Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 30, 23 July 1864 — No na wahine Hawaii. [ARTICLE]

No na wahine Hawaii.

E &A Nūpepa Kuokoa e; Aloha ob :—Ua koi ia mai au e na puka ike eiima a ke Akua i waiho mai ai i ke kanaka, e hoi ce aku ma ke akea i ke ano o na wahine Hawaii, ke hiki nae ia i ka manao ana o ka Luna Hooponopono he pono, aka hoi, i hiki ole, mai kapae ino ae ma ke kuauna o ka hoowahawaha me he huli pala la; e hoomoe maikai iho no ma kekahi keena maluhia, i nui loa no hoi ke aho, aole hoi ana, he Uku hoi ia he i-a no Kahoolawe.

No ka nui wale aku no o ko'u makee i na oiwiponoi o ka ohe kapala hookahi, i hooluulikeia me ka pukohukohu noni oka maemae. Aole paha ia he mea e eha mai ai o kuu koko ponoi, i hoonani ia ai i ka wai hooluu like o ka lahui holookoa. Na wahine Hawaii. He poe holoholo olelo na wahine Hawaii i kahi wa. Ua ike nui ia ia mea iwaena o na wahine Hawaii mai o ao. E ninau mai paha auanei ka mea ninau i ke ano oia huaolelo, a no kou manao hoohuoi, nlaila, e hai aku no hoi wau i kona ano maoli. Ika hui akoakoa ana o kekahi poe wahine ma kekahi wahi, a hale paha, a olelo iho la lakou me ka leo liilii, u ka! kupanaha niaoli ka hoi o K. wahi a kekahi wahine." I mai la hoi kekahi, "I ke aha ana la hoi ?" " Kai no hoi ua ike pono au ika po nei ua launa hewa me ka wahine a M. " Iloko o keia kamailio ana a keia poe wahine, aole ia i nalo ia olelo ana ia lakou iho, lawe aku la no kekahi o lakou a kamailio, a lohe aku la hoi kekahi, o ka wawa lea ia aku la no ia. Kai no hoi oka pau la, hele hou aku a no kekahi o ua poe wahine nei a hai aku la ia M—. "E, i hel>3 mai nei hoi paha wau e hai aku ia oe, ua hui hewa ko wahine me K—. ika po nei.'' I ka lohe ana o ke kane nana ka wahine i hewa, huhu loa iho la ia, a no ia mea, ninau koke oia i kana wahine no na mea ana i lohe ai ina he oiaio. Ma ka ninau ana aku hoi a ke kane, hoole inai la no ka wahine, a o ka nui loa iho la ne ia o ko laua hoopaapaa, a lilo koke iho la ia i mea enemi no laua, o ke kue koke iho Ia no ia o ko laua noho ana i kuonoono i rnea ole, a me ka noho ana pumehana o ke a!oha kaulike mawaena o laua. Nawai keia pilikia ana ? Ua maopopo no, oka maa mau ona wahine o keia lahui ika holoholo olelo. A pehea la auanei e pau ai keia hana ino iwaena o na wahine ? Aole oia wale no ka hana ino i ike īa iwaena ona wahine Hawaii, eia iho no kekahi mea ano like.

O ka, nemanema. Oia no hoi kekahi haa-1 wina ino loa ikui na wahine ina ka nana ana. Pehea hoi ke ano oia huaolelo ? Penei no kona ano maoli. Ma kahi a kekahi poe wahine e akoakoa ana, ikelakou i kekahi wahine e hele ee ana me kona kahiko kino, kulou like iho la lakou me ka hamumu liilii ana, me ka olelo ana ae o kekahi, " E I oki ka hoi oe i kela wahi wahine, ekekei lua lea hoi kona wahi holoku,ahuwale mai la no kahi muumuu o loko, ua hele a neko, oloheo lua na wahi wawae, me he mau wahi wa- j wae Pake la." Olelo ae la hoi kekahi, "O I kau ka hoi ia, o ke kua no paha o kahi holoku, o ka hele no ia a o ka haule wale iho no koe i ke kikala." Pane ae hoi kekahi, " Aole hoi oia, o ka'u wahi mea ino loa aku la i kona lole, o ka wahalehe loa o ke oki ana o ka waha." Wahi hoi a kekahi wahine, u Ua pono no hoi paha ia, o ke ino haalele loa no hoi paha o ke kii, aohe no hoi he wahi kohu iki ia e hele hoohai la, e manao ana paha e mahalo aku ana kakou." I mai la hoi kekahi wahine. " Aole hoi oia, o knhi papale aku la hoi ka'u wahi mea aka loa, kiwalawaia-o lua na wahi hulu moa, he wahine kuaaina loa no paha la." Ke i mai la hoi kekahi, "Ao no hoi e nana aku i ke ano kuaaina la, ke heinahema la ka hehi ana o ke kamaa e kaikai ku la na wawae." Molaila, o keia mau hana a na wahine Hawaii, he mau hana ino wale no ia, aole i ku i na rula o na wahine maikai i komo hoi iloko o ka mahalo ia, e like me na wahine o na Aupuni naauao makua e noho nei iwaena o kakou.

Eia hoi kekahi mea ino loa i pili i na wahine. Ina e hele ana kekahi roau wahine ma kealanui, a ike oku la i kekahi lole nani loa, a ano nuhou paha e aahu ia mai ana e kekahi wahine, komo koke iho la no ke kuko iloko ona, o ka hoi aku la no ia a hiki i ko laua hale me ke knne, o ka" hoohonehoae wale aku la no ia i ke kane me ka i aku, "E haawi mai oe i kekahi mau wahi dala a kaua, e hele ae au i ka Ilalekuai, nani aku la ka hoi kuu makemake ia lole ano nuhou a la wahine f aahu ae nei; a o ua lole la, aia i ka Halekuai o mea, he oiuolu wale no ka ke kumu kuai, e mea no dala, o ka lawa no ia | o ka holoku." Ina aole e hooko mai ke kane i ka manao o ka wahine, o ka nuha koke iho la no ia o ua wahine nei, o ka huhu iho la no ia, a hakaka, helu mai i ke ktne i ka loaa ole, kahi kanaka lapuwale, a o ke aha kau loaa, na ko'u iaau makua wale no ko'u wahi poūo e noho uei, auhea hoi kau loaa ka ke kane, a poho īna ko'u kino ia oe. E ike aku auanei oe i kn wahinē nuku, oia no oe ka ilioai pinao lsi, ka maloo o ke alelo i kjt makani, kahe ka hae, huahūa nui ka waha. Kekahi haawina ino loa i na wahine i ka wa e hakaka ai, o ka hookiekie pono ole i

ko lakou leo malun? o na kane, rae he mea la o jna wahine ke poo oke kane. CJa ike nui no au ia mea, ina e lele koke aku ke kane e hoopai ia ia me ke kupono, o ka olelo koke mai la no ia o ka wahine, " Ina oe e pepehi mai īa'u, o kou manawa keia e holina koke au ia oe i ka Makai a noho aku oe i ka Halewai, kani no ka'u aka." Oia iho la no kā olelo hookano a na wahine imua o ka lakou mau kano, £! mee io no ka hookano; hanehane paha a Jike aku me na wahine haole, oke keu loa aku paha ia. Nolaila, o na wahine kekahi kumu hewa oka noho maluhia like ana o na kane ma ke kauwahi, a pela mau.

He poe kuko kakahi o na wahine Hawaii, peia no lakou mai ko iakou wa uuku mai, aole lakou e noho pono malalo o ka maiuhia o ko lakou mau makua a hiki i ka wa e loaa ai ke kane kupono; i loa no a mahuahua ae, oka hoohuhuki ae la no ia, i hoolohe aku ka hana o na makua, aia ka i ka hale inu ki kahi i noho ai me ke kane Pake, a i ole hoi ilaila, iloko o na hale haole, o ka noiee haalele aku la ia o na wahi makua i ka imi; a ioaa aku la hoi ke keiki, hoihoi mai ia a hiki i ka haie, ehia la wahi la e noho ia mai ai, o ka poholalo ia iho la no ia pupuhi wale ana kela, o ka ho-a-a īho la ia o na wahi makua; a mahope iho, lohe hou ia mai ana ua lawe i laikini, pale ka pono, komo loa kela iioko o ka naele, loaa ole ke imi aku.

Ma keia mea, ua maopopo ae la ia kakou, mai kti wa iiilii mai no ka hoohuhuki, i nui ae hoi ka hana, o ka pakela hookano loa aku ia, a mare aku hoi ike kane, oke oki loa aku hoi ia, i kii aku ka hanao ke kane, aohe 'wahi mea a maliu ia mai. Nolaila, o na \vahine Hawaii, he poe wahine ino, a ma kekahi mea nae, he wahi maika iki no, aka nae, he wahi ano hookamani, pe!a ka nui e noho huikau mai nei. O kekahi mea ino loa i na wahine Hawaii i ko lakou wa e noho pu ana me Ica lakou mau kane, oka ike iho ika loaa ole a ke | kane, oka hikiwawe iho la no ia o ka haalele i ke kane, lilo hou aku la ka manao i ua mea hou aku, a haalele ia iho la hoi ua aloha nei ana e hoopapau ai, me ka like pu ole o ka manao me ka maki:a, o laua wale no i ko laua makemake a o ka mare no ia, ina e aua aku na makua, o ka pane mai la no ia e hai i ko laua hewa imua o ka Lunakanawui, a i ole hoi ia, o ka hoohiki mai la no ia aole e ike i na makua; eia aku nae hoi a mahope aku, he puni hoi ka haalele no ka loaa o!e a ke kane, me he mea la hoi o ka loaa ke kumu o ko laua hui ana i kinohi, kai no o ko laua mau la kanaka maikai wale no, a me kona wahine maikai, eia ka he lealea kalakalai wale iho no, he manumanu ka loaa, a me ka ike pu iho no hoi i ke ano o ka noho ana o ke kane, a o ka mare no ia, eia nae he puni ka haalele. E nana aku no paha ahe aiwaiwa okoa no. Alia nae, eia aku hoi kahi aka loa—O ka noho keia a mahope, hakaka iho Ia ua wahine nei me kane, ilaila aku e lohs aku ai i ka puka ana o na olelo ino, a me ka ike ia aku no hoi o na ouli hilahila ole iluna ona, me he mea ala o ka wahine'la ke poo o ke kane.

No keia mea, ke uwao mua aku nei au i na keiki kane opiopio i lahui ole i nei mea he mare ana, e akahele hoi oukou ma ka lawe ana i nei mea he wahine mare,a pela hoi ka wahine ma ka manao ana i nei mea he kane mare. Mamua ae o ka manao ana e lawe mai i ka mea i makemake ai, he pono ke ninau mua aku i kekahi poe i ike, a na i lakou e hai mai i na ano a pau o ka mea au I i manao ai e mare, no ka mea, o ka poe wa--1« no a noho pu ana ka poe hiki ke hai mai i na mea a pau e pili ana nona; a ina ua ike oe i ke kupono i kou manao, he noho pono, he ano akahai me ka hookamani ole, he ano j hookuonoono; a he pono no ia oe ke lawe] mai ia ia, i hoa ia no ka po kehau anu o ka hooilo. A ina no hoi e lohe mua oe i konu mau ano, e hiki no ia oe ke wehe koke i na hipuu paa o kou manao mua, mamua ae o ka laahia ana o kou kino iloko o ka berita ! paa o ka mare, a poho u-a kau mau dala i ka hoopii ana e oki. He pono ke hooakea mua ia ka manao mamua, no ka mea, ua ike pu ae la no kakou i na kumu pono ole o na wahine i hoakaka ia e a'u ma keia kukulu manao ana. He mea wehewehe wale no ka'u, a na oukou no ia e hoomanao. E ao ia oukou e na keiki opiopio o Hawaii o Keawe, a me Maui o Kamalalawalu, a me Oahu o Kakuhihewa, Kauai hoi o Manokalanipo, ka poe hoi i uhi oie ia i ka waihoo» iluu o ka hapauea, e noonoo nui oukou me ! ka hoomaopopo pono i ke ano o keia hoakaka ana a ka makamaka. E manao paha auanei ka poe i like na helehelena, a me ka ouh kahi i ku ai o neia kukulu manao ana, ua kohu ole keia hooluu maluna o lakou; aole pela, he ole manawaino ia, o ka ike iho no ka pono a noonoo iho no, a kala ae i keia aahu lepo, aahu hohono e kau nei maluna o lakou, ma ka lawe mai i m olelo naauao a Solomona, a aahu iho maluna o oukou, oia hoi keia: «O ka wahine naauao noho pono, he papale alii ia ho kana kane." Nolaila, ina o ka makahiki 1864 nei ka wa e weheia ai, a e hoolei ia ai hoi na mea ino e aai nei maluna o oukou e na wahine Hawaii, alaila e kaulana auanei keia makahiki, no ka mea, oia no ka makahiki o na wahiae i hoomaemae ai ia lakou iho, mailo-

ko mai o na halepea o ka hohono, a e lilo ai hoi keia makahiki i makahiki hoomanao mau na ka hanauna hou, aka hoi, he hoailona kohu keia i kuniia maluna o na wahine, me he uhi la i kiko ia ma ka ili oke kanaka, he mea pau ole ika holoi ia. He mau iho la paha ia, ke hoomaha iho nei hoi au malalo iho oka malu oka Ohai. Me ke aloha no. J. W. P. Keolanui. Jipua, HonouliuH, Eiua, lune 26, 1864.