Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 33, 13 August 1864 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He olelo pane a ko Kohala poe

MAKAAINANA I KA AHA ELELE

MA HONOLULU.

 

            E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: E oluolu mai kou Luna Hooponopono e hookomo iho i keia mau lalani olelo a ko makou manao i imi ai.

            Ua ike makou i na mea i hanaia ma ka Aha Elele ma Honolulu, ma kou kino holookoa; a ua ike hoi makou i ka haalele ana o ko makou Elele i kana oihana Elele, mamuli o ke kupaa ana i ke Kumukanawai. A ua nele makou i ka Elele ole nana e hana no makou ma ka Aha Elele; nolaila, ke hoike aku nei makou ma ke akea, imua o ka lehulehu, i ike ai na mea a pau i ko makou manao e pili ana i keia hana, o ke kupaa ana o ko makou Elele ma ke Kumukanawai, ua like no ia me ka makou kauoha e hana pela, o kona haalele ana i kona ano hoa Elele, oia kekahi hana nui i ku i ka mahaloia.

            He like ole ko makou manao me ka olelo a kekahi poe Elele, e i ana, ua haawi aku ko lakou mau makaainana he mana ia lakou, e hoololi, a e hoole paha i na mea a lakou i ike ai, ke olelo nei makou, he kuhihewa kela manao, aole loa kupono kela huaolelo mana ma ke ano kuka, e like me ka Olelo Hoolaha Alii i hoopukaia, penei: “Ua kahea ia’ku na ‘Lii a me na Makaainana ma o ko lakou mau Elele e hui mai me a’u no ke kuka ana i na hoololi o ke Kumukukanawai.” Aia wale no ma ka hooholo loa ana a hoololi maoli ana he Kanawai, malaila ke kupono ana o kela huaolelo mana.

            Ua ike makou i ke noi ana a ka Elele o Kau, Hawaii, i kona poe makaainana, e ne aku ia ia e lawelawe ma ka Aha Elele. I ko makou manao, ua kuhihewa loa ke noi ana pela, ua ike no ia i ka manao o kona poe e kauoha ana ia ia e kupaa mamuli o ke Kumukanawai, a ua ike no hoi ua Elele la i ka mea ana e hana aku ai, a ina he hoololi ana, alaila, e hoololi no e like me ka mea i aeia e ua Kumukanawai la, i ko makou manao, o ke Kumukanawai wale no ka mea mana nui maloko o ke Aupuni, a maloko hoi olaila na mana e ae, e like me ke ano o keia Aupuni e noho nei, “he Aupuni Alii Kumukanawai.”

            Ua hoohikiia ke Alii ma keia olelo, a me na’Lii, a me na makaainana pu, aohe mea o keia mau mana mawaho aku o ke Kumukanawai. Ke oleloia nei nae, aole i hoohiki ka Moi malalo o ke Kumukanawai; aka, ke olelo nei makou, ua hoohiki no. Ina aole oia e hoohiki maoli, alaila, ke olelo hou nei makou, ua hoohiki ia, e like me ka olelo kauoha a ka Moi Kamehameha III., i ka poe i noho mahope ona maluna o ka Noho Alii o keia Aupuni, ma ia alanui wale no ka ili ana’ku o ka Lei Alii, a maluna hoi o ka Ohana Alii i hookuponoia ua kauoha la, a ua Kamehameha III nei no i hookumu keia Kumukanawai, i Kumukanawai no kona Aupuni, a me ka poe mahope ona, o noho ana ma Noho Alii, a i pili hoi ia kauoha. Nolaila, ke olelo nei makou, aohe mana iki o keia Aha Elele e hoololi i ke Kumukanawai a me na Kanawai a pau o keia Aupuni.

            Ke hilinai nei ka Aha Elele ma ka olelo a na Lunakawai o ka Aha Kiekie i hoopuka ai, e olelo ana, “He mana ko ua Aha Elele la e hoololi i ke Kumukanawai.” Ua manao makou, ua kuhihewa ia mau Lunakanawai, aohe mana iki o ua Aha Kiekie la e hoopuka pela, oiai aia no ua Aha la malao o ke Kumukanawai, a ua hoohiki no hoi ua mau Lunakanawai Kiekie la e malama i ke Kumukanawai, mamua o ko lakou hapai ana i ka lakou Oihana, a ina ua hoopuka lakou i na olelo kue i ke Kumukanawai, alaila, i ko makou manao, he enemi maoli no na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i ke Kumukanawai, a he enemi maopopo loa no ke Aupuni holookoa mai o a o. Ke noi aku nei makou e hoopuka ia ma ke akea ka olelo hoike a ua Aha la, i hiki ai i na maka a pau ke kau aku maluna o ua Aha la, i ka wa e ulu mai ai kekahi pilikia, a haunaele paha e pili ana i keia hana, Hoololi Kumukanawai.

            O ka hana e hiki ai ke hoololi i ke Kumukanawai, a i ole ia, e kiola okoa paha ia Kumukanawai, eia wale no, ina ua lilo aku ke Aupuni i kekahi enemi owaho mai, a enemi oloko paha, a ua loaa ka Lei Alii i kekahi ma ia ano, he hiki no i ka Aha i kahea ia eia ia wa, ke wawahi i ke Kumukanawai kahiko, a hana hou i Kumukanawai hou, e like me ke ano o ke ‘Lii a me ke Aupuni ia wa, a oia wale no ke alanui pono hookahi e hiki ai ke hoololi.

            I ko makou manao, aole kupono keia hoololi ana i ke Kumukanawai no keia wa maluhia o ke Aupuni, oia hoi ke Alii, na’Lii, a me na Makaainana, a ua maluhia no hoi ka noho ana o ke Aupuni holookoa mai o a o, malalo o ua Kumukanawai la, no ko makou aloha ia oe e ka Moi, a me ke Kumukanawai o kou Aupuni, a me ka mahalo nui ana hoi i ko makou Elele nana i hookupaa i ua Kumukanawai la, nolaila, ke noi haahaa aku nei makou, kekahi o kou mau Makaainana hoolohe, e hoohiki mai oe i ke Kumukanawai o kou Aupuni, oia ko makou manao hope me ke aloha.

            E ola ka Moi i ke Akua, e mau ke Kumukanawai i ka pono.

            Na makou na kou mau Makaainana hoolohe e noho ana ma ka Apana o Kohala, Mokupuni o Hawaii.

            Kohala, Hawaii, Augate 8, 1864

[No ko makou mahalo ana i keia mau olelo ao a na Makaainana o Kona Hema, Hawaii, i ko lakou Elele, a no ke kulike loa o ko lakou manao me ko makou manao paa, nolaila, ua hookomo makou i keia palapala ma na kowa o keia nupepa. L.H.]

 

He Leo no Kona H., Hawaii.

            O. H. KULIKA; ALOHA OE:

            Ua lohe, a ua ike nuiia hoi kou mau manao, a ke mahalo aku nei ka poe nana oe i koho aku, me ka mahalo oiaio.

            A ke noi aku nei makou i ke Akua nou, e hookupaa ia oe ma ia manao a hiki i ka pau ana o kau hana malaila.

            O keia kauoha ia oe, he kauoha Kumukanawai no ia, kahi hoi e ku nei na ‘Lii a me na Makaainana, mai ae oe e lilo i enemi no ke Kumukanawai, a e huipu paha me ka poe o ia ano.

            Ua kauoha ia’ku oe e hele e kuka, e like me ka Olelo Hoolaha Alii, aole ia oe kekahi mana iki e hooholo loa i kekahi mea, e kuka wale no e like me ke noi ana mai, a na ka Ahaolelo ku i ke Kumukanawai e hooholo loa.

            E hooikaika oe e hookaawale ia na hana a me na hooholo ana o ka Ahakuka.

            O ko oukou kapae ana ia Kamalo, ua ku no i ka pono o na Kanawai kue ole i ke Kumukanawai e hoho nei; aka, ina ua hoole ia ko oukou manao pono e like me ia, alaila, he aneane ua nele loa ka oukou mau mea i hooholo ai, a i hana ai hoi malaila.

            Eia ka ninau ia oe: Ma ke Kumukanawai hea oe i hoohikiia’i a me kou mau hoa Elele, a me na’Lii hoi; i malamaia’i ke alanui o ka oukou mau hana?

            Ma ke Aupuni hea o ka honua i noho kekahi ma ka Oihana o ke Aupuni, me ka hoohiki ole e malama i ke Kumukanawai o ia Aupuni, aole loa he Aupuni i hanaia pela, aole no hoi e kauia ka Oihana a hookikiia?

            E kupaa oe ma ka Pauku 105 o ke Kumukanawai, a malaila wale no ka po no o ka hoololi ana, a me ka Aha nana e hoololi. E lilo ke Kumukanawai i kahua no kou mau wawae.

            Ua ike makou i kekahi mau Elele, ua hoopilimeai wale mamuli o na’Lii a me na Kuhina, e like me ko Lahaina, Kaanapali, Wailuku, a me kekahi o Honolulu, ko Ewa, a me kekahi mau mea no Kauai.

            I ko makou manao, aole pela ka manao o ko lakou poe nana i koho mai. Ua like ko makou manao me ko ka hapanui o Honolulu, a me na Apana a pau o keia Mokupuni, a me kekahi mau Apana o Maui, Molokai, Oahu, a me Kauai.

            O ka hana Kumukanawai ole ana o ka oukou Aha, oia kekahi kumu hemahema nui iloko o ka oukou mau hana a pau. Ke ike nei makou, e lawe ana i ka mana o na Ahaolelo maoli, iloko o keia Aha Elele Kuka; ina pela, alaila, aneane hoi e lilo ana keia Aha Elele, he kipi i ke Aupuni.

            Ma ka pono o ko makou Lunaikehala iho a me ka mana o kela mea keia mea mai ke Akua mai, e malama no makou i ko makou mau pono kino iho, i kukuluia maluna o ke kahua paa, (Kumukanawai.)

            E hooikaika oe, i hoololi Kumukanawai ia ke Kumukanawai, e like me ka mea i kuhikuhiia ma ka Pauku 105.

Aoha oe,

Na MAKAAINANA.

Kona Hema, Hawaii, Iulai 28, 1864.

 

Pane ia S. W. K. Kekalohe.

            E KE KUOKOA; ALOHA OE: No kuu ike ana iho nei i ka olelo wahahee a S.W.K. Kekalohe, no Wailoa, Kipahulu, Maui, i paiia ma ke Kuokoa, e olelo ana, ua pepehi ka wau i kekahi kanaka, o Nahinu kona inoa, ma Kipahulu nei, a ua ae aku ka wau imua o ka Lunakanawai Apana o keia Apana; nolaila, o kuhihewa mai auanei kekahi poe he oiaio, ke hai aku nei au imua o ka lehulehu, he wahi kanaka wahahee loa keia, me ka imi hala wale ia’u, me ka manao e hoopilikia wale ia’u, no ka mea, ua maopopo kona wahahee ma kana mau olelo.

            Ke i mai nei ua kanaka wahahee nei, “Ua pepehiia o Nahinu i ke ahiahi o ka la hoomalolo.” Eia ka ninau malaila: “Pehea la i maopopo ai ia oe ua make o Nahinu i ka pepehiia?” No ka mea, ua loaa ole i ka poe jure ke kumu o kona make ana, a ua hooholo no lakou, ua make i ka wai.

            Eia hou; ke i mai nei o ua o Kekalohe, (kalohe io;) “ua pepehiia i ke ahiahi Poaono,” ua ike pono anei oia i keia pepehi ana? Me he mea la oia no kekahi malaila, a ua ikemaka i ka make ana o Nahinu. Heaha la kou mea i ku ole ai a hoike imua o ka Aha niele kumu make o ko Koronero?

            Eia hou no keia wahahee, o kuu hai aku imua o ka Lunakanawai, “owau ka kai pepehi ia Nahinu.” Aole no he wahahee a koe aku, kainoa o ka mea i ae maoli aku i kona hewa, o ka li wale no kona hope. Heaha la kuu mea i li ole ia ai? Akaka loa ka wahahee o keia kanaka.

            Eia hou keia wahahee, “E hookolokolo ia ana ka wau ma Lahaina, imua o ka Aha Kaapuni, u hoi, kala kahiko i pau ai ka Aha Kaapuni ma Lahaina, ua ikeia anei ko Makoliku inoa ma ka papa inoa o na hihia i hanaia ma ia kau hookolokolo o ka Aha Kaapuni?

            E akahele oe e Kaaumoana, ka mea e kapa ana ia ia iho o S.W.K. Kekalohe, o hookolokoloia auanei oe imua o ia Aha, no ka laibila me ka hoino inoa, no ka mea, aole oe e nalo ana malalo o kou inoa kapakapa. Owau no me ka mahalo.

MAKOLIKU.

Kikoo, Kipahulu, Maui, Iulai 20, 1864

 

No ke Akamai Loa o ka Hoki

I KA IHO ANA ILALO MA NA PALI KIEKIE LOA.

            He mea kupanaha loa ka iho ana o na Hoki ilalo ma na pali nui, ma na Mauna o Anede, a me na Mauna a pau o Amerika Hema. Ua haiki loa kekahi ala ma ia mau kuahiwi, a he mea maka’u loa i ke kanaka ke iho ilalo, a he hiki ole loa i kekahi kanaka.

            Aole pololei loa na alanui malaila, he kekee wale no, a holo i o ianei, a nolaila, aole e hiki ke nana imua a hoomaopopo i ke ala, ina elima anana ka ike mua ana, he loihi ia, o ka Hoki wale no ka mea hiki ke lawe i ke kanaka ma ia mau wahi, no ka mea, aole lio e ae e paa pono ai kona mau wawae, e haule ana no ilalo i ka pali.

            I ka wa e hiki ai ka Hoki ma kahi haiki loa a me kahi pali ino, ku malie no ia a nana aku, me he mea la e noonoo ana, a ina hahau ikaika ke kahu ia ia, aole ia e holo iki ana, a makaukau pono ia; no ka mea, ua oi aku kona ike mamua o ko ke kanaka ma ia mau wahi I kona wa e ku malie ana, e noonoo ana paha ia i ka pilikia mamua ona, a e hoomakaukau ana paha ia i pono kona hele ana.

            Haka pono aku ia i ke ala me kekahi maka, a huli no ke poo, a nana aku kela maka, a pela ia e hoomakaukau ai. A i kekahi manawa, he ano haalulu kona, i kona ike ana i ka pali lele loa, a makaukau oia, o ka hoomaka no ia e hele aku, a penei ka hoomaka ana; moe ihope kona kino, a kau aku oia i kona mau wawae mua imua, e like me na koo ma na aoao, ua kaawale ia mau wawae, aole pili; aka, ua pili loa na wawae hope, a kokoe no e pili me na wawae mua.

A makaukau na wawae, alaila, haka pono hou oia i ke ala a maopopo, alaila, pahee koke aku la oia me he holua la, a hala loa ilalo. Aole hiki ke alakai ia ia, holo no ia ma kana wahi e makemake ai, me ke alakai ole ia. Eia ka ke kanaka hana, o ka malama pono ia ia iho maluna o ka Hoki, o haule oia a make; ina e manao oia e alakai i ka Hoki, a huki paha i ke kaulawaha, ua hewa ia hana ana.

            No ka mea, ua ike e na mea holo Hoki a pau, aole e alakai ia lakou ma kahi ino. Na ka Hoki no e nana a e hele ma kahi a kona manao e makemake ai, ina e huki ke kanaka i ke kaulawaha, e haule pu laua i ka pali, a make loa. He mea kupanaha, o keia hele ana o na Hoki ma kahi i oi aku ka pilikia e ku mai ana imua o laua ia wa, he naaupo paha ko ke kanaka, no ka wikiwiki loa o ka holo ana.

            O ka Hoki, aole oia e kapae ae i kona holo ana, ina ua kekee ke ala imua ona, e hiki no ia ia ke holo e like me ke ano o ke ala, aole e kapae ae, malama pono loa no ka Hoki, a pela lakou e holo ai a hiki ilalo aole lakou e eha, a aole no hoi e eha ka mea nana e hooholo, ke malama pono ia ko ka Hoki makemake. Nani ko ke Akua hana ana mai i keia holoholona leo ole, i alakai no ke kanaka ma keia wahi pilikia.

J. K. KALAWELOILEHUA.

 

Pane Oiaio Aku.

            E KE KUOKOA E; ALOHA OE: - Ua ike au i na olelo a kou Luna Hooponopono, mahope o ko’u kukulu manao ana, no na mea e pili ana i ke Kiaaina no ka Mokupuni o Kauai.

            Eia ka’u pane hope loa aku no na mea a ka Luna Hooponopono e olelo hou mai nei, o kela mea a mau mea paha i hooiaio mai i ka oukou mea e hoolaha nei no ke Kiaaina o Kauai, aole o’u manao he mau hoike oiaio ko ua poe la nana oukou hai mai i ka oiaio, i ku io ai ma ka aoao o ka pololei maoli; aka, he mau hooiaio ia i pili i ka hoahewa kumu ole, a imi hala wale hoi i ke Kiaaina o Kauai, oiai aole oia i hana kue a hooweliweli i na kanaka koho balota, e like me ka mea i oleloia ma na pepa mamua aku nei.

            He pono paha ia hoolaha ana, ina ma kahi e aku ka hooweliweli ana o ua Kiaaina nei o makou, e aho paha ia, oiai hoi aole i ikeia aku ia hana ana; aka, no ka oleloia ana’e, i ka la koho balota ka hooweliweli ana, nolaila, ke olelo hou nei au, aole loa he oiaio, e like me ka’u i pane mua ai.

            Eia kekahi kumu o ko’u manao ana, aole he oiaio o na mea a ka manao pepa i hoolaha ai. Heaha la ka mea i hoopuka ole ia ai na manao ponoi o ka mea a mau mea paha nana i ike i ka hooweliweli ana o ke Kiaaina o Kauai? Me he mea la ua maka’u ia o ikeia ko lakou mau inoa, a loaa ka hope o ka lakou hana ana, nolaila, ua waihoia ka manao o ua poe la, a ua lawe mai ka pepa nona ka manao e like hoi me ka ike o ka poe nana oia i hai mai.

            Eia ka ninau: Owai la ua poe la? Ke koho wale nei au, a ke ole au e kuhihewa, o ka poe no paha ma ka aoao o na haole i hooikaika ai ma ka la koho balota, a haulehia ai ko lakou aoao, a i ole ia, o ka poe manao li li no e noho ana ma keia Apana, a ma keia Mokupuni no hoi. Oia ko’u manao hope i pane hou ia mai, ua oki au maanei, no ka mea, ke hooki mai nei ka Lunamanao i ka hana a ko’u puuwai.

Owau no me ka mahalo,

S.R. HAPUKU.

Honolulu, Iulai 18, 1864

 

Olelo pane ia Lihau Anuenue.

            E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: Ua ike au i na olelo a ka mea nona kela mau hua e kau kehakeha ae la maluna, i paiia ma kou Helu 31, o ka la 30 o Iulai, he mau olelo ao no na kumu kula mai Hawaii a Kauai.

            Ua makaikai mau au i ua manao ia ou me ko’u noonoo hoi e loaa io mai ana ia’u ka pono ku io maoli i ke alanui o ka naauao, no ka mea, owau hoi kekahi o kou hoa paaua o nei mea, he hoonaauao i ka lahui opiopio.

            Ma kou manao mua. No na kamalii aole i loaa na hua, oia hoi keia, A, E, IO, a pela aku, e hoonoho papa ia lakou imua o kekahi Papa Eleele, e like me kou ike, ua lawa na hale kula a pau mai Hawaii a Kauai, a e kakau ke kumu i kana hua e makemake ai, aole ma ke ano lalani pololei, mai ka A, a luki i ka W, oiai ua loaa e ka! i na haumana mamua o ko lakou hele ana mai.

            Ea! e kuu hoa, e nana i kou manao i kukulu, no na kamalii aole i loaa na hua, A, E, I, O, a pela aku, pahea, ua ku like anei kau wehewehe, me ke kukulu ana o kou manao? Ina e manao ana oe i keia mea o ka hoopuka manao ma ka nupepa, alaila, e wehewehe ma ke ano kulike i ke kumu manao, aole e like me keia ke kaawale loa.

            A ina e like me kau rula i wehewehe mai nei, e kakau ke kumu i na hua make ano kikokikoi, a pela ka haumana e hana ai, a e malama ai; alaila, he ano luhi a nahili wale no ke ao ana pela, me ka hakalia loa, aole ia o ka rula e hikiwawe ai ke ao ana o ka poe akahi a hoomaka e ao me ka loaa mua ole o na inoa o na hua, a loaa mua hoi, me ka ike maopopo ole i ka hua nona mai ia inoa, a e kupono ai ke hooneenee ae mai ia kulana a hiki i ka hookui ana i na hua palua, &c.

            Manao alua. No ka hookui ana i na hua. Ma keia rula au i wehewehe mai nei, ua kulike no hoi ma kekahi mea, aka, aole nae i pau loa ke ano o ka rula e holo hikiwawe loa ai ka haumana mai kona mau kulana mua a i ka heluhelu; a ina o ka rula keia au i manao ai, a pela e holo ai me ka kikiwawe, ke hoole aku nei au me ke kanalua ole, aole ia o ka rula e holopono ai ka hana.

            Manao akolu. No ka heluhelu ana. No ka mea, o ka heluhelu maikai ana, ua like no ia me ke kamailio ana o na mea elua, a me ka hoike pono ana mai i ke ano o ka mea i kakauia, a i paiia paha, aka, o na kumu kula, o lakou ka poe alakai e pololei ai, ina e hemahema ke ao ana a ke kumu, alaila, hemahema no ka haumana, na ke kumu no e kuhikuhi pono i ka haumana i ke ano o ka heluhelu i ke ano o ka leo, e pii ka leo ma kahi e pii ai, a e iho hoi ka leo ma kahi e iho ai, me ka malama pono i ka hapai ana o ka leo me ka maopopo o ka heluhelu ana, a oia ka mea nui, a pela aku, e like me ka mea i hoikeia ma ke Aokiko.

            Manao aha. No na mea Helu. Ma ka nana iho i kou manao wehewehe no na hemahema e holo ole ai ka hana, pela io no paha ka hana a kekahi mau kumu, a ua koe aku nae ka hapanui o na kumu ma keia kukulu manao ana ou; aka, aole nae au e manao ana ma keia kukulu manao ana o’u, ua olelo oe, oia wale iho la no na kumu i holo ole ai na mea helu, aole pela koku manao; aka hoi, o manao mai auanei na hoa paaua e ae o kaua, pela io paha i holo ole ai, no na kumu i wehewehe ia e oe, o ke akamai ole o na kumu, o ka hoomaopopo ole o ka haumana, a o ke ao kapulu o na kumu, a me ka manao nui no ka la hoike wale no, oia kekaki o na kumu i holo ole ai ka hana, a me kekahi mau kumu lehulehu e ae.

            Ke hooki nei au maanei, me ke kali i kona hopena, a i keehi ia mai, alaila, e owala aku no wau, a ina hoi no ka mea i ku i ka pono maoli, ua lai ia aohe mea nana e hoolilo i ka waihooluu eleele o ka inika, i mea olenalena.

Owau no kekahi hoa paaua,

KUMUAO.

Augate 3, 1864

 

Pulupulu!

A UA MAKAUKAU NO HOI AU E KUAI aku i ka pulupulu, penei:

PULUPULU i pau i ka waela, 20 ken, no ka paona.

PULUPULU me ka anoano i wae oleia, 6 ken, no paona. E lawe no au i ka welu lole a me ka pulupulu i uku no ke Kuokoa. 11. M. WINI.

100-2m            Luuna Pai o ke Kuokoa.

 

A. F. JUDD,

ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka, LOIO!

Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa.

Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864          136-3m.

 

E HOOLIMALIMAIA ANA!

HE UMI EKA AINA KANU KO MAI KaI, he Elua Auwai me ka wai e kahe ana iluna o ua aina nei, me ka hoopulu mau ana. Ehoolimalimaia ana no na makahiki ELIMA a oi aku, a emi  ai paha. E ninau ia

E. R. SAURIN,

(138-1m)         Ma ka Hale Ilumu Lole o J. McCOLGAN.

 

A. W. B. NAHAKUALII,

He Loio! A he Kokua!

A IA KONA KEENA OIHANA LOIO MA ka hale waiho Ipukukui Mahu, ma ke Alanui Maunakea, makai iho o Leberty Hall, (Lepekaholo.) Ua makaukau ola e hoopii iloko o na Aha Ilookolokolo a pau o keia Aupuni, mana mea hiki ia ia ke kokua ia oukou, a ua makaukau oia e kakau i ko oukou mau Palapala, oia na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, Palapala Moraki, Palapala Aelike, Palapala Hoolilo, Palapala Hoopaa, a me na palapala o kela ano keia ano, e hahna no oia i na mea a pau e like me ko oukou makemake. A ke kahea aku nei oia ia oukou a pau, e kipa mua mai oukou i ona la, a mahope i na Loio e ae. E ninau no ia iu, no ka uku oluolu.

Honolulu, Iulai 23, 1864.        140-6mt*

 

HALE PAI KII.

MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA

“Nupepa Kuokoa,”

Emi ka uku no ke kii. E paiia no ke kii iluna o ke

ANIANI a me ka PEPA.

E hele mai e na makamaka e pai i ko oukou mau kii.

H. L. CHASE (Keiki.)

112-6m            Mea Pai Kii.

 

J. P. HUGHES.

MEA HANA

NOHO LIO!

A IA MA KA HALE KUAI O KA MEA nona ka inoa maluna nei, he Noholio Pelekane a he Noholio Meleka, a me na Noholio Wahiue, o na ano a pau, na Noho Paniolo Nu Hou.

Na Hao Waha a me na Kepa o na ano a pau, Na Kaulawaha, a me na mea e pono ka lio, Na Ili Kauo o na ano a pau, Na Hao Keehi, Na Palaki Lio, Na Kahi Lio, Na Eke Ili, Na Huipa. A me na mea e ae a pau loa e pili anaina Lio a mena Kaaholo, a e kuai ana no ia mau mea,

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

Aia no ke waiho mau nei maaallaila na Pela Manu. O na Pela Pulu, na Pela Hulu a me Pela U uwea. E hanaia no e like me ka mea i kauohaia mai. Ua hanaia no na Kaa Lealea me ka maikai loa, a me ka makepono hoi. Ua hana ho ia na mea a pau e pili ana i ka’u oihana me ka maikai. E malama pono ia no na mea a pau i kauohaia mai e pili ana i ka’u oihana. E loaa no iau ia oukou ma Monikahaaae, ma ke kihi o ke Ahanui Hokele a me ke Alanui Paphu.

J. P. HUGHES.

Honolulu, Sept. 17, 1862.       100-ly

 

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu.

J. T. Gower, Makawao, Maui.

J. D. Havekost, Wailuku, Maui.

C. H. Wetmore, Hilo, Hawaii.

J. W. Smith, Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO

NO HOI.

Laau hoopau Naio me na Koe.

A DR. JAYNE.

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA

Naio a me ke Koe, a pela hhoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, u@, a me na mai e ae.

O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.

Ela hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe piikia i ka wela o ka houpo; i ka ono oie i ka ai; i ka nawaliwali o kekino; i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na mea like.

Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:

Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila’e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu pha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau, me ka p@ @ o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila,  e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka ia, awakea auwi ka la, ahiahi.

E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

 

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,

JAYNE’S CARMINATIVE BALSAM.

            He laau maikei a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Na@, Nai@. Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua waie, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.

Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a lua paha he unikumamalua paha koiu a hiki i ka iwakalua ka pono.

Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama @, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookani a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiki  i @ walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka @ me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekohu, eha elima paha @ ana i ka @a hookahi, e like me ka nui o ka pilikai.

I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina @ ko@o kekahi @ pono ole @ko o ka opu, e aho e moni e ma@ua i mau @’@ Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi @ll@ pu@, i @ ka mea ino o@oko, alaila e l@u i ke@a Laau hoopua hi.

Ina e luai ka mea mai, mahope o ku @ ana ka Laau, a @ a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like @ m@: a pela @ a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho maile @ hoi ka @ ma ka opu.

Ao@e a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, Lookahi wale no o ke kauoha aku ia @akou e HOAO PONO i @

 

Laau Kunu a Kauka Jayne,

hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakala no kana mua nau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai

KUNU, NAHU, a me ke AN@, a me na mai e ae no hoi he @i waie; a o na mai HOKII n@ @ i ola nui, na mai i o@a ole i na laau @ ae. @ aho e ho@ ouk@ e ka poe i mai ia.

HE KUHA KOKO ANEI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU KANIA-@?

HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE!

AOLE ANEI HE KUNU OO OU?

AOLE ANEI OU MAI KUNU?

AOLE ANEI OU MAI NAENAE?

AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma

AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao

            A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.

 

NA MAI HOOPAILUA.

Mai o ke Ake!

Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai iloko o ko kakou mau waihona ai.)

            He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ka makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ala ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia. a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiaii e @na oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hoolale ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoo@aha ia aku @ @

Huaale Ola a Dr. Jayne.

            Me ka hiki ke hooia’ku i ka maikai, a na ka h@ ana i hoike@ maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli @ @ A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i @ oia ka ai ana a me ka i@ ana. Aole e ino ke waiho loihi no ka mea, ua hanaia no a maika loa. A ina e inu ia ua hikiwawe @loa ka hehee iloko o ka puu waihoe ai. Ma ka inu ana ma ka haawina iiiiii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu @ @, a me ka holoi pau i ke ino oloku o ka opu.

DISIPEPESIA.

            (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka pu@ moni ai.)

            O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka ihooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua  loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko

a hoopau NAIO me na KOE,

A Kauka JAYNE,

e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.

NO NA MAI MA KE AKE,

MAI LENA,

MAI MA KA OPU HANAWAI,

NA MAI WELA,

KA HAALULU,

KA MAI O KA ILI,

KOKO INO,

MAI NALULU.

PAA O KA LEPO,

MAI KUNA,

MAI WAHINE.

ame ke MAI HOOPAILua.

            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka  mea wale no i koe i ka lehulehu o ka ho@o pono ia mau @. A @ maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka @ @ @ @ @.

PUHA,

ALAALA,

KAOKAO,

PUUPUU,

PEHU,

KUNAKUNA,

Hanene, Lolo,

na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a @@ @ i kuna

LAAU HOOMAEMAE KOKO.

@-@