Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 30, 23 July 1864 — OLELO HOAKAKA NO NA PONO E PILI I NA KANAKA A PAU, NO KE KUMUKANAWAI KAHIKO. [ARTICLE]

OLELO HOAKAKA NO NA PONO E PILI I NA KANAKA A PAU, NO KE KUMUKANAWAI KAHIKO.

(E nana iho oukoa i ke paewa nui.) Pauku 1. Ua liana mai ke Akua i na kanuka a pau e noho paa ole a e noho like hoi; a u,a haawi mai no hoi oia i mau pono e pili paa ]oa ia lakou ; oia hoi, o ke ola, o ka noho keakea kumu ole ia mai, & me na pono. e loaa mai ai a e inaluhia io ai ka waiwai. Pauku 2. E hoomaluia na kanakaa pau i ko lakou hoomana ana ia lehova, e like me ko lakou manao ; aole nae e hanaia malalo iho o keia haawina maikai kekahi hana Uolohe a me ke kue i ka maluhia a me ka pono o ke Aupuni. Pauku 3. E hiki no i na kanaka a pau ke olelo, a ke palapala, a ke hoike wale aku paha, i ko lakou manao no na mea a pau, a na ke Kanawai wale no lakou e hooponopono. Aole loa e kaulia kekahi Kanawai e hoopilikia ana, a e keakea ana paha i ka oielo, a me ke paipalapala. Pauku 4. £ hiki no i na kanaka a pau ke akoakoa malie, me ka hoolako ole i na mea kaua, e kukakuka pu no ko lakou mau pono; e ao aku i ko lakou Poeikohoia ; a e nonoi aku i ke Alii, a i ka Ahaoielo o ke Aupuni, e wehe ī ko lakou mau pilikia. Pauku 5. O ka pono o ka palapala kuu kim, no na kanaka a pau ia ; aole hoi e laweia aku ua pono nei. Aka, i ka manawa kipi, a kaua paha, i ka Moi wale no ka mana e weheia'i. Pauku 6. E mau loa no ka pono o ka hookolokolo jure ma na mea a pau i like me na mea i hookolokoloia pela, ma keia Aupuni, i ka wa i hala aku nei. Pauku 7. Aole no e hoopaiia kekahi kanaka no ka hewa ofeni, ke hookolokolo ole ia mamua iloko o ka Ahahookoiokoio kupono i kela hewa, a hooholoia ka olelo hoopai no ka hewa, e like me ke Kanawai. Pauku 8. Aole e hookolokoloia kanaka no kekahi karaima, a ofeni paha ke oJe ka palapala hoopii kupono, e hoomaopopo lea ana i kona karaima, a i kona ofeni paha, (koe nae ka hoopii Lunanui a me na ofeni kupono i ka hookoiokoloia iloko o na Ahahookolokolo Hoomalu kulanakauhale, a me na Ahei o na Lunakanawai apaoa, a me ka hoopai koke no ka hoohaunaele i na Ahahookolokolo,) a ma ka hookolokolo ana i kekahi kanaka no kona hewa, e ku no ia imua o na hoike no kona hewa, he alo no he alo; e hiki hoi ia ia ke kii i na hoike kokua i kona aoao, a me na mea e mnopopo ai kona pono ; a e hiki no hoi ia ia, a i kona kokua paha, ina pela kona manao, ke ninau i na hoike ana i lawe mai ai, a e ninau no

hoi i na hoike o keln noao, a ine ka hai aku i na mea e mnopopo ai ka pono o ko»ia aoao. Pauku 9. ina ua hookolokolo eia kekahi kanaka no kekahi ofeni. a ua hoopaiia, a hoopukaia paha mamuli o ka palupalu hoopii kupono, alaila, aole e hiki ke hookolo» kolo hou ia ia no m hewa hookahi. Pauku 10. Ma ka hookolokolo ana no kekahi karaima, aole e koiia kekahi kanaka e hoike kue ia ia iho ; uole hoi ia e hoonele ia i ke ola, a i ka malu, a i ka \vai*vai paho, ke ole i hana pono ia mamuli o ke Knnawai. Pauku 11. Aole no e noho kekahi i Lunakanawai, a i mea jure pahn, e hookolokolo i kona hoahanau, ina o kn mea hoopii a hoopiiin paha ; aole hoi i ka mea i pili ia ia, a i kona hoahanau paha ina ke uno hui waiwai ; a ina i hoahewaia, ahookuuia paha kekahi, me ke kue i keia olelo, alaila, pono no ke neia e hookolokolo hou ia io. Pauku 12. Aolo loa e noho kauwa kua* paa kekahi kanaka malalo o kekahi ma ke Hawaii nei Pae Aina; ma hoi e hiki mai kekahi kauwa kuapaa i keia Pae Aina.oko* na kuapaa ole no ia, a o na mea lawe mai i ke kduwa kuapaa iloko o ke Aupuni o ka Moi, e nele no ia i na pono a pau o keia Aupuni; aka hoi, aole no e hooleia ka noho kuapaa ana o kekahi, ke hoopaiia oia no ka hewa e like me ke Kanawai.

Pauku 13. £ kapu no kela kanaka keia knnaka ma kona kino, n me kona hale, a me kana mau palapala, a me kona waiwai; aole e hopuia, aole hoi e huliia, me ke kumu ole; aole hoi e hoopukaia ka palapala kena ke maopopo ole ke kumu pono ma ka hoohuoi, a ma ka hoohiki paha, o ka mea nana i hoopii; a e hoakakaia, iloko o ua palapaia nei, kahi e huliia a me na kanaka, a mea c ae paha e hopuia.

Pauku 14. Ke hoomulu nei ke Alii i kona Aupun.i no ka pono o na kanaka a pau malalo ona; e hoomaluia hoi ke ola, ame ka waiwai, a me ka pomaikai o kona poe kanaka a pau ; aole hoi e imiia ka pono, a me ka hanohano, a me ka waiwai o ka mea hookahi a o ka ohana hookahi paha, a o ka poe ano hookahi paha o kona poe kanaka ; a nolaila, i ke kau ana i na Kanawai no keia lahuikanaka, e manao nui ia ka maluhia a me ka pomaikai, a me ka pono o ka Moi, a me na 'Lii, a me na Luna, a me na Makaainana no hoi.

Pauku 15. Pono no ke hoomalu pono ia kela kanaka keia kanaka ma na mea maikai 0 kona ola, a o kona waiwai, a o kona keakea kumu oleia'i paha, e like mc na Kanawai paa ; a no ia mea, e pono no ia ia ke kokua i ke kauwahi hapa kupono o kona waiwai, i mea e mau ai ua maluhia nei, a i ole ia, o kana hana ponoi, ke pono ; aka, aole loa e hiki ke laweia ke kauwahi iihi iki o ka waiwai o kekahi kanaka, aole hoi e haa« wiia i mea e pono ai ke Aupuni me kona ae ole, a i ole ia, me ka ae ole o ka Moi, a tre na 'Lii, a me ka Poeikohoia e na Mukaainana; a ina e laweia i kekahi manawa ka waiwai o kekahi kanaka no ka piiikia »> ke Aupuni, e loaa no ia ia ka uku l.upono no ua waiwai nei. Pauku 16. Aole loa e kaulia kekahi auhau, a o kekahi dute paha, aole hoi e unuhi ikiia'e kekahi dala noloko mai o ka waihona dala Aupuni, me ka ae ole o na Hale elua oka Ahaolelo oke Aupuni; aka hoi, e hooinakaukau ka Ahaolelo ma ka biia Kalaiwaiwai makahiki, i dala e pono ai ke Au* puni ke hiki i ka wa kaua huli moana, a kaua kuloko paha, a na ke Kuhina Waiwai e hoike nui imua o ka Ahaolelo no na dala 1 lilo malaila. Pauku 17. Aole no e kaulia kekahi Kanawai ī mea e hoopili ai i kekahi hana i hala mamua , ua hewa ia a he hookaumaha wale, Pauku 18. £ noho no na mea ano koa malalo iho o na Kanawai o ka Ain» : aoie loa e hoonohoia kekahi koa ma kekahi haie i ka wa malu ine ko ka mea hale ae ole; aoie hoi i ka wa kaua me ke kue i ke K&nawaj a ka Ahaolelo e kau ai no ia mea. Pauku 19. £ koho no na kanaka a paa ma na mea a ke Kanawai i haawi ai raa ka balota. Pauku 20. Aole no e hopuia kekahi mea koho ma na )a koho, oiai kona noho ana ma ia hana koho; a pela boi i kona hele ana mai, a i kona hoi ana aku mai kahi o ke ko> ho ana, aole ia e hopuia, koe nae ke kipi, ka feloni, a me ka hoohaunaele. Pauku 21. Aole e koiia kekahi mea ko> ho e noho ana roa ka hana koe i ka la koho a hiki oie ia ia ke kohoi ke ole ia he «a ua, a he wa pilikia paha o ke Aapuni.