Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 33, 13 August 1864 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

 

Hon, G. M. Lopikana. Manao oia, ua maopopo no o ka mea i oleloia ma keia pauku, o kona ano iho la no ia, no ka mea, ua hoakaka maoliia no na huaolelo o ka pauku no keia mea. Hoakaka lea mai no hoi oia i na mea kupono, ame na olelo wehewehe hohonu, a kokua no hoi oia mamuli o ka manao o ka Mea Hanohano C. R. Bihopa ma kana hoololi.

G. P. Judd. Hoopaakiki mai no oia ma kana olelo hoololi.

C. C. Harris. Hai mai oia i kona manao, he makemake paha o Kauka e hanaia i kanawai e hoakaka ana i ke ano o na mea a pau e hana ai.

M. Kuaea. Makemake no oia e hooholo i ka pauku e like ma kahi i noonooia.

Ninauia no ka waiho ana ma ka papa, ua hooleia. Ninauia ka hoololi a ka Elele o Honolulu, a ua hooleia. Ninauia ka hoololi a Bihopa, hooholoia e na Elele ame na 'Lii.

G. B. Ukeke. Noi mai e hapai hou ia ka noonoo ana o ka hoololi a ka Elele o Honolulu no ka pauku 61, ua ninauia, a ua hooleia.

Hai mai ka Hope Peresidena, o ka mea imua o ka hale, oia no ka pauku 61.

P. F. Koakanu. Hoopuka mai he hoololi, e hoike ana, aia a elua makahiki e noho ai kekahi kanaka ma ka apana ana e noho ai, alaila, hiki ke kohoia i Lunamakaainana.

H. I. Wana. Kokua mamuli o ka hoololi.

J. H. Nahaku. Kue i ka hoololi a ka Elele o Koloa, noi mai e hoomoe loa ia ka hoololi a ka Elele o Koloa ma ka papa.

G. B. Ukeke. Kokua oia mamuli o ka hoololi a ka Elele o Koloa.

P. F. Koakanu. Hai mai oia i kona manao, aohe pono e keakea wale ia na makaainana, ma ke koho ana i na poe a lakou i makemake ai, ma ka hookomo ana me ka puu dala e noho ai i Lunamakaainana.

J. H. Nahaku. Hai mai oia, ua maopopo ia ia ke ano o kana mea i kamailio ai, a hai mai no i ke kumu o kona hoopuka ana i kona manao kue loa i ka hoololi a ka Elele o Koloa. A koi mai no e waiho loa ma ka papa i ka hoololi a ka Elele o Koloa.

Ioane Ii. Kamailio mai i kona manao no keia pauku. Kokua o P. Nahaolelua ma ka hoomoe i ka papa, a ua hoomoeia.

R. C. Wale. Makemake oia e kauia i puu dala no ka poe e noho ana ma ka noho Lunamakaainana. Manao oia he mea no ia e pili ana i ka hoohanohano ana i ka Hale o ka Poeikohoia, &c, &c.

H. I. Wana. Noi mai oia, e kapaeia na huaolelo dala maloko o keia pauku. Makemake no oia e hoonoho no i na kanaha kupono maloko o ka Ahaolelo me ka olelo ole no ka waiwai. No ka mea, o ka olelo a ka Baibala, he mea ole ka waiwai imua o ka naauao, aole he mau kula imi waiwai, aka, he mau kula imi naauao ko Hawaii nei.

G. P. Judd. Kue oia i ka hookauia o ke dala maluna o na Lunamakaainana, no ka mea, aole no ona manao, ua ninau mua ke Kuhina o ko na aina e, i ka waiwai o na'Lii i hoaliiia iho nei. A no ka mea no hoi, ua nui loa na pilikia i hookauia i hiki ai i ke kanaka ke lilo i Lunamakaainana, aka, ina no e lilo ana he $250 ka mea e oi loa ai o ka pono o ka Lunamakaainana, alaila, e koho no pela.

W. T. Martin. Kokua oia ma ke kapae loa. Ua nui loa no hoi ka hoopaapaa ana. Ua kamailio mai o Gerina, Hanemo, Kauka ame Nahaku ame kekahi poe e ae. Kue hoi o Hanemo i ka laweia o keia pono o na makaainana. Oia hoi, aia ame ka puu dala, lilo i Lunamakaainana, mahalo no ia Hanemo.

M. Kuaea. Hoike mai oia i kona manao kue no ka hookomo ana i waiwai no ke kanaka e kupono ai ke lilo i Lunamakaainana. A hoike mai no hoi i na olelo hoopilipili hohonu, no na mea e pili ana ma ka Palapala Hemolele.

C. H. Judd. Makemake oia e kokua mamuli o ka poe i loaa ke dala, a o lakou ke hooliloia i Lunamakaainana. Aole anei keia he pono nui a Kale a Kauka e manao nei e haawi aku, oia hoi ka pono o ka noho ana i Lunamakaaina me ka nele i ke dala ole ? I kona manao, ua komo na kanaka iloko o ka Ahaolelo no ka manao nui mamuli o na dala ekolu o ka la.

Ka Loio Aupuni. Hoakaka loihi mai oia no ka pono o ke ke koho ana i ka poe waiwai, :i poe noho ma ka Hala o ka Poeikohoia. Hai mai oia, ua oleloia e kekahi Luna, ua hoi mai na keiki i hele i Lahainaluna, a ua haalele i ka imi naauao a me ka imi waiwai, a ua lilo kekahi o lakou i poe auwana, alaila, auwe keia Lahuikanaka, &c.. &c

C. H. Judd. Noi mai oia, e hookomo ia i $300 ma ka waiwai paa, a i $200 ma ka

loaa.

J. H. Nahaku. Ninau mai oia, ua like pu anei ka hewa o ke kanaka hoopono i nele i ka waiwai, me ke kanaka i hoopaiia no ka hewa karaima ?

G. B. Ukeke. Makemake no oia e kauia ka haawina dala, no ka mea, aole makemake ona e komo ka poe hokai. Hu ka aka i na olelo naauao a ka Elele o Koolauloa.

J. W. H. Kauwahi. Kue oia i ka manao o kona hoa, no ka mea, aole i like ka olelo a ka hapanui o na kanaka o Lahaina. A aole no ona manao e nele ana kanaka naauao i ka waiwai, &c., &c.

Hon. G. M. Lopikana. Hoopuka mai oia he mau olelo e pili ana i ka hoopololei ana i ka manao o ka Elele o Makawao, no na mea e pili ana i kekahi mau olelo i hoopukaia e Mr. W. L. Lee, ka mea aloha i make aku nei, a me Dr. Limaikaika, a me kekahi poe e ae.

Ninauia ke kapae ana i kela hapa hope o ka pauku, a ua hoole ia e na Elele, he eiwa ka poe ma ka ae, he 12 ma ka hoole.

H. R. H. M. Kekuanaoa. Makemake oia e noonoo na Elele no ka heluhelu alua ana no, a hooholo loa ma ka heluhelu akolu ana i ka lakou hana me ka hoopanee ole.

Hoopaneeia ka hana.

POAKAHI, AUG. 8, 1864.— LA 24.

Halawai ka Ahaolelo ma ka hora 11.

Puleia a pau. Heluheluia ka moolelo a aponoia me ka hooponopono ikiia.

Hoike mai ka Hope Paresidena o ka mea imua o ka Hale, oia no ka noonoo ana no ka pauku 61.

J. H. Kamalo. Noi mai oia e hoihoi hou ia kana mau dala i noi ai e hookomo, oia hoi he $250 waiwai paa, a he $150 waiwai loaa makahiki no ka Lunamakaainana.

H. I. Wana. Noi mai oia nana ka hoololi a ka Elele o Kona Akau, oia hoi i $250 dala waiwai paa, he $150 loaa makahiki, alaila, hiki ke noho i Lunamakaainana.

His Ex. C. De Varigny. Wehewehe mai oia i kona manao no ka mea imua o ka Hale, a hai mai he pono i $500 waiwai paa, a i $250 loaa makahiki, alaila, hiki ke lilo i Lunamakaainana.

G. P. Judd. Ninau aku oia i ka nui o na Makaainana waiwai o Koolaupoko.

V. Kanuka. Hai mai oia, he hookahi wale no kanaka ma kona apana i hiki ke loaa na dala —, oia hoi ka Lunakanawai o Waimea, ame Kanuka ka Elele o Waimea. Ua kamaaina oia ia Hanalei, ame Koloa, aole ona manao he nui loa ke dala a na kanaka o ia mau apana.

D. H. Hitchcock. Manao oia, aohe pono o ke ka maha loa o ka uku waiwai maluna o na kanaka, manao oia i $150 loaa makahiki ka nui, kupono o ka poe e hiki ai ke komo i Lunamakaainana. No ka mea, o ka hapanui o ka poe ulakolako o ka poe i oo, a he poe no hoi i ike nui ole i ke ano o ke akamai, o ka poe naauao he poe e noho kumukula ana, he $0.37 1/2 wale no ka loaa mai. Kokua mamuli o ka manao o G. P. Judd.

J. P. Green. Makemake no oia e hoole loa i keia mea, a makemake no hoi e hoohahama ia ka ipuka no na kanaka a pau e komo iloko o ka Ahaolelo. He kue loa no oia i keia mea o ka waiwai, alaila hiki ke lilo i Lunnamakaainana.

C. De Varigny. Olelo mai oia, o ka waiwai o ke kanaka naauao, oia no kona naauao, a pela no hoi ma Europa, a me na olelo ano like e ae no hoi he nui wale.

Hon. C. R. Bihopa. Hai mai oia, ua kamailio pu oia me kekahi poe i kamaaaina i ka noho ana o na kanaka, a aole lakou i hai mai i ka waiwai o na kanaka naauao ma ko lakou mau Apana, ua emi iho malalo o na dala he $300 waiwai paa, a he $150 ka loaa i ka makahiki. Aole ona makemake e hookonokono aku i na kanaka e makemake wale ana no mamuli o ka $150, a oia ko lakou mea e makemake ai e hele mai e komo iloko o ka Ahoolelo ; a i kona manao, oia kekahi mea e paa mau ai na kanaka i ko lakou mau aina, no ka mea, he ake nui na kanaka e hele e moraki i ko lakou mau aina, a malia o aua keia mea i ko lakou moraki ana. Makemake oia $300 waiwai paa, a i $150 loaa makahiki, alaila, kupono ke lilo i Lunamakaainana.

G. P. Judd. Makemake oia e hoakaka i kona manao no keia mea, ua kue loa ia no oia i na mea e pili ana i keia hoouna hou i kona manao ma ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, ua hoakakaia ma ke ano o ke kanaka kona hiki ke lilo i Lunamakaainana, a ke kau hou ia mai nei hoi he dala. Aole ona hoapono i ka hoemi ana i ka uku o na Lunamakaainana. O kona manao no, oia no ka waiho hamama i ka ipuka, no kela mea keia mea ; aka, ina e hoopaa loa ana ka Ahaolelo, alaila, he makemake kona e hookau nui i ke dala no ka poe Lunamakaainana, alaila, e pono e hoonui loa ka uku o ka la hana o na Lunamakaainana, a nolaila, ina he ninau ko kekahi no keia mea, alaila, e koho no oia ma ka puu dala nui loa, pokeokeo.

His Ex. R. W. Wyllie. Manao oia e pono no ke hookauia ka waiwai maluna o ka poe Lunamakaainana. A iloko no hoi o kona manao, he nui wale na poe maikai e hele mai ana e lawelawe ma ka noho ana i Lunamakaainana no ka inoa hanohano wale no, a ua minamina oia i ke kue i ka olelo a me ka manao o ka Elele o Honolulu (G. P. Judd )

J. W. H. Kauwahi. Wehewehe mai oia i kona manao, no ke ano o na mea imua o ka Hale, a hai mai no hoi i ke kapaia ona e kekahi nupepa he Elele hoopili wale mamuli o na Kuhina a me ka hai mai no hoi, ua ike iho no ka Lunahooponopono o ua pepa la, i kona olelo mai, aole oia e ae i ka na Kuhina ke kue ka lakou i kana i manao ai he pono. Makemake no oia i ka Auhau dala maluna ae e like me ka manao o Hon. C. R. Bihopa. A ina e hoole i ka hooholo i puu dala na na Elele, alaila, ua like no ia me ka hoike ana o na Elele he poe palaualelo na kanaka mai Hawaii a Niihau. Kokua oia i ka Hon. C. R. Bihopia $500 waiwai paa, $250, loaa makahiki.

Heleluhe. Hai mai oia aohe dala o Puna, he hapaumi ka uku o ka eka aina o ke kuai ana, a ua ike no Ka Moi i kona hele ana malaila me a'u pu no hoi. Kokua mamuli o ka manao o ka Elele o Koolaupoko $300 waiwai paa, a he $150, loaa makahiki. Aole ona manao ina e hoole, alaila, he hoole ia i ka waiwai ole o Hawaii nei. A iloko o kona manao, ina e hooholoia e like me ke noi a Hon C. R. Bihopa, alaila, e aho no ka hana i pauku Kanawai e waiho ana i ka apana o Puna mawaho o ka Hale Lunamakaainana.

Hon. C. G. Hapakini. Mahalo no oia i na olelo i hoopukaia e na Elele, a manano no hoi oia ina e hoole ia ka waiwai o Puna, alaila, aole no paha he nele o ko laila poe i ka woiwai ma kahi e ae. A pane mai no hoi oia i ka olelo a ka Elele o Honolulu, (G. P. Judd.) e hoahewa ana i keia honua hana, no ke komo ole ana ma ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, a hoomaopopo aku ka Elele o Honolulu ia ia, me ka i aku, " Aole no ke ano hou no kona hoahewa ana, no ka hewa maoli no." Manao no oia, ua hele mai na poe Lunamaainana, aole ma ke dala, ke kumu pono e hele ai i Lunamakaainana ; aka, no ka manao no mamuli o ka pono o ka Lahui a me ka lehulehu. Manao oia o na kanaka i oo, o lakou ka poe pono e hele i ke kau kanawai. I kona manao, aole pono o ka lilo nui loa o na kanaka i ka Loio, he kumu hoopalaualelo no ia, ua nui loa na kanaka opiopio ma ka hana Loio, a malaila wale no ka lakou hana, nolaila ka pono ke hoopili i na pono ma ka hana lima, me na pono paa. No ka mea, ua oi aku na Loio mamua o ka poe i pilikiaia, a me na olelo hoopilipili naauao e ae no hoi.

C. P. Judd. Noi mai oia, ina e apono ana na Elele i ka hookau i ke dala, alaila, makemake oia e hookomo i $2,000 waiwai paa, a he $500 loaa makahiki.

Hon. G. M. Lopikana. Hai mai oia i kona manao no keia mea. Kokua loa no oia i ka hookau i ka waiwai paa i $500 loaa makahiki he $250. Minamina loa oia no ka lilo o ka manao o ka hapanui o na Elele mamuli o ka hooemi i ka waiwai, a wehewehe loihi mai no i kona manao no keia mea. Makemake loa oia e hookau nuiia ke dala maluna o ka poe e hiki ana ke lilo i Lunamakaainana.

J. P. Gerina. Kue oia i ka manao o ka Elele o Honolulu, e poopii ana i $2,000 waiwai paa. Makemake no oia e hoohamama mau ia ka puka no na poe a pau e hele mai i ka Hale o ka Poeikohoia, ina he $500 waiwai paa, a he $250 ma ka loaa makahiki, oia iho la no, aka, o kona makemake maoli no nae, o ka hoopau loa no o ka auhau dala no na Lunamakaainana.

Hon. G. M. Lopikana. Wehewehe hou mai oia no kekahi olelo a ka Elele o Honolulu (G. P. Judd) e pili ana i ka uku no na Lunamakaainana, makemake no o G. P. Judd e ukuia lakou i $3 no ka la, a i kona manao, ua like no ke ano o ka $150 o ke kau me ka $3 o ka la.

C. C. Harris. Wehewehe mai oia i ke ano ole no hoi o ke kumu hoopaapaa i hapaiia e ka Elele o Honolulu (G. P. Judd,) e pili ana i ke konoia o na poe e hele mai i Lunamakaainana, no ka manao ma ke dala, no ka mea, ma Enelani, ua hele ae na Luna o ka Hale o ka Poeikohoia me ka uku ole. A o ko Masakuseta hoi, he $2 wale no ka uku o ka la e noho ai ma ka oihana Lunamakaainana, oiai o ko lakou mau lilo, ua hiki aku i ka helu nui loa. No ka mea, aole lakou i manao ma ke dala, aka, ua manao lakou mamuli o ke ano hoopomaikai i ko lakou hanauna ame ka lakou mau keiki — i nele lakou ma ka Aha kau Kanawai, e imi ai i pono no lakou iho, ame ka lahui holookoa, ame na hanauna mahope aku o lakou.

Ioane Ii. Hoakaka naauao mai oia no na mea e pili ana i ke kau i ka waiwai iluna o na Lunamakaainana, kue loa oia i ke kau i ke dala.

Ninauia ke noi a ka Elele o Honolulu, e i ana i $2,000 waiwai paa, i $500 loaa makahiki, a ua hooleia. Ninauia ke noi a Hon. C. R. Bihopa, a ua hooholoia e na Elele a me na'Lii.

His Ex. C. Gordon Hopkins. Noi mai e hapai hou ia ka noonoo ana i ka mea i hooholoia iho nei ; a ua ninauia a ua hooleia.

Hon. C. R. Bihopa. Noi mai e hooholoia ka pauku 61 ma kona heluhelu alua ana, a ua kokuaia. Ua ninauia, a ua hooholoia e na Elele a me na'Lii, a me Ka Moi.

Hapaiia ka noonoo ana o ka pauku 62. Heluheluia mai ka pauku.

J. H. Nahaku. Noi mai e kapaeia ka hapa waena o keia pauku.

Heleluhi. Hoopuka mai oia i kona manao no keia pauku, makemake oia e hoihoiia ka heluhelu ana e like me ka pauku 78 o ke Kumukanawai kahiko.

W. T. Martin. Kue i ka hookomo ana i ke dala. Makemake no oia e waiho hamama i ka ipuka no na kanaka a pau e koho i ka balota.

Hon. C. De Varigny. Makemake no oia i ke kau i ke dala no ka poe koho balota.

Hon. C. R. Bihopa. Hoopuka mai oia, e kauia i puu dala no ka poe koho, oia hoi $150 waiwai paa, aia a $60 loaa makahiki, alaila, hiki ke koho balota.

Hon. R. C. Wale. Hoopuka mai no i kona manao no keia mea, kokua no mamuli o ka haawi i ke dala.

G. B. Ukeke. Noi mai e waihoia ma ka paapa ka hoololi a Hon. C. R. Bihopa, e kau ana i dala maluna o ka poe koho balota.

Kepoikai. Ninau mai oia, e hookuuia'na anei na kanaka waiwai ole mailoko aku o na auhau a pau ke ae ole ia lakou e koho balota, ina pela, kokua loa oia. Kue loa oia no ke kau ana i ke dala maluna o ka poe koho balota.

Hon. G. M. Lopikana. Kokua no mamuli o ka hoololi a C. R. Bihopa. Hoopuka mai oia i ka hoolahaia ana e ka nupepa " P. C. ADVERTISTER," no ka makemake o Beritania e hookuu i na kanaka a pau e koho wahi a ka haiolelo a Gladstone ; aka hai mai oia he hilihewa keia poe, a aole no ia he oiaio. A kamailio loihi mai no hoi, o ke ano nui no nae o kana mau olelo, oia no ka hoapono loa i ka hookomo i ke dala no ka poe koho, a o ka poe wale no hoi i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima. Aole ona manao he pono ke aeia ka poe me ka waiwai ole, i kona manao, aohe pono o ka hoohalike ana i keia poe maikai me ka poe kuewa, (" Mr Gladstone did not say so,— the Editor of the ' P. C. A.' misunderstood Mr. Gladstone's speech.) Kue loa oia i ka hoololi a ka Elele o Puna, no ka hoole ana i ka poe ike ole i ka heluhelu a me ke kakaulima.

His Ex. C. G. Hapakini. Kokua no mamuli o ka hoololi a Hon. C. R. Bihopa, me ka hoakaka mai no hoi i ke ano o kekahi olelo ma ia pauku, aole nae i unuhiiia ma ka olelo maoli.

P. H. Hikikoke. Kokua no mamuli o ka pono ole o ka hookau ana i ke keakea no ka pono koho o kela a me keia kanaka.

J. P. Green. Ku mai oia a hai mai he pono nui keia e manaoia nei e lawe aku mai na makaainana. Olelo mai ka Elele o Hamakua, he pono hou ka keia o ka hookaawale ana i ka poe lapuwale. I ka manao ana o ka Elele o Makawao, aole loa ona makemake e laweia'ku keia pono mai o na makaainana o Hawaii. Makemake no oia e hoohamama ia ka pahu balota no na mea a pau, o ka ae ana e hooholo i keia keakea nui, ua like no ia me ka hoino ana aku i ka inoa o ka poe makua nana mai kakou.

His Ex. C. De Varigny. Olelo mai oia, aohe pono ae ana i ka poe ike ole i ka palapala e koho balota, nolaila, aohe pono oia mea. Hon. G. M. Lopikana. Hoole loa oia, me ka i mai, aohe pono iki i na kanaka a pau ke koho balota.

C. H. Judd. Noi mai e hoopane, a ua hooholoia.

POALUA, AUG. 9, 1864.— LA 25.

Halawai ka Ahaolelo ma ka hora 11. Puleia a pau. Heluheluia ka moolelo a aponoia.

Hapaiia ka noonoo ana no ka pauku 62 o ke Kumukanawai hou.

G. P. Judd. Hoopuka mai oia i kona manao no ka apono nui i ka pono koho balota o na kanaka a pau, aole ona apono i ka hoololi, aia me ka waiwai e hiki ai i na kanaka ke koho i Lunamakaainana — nui loa kona makee ia pono nui o na Makaainana. Hon. G. M. Lopikana. Hoopuka mai oia he hoololi hou no ka pauku 62 penei : mahope iho o na huaolelo " kakau lima," " o ka poe i hanauia mai i ka M. H. 1840.'' a pane mai no hoi no na olelo a ka Elele o Honolulu (G. P. Judd.) A wehewehe loihi mai no oia i kona manao no keia mea.

G. P. Judd. Pane aku oia no kekahi mea ninau a ka Elele o Hamakua, ame kekahi mau olelo e pili ana i ka Hoohiki ana o Kamehameha III, a wehewehe mai no hoi i kona ike no na mea e pili ana i ko Kamehameha III. ano kanalua ana no kekahi mau mea i hookomoia, a ua kakauinoa no nae oia ma ia mea, a ua hoopaa no oia ia ia iho, ame na Moi mahope iho ona, ua like no me ka paa ana o ka Moi Kamehameha IIi ma ia hoohiki ana i ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, ua hoopaa puia na hooilina ona, a mau loa aku, aka, ua olelo no o Kauikeaouli, he hiki no i kekahi alii hou ke hoololi i ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, ma ke ano no o ua Kumukanawai la.

Loio Aupuni. Hoakaka mai oia i kona manao lana, ua hala'e la ka hoopaapaa ana no na mea i kaahope ae. A wehewehe mai no hoi no kekahi mau olelo i keia mau la'ku nei. A naauao no na olelo hoopilipili a ka Loio Aupuni. Hai mai oia i ka okomoia o ka manao iloko o na kanaka e pili ana i ke keakea ana i na kanaka mai ke koho ana i na poe e pili ana a e hoomakamaka ana mamuli o ka Moi. Ua hapai nui ia mai na olelo a Solomona, a o Davida no paha kekahi i hoopukaia mai. A oia iho la anei ke ao ana i na kanaka e aloha aku, a e mahalo aku i ko lakou Moi. Hoole mai oia, aole ka pono koho balota, he pono pili paa, he ole loa. Aole e hiki ia ia ke lawelawe i ka oihana hana laau lapaau, no ka mea, aole oia i ike ia mea. Aohe ona manao he pono i na poe e kamailio ana no kekahi mea a lakou i ike ole ai ; a pela no hoi, aohe pono i ke kanaka ke koho balota, ke ole oia i ike i kana mea i hana'i. Nolaila, makemake oia e hoohoihoi aku i na kanaka hana, a e hoike aku hoi i ka hoowahawaha kupono no ka poe palaualelo ame ka poe e kaa kuewa ana. A hai mai no hoi oia i ka mea i oleloia e Rev Dr Limaikaika, aohe pono e hapai i ke kanaka maikai me ke kanaka ino palaualelo. A hapai mai no hoi i ke ano o ke koho balota ana ma kekahi mau apana o keia aupuni. Hai mai no hoi oia i ke kailiia o ka balota o kekahi poe ma Honolulu, ame ke ano nui no hoi o kona ike i ke koho balota ana ma ka mokupuni o Oahu. A hai mai no hoi oia i na olelo e pili ana i ka hai mai i ke ano o ko Amerika Huipuia.

C. H. Judd. Ku mai oia a wehewehe mai i kona manao no ka mea imua o ka Hale. Kue loa oia i ka hoololi a Hon. C. R. Bishop, aole ona makemake e kauia ke keakea waiwai iluna o ka poe koho balota. A hoike loihi mai no hoi oia i ke ano o ke koho ana, ame ke kupono o ka hoomau ana i keia mea o ke koho balota ana e like me kona ano.

G. B. Ukeke. Aohe ona makemake e hoohaikiia ka pono koho balota o na kanaka, no ka mea, ua ike no kakou i ka olelo kahea a ka Moi, e i ana, " he makemake e haawi mai i mau pono hou no na kanaka," aka, he pono anei keia ? Aole ! aka, he poino nui loa keia e kau ia nei maluna o keia lahui. A ina he makemake ko kakou e hoohalike me na aupuni e, alaila, e pono e hookaawale aku na haole, ame na malihini, a e waiho iho no i na 'Lii naauao o ka aina ka malama i na oihana aupuni. Ninau mai ka Mea Kiekie ke Kuhina Nui, " Owai ia mau alii naauao ?"

Hon. D. Kalakaua. Kokua oia mamuli o ka hoololi a ka Elele o Hamakua. Kue oia i ka olelo a ka Elele o Makawao, no kana mau olelo, e i ana, o keia pono nui keia o na makaainana e laweia nei, e haawi ia e ke Kumukanawai o ka M. H. 1852. I ko Hon. D. Kalakaua manao, o kekahi mau pono nui keia o na 'Lii i lawe waleia ma ke Kumukanawai o ka M. H. 1852. No ka mea, oia kekahi kumu loaa a kumu waiwai no hoi o na 'Lii. (Ninau — he poe kauwa ka paha na kanaka ilihune ia wa ?) Pane mai no hoi no na olelo a Ukeke, no ka hoonoho oleia o na 'Lii ma ka oihana aupuni. Hai mai oia, ua aoia no ma ka ike, aole nae i ike kupono no ka noho oihana. G. B. Ukeke. Hai mai oia, aole no lakou e ike ana, ke hoomau ma ka noho lalau ana, aka, ina lakou e hoonohoia e ao, alaila, e ike no lakou. A hai mai no hoi oia, ina ua ike ole lakou, alaila, e wehe ana au i halekula ao i ka la apopo, e hele mai ma ko'u hale e kula'i. (Hu ka aka a ke anaina.) His Ex. C. G. Hopkins. Wehewehe pono mai no oia i kona manao no keia mea, o ke ano nui no nae a kana mau olelo, oia no ke kokua mamuli o ka manao i hoopukaia e Hon. C. R. Bihopa, aia a waiwai, hiki i ke kanaka ke koho balota no ka Lunamakaainana. A wehewehe loihi mai no hoi oia i ke kumu o kona apono ana ia mea.

V. Kanuka. Hoike mai oia i kona manao ame kona hoole loa i ka hookau ana i ke dala i pono no ke kanaka koho balota. A ina no hoi, ua ike oia he wahi pilikia iki kekahi o ka Moi ame ke aupuni, ma ka ae ana i na kanaka a pau e koho, alaila, e kokua nui no oia mamuli o ka hookau ana i palena waiwai nui no na poe e haawiia ana i ka pono koho balota. Aole manao iki o na poe ilihune e hoopilikia i ka noho ana o ke aupuni. Kokua nui oia mahope o ka poe ilihune. Hai mai no hoi oia, aohe no he manao ma ka olelo a ka Elele o Hamakua, e i ana i ka paakiki o kekahi poe Elele no ka weheia ana o ka huaolelo " Noholike," aole no ia he kanaka paakiki wale, aka, ua paakiki no oia me ke kumu.

His Ex C. De Varigny. Pane mai oia no kekahi mau olelo a ka Elele o Waimea, oia hoi kana olelo ana no ka hooikaika nui o ka poe kanaka o Beritania, i loaa mai ai ia lakou ka pono koho balota.

Hon. D. Kalakaua. Hai mai oia no ke ano o na koho balota ana ma Amerika Huipuia, ua haunaele nui loa malaila.

J. P. Gerina. Ninau mai oia no ke ano o kekahi olelo i hoopukaia mai e ka Elele o Hamakua, a wehewehe mai no hoi i ke ano o kana (ka Elele o Hamakua) i olelo ai. A hai mai no hoi oia, he makemake loa ia e hai mai ka Elele o Hamakua, i ka pilikia i loaa i ko Hawaii nei Moi, ma ka hookau ana i ka balota akea ana. Hai mai o Hon. G. M. Lopikana, he okoa kona manao, a he okoa no hoi ka manao o ka Elele o Makawao. A kamailio mai no hoi, ua noho no ka Moi Kamehameha III, he alii ia ua aloha nuiia e na kanaka a pau. Aole no o lakou makemake e laweia ka pono koho balota. A ina e hooholoia keia pauku, e hookau i ka waiwai no ka poe balota, alaila, ua like no ia me ka hoi hope ana o ke aupuni o Hawaii ma na mea e pili ana i ka noho akea ana. A hai mai no hoi oia no na mea e pili ana i ke koho balota ana ma na mea e pili ana i kona apana. Hai mai oia i ka oiaio, ua kohoia no he kanaka aihue i Lunamakaainana no ka M. H. 1864. A hai mai no hoi oia, he hilahila kona no ke kohoia ana o kela kanaka aihue i Lunamakaainana no ka apana o Makawao, no ka M. H. 1864. Ua hilahila loa ka poe hanohano a pau oia apana, no ke komo ana o ka mea aihue i Lunamakaainana no Makawao, no ke kau Ahaolelo o ka M. H. 1864. A hai mai no i kekahi mau olelo e pili ana i ka hoino kino ia W. Humphreys. Kue loa i ke keakea ana i ka pono koho balota o na kanaka Hawaii.

Loio Aupuni. Wehewehe nui mai oia no ka mea e pili ana i ka olelo hoino kino a ka Elele o Makawao, me ka manao e wehewehe mai i ke ano o ka hewa a Uwelealea i hana'i.

J. H. Nahaku. Hai mai oia, ina e hooholoia keia pauku, alaila, aole paha e koho balota ana i Lunamakaainana no Kaanapali. Hoakaka loihi mai no hoi i ke ano o na mea e ku ole ai ka hoonele ana i ka poe o kona apana i ka pono koho Lunamakaainana, a hookomo mai no hoi he pakui.

Hoopaneeia ka halawai ana a ka la apopo hora 11.

 

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU. AUGATE 13, 1864.

 

UA hai aku makou i ka pule i hala iho nei, no ka holo iki o ka hana a ka Ahaolelo Kumukanawai, ame ka hiki ana i ka pauku 61, a ua hooholoia ia pauku, me na hoololi i okomoia mai e na'Lii me na Elele. I ka pau ana o ia pauku, ua hapaiia ka noonoo ana o ka pauku 62 ; o ke ano oia pauku, oia no ka hoomaopopo ana i ke ano o ka poe kupono ke lawe i ka balota, a ua hoopaapaa nuiia ia pauku a hala na la eha.— mai ka Poalua, a hiki i ke ahiahi nei, a aohe no i holo.

O ke kumu hoopaapaa nui, o ka makemake ana o na Kuhina a me na'Lii, e hookomo i haawina waiwai, alaila koho balota, a ina aohe waiwai o ke kanaka, aliala, aohe e hiki ke koho balota no ka Lunamakaainana ana e makemake ai e koho aku, a penei no ke ano o ka haawina waiwai i hoopukaia mai e ka Mea Hanohano C. R. Bihopa, aia o ke kanaka i loaa ka waiwai paa e hiki ana ke kumukuai i ka $150, a i ole ia e loaa ana ka loaa makahiki he $60, a i ole ia e uku ana paha no kekahi aina hoolimalima i na dala he $25.

Ua hoopaapaa loihi ia keia mau hoololi e na Elele ame na'Lii, e kue ana kekahi poe, a e apono ana kekahi poe, a ma ke kakahiaka o ka Poaha, ua pepehiia ia mau hoololi, no ka mea, o ka hapanui o na Elele ua kupaa mamuli o ka hoomau ana i ka pono koho balota o na kanaka a pau, ka poe waiwai ame ka poe ilihune, oiai ua poe ilihune la e auhau ia ana e like me ka poe e ae. Ma nehinei, hapai hou ia ka noonoo ana no na hoololi la, a ua make no.

Ke mahalo nui nei makou i na Elele hiipoi mau i ka pono o na Makaainana, a i ko makou noonoo ana, ina e kau ia ka auhau Aupuni maluna o kekahi kanaka, alaila, ua kupono no ia ia ke koho no ka Luna Ahaolelo kau Kanawai ana i makemake ai, e hele aku e hana i na Kanawai nana e hooponopono i kona noho ana. Iloko o na olelo paio, ua olelo nui ia no ka maka'u ia o ka hulihia ke Aupuni ke aeia ka poe hupo a me ka poe waiwai ole e koho balota, i ko makou manao he mau olelo ano ole kela, no ka mea iloko o na kau koho balota a pau, aole loa he haunaele nui i hanaia, he ole loa no. Ua olelo hoi kekahi poe he kumu e paipai aku ai i na kanaka e hoowaiwai ia lakou iho, a e hoopau hoi i ke kumu palaualelo, ina io pela, kokua nui makou, aka, i ko makou manao, aole loa pela ; aole keia lahui he lahui palaualelo, aka, he lahui hana no ; aka, aole nae o lakou makemake e hana me ka uku kupono ole ia mai no ka lakou hana, a ina no e uku pono ia lakou no ka lakou hana, e ala mai no auanei lakou a hana no me ka hikiwawe,— a aole loa o makou ahewa iki i ko na kanaka Hawaii hana ole ana, no ko lakou uku pono ole ia mai.

O na kanaka e hana nei ma kekahi o na aina mahi ko, he $7 00 wale no ka loaa no ka mahina, me ka hoolako no ia ia iho me kona ohana i ka ai a me kahi aahu — e hiki ana anei i kekahi ke olelo mai, e waiwai ana ia kanaka no kona hana ana no na dala he $7 00 no ka mahina, me ka malama pu i kona ohana iloko o ia mau wahi dala ? Ke olelo nei makou me ka hooia aku, aole ! aka, e pololi ana paha, a e ilihune ana ke kino o kona ohana a me ia iho, iloko o ka hana mau. Ua oleloia no hoi e kekahi Elele i kokua mamuli o ka hoololi a Hon. C. R. Bihopa, he hiki no ke kii aku e hoolimalima i ka aina o kekahi o na'Lii, ke ae nei makou, he hiki no ; aka, eia ka ninau, e hiki ana anei i na'Lii ke hoolawa mai i na aina hoolimalima i na kanaka ilihune a pau, i mea e waiwai ai lakou ? I ko makou manao, aole ! No ka mea, he kakaikahi wale no na'Lii i lako i ka aina, a o ka hapanui o lakou, ua komo e no iloko o ke puhi a ke kohola, oia hoi ka moraki. Pehea hoi, ina e hoopii loa mai ua mau alii nei i ka uku hoolimalima o ko lakou mau aina, hoowaiwai no anei ia i na kanaka ilihune ? I ko makou manao, aole, aka, hoowaiwai nae i na poe mea aina wale no.

He minamina ko makou no ka piha loa o ka pepa, a no ia mea, komo ole ka pahu kupapau, ame na poe paa kahili hoolewa o kekahi o na pono o na makaainana e hokai wale ia nei, a me ko makou manao kue kumu no na olelo a ka Elele o Hamakua, a me kekahi poe Elele e ae, e kokua ana mamuli o ka hoopau ana i ka pono koho balota o na poe ilihune e hookuapapanui mau ia nei e ka auhau, aia a mahope, hoopuka aku makou i ko makou manao no ia mea, alaila, e hoike pu aku makou i ke kiko kupono e kuniia'i o ua poe hoohaiki koho balota la, ma ka aoao o na Elele.