Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 34, 20 August 1864 — Untitled [ARTICLE]

Eia ke ao po\ohiwa a Kane ke kau maluna o ko Hawaii nei ano noho Aupuni ana. Ke ala mau nei ka ninau ma kela ame keia wahi, no ka manawa e puka mai ai o ke Kumukanawai hou a ka Moi Kamehameha V i hai mai ai e haawi mai ana no kona lahui, i kona la i hoopau ai i ka Ahaolelo Elele Kuka Kumukanawai; ua kakali iho na Makaainana aloha alii no ia mea, me ke ake mau hoi e ike aku na maka ia mea a niua ; aka, aole nae ia Kumukanawai i hoea mai a hiki i ko makou wa a kakau nei i keia mau wahi manao.

Ke ikea mau ia nei nae ka Hae Alii o ka Moi e welo ana iloko o Halealii o lolani mai ka Poakahi nmi a hiki \ keia \a, a un ikea pinepineia no hoi na Kuhina e hele ana ilaila, nolaila, ua manao wale iho makou, ke hanaia nei ke Kuinukanawai hou e like me ka hikiwawe hiki, a e kukalaia mai ia i keia Poaono i ka hora 3.

Ke mau nei no ka noho maluhia ana o keia kulanakauhale, a ke holo nei imua na hana o kela ano keia ano, me he la, aohe i hoopauia ke Kumukanawai, a me he mea ala aohe ao okuku i kau ae iluna o lee Kakailani o Hawaii iloko o keia mau la iho nei. Ua manaolana ae makou iloko la o keia malino maikai o ka holo mua ana o ka noho ana o keia Kaona iloko o keia mau la okuku iho nei, e hiki la i ha Kuhina ke komo pu iloko o ia malino, a e hiki la hoi ia makou ke kamailio no ia au malino me ka hoopuka ole i kekahi mau olelo e pili ana i ke kue kumu aku i na Kuhina ; aka, auwe ! ua hiki ole ia makou ke alo ue ia mea, ina makou e inakemake ana e hoomau i ke kamailio ana i k;i oiaio—a ua nmopopo no i ko nmkou manao o ka oiaio ka makou mea e uhaiaholo mau ai, a hiki i ka make ana, a no ko makou manaopaa mau ana pela, nolaila, e pono ia makou e hoaini iki aku i ke ano o ka hana ana ame ka olelo a kekahi mau Kuh'na. Ua maopopo i na kanaka a pau o keia aupuni, o na Kuhma e noho nei, aole loa i hoike mai ma kekahi wahi hana hookahi i ko lakou ano makamaka no keia lahuikanaka, aka, o ka lakou mau hana a pau, mai ko lakou noho ana ma na oihana, he ho-a mau i ka momoku ahi, ame ke ano hoalaala mai i ke kumu e hoonaueue ana i ka noho maluhia ana o na kanaka a pau o keia aupnni; aole makou e olelo ana nia keia no ke Kuhina Kalaiaina, aine ke Kuhina Waiwai, no ka mea, aole e hiki ia makou ke olelo ae ua hooikaika laua e haha ma kekahi mea me ka hlo i kumu nana e paipai i ko laua mau hoa Kuhina, a ma ka makou ike no hoi i ka laua mau hana iloko o ka Ahahui Elele iho:nei, ua ku no i ka maikai ame ka mahaloia, a ua nui ko makou makemake e mahalo pu i na Kuhina a pau, ina he mea hiki, aka, ua hiki ole nae ia makou ke hana pela me ka olelo i ka oiaio; eia nae ke kumu i waia pu ai o na Kuhina a makou i mahalo ae nei, no ko laua komo pu ana īloko oka huina hookahi. Ina e oluolu iho ka poe heluhelu e hoomaopopo i na mea i oleloia iloleo o keia Ahaolelo Elele iho nei,

e i ia mai ana, aia no a o ka mea e pono like ana i ka manao o na apana ekolu, oia iho Ia ka mea e aponoia, a ma no e hoole kekahi o na mana, alaila, oia iho la no, 0 keia ka olelo i pai kumu nuiia e na Kuhina, ame na mea hoi i kapaia he mau waha olelo no ka Moi, anolaila, ua hana na Elele pela; ua ae lakou e hooholo ina mea a lakou i ike ai he pono, a ma na mea a lakou i ike ai he hewa, ua hooie lakou Pela no ko lakou hana mau ana a hiki wale 1 ka wa i noonooia'i o ka hookomo ana i ka haawina dala maluna o ka poe koho balota, ma ka Pauku 62 o ke Kumukanawai hou i hanaia iho nei, a malaila, ua ku mai ka elua hapakolu a hoole i ke keakea ana i ka poe ilihune mai ke koho ana i mea nana e kau i na Kanawai, nana e hooponopono i kona ola ana, a ua hana lakou ia mea aiamuli o ko lakou ike Lunaikehala, a ua mahalo nui makou i ko na Elele hana ana me ka hoopaa ana mamuli o ka lakou i manao ai he pono—pela ke kanaka e hoike inai ai he kanaka oia, aole he mea e alakai ia ana ma ka ihu me he holoholona la. Aka, mamuli nae o keia hoopaa ana o na Elele, ua hoopau mai ka Moi i ke Kuinukanawai o ka M. H. 1852, a ua hoopau pu mai no hoi ika Ahaolelo Elele. A olaila, pehea la ka olelo a na Kuhina i hai mua mai ai. aia o ka mea e holo i na mana nui ekolu ka mea e hooholoia, ua lilo he mea ole ia olelo, a he mea no hoi i hiki ke kapaia he mea oiaio ole.

Ua ko iho la ka makemake o na Kuhina, ua hulihia ke Kumukanawai o ka M. H. 1352, a ua hoolaaia ke alanui e hoonaueue mau ai i ka noho ana o keia lahuikanaka, oia hoi ka hoololiloli mau ana i ke kahua o na pono oka lahui—ke Kumukanawai. O ka huaolelo Kumukanawai Laa., ua hele aku mai keia aina, a o ka poe nana i kipaku, oia no na Kuhina; a ina e iliia mai keia lahui e kekahi pono, a haunaele paha, maluna no o na Kuhina īa mau hewa a pau, he aoao Elele ko lakou iloko o ka buke moolelo o kr>ia au o Hawaii nei.

Ma keia mau pule aku e hoopuka aku aoa makou i na palapala i hoopukaia e C. C. C. Halaki iloko o ka nupepa Pacific Com>nercial Adtirtiser, a na ka lehulehu no e nana no lakou iho no ia mea.