Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 24, 11 June 1864 — Kumu manao. [ARTICLE]

Kumu manao.

i 4< Henha kn mea ioi aku ka mana j o ka ; Pahikaaa anei oka Penisila paha ? " | Eka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe :—Me j ka lana oluolu o ka puuwai a ke aloha, a me ! na kaomi pumehana hoolele hauli a ka ma-! kemake e hoouna aku i keia Episetore i ou j la; a nau ii e paki haalele ae imua o na J opuu opiopio o keia lahui a pulelo aku i na j ale hanupanupa o na moana nui o ka honua j nei; i ike mai ai na iahui hookalakupua i j keia mea he pahikaua a me ka penisiīa. Nolaila. u Heaha la ka mea i oi aku ka mana; o ka pahikaua anei, o ka peni-sila paha?" Ua ike nui oukou, aua hoomaopopo lea i ke ano ili o keia mau inea elua, ka pahikaua i a me ka peni-sila. j I ka nana aku i ka pahi-kaua ma ka lima j 0 ka Alihil.aua i kona hulali ana, oiai oia e holo ana i o i-ahei, iluna iho o ke kahua-kaua me ka wiwo ole i kona poe enemi, e houaku a e kaha iho me ka mnka o ka pahi-kaua a ke aloha ole, e oni kapalili ana iloko o ka puuwai ; a haule iho la na miliona kanaka iloko o ka inake mainoino ; e uwe ala-la ana 1 na ki-Ui-ao a ka popiiikia ilihia mai iluna o ke kino, e haluku ana hoi iloko o ko lakou moanawai-koko, nolaila, hu ae ke aloha o ke kane i kana wahine, na keiki, na makua, na makamaka a pau i ka i ka ike ole mai i keia pilikia. Pela anei ka per»i-sila ; Aole, he wahi mea uuku ia a nawaliwali loa ma ka lima o ke keiki naauao, nana i ulele iho i na olelo aelike, a kakia paa iwaena o na aoao elua, a me na kuikahi nui iwaena o na Aupuni nui kaulana o ka honua nei, ka hoouna aku ka

hoouna mai i na leta o kela ano keia ano, ka [ hoolaha manao imua o ka lehulehu a puni j ka honua nei, ma na Bnke, na Nupea, a Pepa e ae paha, a pela aku. Nolaila, ia oukou e na opuu-rose o ka lahui e noho hoolai ana ma na awawa uliuli, a me o'u mau hoa holoholo i-o i-anei iuka i kahi e noho ana, mai ka la puka i Haehae a ka welo na aku o ka la i Lehua. Alohaoukou. 1 Ka paiii-kaua.—Aole paha he mea pohihihi i ka hana i hanaia e ka pahi kaua ma ka lima o ka Alihikaua, a me kona mau puali'koa, ke nana aku kakou i ka moolelo kaua ona Aupuni nui o na kau i hala, a me ke kaua huli-amahi a ko Amerika i keia mau la e hoohalulu mai nei; heaha la ka oukou i ike ai iloko oia mau moolelo, a i lohe mai ai hoi? Eia ka! Oka hou aku oka hou mai lele liilii nalala pili i ke kino; aole manao iki ke ; kauwa i konn Haku, ka makamaka i kona hoalauna, ka Alihi-kaua i kona hoa Gen., a kanalua iho la ka manao me ka i ana, e uoki, ka hou aku a me ka hou mai e liaule ana ' iloko o ka make weliweli lua ole, aola mumuku mai kekahi poe me ka mainoino i-o i-anei me ka uwe nui i ka eha o ke kino.

Kahaha ka manao, me ka weliweli nui; palupalu hoi na io paahana a ke aloha i kana hana o ka hookipa i ka hana puahi a ka pa. hi-kaua ma ka lima o ka Alihi-kaua a me kona puali-koa. Me ka Liona i haehae iho i ka io o na holoholona ma ka waoakua ; pela no hoi ka pahi-kaua i haehae iho ai a okaoka liihi na io paahana o ka hoalauna a poke haalele iho i na iwi punahele a ke akua mana i kainana ai. Nolaila, he mana nui ko ka pahi-kaua e kaili i ke ola o ke kanaka i lohe mai ai oukou e na hoa. Eia hou: oka mana oka pahi-kaua ka mea nana e malama nei i ka pono Kuokoa o ke Aupuni, ame ke Ola o Ka Moi. Pela ko kakou ike ana i na koa kiai oko kakou Moi Ilihia Kamehameha V., ma keia Aupuni, a pela aku no hoi ko kakou lohe i na Aupuni e ae, ua malama ia i \o me ka mana oka pahi-kaua; me he mea la ua hoole ke koa i kona ikaika kui aku kui mai, a hookau aku i kona manao maluna o kana pahi-kaua e oaka ana ma kona puhaka, i na wahi a pau, 1 ole ka pahi-kaua me kona mana ea; hiki anei i ka ikaika wale iho no o ke koa ke kue aku i ka m«a makemake e hookahuli i ka maluhia o ke Aupuni, a me ke Ola o Ka Moi ? Ka ua mea hiki iho hoi ia, heaha la īa, he Panuhunuhu paha he i-a kuehu ke-a. Owai la o oukou ka i ike a lohe hoi i ka moolelo o ke Gen. Bonebate (ka Liona mai ka waoakua mai.) ka Alihikaua kaulana a puni ka honua nei, ka mea \ hoopio iho i na Aupuni a pau o Europa. Ua kaikai hele aku anei oia i kona raau miliona koa ma na mauna kiekie o Rusia a me na wahi.eae ana i hoopio ai mamuli o ka ikaika wale iho no o ke kino o kona mau koa, a kioia wale aku kela inea keia mea i kana pahi-kaua mai kona puhaka aku ?

Aole, e aho no ke koa e hoowahawaha ia ia iho, ke kiola aku oia i ka mea nona ka mana e hikiai ka hoolanakila ae maluna o ka 0 ka enemi, aka, aole nae hoi pela i ike ia ma ia moolelo' ua hawele paa iho ke!a mea keia mea i kana pahi-kaua ma kona puhaka j 1 hoa pili no ke ao a me ka po o na ia pihkia j i ke kaua. &c. &c. | Pela no hoi ka mana o ka pahi-kaua e ! hoomalu nei ia " Beritani Nui " ke Aupuni aiwaiwa nui wale o ke kaulana ma ka honua nei a puni, no na ka hua olelo laha ole i na j Aupuni e ae, " aole e na poo ka la ma ke j Aupuni o Beritania," no ka mea, ua pulumi j pauia na Aupuni a pau o ka honua.nei tne ka mana weliweli o ka pahi-kaua, nolailn, ua | nui loa kona mau panalaau ma kela wahi keia wahi, a maluna iho o keia Aupuni ke i ! kiai nei ka pahi-kaua i ka eu, ke kalohe, ka hookalakupua, e makemake ana e hoopau i ka maluhia o ke Aupuni, a me ke Ola o Ka Moi. &c. Ua maopopo lea, he mana nui ko ka pahi -kaua e hoolanakila maluna o ke ola o na kanaka, a ma kona mana i paa ai ka maluhia na Aupuni, a me ka mea nona ka noho ana ma ka Nohoalii, Ina pela e huli ika hao o ko kakou noonoo ma ka lua. 2. Ka penikila. Heaha la na mea e akaka ai ka oi aku o ka mana o ka penikila ? Ka hoonaauao ana e ike ai i ke kakau-lima, ka waiwai nui keia i loaa ma ka lima o ke keiki naauao, nana i hooneenee aku i ka pane poo o na noho kiekie e lilo' i kakauolelo a hoonoho ia ae hoi ma na Oihana Aupuni, a i hiki ai hoi ke malama waiwai, ma ka oihana kalepa waiwai.

Nolaila, ke ao nui nei na keiki opiopio ma ka nohea o keia lahui i keia ike i hiki ai ia lakou ke hoouna leta o kela ano keia ano, a i kaula e paa ai ke aloha wela iwaena o na mea eiua, ka makua i ke keiki, ka makamaka i ka hoalauna. na'lii i kona mau makaainana, oiai hoi e kaawale ana kekahi me kekahi ma kahi loihi aku, aka, ma ka mana o ka penikila i hooulu ia ai ka naauao o ka lahui a nui loa. Eia hoi: Ma ka mana o ka penikila i hiki ai ka hoolaha manao i o a ianei, a penei ka Honua. Ua ike oukou i ka laha ana o 0 ko oukou manao iloko o na nupepa i kukuluia īloko o keia Aupuni, malaila kakou i ike pinepine ai i na o'.elo hoolaha he nui wale, a i hoonui iho ai hoi ka maka i ka ohoii 1 na " Nu kou " o na kahuakaua e noke mai la i ka po a me ke ao. Owai la ka mea o Hawaii o Keawe i kaikai he!e, a kukala leo i kana mau olelo hoolaha, a hoike Hou" 0 kela ano keia ano ma na kapa kahakai o keia pae moku, e like la me ka nupepa Kuokoa e welo haaheo nei ma na kai ewalu o ke-: ia mau Ailana i kela hebedoma keia hebedo-' ma ? Aole, a he ole io no. Eia hoi: Ma ka mana o ka penikila i hanaia ai na hui-kahi nui iwaena o na Aupuni nui. He kaula paa keia nana i nakinaki iho 1 na pomaikai iwaena o na aoao elua, ane hiki ole i ka mana o ka pahikaua ke okioki, a ke imi i mea e pau ai ka mana o ka penikila, a hoopau ae hoi i ka noho kui-kahi ana, o na aoao elua i mea ole. E lilo e ka mana 0 ka pahikaua i mea ole, e pau ae ka noho ana o na'lii ma kolakou kulana kahiko i ke auhulihia e mau no ka mana o ka penikila. Pela no Ica mana o na olelo aelike o kela ano keia ano i hanaia iwaena o na aoao elua me ka penikila. e aho ka lilo aku o na waiwai a pau o ke kanaka, a noho ilihune oia, ke hookahuli oe i ka olelo aelike mawaena ou, aine kou hou—a mahope e nahu mai auanei oia ia oe, me he ilio hae la, a o ka poino no ia, loihi ka ihu i ka hukiia, kaohi i ka lae i kahi paa, 1 kau a mea he mana o ka penikila. Eia hou; ke hoolanakila nei ka mana o ka penikila maluna o na lahui a pau. He mea kupanaha ka hoolanakila anao keia wahi mea uuku a nawaliwali loa maluna o na lahui a pau, maluna o na kanaka īkaika, na kanaka hanohano o kela aina' keia aina, na alii nui o ka honua, a hala loa aku i na keiki hauau mun a ka hupo a me ka poe e noho ilihune ana. Me ka mana o keia mea nawaliwali i mokumoku liilii ai na kaulahao a ke aloha ole 1 kauia maluna o na kauwa kuapaa he 23,* 000,1(00 ma ke Aupuni o Rusia, i ka manawa i laha aku ai ka palapala aloha lahui a ka Moi aloha Alexaneder, e hookuu aku i keia mau mihona kauwa, a e hoihoi mai i ko lakou kulana kahiko, a ma ia wa pokole no, ua hookuuia; a pela uo hoi o A. Linekona ka Peresidena o Amerina Huipuia. Me ka mana o keia mea he penikila, i kakau iho ai

oia i kona inoa hanohano a me kana olelo mana iloko o kekahi palapala e hookuu wale aku ī na kauwa kuapaa he 4.000,000, a ua hookuuia no ma ia pokole, nolaila, ke noho nei lakou me ka pomaikai; ao na haku nana lakou i hoouna, ke noho wale la mawaho o ka laau a ke keiki kupa o Hawaii nei oia o ke Kuaokalani. Pela no keia Aupuni e ku hoolai nei iloko o keia moana kai i keia la. Ua ike oukou e ka poe kahiko, a ua lohe nui ka poe opiopio, ī ka lawe lilo īa ana aku oke ea o keia Aupuni e Lord George, kekahi kama-eu iau hele mai ma na ale kuehu o keia moana, i ke kau o lea Moi aloha Kamehameha llt i hala i ka make ; he nui ka pilikia, uwe na 'lii, ka papa wale iho no na makaainana, aole no jhe mea i koe, ua kau ka Hae Beritania, aole hoi ka Hae Hawaii ma ia wahi. Nawai la i hoihoi mai ke ea o keia Aupuni i kona one hanau, a hoohoka aku i ka manao o ua wahi kanaka eu la ? Na ka mana o ka pahikaua anei, a me ka ikaika ona koa o Hawaii nei ? Aole, na ka mana oka penikila, tke koa ikaika nana i hoihoi mai. Ina i olel 'keia mea, pehea la auanei e na hoa ? Pehea hoi. v No kn mea hoi, me ka mana oka penikila i puolo paa ia ai na olelo mana a ka Moi Wahme Victoia, e hoihoi mai ana i ke ea o keia Aupuni me moluhia, nolaila i ike aku ai kakou i ka welo haaheo ana oka Hae Hawaii ma na eheu oka makani, ame ka ' pialama ulumahiehieia o ka la i hoihoiia mai ai i ka aina kupa, a me ka makani pahili palūa o na kai ewalu i keia manawa. Eia hou hoi; me ka mana oka penikila i

hoopauia ni ke kaua ana o kekahi ma lahui kanaka i kekahi a me kekahi, a laha ae ka muluhia a me ka pomaikai ma keia mau aina. He nui loa ka pilikia i keia mea he kaua, aole o kanamai, ku ke ope, hana ka haawe, kahe a muliwai na kulu waimaka, i ka ike aku i ka makolukolu o ka poino. E nana aku na maka iko Amerika Hui. puia i keia mau la,a pehea ka lohe ana mai? Pehea mai ka hoi kau, ua liala ka nani o na la maluhia, a ke punohu nei ka uwahi o ka hoomainoino ia, kaniuhu hoi ka poe waiwai ika noke ana ole a ke ahi ma ka moana a ma ka aina i ko lakou waiwai, a pela no i na kau i hala. E hiki anei ke hoopau koke i ka minute hookahi i ke kaua, a laha aku ka maluhia, me ka pu, ka elau a me ka pahikaun ? Aoie paha ea ? Me ke aha la e pau koke ai ? Ma ka penikila no, no ka mea, oiai na alii no na aoao kue, e kaua nku ana a e kaua mai ana a nui ka poino, a nolaila, kakau iho la iana e hoopau i ke kaua ana, a hoouna nku la i ke kahua kaua i ka manawa i maalo aku iluna o kahi e a-a ana kn inaina wela o na aoao elua, a ua pau koke iho la, o hoi aku 1 a kela mea keia mea i kona wahi. I. W. N. K.— Lahaina, Maui, Mei "20, 1861.