Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 30, 23 July 1864 — Olelo hoole a ka Elele O KONA HEMA, AME KOHALA. [ARTICLE]

Olelo hoole a ka Elele O KONA HEMA, AME KOHALA.

E OLUOLU OE E KA Moi: No ka mea, ua manao paa keia aha e hapai a e hana aku i ka hoololi ana o ke Kumukanawai, —a i ka hooholo loa ana paha i Kumukanawai hou, a no ko maua aloha i ko maua poe nana i koho mai, a me ke nloha ia oe e ka Moi, nolaila, ke hoike nei mnua i ka manao hoole i keia hana a pau.— 1 keia wa eehia, ka wa e hoomaopopo ia ana ka pono o ka poe e noho nei ma keia aina, a me na pono o na hanauna e hiki mai ana, he hiki ole ia maua ke haalele i ko maua noonoo iho, aole hoi i hiki ke waiho aku ka malnma ana oko maua Luna-ike-hala ma ka lima o kekahi aha, aole hoi ma ka lima o ka Aha Kiekie. O na manao o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, i olelo nuiia'e nei, he mau olelo maopopo ole, a he ku ole ke kapaia he mau olelo hooholo maoli o ka Aha.

Aka hoi, ina ua hoike ia mai ma ka olelo hooholo maoli i kakau ia, ka manao o na Lunakanawai Kiekie, me ka noonoo hohonu ia, a me ka wehewehe ia me ka noiau loa, aole no he mana ko ia mau olelo hooholo imua o keia Aha. O na manao a lakou i hoike ia mai ma ia ano, he manao no lakou iho wale no, aole he mnnao hooholo ma ka lakou ano Luna Aupuni; no ka mea, o keia manao a lakou, eia mawaho ae o na palena o na Kanawai, a me ke Kuinukanawai. O ka lakou hana Lunakanawai, e wehewehe i na Kannwai a me ke Kumukanawai, aole e hookahuli ia mau mea. Oiai eia ka lakou mau oihana malalo o ke Kumukanawai, a o ka lakou mana mailoko mai o ke Kumukanawai —he mana ole ka lakou ke hookuu ia lakou iho mai ka lakou hoohiki ana, aole hoi hiki ke hookuu ia hai. Aole no i haawiia ma ke Kumukanawai i kekahi Luna Aupuni ka mana e pepehi i ke Kumukanawai. O na hoohiki a kakou e hoohiki ai e malama i ke Kumukanawai, ua kakauia ma ka lani, a he hiki ole i kekahi mana ma ke ao nei, e kala mai ia kakou mai ia hoohiki ana. Hookahi wale no alanui ku i ke Kanawai e hiki ai ke Kumukannwai ke hoihoi ia e hana hou ia e na Mana nana i hana mua, a ua kauoha maopopoia kela alanui maloko o ua Kumukanawai la. Ina no ua makemake na Makaainana e hookahuli i ke Aupuni, aole mana a lakou e ao mai i ka lakou mau Elele e hele mai a kokua mamuli o ia hana. Ke hoole nei maua i ka manao, he oi aku ko kakou mana mainua o ka Ahaolelo kau Kanawai, a he mana hoi ko keia Aha i hiki ole ai ke hoopiiia aku i kekahi aha e. Ke hoole nei maua no ko maua manao ma keia hana ana, ke okiia nei ke kumu o ko kakou Aupum Kumukanawai, kahi i maluhia ai ka hapa uuku mai ka hookaumaha ana o ka hapa nui. Aka, aole no maua ī olelo, ina i ka wa i uwe ai kekahi lahui no ka hooluhi hewa ia, he mana ole no ka lakou e hookahuli Aupuni, a e hoi hou ka mana hana Kumukanawai, i kahi i puka mua mai ai ia mana. Aka, he mana weliweli loa keia, a he pono ole ke hapai wale ia me ke kumu uuku, aole hoi he pono ke hapai wale ia, aia a hoao ponoia na ala e ae a pau, a ua nele ka pono ma ia mau alanui a pau. Aole no he pilikia nui o ia ano e kau nei maluna o keia aina, a ina he pilikia, no ka aoao o ke Au- -] pfoni mai ia pUikia.

Ke hoole nei maua, no ka mea, ke manao nei maua he Aupuni Alii Kumukanawai keia, a he mea hiki ole i ka Noho Alii ke ohi hou aku i ka mana ana i haalele ai i ka makahiki ; —e hke hoi me ka hiki ole i ua Noho Alii la ke ohi hou aku ina aina Aupuni a Kamehameha 111 i hookaawale ai mai leko ae o kona mau aina ponoi, a haawi iilo aku ke Aupuni. Ke manao nei maua, i kou lawe ana i ka Noho Alii e Ka Moi, ua lawe oe i na hana a me na oihana a pau e pili ana i ua Noho Alii la malalo o ke Kumukanawai.

Ke manao nei hoi maua, ua ae no oe i kela manao maluna ae, ma kou hoomalu ana i ke Aupuni i na mahina i hala ae nei, mainuli o ua Kumukanawai la, a me kou koho ana i na Luna Aupuni au i hoonoho ai e hoohiki e malama i ua Kumukanawai la o ka makahiki 1852, mainuao ko lakou hapai ana i na Oihana Aupuni. Ke hoole nei maua, no ka mea, ua ano lua, a maopopo ole na huaolelo oka Olelo Hoolaha Alii, a no ka mea ua uhiia mai ka maka o ka lehulehu ke ano maoli o keia Aha, a hiki i ka manawa i hui ai keia Aha. Ke hoole nei maua no ka mea, aole no i hoolahaia i ke akea ke Kumukanawai hou a hiki i keia la i ike ka lehulehu, nolaila, aole i hiki ina Makaainana e koho ika lakou mau Elele me ka naauao ma ia mea, aole no hoi i makaukau pono na Elele e kuka a e hooholo a paa mau na mea nui e pili ana i ke e% o ke Aupuni. Ke hoole nei maua, no ka mea, o ka hookumu nna o keia hana menei, he mea alakai no ia i ka hookahuli pinepine ana i ke Aupuni. a he mea iioi e hookuu aku i ko kakou Aupuni maluna o ke kai kupikipikio o ka hookahuli Aupuni; a he rnea ia e hoonawaliwali ai i ka ikaika, a e hooemi ai i na pomaikai a pau o keia Aupuni. Ke hoole nei maua, no kn. mea, ma ko maua ano kanaka malama Alii, ke ake nei maua e ike i ka pomaikai mau ana o kou Noho Alii ana, a, no ka me.i hoi, ke manao nei maua, ma keia hana ana, ke wawahi ia nei ka pale-kaua ikaika e malu ai keia Aupuni mai na enemi o waho a me na enemi oloko. Ke hoole nei maua, no ka mea, o na hoololi a pau e manao ia nei, he mau mea hiki no ke hoopukaia, a ke hooholo ia ma na Ahuolelo kau Kanawai mau, a oia hoi ke alar.ui pololei hookahi e hoomaopopo ia ma lee Kanawai, kahi i hiki ai i na kanaka ke hoololi i ke Kumukanawai. E aho no i ko maua manao e noho malnlo 0 kekahi Kumukanawai ioi aku ai ka hemahema mainua o na hemahema o keia Kumukanawai a Kamehameha 111 i haawi mai ai, mnmua o ka hoonaueana i ke kahua kahi 1 kukuluia'i keAupuni kahi a maua e noho nei, a me ke Aupuni a maua i aloha loa ai.

Oiai o ko maua inanao paa keia, he mea hiki ole ia maua, mamuli o ko maua manao maikai a me ke aloha ia oe, e ka Moi, a mamuli hoi o ke aloha i ka poe nana maua i koho, ke noho a hana hou aku ma keia aha ; —a ke haalele nei maua. O. H. KULIKA, ! ' E ' eie u .. ( no Kona H., Hawan. H. H. P,\BĒKA,j .. f lelC u \ no Kohala, Hawan. Hanoluln, lulai 22, 1864.