Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 33, 13 August 1864 — KA HANA ANA O KA AHAHUI ELELE. [ARTICLE]

KA HANA ANA O KA AHAHUI ELELE.

Poakolu, Aua. 3, 1864.—La 20. Halawai ka Ahaolelo ma ka hora 11. Pule a pau. Heluheluia ka moolelo a aponoia. Hon. G. M. Lopikana. Hai mai oia oka mea iinua o ka Hale, o ka noonoo ana i ka Pauku 31 o ke Kumukanawai hou. J. P. Gerina. Noi mai e kapaeia na rula i heluhelu mai ai oia i kekahi palapala hoopii. Loio Aupuni. Ninau mai oia e haiia'ku ke ano o ke kumu hoopii. J. P. Gerina. Hai mai oia, aia wale ao imua o keia Aha, ka hiki ke hanaia no ka mea e pili ana i ua palapala'la. Hon. G. M. Lopikana. Hai mai oia, ua leauoha ia keia Aha e helle mai e kuka »o kekahi mpa hookahi. Aolle nae oia i manao e keukea aku i ka hana ana o ka Aha. J. P. Gerina. Hai mai oia, oka palapala hoopii sina i makemake ai e waiho mai, e pili ana no ia i ke kue i kekahi o na Luna Elele. A hai mai no hoi oia, ina e hooleia ka hoopiiia ana o kekahi o na Elele, alaila, e hiki ana no i na kanaka a pau ke hele mai a noho i Elele. Kue mai o H. 1. Wana ika heluhelu mai ika palapala. A wehewehe niai no hoi i na olelo kupono. Hon. G. M. Lopikana. Hai mai oia i koRn manao, ina e kauoha rnai ana na makaainana, alaila, na na Elele fio a lakou e hai mai. Ninauia, a like a like na poe i koho, a ua hooleia ke noi. G. P. Judd. Ku hai _mai he mau hoololi kana i manao ai e hookomo iloko o ka pauku 31. C. De Varigny. Wehewehe maioia ika olelo pili pane ia Kauka, ame ke ano no hoi o kana mau hooioli. Hoakaka mai oia ike ano o ke kaheaia ana o keia Aha Elele, me ka hai inai no hoi, aoie lakou i apono i ke j kahea ana ia mea, aka, na ka Moi no i hana ia mea nona iho. Mamuli nae oke aoao ana mai a ka poe leo kanawai o ka aina. A hai mai no hoi, o ke ano o ka pauku 94 0 ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, ua hoikeia mai no ke ano o ia pauku e na mea nana i hana. Ua hai mai 01. ii, ina no e makemake ole ka Moi e hoohiki i ke Kumukanawai, oia īho la no, pela ko li manao, aka, o ko Kauka manao, ua hanaia ka pauku 94 no Kamehameha 111., nolaila, ua kue ka olelo a kekahi o na mea nana i bana ke Kumukanawai o ka M. H. 1852,1 1 ka «lelo a kekahi. Hai mai no oia, ua hoohiki no oia e inalama i ke Kumuleana-! wai o ka M. H. 1852, a, aole no na Kuhina i uhaki iki no ia mea. Ua akaka no i ke Akua he iini nui kona, e hoopio loaia keia ano ae mawaho ae o ke Kumukanawai, a he makemake kona e holo pono ka hanaj

ana ma keia mea. G. P. Judd. Hai mai oia, he makemake konn e kau na pilikia o ka oihana Kuhina Nui a pau iluna q na Kuhina, no ka mea, e hoopauia ana ka oiihana Kuhina Nui. Aole ona makemake e noonooia na mea e pili ana i ke Kumukanawaio ka M. H. )852. J. P. Gerina. Hai mai oia i kona manao no ka mea e pili ana i ke Kuhina Nui. He mea nui no keia waiho ana i ka oihana I Kahino Nui. Kamailio mai no hoi oia no ka olelo a ke Kuhina Waiwai no ka hoole ana mai, aole no lakou ka hewa o keia kahea ana 1 ka Ahaolelo Elele. Hai mai no akahi no oia a ike i ke kue no o ka Aha Kuhina me ka Moi, a hoomau no hoi lakou ma ko lakou mau oihana. 1 kona manao, o ko lakou noho ana iloko o ka lakou oihana, o ko kkou apono ana no ia i na hana a ka Moi, a nolaila, ua pono no ia lakou ke hoahewaia no keia hana. Hoopuka mai i kekahi man kumu hoohalike. A olelo no hoi oia i keia la kona kapa ana'ku i na na Kuhina ka hewu o keia hana kue ana I i ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, a kokua no oia i ka hoololi & Kauka. C. De Varigny. Ninau mai oia, e hana ana anei keia Aha me ka noonoo no na hana o ka wa i hala, a o na hana anei a Ia- j kou o keia hope aku. He makemake no lakou e auamo i na kaumaha e hooiliia ana iluna o lakou. Hai rnai no hoi oia he 12 a he 15 haulehia ana o :na Kuhina o Beritania, aka, aole nae lakou i haalele i ko lakou noho ana. A hai mai no hoi no na mea e pili ana i ko Hawaii mei Aha Kuhina. R. C. Wale. Wehewehe mai oia i ke ano o kona manao, makemake no oia e hoo-

kauia ka hana a ke Kuhina Nui iluna o na Kuhina. Like no kona manao me ko Kauka. A hoike mai no hoi oia, aole no he makemake o ka Moi e mau kela noho ana Kuhina Nui, hoopololei loaia mai kana mau olelo e Kauka. Olelo mai oia, no ka ha* ana'e a ka Elele o Honolulu, ua hoahewaia na Kuhina, he makemake oia e hai ponoia aku ka la ame ka mahina.

P. F. Koakanu. Uai mai oia ike kumu 0 kona kokua ana i ka hoololi a Kauka. He makemake no oia e hookaawale loa i ke kino o ka Moi. Aole ona makemake e hooili aku na Kuhina i ko lakou hewa iluna oka Moi. A hai mai no hoi ike ano oka olelo hoopili, a pela no hoi ke Kuhina Waiwai, a hoike mai no hoi i kana mau kumu hoopilipili e pili ana ia lona, ame Anania. Naauao no ka wehewehe ana no na mea pili Baibala. Wehewehe mai no hoi oia no na mea e pili ana i ke Kuhina maikai, oia o lesu ma ka hoohalike ana.

iion. G. M. Lopikana. Wehewehe mai oia i kona manao no ka olelo hoololi. Manao oia, ua pololei loa ke ano o ka pauku e waiho nei. I kona manao, he pono ke wai« hoia na ke kanawai e hooponopono. A hai mai no hoi oia i ke kumu o kona kue ana i ka hooloii a Kauka. "

G. B. Ukeke. Makemake no oia e hooholo no ka pauku e like me ia e waiho nei. Aohe ona makemake e hooiliia ka hewa o ka ka Moi mau hana, iluna o na Kuhina. V. Kanuka. Hai mai oia i ke kumu o kona kokua ana i ka A&ololi a Kauka. Kepoikai. Hoopuka mai no he hooioli. Kahaleaahu. Hai mai oia i kona manao no ka hoololi, e kue ana, a noi mai no hoi e hooholoia ka pauku e like me kona heluhelu amt. •• Hon. C. K. Bishop. Hai mai oia i kona ano kue i na olelo hoololi mua a Kauka, a me kona apono hoi i ka hoololi alua. J. P. Gerina. Hoopuka mai oia i kona manao no na olelo a ka Hon. C. R. Bishop, me ka wehewehe naauao mai no hoi i ke kumu o kona kokua ana i ka olelo hoololi, a me ka hai ana mai no hoi i kona manao no ka puno o keia hoololi. Loio Aupuni. Hai mai oia i ka hooko oleia no o ka pauku 656 o ke Kanawai Kivila, e pili ana i ka ka Moi mau hana ame ka Ahakukamalu. J. P. Gerina. Hai mai oia, aole pili ona olelo a ka Loio Aupuni no keia olelo hoololi, a pane mai no hoi ka Loio Aupuni-no ia mau olelo a ka Alele o Makawao. V. Kanuka. Hoike mai oia, he hoololi hou no ka pauku 31. Kokuaia. J. I. Dowsett. Hoakaka mai oia ike kumu o kona kokua ana. C. H. Judd. Ninau mai oia ike ano o keia mea o ka hoopau ana i ke Kuhina Nui, e waiho aku ana anei kana mau hana iluna ona Kuhina. Pane mai no hoi ka Loio Aupuni, ame ka Hon. G. M. Lopikana no ia mau ninau. J. 1. Dowsett. Wehewehe mai oia ika like o kona manao me ka Elele o Honolulu, no na mea e pili ana i ke Kuhina Nui. G. P. Judd. Pane mai oia ī koua makemake ole e hookaawale ia ka oihana Kuhina Nui, me ka paa ole ona Kuhina e ae. ina e hiki hou ole mai ana ka hoololi ana i ke Kumukanawai mawaho ae o ke Kumukanawai, alaila ae oia e hoopau i kana oleio. I kona manaopaa, ua kue loa no keia hana i ke Kumukanawai, aka, aole ia i hoahewa i ka Moi, ua hoahewa no ina Kuhina. Olelo mai no hoi oia, aole ke kahea ana ina Elele he hana oihana.

f?. C. Wale. Makemake ole ia e hoopau manawa wale iho no, aka, he makemake oia e heluhelu mai i ka aauku 64 o ke Kumukanawai o Belegiuma ame na olelo e ae e pili ana i ka hoohalike. Ninauia ka hoololi a ka Elele o Waimea, a ua hooholoia e na Elele, ame na 'Lii, koe no ko ka Moi. Heiuheluia ka pauku32. Hooholoia e na Elele, ame na 'Lii. Heluheluia ka pauku 33. W. F. Martin. Hoopuka mai oia he ekolu hoololi. loane li. Ninau mai oia i ke kumu o kakou e hookuu aku ai i ka Moi e hele i ka aina e. Aohe ona makemake e hele ka Moi i ka aina e, nolaila, kue loa oia i ka pauku. Wehewehe mai oia no ko Liholiho holo mua ana mai kona aiua'ku, ame kona huhuia ana no ka haalele ana i kona aupuni. H. R. H. M. Kekuanaoa. Hoapono oia i na olela & Ii no na mea e pili ana i ka olelo a ka Moi o Beritania, e huhu ana ia

Liholiho no kona haalele ana i kona aupuni. Aole ona makemake e hookomoia i huaolelo hou. Hoike mai i kekahi manao pili moollelo no ke au ia Kamehameha 1., ame Ka- | mehameha 11., ame ka moolelo o ka hana a Kiki Keoki ame Kamehameha Nui. G. B. Ukeke. Kue nui oia i na hua Kuhina, a e hookomo iho no i ka Aha Alii, me ka hoopuka mai no i na olelo naauao hohonu o Hawaii. Hu ka aka a ke anaina. M. Kahananui. Noi mai oia e hoakaka ponoia ke ano o na mea i manaoia e hana iloko o keia Kumukanawai ma keia pauku. C. Kanaina. Noi mai oia e hookomo i hoololi. J. Nahaku. Hoopuka mai oia he mau | hoololi, hai mai no hoi i ke kumu o kana hooioli ana, me ka hoakaka no hoi, īna e hele ka Moi i ka aina e, alaila, na ka hooilina Moi ko e hooponopono i ke aupuni, a ina aole i hiki aku oia i ke kanaka makua ana, alaila, na ka Aha kahu Aupuni e hooponopono ke aupuni. Loio Aup ini. Wehewehe mai oia i ke! ano oka pauku, ame ka pono no hoi. Aka, iloko nae o kona manao, he mea pilikia loa! \ na Makaainana ka haawi ana i ka Moi i koho i ka poe e pili loa ana iaia, me ka ae ole aku iaia e hoonoho i kana mea e makemake ai. No ka mea, pilikia ka lehulehu ke ae oleia ka Moi e wae i ka poe kupono e pani i kona hakahaka i ka wa hele, me ka hoopuka mai no hoi i na olelo hoohalike naauao kupono. Nahaku ame Martin, olelo mai laua, aole like o ko laua manao me ko ka Loio Aupuni. Hoopaa mai no o Martin mamuli o kana mau hoololi. J. P. Gerina. Noi mai oia e waihoia ka olelo hooholo a Nahaku ma ka pap, a ua hooholoia. . J. Nahaku. Noi mai oia e hoomoeia ka hooioli a ka Elele o Kau ma ka papa, a ua hooholoia. Hooholoia ka pauku e like me kona ano mau. Heiuheluia ka pauku 34. Hon. C. Kapaakea. Hai mai oia, he hoololi kana i makemake ai, a hai mai no hoi oia i ka waihoia o na 'Lii mawaho o ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, makemake oia e hookomoia o na 'Lii hanau o ka aina, aole o na 'Lii. H. K. H. W. C. Lunalilo. Noi mai oia e kapae loaia kela pauku 34, a ua kokuaia. Ninauia aua hooholoia ena Eiele. Hoole ia ena 'Lii. Hooholoia ka pnuku 34, nor ka Moi. Heluheluia ka pauku 35, a ua hooholoia e na Elele, ame na 'Lii. Heluheluia ka pauku 36, a ua hooholoia e na Elele ame na 'Lii, koe ka Moi. Heluheluia ka pauku 37. J. Nahaku. Hoopuka mai oia he olelo pakui no ia pauku*

J. P. Gerioa. Manao oia he makehewa ka hoololi a ka Elele o Kaanapali, a he wahi hoololi kumu ole, a noi mai e waihoia ma ka papa ka hoololi, aua hooholoia. A hoopuka mai no hoi oia i kekahi wahi hoololi, a hoihoi hou no. < H. R. H. M. Kekuanaoa. mai oia i ke ano o ka hana ana a na Farani, ame ka haawiia ana o ke aupuni ia Amerika Huipuia. loane li. Wehewehe mai oia i kona manao no keia pauku. M. Kuaea. Noi mai oia e hookomoia i hoololi, e hookomo ana o ka Ahakukamalu. | J. P. Gerina. Hoapono oia i ka manao na na Kuhina 110 hooponopono no k£ kuka ana i ke kaua. Loio Aupuni. Wehewahe iki mai ao oia i ke kumu o ka hanaia'na, a kapaeia ka Ahakukamaiu mawaho ae o keia pauku. M. Kuaea. Wehewehe mai oia ike ku- j mu o kona hoopuka ana ia hoololi. i loane ii. Hoakaka mai oia i kona manao no ka hoololi ana. G. P. Judd. Hoopuka mai oia he hoololi, e holoiu kekahi mau huaolelo o loko o ia pauku. H. I. Wana. Kokua oia ika manao o M. Kuaea. C. H. Judd. Hoike mai oia i kona manao, ua kuhihewa ka Elele o Waialua, ame Haaalei. H. R. H. M. Kekuanaoa. Makemake no oia e hooholoia no ka pauku. Hon. D. Kālakaua. Noi mai oia e hoopaneeia ka noonoo ana ame ka halawai pu, a hiki i ka hora 11. a ua hooleia. M. Kuaea. Wehewehe hou mai no oia i kona manao no ia mea. Ninauia ka hoololi a Kauka, a ua hooleia. Hoihoi hou o M. Kuaea i kona manao, me kona hai mai i kona kuhihewa.

Noi mai o Kauka, e hookomoia ka hua-

olelo Ahakukamalu, a ua hooleia no. A ua hooholoia ka pauku e like me kona ano mau e na Elele ome na 'Lii. i Heluheluia ka pauku 38, aua hooholoia. Heluheluia ka pauku 39, a ua hooholoia e na Elele ame na 'Lii. Heluheluia ka pauku 40, a ua hooholoia e na Elele ame na 'Lii. Hoopaneeia ka halawai a ka la apopo hom 11. Poaha, ADG. 4, 1864.—LA 21. Halawai ka Ahaolelo ma ka hora 11. Pule a pau. Heluheluia ka moolelo a aponoia. Heluheluia ka pauku 41. Loio Aupuni. Wehewehe mai oia ike ano o ia pauku oine na mea i manaoia ma ia mea. D. H. Hikikoke. Wehewehe iki mai oia i kona manao imua ona. G. P. Judd. Hoi mai oia i kona manao e pono ke hookomoia na mea i manaoia e hana iioko o ke Kumukanawai. Loio Aupuni. Wehewehe hou mai no oia i na mea i pili i ka wehewehe ana no neia mau mea, me ka i mai no hoi, aole i pololei )oa ka Ka uha. G. P. Judd. Noi mai oia e kapaeia kekahi mau olelo, " e like me kana kauoha." G. M. Lopikana. Kue mai oia ike noi a Kauka e kapaeia kela mau huaolelo, me ka wehewehe mai i ke ano ame ke kumu o ko-l na kue ana. Makemake oia e hoopau ika pohihihi o ke nno o ka hana a ka Ahakukamalu. K' C. Wale. Hoopuka mai oia i kona manao no keia pauku, a hai mai no hoi, he kakaikahi wale 110 o na 'Lii o ka Ahakukartce iki i K& ttntr o kn hana-naamo ana ma na mea o ke aupuni, no ka mea, uanele lakou i na buke kupono nana e ao mai. He makemake ka Moi e imi i na mea e holo ia ka hana oke aupuni me ke keakea i ole ia. ' Hon. C. Kapaakea. Noi mai ola, e hooholoia keia pauku ma kona helukelu alua ana. ! J. P. E. Kahaleaahu. Makemake oia e' hookomoia ka huaolelo " Moi" ma kahi o ka huaolelo u Alii." V. Kanuka. Makemake oia e hookomo 1 ka huaolelo me ka uku ole, mahope o ia pauku. C. De Varigny. Wehewehe mai ke Kuhina Waiwai i kona manao no keia pauku, a i mai no hoi, aole e koiia mai ana e ka Ahaolelo i uku no na 'Lii o ka Ahakukamalu. J. P. Kerina. Kokua oia ika manao o ka Elele o Waimea. Hoakaka loihi no hoi i ke ano o ke kumu o kona kokua ana. Manao oia, he makemake na Kuhina e hookau aku i ke kaumaha o ka lakou mau hana iluna o ka Ahakukamalu. Manao no oia ua oi loa aku ka nui o na Kuhina mamua o ka hana. C. De Varigny. Hoopuka mai oia i kona manao pane no ka olelo a ka Elele o Makawao, me ka hai mai no hoi, aohe o lakou makemake e hooili aku i ke kaumaha iluna oka Ahakukamalu. Ina oia e olelo ae aole ona makemake e hoolohe i ka olelo a kekahi o na Elele, alai, he keu oia a ke kanaka haaheo nui ioa. J. P. Gerina. Hoopuka mai oia, he olelo e pane ana i na olelo a ke Kuhina Waiwai. J. I. Dowsett. Hoopuka mai oia he hoololi, a ua hoihoi houia no. O. P. Judd. Makeamke oia e hoomaopopoia ke ano o na mea a pau e paiia aoa i na Kumukonawai, mahalo nui oia i ka manao ona Kuhina, aka, makemake no nae oia e hoomopkaka ia, a ua hoopuka mai oia 1 ka hoololi hou, a ua kokuāia e Hon. G. M. Lopikana. Niaauia a ua hooholoia e na Elele, ame na 'Lii, a ua hooholoia ka. pauku 41 me ka hoololiia e na Eleie ame na 'Lii. Heluheluia ka pauku 42. | Hon. G. M. Lopikana. Hoopuka mai oia he hoololi, a ua hooholoia e na 'Lii ame na Elele. G. P. Judd. Hoopuka mai oia he hoololi no ka pauku 42, oia hoi o ka pauku 64 o ke Kumukanawai o Belegiuma, penei: " Aole no e iilo ka hana a ka Moi, be oiaio, Jce ole e kakau inoaia e kekahi Kuhina, a ma ia hana ana e lilo ai maluna iho o ke Kuhina ke kaumaha. J. P. Gerina. Kokua mai oia ika hooloii a Kanka, me ka wehewehe loihi mai no hoi i ! kona kumu i kokua ai.

Ninauia no ka olelo pakui a Kauka, a ua hooholoia e na Elele ame na 'Lii, a ua hooholoia ma ka heluhelu alua ana e na 'Lii a me na Elele. Heluheluia ka pauku 43. D. H. Hikikoke. Kue mai oia no kela pauku, a hoike mai no hoi i ke paewa nui o keia pauku, me ka pauku o ke Kumukanawai oka M. H. 1652. Makemake oia e waiho kaawale no ko na Makaainana Hale. V. Kanuka. Kue oia ika olelo aka Elele o Hilo, no ke kue i ka noho ana o na Kuhina, he makemake no oia e noho iloko •o ka Hale o ka Poeikohoia, ī maopopo ai ka hana ana o ke aupuni. J. I. Do\vsett. Wehewehe like mai oia i kona manno me ko ka Elele o Waimea, no ka mea, makemake loa oia e hooholoia no ka pauku e like me kona ano. R. C. Wale. Wehewehe mai oia i kona kumumanao. no ka mea imua o ka Hale. Hai mai no he mea kupono no ka hoonoho ana ī ke Kuhina Waiwai īloko o ka Hale o ka Poeileohoia. J. P. Gerina. Kue loa kela ika pauku 43, aole ona makemake e aeia na Kuhina e hele mai e noho wale iioko o ka Hale o ka Poeikohoia. Makemake oia e noho a e kuka kaawale na Mana Nui oke aupuni. Aole ona makemake e haowaleia'ku iu pono mai na Makaainana'ku. A hai mai no hoi oi.i, he hiki no i na Kuhina ke kauohaia e hele mai imua o ka Hale o ka Poeikohoia. C. De Varigny. Hoakaka mai oia i kona manao no keia inea, kue no hoi paha, nawai hoi ka ole. Hai mai no oia peia no ka hana ana mh na aupuni nui oka honuk. A wehewehe loihi mai no hoi, a patie mai no na olelo a ka Elele o Makawao, no ka maka'u ona Lunamnkaainana. [I ko makou manao iho, he maka'u "io no kekahi poe i ka poe Kuhina Luna Hooponopono.]

G. B. Ukeke. Kue no oia i ka noho o na Kuhina iloko o ka Ahaolelo o na Makaainana. Aohe ona makemake e aoia mai na Lunamakaainana e na Kuhina, no ka mea, ke ike e nei no oia i ka hoonahili o na Kuhina ika hana. Malia paha he makemake ko laua e hele e hoopii i ko laua uku, a ike paha laua i ka Lunakanawai kanaka maoli, hooemi iko lakou uku. A oka noke wale no paha ia o laua nei i ka haawi i ko laua oihana ia hai—ina haole, kai no hoi ua waihoia no hoi na Kuhina ma kekahi aha e aku. He ae no ia e hoonoho i elua Kuhina iloko o ka Hale Makaainana, ke aeia mai i elua Lunamakaainana e noho me na Kuhina, na 'Lii no hoi, ame ka Moi.

C. H. Judd. Hoopuka mai oia he hoololi, kokua mai o Kauka, ame Kanuka, me ka hookomo mai i pakui e pili ana i ka haawi ana i ka Mana o ka Ahaolelo e hoohaalele i na Kuhina*i ko lakou oihana ke hooholoia kekahi olelo kue ia lakou, a ina e haalele ole na Kuhina, alaila, e hoopauia ka poe Lunamakaainana.

' Hon. G. M. Lopikana. Hoakaka mai oia i kona manao no keia pauku, kokua mai Ino oia ma ka ae ana i na Kuhina e noho I iloko oka Hale oka «Poeikohoia. Ninauia I ka hoololi a ka Elele o Hilo, a ua hooleia e !na 'Lii, aua hooholoia ena Elele. Ninauia l ka hoo'.oli a ka Elale o Waimea, a ua hoole liae na Elele. Ninauia ka hoololi a ka | Elele o Koolaupoko. Uo hooholoia e na | Elele, he 3 poe kue, a ua hooholoia no hoi e j na 'Lii. Aua hooholoia ka pauku 43 ena I 'Lii ame na Elele. | Heluheluia ka pauku 44. Aua hooholo ia me ka hoopaapaa oleia e na 'Lii ame na I Elele. | Haawina IV. j Heluheluia mai ka pauku 45. Aua hoo- i holoia e na 'Lii ame na Elele. ] Heluheluia mai ka pauku 46. Aua hooholoia e na 'Lii ame na Elele, me kekahi wahi hooponopono uuku. Heluheluia ka pauku 47. Ninauia, aua I hooholoia me ka hoodaapaa ole o na Elele ame na 'Lii. Heluheluia ka pauku 48. A ua hooholo ia e na Elele ame na 'Lii, me ka hoopaapaa ] ole. i Heluheluia ka pauku 49. j J. P. Gerina. Noi mai oia ina Elele e hoomaopopo i ke Kumukanawai o ka M. H. 1852. Hoike manao iki mai oo oG. P, Judd, Hon. G. M. Lopikana, ame James 1. Dowsett- Ninauia, a ua hooholoia e na Elele ame na 'Lii. Heluheluia ka pauku 50. A ua hooholo ia e na Elele ame na 'Lii. Heluheluia ka pauku 51. A ua hooholo ia e na Elele ame na 'Lii.

i Heluheluia ka pauku 59. Aua hooholo ia e na Elele ame na 'Lii. Heluheluia ka pauku 53. A ua hooholo ia e na Elele aine na 'Lii. Heluheluia ka pnuku -54. A ua hooholo ia e na Elele aine na 'Lii. Heluheluia ka pauku 55. A ua hooholo ia e na Elele ame na 'Lii. Heluheiuia ka pauku 56. G. P. Judd. Noi mai oia, e hoopaneeia ka haua a ka la apopo hora 11. Poauma, Aug. 5, 1864.—La 22. Halawai i ka hora 11, heluheluia ka moolelo, a ponoia, pule a pau. Hapaiia ka noonoo ana no ka pauku 56, a mailaila aku i naue ai a hiki i ka pauku 61, a ilaila kalii o ka hoopaapaa nuianu, a ua hookomoia kekahi hooioli na Kauka, a ilaila no kahi i hoopaapaa'i, a hooholoia ia wahi. A hoopanee ia no ka hana. Aka wa kaawale hoike akea'ku inakou i na manao i hoopuka m e na Elele a me ka poe a pau o kn Aha* olelo ma ia ia. Poaono, Auo. 6, 1864.—La 23. Halawai ka Ahaolelo ma ka hora 1). Puleia a pau. Heluheluia jka moolelo a aponoia. Hoike mai ka Luna Hoomalu, o ka mea imua o ka Hale, oia no ka noonoo ana i ka pauku 60, ame ka pauku 61 o ke Kumukanawai hou. Hon. <C. R. fiishop. HoopuVa mai oia he hoololi no ka pauku 61, e hookomoia na huaolelo •« Aole e emi iho malalo o ka makahiki hookahi " a wehewehe mai no hoi i na kumu o kona makemake ana ia mea e hookomo. C. De Varigny. Hoakaka mai no oia i kona m&nao kue <xie i ka a4aa t he pono no i kona manao, ina e hele kekahi i kahi e, e pono no ia ia ke kali i ekolu makahiki, alaila, hiki ke komo i Lunamakaainana. G. P. Judd. Hoakaka raai oia i kooa manao e hookomo mai i hoololi, manao no oia, ina no o kahi noho paa o • kekahi mea o keia pae aina, alaila, e hiki no ia ia ke kohoia i Lunamakaainaaa ke haia ka maka* hiki hookahi. Wehewehe iki mai ka Loio Aupun-i i kona manao no keia mea, a mahalo no maniuli o "ka hoololi a -ka Hon. C. R. Bihopa. H. I. Wana. Makemake no e hooholo i ka pauku e like me ka i waihoia, a noi mai e waihoia ma ka papa ka olelo hoololi a Hon. C. R. Bishop. D. H. Hitchcock. Wehewehe mai oia i kona manao, me ka hoilee mai i kona manao ua kuhihewa ka Elele o Hanalei, mahaio no i ka olelo a BHiopa. G. B. Ukeke. Manao oia, i kupono ole ke ano i hoopiliia e ka Alele o Hilo, a ua kokua no oia ī ka pauku e liUe me konaano, a makemake no e hoohole. R. C. Wale. Hoike mai oia i kona roanao, ina e kohoiu kekahi i mea e noho ma ka Hale o ka Poeikohoia, alaila, e pono iua mea la e kohoia, ke ike maopopo i ks ano o ka apana nana oia i kolio mau ® Hon. C. R. Bishop. Manao oia, ina e ikea maopopoia ke ano o kana hoololi e na 'Lii ame na Elele, aiaila, e ikea maopopo ia no, he mea pono loa kana i manao ai, a wehewehe mui no hoi i na olelo naauao, e pili ana i ke kokua i ka hooioli ana i manao ai, me ka pololei nae oia niea. J. P. Gerina. Wehewehe mai oia i kooa manao kokua, mamuli o fca oiek) boololi a ka Mea Hanohano C. R. Bi«hop, a hai mai no nae ua moopopo no ia ia ke ano o ka pauku. H. I. Wana. Wehewehe mai no oia ikt ano maoli o ka pauku, me ka maopopo nc. C. C. HarriB. Wehewehe mai oia* i ke ano o ka pauku. Hon. D. Kalakaua. Wehewehe mai eia i kona inaaao no keia pauk«, a wehewehe pu no hoi i ke ano o ka hnaolelo haole o m. pauku. M. Kahananui. Hoakaka mai oia ike ano o ka pauku iloko o kana ike ana. P. F. Koakann. Hoakaka mai no oia i kona manao no keia pa«k«, stme kc aae o ia mea ma kana ike ana. W. T. Martin. Kokua no «a i ka hooloii a Mr. Biheps. V. Kanoka. Ninau mai oia ike ano o ka Mi. Bihopa no ka he)e ana'ku o kekahi kanaka, no kekahi huaka| pokole, aole no a e pili i keia pauku. G, P. Judd. Makemake no oia e hoomaopopo i ke ano o ka pauku, i maopopo ai ina kanaka. Makemake oia e wehaia km huaolelo " mamua iho o kona kohom ana," a ua kokua ia.

Hon, O, Al. Lopikena. Manao oia, ua rnaopoj>o no o ka mea i oleloia ma keia pauku, o kona ano iho la no ia, no ka mea, ua hoakaka maoliia no na huaolelo o ka pauku no keia mea. Hoakaka lea mai no hoi oia i na mea kupono, ame na olelo wehewehe hohonu, a koieua no hoi oia mamuli o ka manao o ka Mea Hanohano C. E. Bihopa ma kana hoololi.

G. P. Judd. Hoopaakiki mai no oia ma kana olelo hoololi. C. C5. Harris. Hai mai oia i kona manao, he makemake paha o Kauka e hanaia i kanawai e hoakaka ana i ke ano o na mea a pau e hnna ai. M. Kuaea. Makemake no oia e hooholo i ka paiuku e like ma kahi i noonooia. Ninauia no ka waiho ana ma ka papa, ua hooleia. Ninauia ka hoololi aka Eiele o Honolulu, aua hooleia. Ninauia ka hoololi a Bihopa, hooholoia e na Elele ame na 'Lii. G. J3. Ukeke. Noi mai e hapai hou iaka noonoo ana o ka hoololi a ka Elele o Hono» lulu no ka pauku 61, ua ninauia, a ua hooleia. Hai mai ka Hope Peresidena, oka mea imua o ka hale, oia no ka pauku 61. P. F. Koakanu. Hoopuka mai he hoololi, e hoike ana, aia a elua makahiki e noho ai kekohi kanaka ma ka apana ana e noho ai, alaila, hiki ke kohoia i Lunamakaainana. ' H. L Wana. Kokua mamuli o kahoololi. J. H. Nahaku. Kue i ka hoololi a ka Elele o Koloa, noi mai e hoomoe loa ia ka hoololi a ka Elele o Koloa ma ka papa. G. B. (Jkeke. Kokua oia mamuli oka hoololi a ka Elele o Koloa. P. F. Koakanu. Hai mai oia i kona manao, aohe pono e keakea wale ia na makaainana, ma ke koho ana i na poe a lakou i makemake ai, ma ka hookomo ana nie ka puu dala e noho ai ī Lunamakaainana. J. H. Nnhaku. Hai mai oia, ua maopopo ia ia ke ano o kana mea i kamailio ai, a hai mai no i ke kumu o kona hoopuka ana i kona manao kue loa i ka hoololi a ka Elele o Koloa, A koi mai no e waiho loa ma ka papa i ka hoololi n ka Elele o Koloa.

loane li. Kamailio mai i kona manao no keia pauku. Kokua oP. Nahaolelua ma ka hoomoe i ka papa, a ua hoomoeia. R. C. Wale. Makemake oia e kauia i puu dala no ka poe e noho ana ma ka noho Lunamakaainana. Manao oia he mea no ia e pili ana i ka hoohanohano ana i ka Hale 0 ka Poeikohoia, &c, &c. H. 1. Wana. Noi mai oia, e kapaeia na huaoleio dala maloko o keia pauku. Makemake no oia e hoonoho no ina kanaha kupono maloko o ka Ahaolelo me ka olelo ole no kn waiwni. No ka mea, oka olelo aka Baibala, he mea ole ka. waiwiii imua o ka naauao, aole he mau kula imi waiwai, aka» he mau kula imi naa iao ko Hawaii nei. G. P. Judd. Kue oia ika hookauia oke dala maluna o na Lunamakaainana, no ka mea. uole no ona inai ao, ua ninau mua ke Kuhina o ko na aina e, i ka waiwai o na'Lii 1 hoaliiia iho nei. Ano ka mea no hoi. ua nui loa na piliki» i hookauia i hiki ai i ke kanaka ke lilo i Lunamakaainana, aka, ina no e li!o ana he &250 ka mea e oi loa ai o ka pono o ka Lunamakaaiuana, alaila, e koho no pela.

W. T. Martin. Kokua oia ma ke kapae loa, Ua nui loa no hoi ka hoopaapaa ana. Ua kamailio mai o Gerina, Hanemo, Kauka ame Nuhaku ame keUahi poe eae. Kuehoio Hanemo i ka laweia o keia pono o na makaainana. Oia hoi, aia ame kn puu dala, lilo ī Lunamakaainana, mahalo no ia Hanemo. M. Kuaea. Hoike mai oia i kona manao kue no ka hookomo ana i waiwai no ke kanaka e kupono ai ke lilo i Lunamskaainana. A no hoi i na olelo hoopilipili hohonu,, no na mea e pili ana ma ka Palapala Hemolele. C. H. Judd. Makemake oia ekokua mamuli o ka poe i loaa ke dala, & o lakou ke hoohloia i Lunamakaainana. Aole anei keia lie pono nui a Kale a Kauka e manao nei e hauwi aku, oia hoi ka pono o ka noho ana i Lunamakaaina me ka nele i ke dala ole ? 1 kona manao, ua komo na kanaka iloko o ka Ahaolelo no ka manao nui mamuli o na dala ekolu o ka la. Ka Loio Aupuni. Hoakaka loihi mai oia no kai pono o ke ke koho ana i ka poe waiwai, :i poe noho ma ka Hala o ka Poeikohoia. Hai mai oia, ua oleloia e kekahi Luna, ua hoi mai na keiki i hele i Lahainaluna, a ua haalele i ka imi naauao a me ka imi waiwai, a ua lilo kekahi o lakou i poe auwana,alaila, auwe keia Lnhuikanaka, &c.. &.c C, H. Judd. Noi mai oia, e hookomo ia i $300 ma ka waiwai paa, a i $200 ma ka loaa. J. H. Nahaku. Ninau mai ua like pu aiaei ka hewa o ke kanaka hoopono i nele i ka waiwai, me ke kanaka i hoopaiia no ka hewa karaima ? G. B Ukeke. Makemake no oiae kauia ka hiiawina dala, no ka mea, aol<B makemake ona a komo ka poe hokai. Hu ka aka i na olelo naauao a ka Elele o Koolauloa. J. W. H. Kauwahi. Kue oia j ka manao o koua boa, no ka mea, aole i like ka oleloa kā hapanui o ha kanaka o Lahaina. A aole no ona manao e nele ana kanaka naauao i ka waiwai, Hoo. G. M. Lopikana. Hoapuka mai oia he wiaā olelo g pili ana i ka hoopololei ana i

ka manao o ka Elele o Makawao, no na mea e pili ana i kekahi mau olelo i hoopukaia e Mr. W. L. Lee, ka mea aloha i make aku nei, a me Dr. Limaikaika, a me kekahi poe eae. Ninauia ke kapae ana i kela hapa hope o ka pauku, a ua hoole ia e na Elele, he eiwa ka poe mn ka ae, be 12 ma ka hoole. H. R. H. M. Kekuanaoa. Makemake oia j e noonoo na Elele no ka heluhelu alua ana no, a hooholo ioa ma ka heluhelu akolu ana i ka lakou hana me ka hoopanee ole. | Hoopaneeia ka hana. Poakahi, Aug. 8, 1864.—La 24. Halawai ka Ahaolelo ma ka hora 11. Puleia a pau. Heluheluia ka moolelo a apenoia me ka hooponopono ikiia. Hoike mai ka Hope Paresidena o ka mea imua o ka Hale, oia no ka noonoo ana no ka pauku 61. J. H. Kamalo. Noi mai oia e hoihoi hou ia kana mau dala i noi ai e hookomo, oia hoi he $250 waiwai paa. a he $150 waiwai ioaa makahiki no ka Lunamakaainana. H. I. Wana. Noi mai oia nana ka hoololi a ka Elele o Kona Akau. oia hoi i $250 d.iia waiwai paa, he $150 loaa makahiki, alaila, hiki ke noho i Lunamakaainana. His Ex. C; De Varigny. Wehewehe mai oia i kona manao no ka mea imua o ka Ha- | le. a hai mai he pono i $500 waiwai paa, a i $250 loaa makahiki, alaila, hiki ke lilo i Lunamakaainana. G. P. Judd. Ninau aku oia ika nui o na Makaainana waiwai o Koolaupoko. V. Kanuka. Hai mai oia, he hookahi wale no kanaka ma kona apana i hiki ke loaa na dala , oia hoi ka Lunakanawai o Waimea, ame Kanuka ka Elele o Waimea. CJa kamaaina oia ia Hanalei, ame Koloa, aole ona manao he nui loa ke dala a na kanaka n ia mau apana. D. H. Hitchcock. M»nao oia, aohe pono o ke kaumaha'loa o ka uku waiwai maluna 0 na kanaka, manao oia i $150 loaa makahiki ka nui, kupono o ka poe e hiki ai ke komo i Lunamakaamana. No ka mea, oka hapanui o ka poe ulakolako o ka poe i 00, a he poe no hoi i ike nui ole i ke ano o ke akamai, o ka poe naauao he poe e noho kumukula ana, he $o.tf7£ wale no ka loaa mai. Kokua inamuli o ka manao o G. P. Judd. J. P. Green. Makemake no oia e hoole loa i keia mea, a makemake no hoi e hoohahama ia ka ipuka no na kanaka a pau e 'komo iloko oka Ahaolelo. He kue loa no pia i keia mea o ka waiwai, alaila hiki ke lilo 1 Lunnamakaainana. C. De Farigny. Olelo mai oia, oka waiwai o ke kanaka naauao, oia no kona naauao, a pela no hoi ma Europa, a me na olelo ano like e ae no hoi he nui wale.

Hon. C. K. Bihopa. Hai mai oia, ua ka-i mailio pu oia me kekahi poe i kamaaaina i ka noho ana o na kanaka, a aole lakou i hai mai i ka waiwai o na knnaka naauao ma ka lakou mau Apana, ua emi iho malalo o na dala he $300 waiwai paa, a he $150 kaloaa ika makahiki. Aole ona makemake e hookonokono aku i na kanaka e makemake waIe ana no mainuii o ka $150, a oia ko lakou mea e makemake ai e hele mai e komo iloko oka Ahoolelo; a i kona manao, oia kekahi mea e paa mau ai na kanaka i ko lakou mau aina, no ka mea, he ake nui na kanaka e bele e moraki i ko iakou mau aina, a malia o aua keia mea iko lakou moraki ana. Makemake oia $300 waiwai paa, a i $150 loaa makahiki, alaila, kupono ke lilo ī Lunamakaainana. G. P. Judd. Makemake oia e hoakaka i kona manao no keia mea, ua kue loa ia no oia i na mea e pili ana i keia hoouna bou i konn manao ma ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, ua hoakakaia ma ke ano o ke ka» naka kona hiki ke lilo i Lunamakaainana, ake kau hou ia mai nei hoi he dala. Aole ona hoapono i ka hoemi ana i ka uku o na Lunamakaainana. O kona manao no,oia no ka waiho hamama i ka ipuka, no kela mea keia mea ; aka, ina e hoopaa loa ana ka Ahaolelo, alaila, he makemake kona e hookau nui i ke dala no ka poe Lunamakaainana, alaila, e pono e hoonui loa ka uku o ka la hana o na Lunamakaainana, a nolaila, ina he ninau ko kekahi no keia mea, alaila, e koho no oia ma ka puu dala nui loa, pokeokeo.

His Ex. R. W. Wyllie. Manao oia e pono no ke hookauia ka waiwai maluna o ka poe Lunamakaainana. A iloko no hoi o ko» na manao, he nui wale na poe maikai e hele mai ana e lawelawe ma ka noho ana i Lunamakaainana no ka inoa hanohano wale no, a ua minamina oia i ke kue i ka olelo a me ka manao o ka Elele o Honolulu (G. P. Judd ) J. W. H. Kauwahi. Wehewehe mai oia i kona manao, no ke ano o na mea iinua o ka Hale, a hai mai no hoi i ke kapaia ona e kekuhi nupepa he Elelehoopili wale. mamuii o na Kuhina a me ka hai mai no hoi, ua ike iho no ka Lunahooponopono o ua pepa la, i kona olelo mai. aole oia e ae i ka na Kuhina ke kue ka lakou i kana i manao ai he ponp. Makemake no oia i ka Auhau dala maluna ae e like me ka manao o Hon. C. R. Bihopa. A ina e hoole ika hooholo i puu dala na na Elele, alaila, ua like no ia me ka hoike ana o na Elele he poe palaualelo na kanaka mai Hawaii a Niihau. Kokua oia ika Hon. C. R. Bihopia $500 waiwai paa, $250, loaa makahiki. . Heleluhe. Hai mai oia aohe dala o Puna, he hapaumi ka uku o ka eka aina o ke kuai

ana, a ua ike no Ka Moi i kona hele ana

inalaila me a'u pu no hoi. Kokua mamuli o ka manao o ka Elele o Koolaupoko $300 waiwai paa, ahe $150, loaa makahiki. Aole ona manao ina e hoole, alaila, he hoole ia i ka waiwai ole o Hawaii nei. A iloko o kona manao, ina e hooholoia e hke me ke noi a Hon C. R. Eihopa, alaila, e aho no ka hana i pauku Kanawai e waiho ana i ka apana 0 Puna mawaho o ka Hale Lunamakaainana. Hon. C. G, Hapakini. Mahalo no oia i na olelo i hoopukaia e na Elele, a manano no hoi oia ina e hoole ia ka waiwai o Puna, alaila, aole no paha he nele o ko laila poe i ka woiwai ma kahi e ae. A pane mai no hoi oia i ka olelo a ka Elele o Honolulu, (G. P. Judd.) e hoahewa ana i keia honua hana, no ke komo ole ana ma ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, a hoomaopopo aku ka Elele o Honolulu ia ia, me ka i aku, " Aole no ke ano hou no kona hoahewa ana, no ka hewa j maoli no." Manao no oia, ua hele mai na poe Lunamaainana, aole ma ke dala, ke l»u--mu pono e hele ai ī Lunamakaainana ; aka, no ka manao no mamuli o ka pono o ka Lahui ame ka lehulehu. Manao oia ona knnaka i 00, o lakou ka poe pono e hele i ke kau kanawai. I kona manao, aole pono o ka lilo nui loa o na kanaka i ka Loio, he kumu hoopalaualelo no ia, ua nui ioa na kanaka opiopio ma ka hana Loio, a malaila wale no ka lakou hana, nolaila ka pono ke hoopili 1 na pono ma ka hana lima, me na pono paa. No ka mea, ua oi aku na Loio mamua o lm poe i pilikiaia.a me na olelo hoopilipili naauao e ae no hoi.

C. P. Judd. Noi mai oia, ina e apono ana na Elele i ka hookau i ke dala, alaila, makemake oia e hookomo i $2,000 waiwai paa, a he $500 loaa mnkahiki. Hon. G. M. Lopikann. Hai mni oia i kona manao no keia mea. Kokua lon no oia i ka hookau i ka waiwai paa i $500 loaa makahiki he $250. Minamina loa oii no ka lilo o ka manao o ka hapanui o na Elele mamuli o ka hooemi i ka waiwui, a wehewehe loihi mai no i kona manao no keia mea. Makemake loa oia e hookau nuiia ke dala maluna o ka poe e hiki ana ke lilo i Lunamakaainnna.

J. P. Gerina. Kue oia ika manao oka Elele o Honolulu, e poopii ana i $2,000 waiwai paa. Makemāke no oia e hoohamama mau ia ka puka no na poe a pau e hele mai i ka Hale o ka Poeikohoia, ina he $500 waiwai paa, a he $250 ma ka loaa inakahiki, oia iho la no, aka, o kona makemake maoli no nae, o ka hoopau loa no o t<a auhau dala no na Lunamakaainann. Hon. G. M. Lopikana. Wehewehe hou mai oia no kekahi olelo a ka Elele o Honolulu (G. P. Judd) e pili ana i ka uku no na Lunamakaainana, makemake no o G. P. Judd e ukuia lakou i $3 no ka la, a ī kona manao, ua like no ke ano o ka $150 o ke kau ine ka $3 o ka la. C. C. Harris. Wehewehe mai oia i ke ano ole no hoi o ke kumu hoopaapaa i hapaiia e ka Elele o Honolulu (G. P. Judd,) e pili ana i ke konoia o na poe e hele mai i Lunamakaainana, no ka mnnao ma ke dala, no ka rnea, ma Enelani, ua hele ae na Luna 0 ka Hale o ka Pooikohoia me ka uku ole. A o ko Masakuseta hoi, he $2 wale no ka uku o ka la e noho ai ma ka oihana Lunamakaaiuann, oiai qko lakou mau lilo, ua hiki aku ika helu nui loa. No ka mea, aole lakou i manao ma ke dal:i, aka, ua manao lakou mamuli o ke ano hoopomaikai 1 ko lakou hanauna ame ka lakou mau keiki—i hele lakou ma ka Aha kau Kannwai, e imi ai i pono no lakou iho, ame ka lahui holookoa, ame na hanauna mahope aku o lakou.

loane li. Hoakaka naauao mai oia no na mea e pili ana i ke kau i ka waiwai iluna o na Lunamakaainana, kue loa oia i ke kau i ke daia. Ninauia ke noi a ka Elele o Honolulu, e i ana i $2.000 waiwai paa, i $500 loaa makahiki, a ua hooleia. Ninauia ke noi a Hon. C. R. Bihopa, a na hooholoia e na Elole a me na'Lii. His Ex. C. Gordon Hopkins. Noi mai e hapai hou ia ka noonoo ana i ka mea i hooholoia iho nei; a ua ninauia a ua hooieia. Hon. C. R. Bihopa. Noi mai e hooholoia ka pauku 61 ma kona heluhelu alua ana, a ua kokuaia. Ua ninauia, a ua hooho'oia e na Elele a me na'Lii, a me Ka Moi. Hapaiia ka noonoo ana o ka pauku 62. Heluheluia mai ka pauku. m J. H. Nahaku. Noi mai e kapaeia ka hapa waena o keia 'pauku. Heleluhi. Hoopuka mai oia i kona manao no keia pauku, jnakemake oia e hoihoiia ka heluhelu ana e like me ka pauku 78 o ke Kumukanawai kahiko. W. T. Martin. Kue i ka hookomo ana i ke da!a. Makemake no oia e waiho hamama i ka ipuka no na kanaka a pau e koho i ka balota. Hon. C. De Vaiigny. Makemake no oia i ke kau i ke dala no ka poe koho balota. Hon. C. R. Bihopa. Hoopuka mai oia, e kauia i puu dala no ka poe koho, oia hoi $150 waiwai paa, aia a $60 loaa makahiki, alaila, hiki ke koho balota. Hon. R. C. Wale. Hoopuka mai no i kona manao no keia mea, kokua no mamuli o ka haawi i ke dala. G. B. Ukeke. Noi mai e waihoia ma ka

paapa ka hoololi a Hon. C. R. Bihopa, e kau ana i dala maluna o ka poe koho balota. Kepoikai. Ninau nmi oia, e hookuuia'na anei na kanaka waiwai ole mailoko aku o na auhau a pau ke ae ole ia lakou e koho balota, ina pela, kokua loa oia. Kue loa oia no ke kau ana i ke dala maluna o ka poe koho ba!ota. Hon. G. M. Lopikana. Kokua no mamuli oka hoololi a C. R. Bihopa. Hoopuka mai oia i ka hoolahaia ana e ka nupepa u P. C. Advertister," no ka makemake o Beritania e hookuu i na kanaka a pau e koho wahi a ka haiolelo a Gladstone ; aka hai mai oia he hilihewa keia poe, a aole no ia he oiaio. A kamailio loihi mai no hoi, oke ano nui no nae o kana mau olelo, oia no ka hoapono loa i ka hookomo i ke dala no ka poe koho. a o ka poe wale no hoi i ike i ka heluhelu ame ke kakaulima. Aole ona manno he pono ke aeia ka poe me ka waiwai ole, i kona nmnao, aohe pono o ka hoohalike ana ī keia poe maikai me ka poe kuewa, ( u Mr Gladstone did not say so, —the Editor of the 4 P. C. A.' "iisunderstood Mr. Gladstone's speech.) Kue loa oia īka hoololi a ka Elele o Puna. no ka hoole ana i ka poe ike ole i ka heluhelu a me ke kakaulima.

His Ex. C. G. Hapakini. Kokua no mamuli o ka hoololi a Hon. C. R. Bihopa, me ka hoakaka mai no hoi i ke nno o kekahi olelo ma ia pauku, aele nae i unuhiiia ma ka olelo mnoli. IV H. Hikikoke. Kokua no mnmuli oka pono ole o ka hookau ana i ke keakea no ka pono koho o kela a me keia kanaka. J. P. Green. Ku mai oia a hai mai he pono nui kein e manaoia nei e laweaku mai na makaainana. Olelo mai ka Elele o Hamakua, he pono hou ka keia o ka hookaawale ana ika poe lapuwale. Ika manao nna o kn Elele o Makawao, aole loa ona makemake e laweia'hu keia pono mai o na makaninana o Hawaii. Makemake no oia e hoohamama ia ka pahu balota no na mea a pau, o k? ae ana e hooholo i keia keakea nui. ua like no ia me kn hoino ana aku i ka inoa o ka poe makua nana mai kakou.

His Ex. C. De V-arigny. Olelo mai oia, aohe pono «e nna i ka poe ike ole i ka pnlapala e koho balota, nolaila, aohe pono oia enea. Hon. G. M. Lopikana. Hoole loa oia, me ka i mni, nohe pono iki i na kanaka a pau ke koho ba!ota. C. H. Judd. Noi mai e hoopane, aua hooholoia. Poalua, Aug. 9, 1864.—La 25. Halawni; ka Ahaolelo ma ka hora 11. Puleia a pau. Heluheluia ka moolelo a aponoia. Hapniia ka noonoo ana no ka pauku 62 o ke Kumukanawai hou, G. P. Judd. Hiopuka mai oia ī kona manao no ka apono nui i ka pono koho balota o na kanalea a pau. noie ona apono i ka hoololi, aia me ka waiwai e hiki ai i na kanaka ke koho i Lunamakaainana—nui loa kona makee ia pono nui o na Makaainana. Hon. G. M. Lopikana. Hoopuka mai oia he hoololi hou no ka pauku 62 penei : mahope iho o na huiolelo 11 kakau lima," ,; o ka poe i hanauia mai ikaM. H. 1840.'' ja pane mai no hoi no na olelo a ka Elele o Ffonolulu (G. P. Judd.) A wehewehe loihi mai no oia i kona manao no keia mea.

G. P. Judd. Pane aku oia no keknhi mea ninau a ka Elele o Hamakua, ame kekahi m\u olelo e pili ana i ka iioohiki ana o Kamehameha 111, a wehewehe mai no hoi i kona īke no na mea e pili ana i ko Kamehameha 111. ano kanalua ana no kekahi mau mea i liookomoia, a ua kukauinoa no nae oia ma ia mea, a ua hoopaa no oia ia ia iho, ame na Moi mahope iho ona, ua like no me ka paa ana o ka Moi Kamehameha Ili ma ia hoohiki ana i ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, ua hoopna puia na hooilina ona, a mau loa aku, aka, ua olelo no o Kauikeaouli, he hiki no i kekahi alii hou ke hoololi i ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, ma ke ano nooua Kumukanawai ln. Loio Aupuni. Honkaka mai oia i kona manao la ia. ua haln'e la ka hoopaapaa ana no na mea i kaahope ae. A wehewehe mai no hoi no kekahi mau oielo i keia mau la'ku nei. A naauao no na olelo hoopilipili a ka Loio Aupuni. Hai mai oia i ka okomoia o ka manao iloko o na kanaka e pili ana i ke keakea ana i na kanaka mai ke koho ana i na poe e pili ana a e hoomakamaUa ana mamuli o ka Moi. Ua hapni nui ia mai na olelo a Solomona. a o Davida no paha kekahi i hoopukaia mai. A oia iho la anei ke ao ana i na kanaka e aloha aku, a e mahalo aku i ko lakou Moi. Hoole mai oia, aole ka pono koho balota, he pono pili paa, he oleloa. Aole e hiki ia ia ke lawelawe i ka oihana hana laau lapaiau, no ka mea, aole oia i ike ia mea. Aohe ona manao he pono i na poe e kamailio ana no kekahi mea a lakou i ike oleni; a pela no hoi, aohe pono i ke kanaka ke koho balota, ke ole oia i ike i kana mea i hana'i. No« laila, makemake oia e hoohoihoi aku i na kanaka hana, a e hoike aku hoi i ka hoo» wahawaha kupono no ka poe palaualelo ame ka poe e kaa kuewa ana. A hai mai no hoi oia i ka mea i oleloia e Rev Dr Limaiknika, aehe pono e hapai i ke kanaka maikai me ke kanaka ino palaualelo. A hapai mai no hoi i ke ano o ke koho baiota ana ma kekahi mau apana o keia aupuni. Hai mai no hoi oia i ke kaihia o ka balotu o kekahi poe

ina Honolulu, ome ke ano nui no hoi o kona ike i ke koho balota ana ma ka mokupuni o Oahu. A hai mai no hou oia ina olelo e pili ana i ka hai mai i ke ano o ko Amerika Huipuia. C. H. Judd. Ku mai oia a wehewehe mai i kona manao no ka mea imua o ka Hale. Kue loa oia ika hoololi a Hon. C. K. Bishop, aole ona makemake e kauia ke keakea waiwai iluna o ka poe koho balota. A hoike loihi mai «io hoi oia i ke ano o ke koho ana, ame ke kupono o ka hoomau ana i keia mea o ke koho balota ana e like me kona ano. G. B. Ukeke. Aohe ona makemake e hoohaikiia ka pono koho balota o na kanaka, no ka mea. ua ike no kakou i ka olelo kahea a ka Moi, e i ana, u he makemake e haawi mai i mau pono hou no na kanaka," aka, he pono anei keia ? Aole ! aka, he poino nui loa koia e kau ia nei maluna o keia 'lahui. A ina he makemake ko kakou e hoohalike me na aupuni e. alaila, e pono e hookaawale aku na haole, ame na malihini, a e waiho iho no i na 'Lii naauao o ka aina ka malnma ina oihana aupuni. Ninau mai ( ka Mea Kiekie ke Kuhina Nui, " Owai ia Imau alii naauao ?" j Hon. D. Kalakana. Kokua eia mamuli oka hooioli aka Elele o Hamakun. Kue «ia i ka olelo a ka Elele o Makawao, no kana mau olelo, e i ana, o keia pono nui keia o na makaainana e laweia nei, e haawi ia e ke Kumukanawai o ka M. H. 1552. 1 ko Hon. D. Kalakaua manao. o kekahi mau pono nui keiu o na 'Lii i lawe waleia |ma ke Kumukanawni okaM. H. 1852. No ka mea, oia kek.ihi kuinu loaa a kumu waij wai no hoi ona 'Lii. (Ninau —he poe kauIwa ka paha na kanaka ilihune ia wa ?) ! Pane mai no hoi no na olelo a Ukeke. no ka Ihoonoho eleia o na 'Lii ma ka oihana supuni. Hai nmi oia, ua aoia no ma ka ike, aole nae i ike kupono no ka noho oihana.

I G. B. Ukeke. Hai mai oia, aole no lu-; kou e ike ana, ke hoomau ma ka noho lalnu • ana, aka, ina lakou e'hoonohoia e ao, alaila,; e ike no lakou. A hai mai no hoi oia, ina ; ua ike ole lakou, alaila, e wehe ana au i! jhalekula ao i ka la apopo, e hele mai ma ko'u hale e kula'i. (Hu ka aka a ke anaina.) His Ex. C. G. Wehewehe po-; no mai no oia i konn manao no keia mea, o: jke ano nui no nae a kana mau olelo, oia no j ke kokua mamuli o ka nianuo i hoopukaia e' Hon. C. R. Bihopa, aia a waiwai, hiki i kej kanaka ke koho balota no ka Lunamakaainana. A wehewehe loihi mai no hoi oia i ke kumu o kona apono ana ia mea. I V. Kanuka. Hoike mai oia i kona ma-j nao ame kona hoole loa i ka hookau ana i jke dala i pono no ke kanaka koho balota. ! A ina no hoi, ua ike oia he wahi pilikia iki ! kekahi oka Moi ame ke aupuni, ma ka ae 'ana i na kanaka a pau e koho, alaila, e ko- ; kua nui no oia mainuli o ka hookau ana i ipalena waiwai nui no na poe e haawiia ana 1i ka pnno koho b\lota. Aole manao iki o Ina poe ilihkne e hoopilikia i ka noho ann o ke aupuni. Kokua nui oia mahope o ka I poe ilihune. Hai mai no hoi oia, aohe no he inanao ma ka olelo a ka Elele o Hamakua, e i ana i ka paakiki o kekahi poe Elele no ka weheianna o ka huaolelo " Noholike," aole no ia he kanaka paakiki wale, aka, ua paakiki no oio me ke kumu. His Ex C. De Varignv. Pane mai oia no kekahi mau olelo a ka Elele o Waimea, | oia hoi kana olelo ana no ka hooikaika nui 10 ka poe kanaka o Beritama, i loaa mai ai ia lakou ka pono koho balota. Hon. D. Kalakaua. Hai mai oia no ke ano o na koho balota ana ma Amehka Huipuia, ua hnunaele nui loa malnila. J. P. Gerina. Ninau mai oia no ke ano o kekahi olelo 1 hoopukaia mai e ka Elele o Hamakun, a wehewehe mai no hoi i ke ano 0 kana (ka Elele o Hamakua) i olelo ai. A hai mai no hoi oia, he makemake loa ia e hai mai ka Eleie o Hamakua, i ka pilikia 1 loaa i ko Hawaii nei Moi, ma ka hookau ana ika balota akea ana. Hai mai o Hon. G. M. Lopikana, he okoa kona manao, a he okoa no hoi ka manao o ka Elele o Maknwao. A kamailio mni no hoi, ua noho no ka Moi Kamehameha 111. he alii ia ua aioha nuiia ena kanaka a pau. Aole no o ! lakou makemake e laweia ka pono koho ba)ota. A ina e hooholoia keia pnukū, e hoo- ! kau i ka waiwai no ka poe balota, alaila, ua like no ia me ka hoi hope ana o ke aupuni o | Hnwaii mn na mea e pili ana i ka noho akea ana. A hai mai no hoi oia no na in«»a |e | ili ana i ke koho bnlota ana ma na mea e pili ana i kona apuna. Hai mai oia i ka oiaio. ua kohoia no he kenai a aihue i Lunamakaainana no ka M. H. 1864. A hai mai no hoi oia, he hilahila kona no ke kohoia ana o kela kanaka aihue i Lunamakaainana no ka apana o Makawao, no ka M. H. 1864. Ua hilahil» Ina ka poe hanoh -no a pau oia apana, no ke komo ana o ka mea aihue i ! Lunamakaainana no Makawao, no ke kau j Ahaolelo okaM. H. 1864. A hai mai no i i kekahi mau olelo e pili ana i ka hoino j kino ia W. Humphreys. Kue loa i ke kea* | kea ana i ka pono koho balota o na kanaka Hawaii. Loio Aupuni. Wehewehe nui mai oia no ka mea e pili ana i k& oleio hoino kino a ka Elele o Makawao, me ka manao e weh»> | wehe mai i ke ano o ka hewa a Uwelealta 11 hana'i.

J. H. Nah&ku. Hai roai oia % - ipa e hoohoioia keia pauku, alaila, aole paha e koho balota ana ) Lunamakaainana nīfKaanApah. Hoakaka loihi mai no hoi i ke ano o oa mea e ku ole ai ka hoonele aua i ka poe o koua apana i ka pono koho Lun:»makaainana, & hookomo mai no hoi he pakui. Hoopaneeia ka halawai ana a ka la apopo hora 11.