliweli ka ke ahi — Aloha nae ka poe i hoopakeleia mai —

E. HELEKUNIHI P.

Koolau, Kauai. March, 20, 1864.

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

POMAIKAI O KOOLAUPOKO.— Ua hauoli ma- kou i ka loaa ana o ko Koolaupoko
Elele maikai, oia hoi o C. H. Judd, (Kale Kauka.)

HOI HOU MAI NEI.— Hoi hou mai nei o Ki- lauea no ka wela loa o ka moku,
i ka lahila- hi ka o kahi e hoaaia'i ke ahi, no ka manoa- noa ole o ka
uhinihapa, e hooponopono ia ana ia wahi pilikia a pau, holo hou ma kana
mau huakai lawe ohua, ma ka la 20 ae o keia malama.

KE KILAUEA.— Ma ka Poalua iho nei, hoo- maka hou ka moku Kilauea, e holo
mawaena o keia mau kai. Ua piha launaole oia i na ohua, a ua oluolu no
hoi na onohi i ka hanai ana i ka ike i ka lehulehu e haiamu ana ma Aina
Hou.

KUPONO NO.— Ua oluolu makou i ka ike ana, ua pono ka manao o ka Luaa
Leta Nui, e hookohu ia Mr. Wundenburg i kakauolelo nana, i ko makou
manao, he kanaka kupo- no oia ma ia wahi, a he mea no hoi i kama- aina
iwaena o na hana o ia ano.

HANA MANA OLE.— E pono i ka lehulehu ke nana iho i ka palapala a Kanaka
Maoli i paiia ma ka pepa o keia la. E ike iho no kakou i ka hana mana
ole a ke Kiaaina o Maui, a ke nonoi aku nei makou i ka Loio Aupuni e
hoopii ia ia no kona kue ana paha auanei i ka pauku 859 o ke kanawai
kivila.

MAKAMAKA ALOHA.— Ma ka Poalua iho nei o keia pule, hoi aku o Hon. A.
Fornander, i Lahaina, Maui, no ka noho ana ma kana Oihana, pia hoi ka
Lunakanawai Kaapuni no Maui, a he nui ko makou aloha me ia, a he hauoli
hoi ke kau mau ia ka pomaikai o keia ola ana iluna ona, a me kona ohana.

PILI KINO.— Ma ka holo ana'ku o ka moku Kilauea, ua ee aku malaila Ka
Mea Haku Lui Magare, Bihopa o Aratea, a Vaika Apo- sotelika hoi no ka
Pae Aina Hawaii, a me na Kahuna elua ; i holo aku nei oia e hoolaa i
kekahi Halepule Katolika hou e ku nei ma Honalo, Hawaii; aka, no ka hiki
ole ana'ku nei o Kilauea ilaila, nolaila, ua kipa'e oia ma Lahaina, a
aia malaila kona wahi i noho iki ai i keia mau la, a loaa ka moku holo
loa no Kona, Hawaii, alaila, holo aku.

KA MOI.— I ka holo ana'ku nei o ka Moi a me kana huakai ma Kauai, ua
kipa ae oia ma Hanalei a me Waimea, a ua holo no hoi i Niihau ame Kaula,
a ua ku hou mai ma Honolulu nei i ka Poalua, la 6 keia malama. Ua ku iki
no e hooponopono i kekahi mau hemahema iki o ka moku, a ma ka po o ka
Poakolu, holo hou aku no i Wailuku, Maui, a mailaila aku e holo ai a
hiki loa i Hawaii. Ua maikai no ke ola o ka Moi, a me na'Lii o kana
huakai. E ke Akua, e kiai i ko ma- kou Moi.

Halawai Makaainana.

E like me ka hoopanee ana o ka halawai a keia la 1 o Iune, ua akoakoa
hou na ma- kaainana, a ua kohoia o J. O. Kowehe i Lu- nahoomalu, a o
Chas. W. Kenui i Kakau- olelo.

Hoopuka mai o Mr. Kauwahi, kekahi o na Elele i aeia e koho no keia
Apana, i ke- kahi mau olelo, penei:

NO KA MEA, o ka Olelo Hoolaha a ka Moi i hoopukaia i ka la 5 o Mei,
1864, e kauoha mai ana i kona mau makaainana e koho i mau Elele e hele
aku e kuka pu me ia, a me kona Ahaolelo Alii no ka noonoo ana i kekahi
mau hoololi o ke Kumukanawai, ua ku no ia i ka manao aloha o ka Moi. i
hoo- mahuahuaia mai ai na pono hou i loaa ole mamua i kona poe kanaka, a
i hoomauia hoi ka noho ana o na hooilina o ka noho Alii.

A NO KA MEA HOI, aole no i ikeia maloko o ia Olelo Hoolaha kekahi kumu
makau a hopohopo o kona mau makaainana aloha, e lilo ana kekahi o ko
lakou mau pono kivila i keia manawa, aole hoi e hookaumahaia lakou a e
auhau hou ia no kekahi aoao hoo- mana : Nolaila, e

Hooholoia, E koho no kakou i mau Elele e like no me ka hoolaha ana, a i
mea a mau mea makaukau e hiki ai ke kokua i ka loaa ana o ia mau pono
hou, me ka hoolilo ole aku i na pono mamua i loaa ia kakou mala- lo o ke
Kumukanawai a me na kanawai o keia manawa e noho nei.

Hooholoia, O keia mau Elele, aole e hiki ia lakou ke hoololi a hoanoe ae
paha i ke Kumukanawai, ke ole ia hoololi ana a hoa- noe ana paha i ke
Kumukanawai, he mea e hoomau ai i na pono mamua no ke kalepa a me ka
hoomana ana, a e hoomahuahua hou mai ai hoi i na pono hou no kona mau
ka- naka, no ka pono a me ka hoomau ana o na hooilina o ka Noho Alii.

Hooholoia, E manao maopopoia, a kapa pono ia, o ka poe e kue ana i ka
loaa hou ana o na pono i na makaainana a me na hooilina o ka Noho Alii
mamuli o kela hoo- loli ana o ke Kumukanawai, he poe enemi maopopo lakou
no ka Moi, ke Aupuni, a me ka lahuikanaka mai o a o.

Hooholoia, O keia Aha Halawai o na ma- kaainana, aole lakou e hoapono i
na manao hooholo o ka Aha Halawai Kuka o na ma- kaainana ma Honolulu o
ka la 12 o Mei, koe wale no ka olelo hooholo 3 a me ka 5, a aole hoi he
manao o keia halawai he kupo- no i kekahi kahunapule o na aoao hoomana
ke hele i Elele no keia kauoha, ke ole ia kahunapule he kanaka maoli no
Hawaii nei. Ua hooholo loa ia keia mau olelo hooholo maluna, a ua
kauohaia e hoolahaia iloko o ka nupepa Kuokoa a me P. C. Advertiser. J.
O. KAWEHE, Luna Hoomalu. CHAS. W. KENUI, Kakauolelo. Eia kekahi, ma na
halawai elua o na ma- kaaina o Lahaina nei, ua hooholo no lakou e koho
ia J. W. H. Kauwahi a me S. Hane- mo i mau Elele no lakou. C. W. K.

Halawai Makaainana ma Makawao.

Ahahui o na Makaainana ma Makawao, Maui, i ka la 30 o Mei, 1964, no ke
koho ana i Elele e hele imua o ka Moi Kame- hameha V.,

Hoomaka ka hana, pule o J. P. Green a pau.

Ku mai o J. P. Green, e noi ana e koho ka Hale i Lunahoomalu, ua kohoia
o M. Kapi- he ka Lunahoomalu, a o J. W. Haneo ke Kakauolelo. Wehewehe
mai o J. P. Green i kona manao i ka pilikia o keia lahui, ke lilo ke
Kumukanawai, a hoololi kanawai ole ia paha.

Ku mai no hoi o H. Wainee e hoakaka ana i ka pomaikai o keia lahui ke
lilo, a hoo- loli kumu ole ke Kumukanawai.

Ma ka noi a J. P. Green, ua hooholoia e koho ka Lunahoomalu i Komite
nana e noo- noo pono a koho i ka Elele kupono e hele imua o ka Moi. Eia
na inoa o ua mau Ko- mite la : T. H. Hobron, G. M. Spencer, J. T. Gower,
B. H. Sniffins, P. Nui, Pepee, Puowaina, S H. Kaauamo, S. Kalama.

Ku mai o J. P. Green a hai mai oia keka- hi e manao ana e holo i Elele,
ke kohoia mai e na makaainana, loihi no kona hai ana i kona manao ma
kona aloha mau i ka Moi, a me kona manao e ku paa loa ma ke Ku-
mukanawai. Pau kana olelo ana, ku mai o Wm. H. Uelealea, a hai mai no i
kona manao e pono loa ke hoololi i ke Kumuka- nawai. Ku mai no hoi o J.
Makila, oia no kekahi i manao e holo i Elele i na e ae ka Aha halawai.

Pau na olelo o na Elele, hai mai kela mea keia mea i kona manao. Ikaika
ka olelo a Wm. H. Kaauwai ma ka hoololi i ke Kumu- kanawai, pane mai no
hoi o S. T. Alexan- der ame J. P. Green ma ka aoao o ke Ku- mukanawai,
ma ke noi ana a J. P. Green ua puka aku na Komite koho Elele.

A komo mai ua mau Komite la, ua helu- heluia ka hoike a na Komite e ke
Kakauole- lo. Eia no ua hoike la : O J. P. Green no ka Elele kupono e
hele aku imua o ka Moi.

Ma ke noi ana a E. G. Beckwith, ua hoa- ponoia ka hoike ana a na Komite,
aole mea i kue i keia kohoia ana o na haole.

Ma ke noi ana a Wm. H. Kaauwai, ua heluhelu ia na manao hooholo, a ua
hooho- lo ia e ka hale, aole mea i kue mai. Eia no ia mau olelo hooholo
:

NO KA MEA, ua kauoha mai ka Moi ia ka- kou e hoouna aku i Elele e
kukakuka pu me ia i ka hoololi ana i ke Kumukanawai, a ke hana nei no
makou e like me ke kauoha : Nolaila, e

Hooholoia 1. Ke kauoha aku nei makou a pau na makaainana o Makawao i na
Ele- le, aole o lakou mana e hoololi i kekahi lilii iki o ke Kumukanawai
i haawi lokomaikai ia mai ia kakou e Kauikeaouli Kamehame- ha III., ( E
mahalo mau ia kona inoa,) no ka mea, ua hai ia mai no maloko o ua Kumu-
kanawai nei, ke ano kupono i ka hoololi ana o na Kumukanawai,

Hooholoia 2. He poe aloha nui kakou a pau i ko kakou Moi ia Kamehameha
V.. A he manao lana no ko kakou ma kona aloha i keia lahui, aka, ke
hoomaopopo nei makou, o ka poe Kuhina e manao nei e hoololi ka- nawai
ole, a kapa'e paha i ke Kumukana- wai, he poe enemi lakou i ka Moi, i
keia Au- puni, a i keia lahui, a ke noi haahaa aku nei makou i ka Moi e
hoopau koke i ko lakou noho Kuhina ana, o poino a haunaele keia Aupuni.

Hooholoia 3. A ke kauoha aku nei ma- kou i na Elele, aole o lakou mana e
hooko- mo i ko lakou lima iloko o ka waihona dala o keia Aupuni. O ko
lakou uku ma keia hele ana, na lakou ponoi no e lawe, aole na ke Aupuni.

PAU KA HANA ANA, a ua hookuuia ka Aha halawai. Na'u na ke Kakauolelo o
ka Aha halawai. J. W. HANEO.

Makawao, Mei, 30, 1864.

[Noloko mai o ka Pepa Haole.]

Makaikai ia C. C. H.,

O ka poe i pili hooponopono aupuni, eia lakou iloko o ke kulana hahana.
Ua hulia- mahi ka manao pahaohao ame ka maka'u. O keia kue mau o ka
nupepa aupuni i ike maopopoia, ame ke ano no hoi o ka manao o ka poe e
hoopuni ana i Ka Moi, o keia hoo- loihi ana i ke kaheaia ana o na Hale
Ahaole- lelo, ame ka loihi o ka wa i hala me ka hoo- laa ole ia o Ka
Moi, ame ka oiaio hoi, o na mea ano nui loa i hanaia e ka Aha Kuhina, a,
aole hoi i waihoia imua o ka Aha kuka malu, e like me ka pauku 35 o ke
Kumuka- nawai, o keia, ame na kumu e ae, he mau mea io no e hoala mai ai
i ka pahaohao, ame ka maka'u iloko o ka manao o na poe manao akahele
loa. A ke hoomaikai nei a'u no na mea a pau e pili ana i ka kiola mai i
ka hoo- malamalama maluna o na mea a ke aupuni manao ai e hana'ku, ame
ke kumu o ka la- kou kahea ana, ku i Ahaolelo Elele Kuka Kumukanawai. A
no keia kumu ua hoo- maikai a'u ia C. C. H., no kana mau olelo wehewehe,
me ia nahili no. Aole o'u ike iki i ke kumu i hoakaka mua ole ia'i o
keia mau mea imua o ka lehulehu iloko o na ma- lama ekolu i kaahope ae
nei, ame ke paiia no hoi iloko o ka olelo Hawaii, ame ka olelo Enelani.
O ka hana akea kekahi o na ho- ailona o na Aupuni hookaumaha ole, a o ka
huna hoi ko na aupuni kaokoa o ka mana i Ka Moi. Ke hikilele nei a'u i
ko " C. C. H.," oluolu ole ana iho e hoike pane mai no na wahi ninau
moakaka i ninauia'ku ai ia ia e na " Makaainana." Aole anei oia i ike,
ua oi loa ia mea mea mamua o na mea e ae a pau imua o ka lehulehu ? Aole
anei ona ike iho o na hoololi a pau ana o ke Kumukana- wai, ua emi loa a
lilo i mea ole ke hookuia'e me ka ninau no Ke ano o ka hoololi ana ? Ma
ka mea mua, e hookomo i kekahi mau pauku hoololi ano ole ; ma ka hope
hoi, e uhakiia'i kekahi o na pauku ano nui loa. O ka pili kanawai ole,
ame ke ano huliamahi o ka hana ana, ua hoike maopopoia'ku no e ka mea
kakau palapala nei. Heaha la ka

pono o ke Kumukanawai ke hoololi hikiwa- weia a hoopauia paha iloko o ka
manawa i oi ka pokole, mamua'e o ka manawa i lilo no ka hoololi ana i ka
Auhau ilio ? O na kanawai maoli a pau, aia ka hiki ke hoololi ia a ae na
Mana ekolu o ke Aupuni, oiai hoi iloko o ka Ahaolelo Elele, o ke kahua
maoli i loaa like ai ka mana i Ka Moi, na'Lii, ame na makaainana, e
hooholoia ana e ka Aha- olelo hookahi, me ke kue ole ia e kekahi ma- na
e ae.

Ke ninau aku nei a'u ia C. C. H., e komo ana no paha kekahi pauku iloko
o keia Ku- mukanawai hou, e hai ana i ke ano o ka hoololi ana ia ia.
Heaha la ka pono o ka hookomo ana i ka pauku o ia ano, ina e lilo ana
keia Ahaolelo Kuka Elele, i kumu ala- kai ? Pehea la e hilinaiia mai ai
ke kupaa oni ole o ke Aupuni, a heaha la auanei ka mea nana e hooia mai
ka mau ana o ka La- nakila o na kanaka ? He mea pono ole ka henehene i
ka manao ana no ka poe Ahaolelo Elele, no ka mea, o ka mea i hana mua
ia, he hiki no ke hana hou ia. He lehulehu wale na manawa o na Ahaolelo
o Beritania i kohoia'i ma ka poe e hoopili meaai ana, a i kumu hoohalike
paha no ia mea, e nana ka- kou i ke aukaua leo a Fox ma ka Hui Inia
Hikina, a ua ikea maopopoia no hoi ka maa- lea nui o na koho balota
ia'na ma Farani * * * *. O ke ano o ka hiki pono ana o koonei Aupuni ke
koho ma ka poe a lakou i make- make ai, aia mahope aku e ikeaia'i. Mala-
lo o na poo Aupuni o keia wa, aohe no paha he poino e ilihia kaumaha mai
ana iluna o ka lanakila ame ka pono o na kanaka ; aka, ina malalo o
kekahi Moi anunu manao ole, ame na Kuhina Akamai, e pili ana paha ka
hopena o ia mea i ka hookaumaha mai i ka pono o ka lahui. E pono ia C.
C. H., ke ike iho, i na o na hoololi a pau ana i manao ai he maikai wale
no, e kue kaokoa no makou i ke ano o ko lakou hoololiia ana, he pili ka-
nawai ole, a he hoohuliamahi no hoi, a he mea no hoi e hoonaueue ana, a
he mea pa- ha e hoopau ana i ka mea nui hookahi iwa- ena o na Aupuni
noho lanakila, viz. ka luli ole o ke Kumukanawai. " Ka pono Kumu-
kanawai," e like me ka Groto i kapa'i iloko o kana moolelo o Helene.

Mahope iho o ka heluhelu akahele ana i na palapala a C. C. H., aole no i
loaa ia'u kekahi mau hoololi ano nui iki, a mea la hoi e hiki ole ana ke
hana ia ina ke ano mau o ke Kumukanawai. Aka, me he mea la o kana kumu
ikaika loa oia no ka hoonohono- ho ana i na hooilina o ka Leialii, aka,
o na hoololi a Kamehameha IV., a pau i hana'i mai hooholo kue ole ia no
e ka Ahaolelo (ina lakou e kaheaia ana,) a ma ia mea, ua ikeia no na
hemahema a pau, a o kahi mea mai- kai wale no e pakui hou aku ai mahope
o ia pauku, oia no ka hoike ana'e i ka hooilina mahope o Victoria
Kamamalu, (e koho ia no e like me ka mea i kuhikuhiia,) a e lilo oia ka
mea nana e hookumu i mooalii hou. O na hoololi a pau i manaoia e keia
Moi i make aku nei, mai hooholoia no e keia kau Ahaolelo me ka pilikia
ole, a o na hoololi a pau koe ka 4, mai hooholoia no me ke kue ole ia.

O ko lakou hooholo ole ia ana iloko o ka makahiki 1860, mamuli no ia o
ka hemahe- ma o na Luna Hooko o ke Aupuni, aole no, no ka Ahaolelo ka
hewa. A aole no paha na hoololi a C. C. H., i hoike mai nei, e kae nui
ia'na i na e waihoia ma " ke ano Kumu- kanawai " imua o ka Ahaolelo.

Mai waiho haahaa'ku no hoi au he hoolo- li no ka pauku 61 o ke
Kumukanawai i he- luheluia'i e like me mahope nei. " E halawai no na
Hale Ahaolelo iloko o kela ame keia elua makahiki, no ka imi ana i na
mea e po-

no ai ke Aupuni, a o na halawai nei e hoo- makaia ma ka Monede mua o
Aper. a i na ma- nawa e ae, ame na wahi e ae a ka Moi e manao

ai he pono &c. &c. O ka hapanui o na hoololi e manaoia mai e like me ka
mea i haiia mai he hoanoe iki ia no ma na huaole- lo, a, aole no he mea
ano nui iki i pili ia mea.

Aka, aole nae e hiki ia'u ke olelo ana i i ai he " paihewa na ka poe
paipalapala " ma kana palapala mua iho nei o ka pule i hala. Aole loa
paha i hanaia kekahi pai hewa nui e like me keia e na poe paipalapala, e
like me ka haule ana o ka huaolelo ole iloko o na olelo. " Ua kaheaia'ku
ka Ahaolelo Ele- le iloko o ka manawa ina lakou e manao aohe pono e
hoololi, alaila, e hiki no ke ka- heaia ka Ahaolelo iloko o ko manawa i
ole- loia e ke Kumukanawai." " E Roderika, ke hoomaikai aku nei a'u ia
oe, no ia hua- olelo." O kela wahi huaolelo ole uuku loa, oia ka mea
nana i hoike mai i keia hana kipi nui ma kona ano a pau. Ina e ike ua
Ahahui Elele nei he pono ke hoololi, a heaha iho ? No keaha la kou
kamailio ole mai e ke ka- naka, a e hoike mai no hoi ia makou ? Ma kela
mau olelo mua ua alakai ia o " Ma- kaainana," ame kekahi poe mea uhane
mai- kai e ae e manaolana ua hoanoe ae na Kuhi- na i na mea a lakou i
manao ai e hana aku, a " e halawai ana no la ka Ahaolelo " e like me ke
kanawai. Aka, na kela huaolelo ole i hookuu hou mai ia kakou iloko o ke
kula- nalana o ua hopuna olelo la, e like me ka mea i hooponoponoia, ke
hoike mai nei, " ina e ike ka Ahaolelo Elele he pono ke hoololi, alaila,
aole e halawai ka Ahaolelo e like me ka pauku 61 o ke Kumukanawai. E
manao ana anei ka Ahaolelo Elele e hooholo ina bi- la haawina, a ma ia
mea, e haowale ae ai i ka mana o na Hale Ahaolelo ? A ina no e hanaia ma
ke kau wahi lihi iki, he uhaki no ia i ka pauku i pane mua ia iho nei no
e na Makaainana iloko o ka pepa o ka la 21 o Mei. E manao ana anei na
Kuhina he mea oluolu wale no ka ohi ana i na dala o ka au- hau, me ka
mana kanawai ole ? A i ole ia, ua noonoo paha lakou no ka hiki no ke ko-
mohiaia keia Aupuni iloko o ke kue-e me na Aupuni e ae ?

(Aole i pau.)

KA NU HOU!

[Ke koena keia o ka Nu Hou o ka pule i hala.]

Hoomaka ke Kaua ma Vereginia!

Ku ia i ka Pu o Gen. Long- street, o ka Hema.

Make o Gen. Sedgwick, a me Gen. Wadsworth, o ka Akau.

Komo o Butela mawaena o Biu- rigada, ame Rikemona.

Weliweli ka hoouka kaua ana ma ka Mokuaina o Geogia.

Pio ia o Gen. Stuart, ame Gen. Johnston, o ka Hema.

Ua oleloia ua ku o Lee i ka Pu.

He 46,000 paha ka nui o ka make o na aoao a elua.

Ma ka aoao hoi o ka Hema, ua ku ia i ka pu kekuhi o ko laila mau puali
koa hiwahi- wa, oia hoi o Gen. Longstreet (Alanuilo- ihi,) a ua pio hoi
o Gen. Stuart, a me Gen. Johnson, me na koa he 7,000. O keia eha ino ana
o Gen. Longstreet, he po- ino nui no ia no ka Hema, no ka mea, oia
kekahi o na kanaka koa launa ole o ka Hema, a Alihikaua akamai nui no
hoi, o na hoa iho la no ia o ka Olali o ka Hema i make aku nei, a iloko
mai nei o keia aukaua mai nei, ua like kekahi o kana mau hoouka ana mai
i na puali koa Au- puni malalo o Gen. Hancock, me he mea la he kikiao
makani la ka puahi. Ua nui loa kona aloha ia e ka poe a pau o ka Hema,
no ka mea, ua hooikaika oia ma- muli o kona aoao manao ai he pono, a ina
paha ua kuhi hewa oia, aole no na kakou e hoopuka'e i ka olelo hooholo
no ia mea, ua like pu kona ku ana i ka pu me he la ua pio na koa kipi he
30,000, no ka mea, he kanaka akamai loa oia i ke kaua a me ke alakai ana
i na kanaka iloko o na hoouka kaua, a iloko no o kana mau hoouka kaua a
pau ma ka wa i kaahope ae nei, ua hoike mai no i kona akamai maoli i nei
mea he kaua. O ke pio ana no hoi Gen. Stuart (Situata,) he mea pi- li
kaumaha no ia no ka Hema iloko o keia wa hoouka kaua nui ana, no ka mea,
o ka wa keia e makemakeia nei o na Generala akamai a pau o na aoao a
elua. O Gen. Situata ke Generala koa lio aka- mai nui wale, oia ke
Generala nui o na koa lio a pau o ka Hema, a ua kamaaina no hoi kakou i
kana mau hana koa hiwa- hiwa a pau. He hoapili aloha loa oia no Gen.
Jakesona i make aku nei, oia hoi ka Olali o ka Hema, a ua piliia e laua
ke ino a me ke koekoe, ka maikai hoi ame ka inea, no ka mea, he hikiwawe
loa o Situata ma ka hooko ana i na hana a pau a ka Alihikaua nui i waiho
aku ai ia ia, a oia ke kumu i lanakila pinepine ai o na kipi maluna o ka
puali o ka Potomaka, iloko o na au kaua i kaahope ae nei. I keia pio ana
mai nei, ua lilo ia i mea e hoo- hemahema ai i ko Lee kulana a me kona
hilinai ana no hoi mamuli o ka poe ana i ike maopopo ole ai, e like me
kona ka- maaina ia Longstreet, ame Situata, no ka mea, oia no ma ke
akamai maoli iho o ka poe Alii koa nana e hooko na hana i kauohaia mai
ia lakou mai ka Alihikaua, a oia kekahi mea e holopono ai o na hana i
manaoia iloko o na wa kaua a pau.

He keu mai nei keia o ke au kaua we- liweli mawaena o Wasinetona a me
Ri- kemona, ma ka mokuaina o Vireginia, iwaena hoi o no puali koa o ke
Aupuni, a me na puali koa kipi. O ka huina nui o na la i kaua ai, he 10,
me ka pau ole no nae o ka hoouka kaua, i ka wa o ka lono hope i hiki mai
nei io kakou nei la. A penei ka umi ana o na la : Ekolu la i hoouka ai
me na mea kaua, a eko- lu la i lilo ma ka hooneenee ana i kela a me keia
aoao, i loaa'i ke kulana kupono; pau ia, hoomaka hou no ke kaua, a hiki
wale i ka loheia ana mai nei io kakou nei. A o na mea hope i loheia mai
nei, oia no, ke emi hope nei o Lee i ka Hema, me he mea la e holo loa
ana i Rikemona.

Eia iho na nu hou hope loa, noloko mai o ka Daily Bulletin o ka la 15 o
Mei.

Ke hoomau nei no o Gen. Grant o ka Akau, e ho-a'ku ia Lee, i pili loa i
ka pa- ia. O na hoouka ana'ku a pau ana, ke pi- li nei no ia i ka
hoopoino nui aku i na ki- pi. A o kona hiki ana ke komo iloko o
Rikemona, he mea no ia i hiki ole ke ka- nalua ia. Iloko o kana mau
hoouka ana a pau, ke pili nei no ia i ke kokua ana i ka hiki aku i kahi
ana i makemake ai. A ua lilo ko Lee kupaa a me kona koa ana i mea ole.
Ua kau aku ka lima hao iluna o kona Kania-i, a o ka lima nana e hoo- pio
aku ia ia, ke kau nei no me ka ma- kaukau e haule iho maluna ona.

Ma na palapala (Dispatches), i hiki mai ma ka po o ka Poaha (Mei 12), ua
ikea iho, ke huli alo nei na puali hoouka o na aoao a elua, mahope iho o
ke kaua weliweli ana iloko o na hora elua, ma ke- kahi wahi e pili la i
kahi i kapaia o Spoti- slyvania Court-House. Ua pio mai i ke Aupuni he
ekolu mahele, Brigade koa ki- pi, me na pukaa ekolu. Iloko nae o ke
aluka i ka hoouka kaua ana, ua pau hou aku kekahi mau pio kaua i ka
holo, a he 1,200 wale no poe i hoihoiia e hoopaa, a ua lilo hou aku no
hoi na pu i pio ai ma- mua, aka, ua pili nae ka pomaika mamu- li o na
koa Aupuni, no ka mea, ua lilo ia lakou ke kahua kaua ia wa.

Ma na palapala (Dispatches) hoi i loaa mai ai i ke ahiahi nei, (Poaono
la 14 o Mei), ua hiki na mea i lonoia mai na pu- ali kaua mai, ma ka
hora 12 o ka Poaha iho nei, (Mei la 12). Ma ka Poakolu iho, aohe no he
kaua ano nui i hooukaia. Ma ka aoao hema o ka puali koa Aupu- ni,— oia
hoi ma kahi e pili ana i ke ala- nui hao e holo'la a hiki i
Feraderikabu- ga, a hiki i Rikemona,— ua hele aku ke- kahi mau Komopane
koa o ka Akau, a ua hoauhee aku i na koa kiai mawaho o na kipi, he poe i
hoomoana ma kahi kie- kiena, i hiki ke ike mai i ka nui o na koa Aupuni.
A ua hele mai no hoi na kipi i hooukauka kaua mai i ka puali koa Au-
puni ma kona aoao Akau, oia hoi kahi e pili la i Orange Court House, a
ua hoo- pioia nae lakou. A ua pio hou mai no hoi 300 o na koa Aupuni i
pio mua ai i na kipi, ma ke kahua kaua ma Sanasevi- la
(Chancillorville).

Mahope iho o ka hora 12 o ka po poa- kolu (Mei la 11,) hoomaka hou na
puali kaua o ke Aupuni e hele imua ma kona kihi hema. O ke ano o keia
hooikaika loa o Gen. Grant, (ka Alihikaua Aupuni,) e hoohele mama i ke
kihi hema o kona puali kaua imua, he mea moakaka wale no. O kona
makemake nui, oia no ke kaua aku i na koa kipi, i hee ai lakou a haalele
iho i ke alanui hao e holo la mai Rikemona a hiki i Fredercksburg ai ia
ia, (Grant) ke hoolilo ia Fredercksburg, i wahi nona e hookumu ai i kana
mau hana o keia wa aku ; a eia paha kekuhi kumu, ina po- maikai loa,
malia paha e hiki ana iaia ke keakea loa i ko Lee komo loa ana iloko o
Rikemona. Ma na mea a pau i hiki mai nei, ua pili no ka pomaikai mamuli
o ka aoao Aupuni. A eia ka mea nona e hoo- iaio loa mai ka lanakila o ke
Aupuni, oia hoi ke pio ana o no koa kipi he 7,000, a iloko o ia poe, ua
pio pu mai o Gen. Johnson, a me I. E. B. Stuart (Situata,) a me na pu
kaua he 30 a hiki paha i ke 40. O ka lono hope loa i hiki mai nei mai ka
puali kaua mai, oia no e hiki ana i ka hora 12 o ka poaha (Mei la 12,) a
ua lo- no ia mai no hoi, ua huli ka ke kihi akau o ka puali kaua kipi, a
ina io pela, alaila, aole loa e hiki ana ia Lee ke hahai i ke- kahi mea
nana e keakea mai kona ho—a maoli ia a komo iloko o kona mau pa- kaua ma
Rikemona, a ina oia e komo ilaila me ka hoopuniia, alaila, he mea
maopopo, ua hoomaka mai ke alaula o ke ao ana io kakou nei.

Aole wale hoi o na mea maluna na mea wale nana e hoike mai ka pomaikai o
na puali kaua o ke aupuni, a i ku ia hoi i ka hoohauoli mai i ka naau o
ka poe maka- maka o ke aupuni. Aka, aia ma ka he- ma o Rikemona, ke
iliia mai nei ka po- maikai ilaila. Ua alualu ia aku la o Gen.
Biurgiada, iloko o ke kulanakauhale o Pitubuga, (Petersburg,) e Gen.
Butela, a ua pio mai la kona mau papu mawaho loa. A i ka nana iho ua
okiia mai la o Biurigada, a ua kaawale aku mai Rikemo- na mai, oiai hoi
ma ka aoao hema o ke kulanakauhale o Pitabuga, ua okiia ke alanui
kaamahu e holo ana i ka Hema, e Gen. Kautz o ka Akau, a ma ia mea, ao-
le e hiki ia Biurigada ke hoi hope i ka Hema, no ka mea, ua okiia ke
alanui, a aole no hoi e hiki ia ia ke holo i Rike- mona, no ka mea, ua
okiia mai la e Gen. Butela, a ma ka nana ana iho ua ane hoo- puni io ia
o Biurigada, a ua aneane paha ia e komo iloko o ka pilikia, ina he oiaio