Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 34, 20 August 1864 — KUMUKANAWAI [ARTICLE]

KUMUKANAWAI

I lIAAWIIA E KA MOI KAMEIIAMEHA V., MA KA LOKOMAIKAI A KE AKUA KE ALII 0 KO HAWAII 1 3 AE AINA, MA KA LA 20 0 AUGATE, M. 11. 1804. Pauko 1. Ua haawi mai ke Akua i na kanaka a pau he mau pono e pili paa loa ia lakou ; oia hoi, o ke ola, o ka noho hoopilikia ole ianiiai, a nie na pono e loaa mai ai, a e maluhia io ai ka waiwai, a e imi aku i na mea e oluolu ai ka nolio ana. P*EfU 2. E hoomaluia na kanaka a pau iko lakou hoomana ana ia leh«iva e like me ko hikou manao ; aole nne e hanaia malalo iho o keia haawina maikai kekahi hana kolohe, a me ke kue i ka maluhiaa me ka pono o ke Aupuni. Pauko 8. E hiki no ina kanaka a pau ke olelo, a k.e palapala, a ke hoolaha wale aku paha i ko lakou manao no na mea a pau, a maluna o lakou ka hihia ; aole hoi e kauia kekahi kanawai e hoohaiki ana i ka olelo a i ke pai-palapala, koe wale no na kanawai kupono no ka hoomalu ana i ka Moi a me ka Oliana Moi. Pauku 4. E hiki no ina kanaka a pau ko akoakoa nialie, me ka hoolako ole i na mea kaua, e kukakuka pu no ko lakou mau pono ; a nonoi aku i ke Alii, a i ka Ahaolelo o ke Aupuni, e wehe i ko lakou inau pilikia. Pauku 5. oka pono o ka palapala kuu kino. no na kanaka a pau ; aole hoi e laweia'ku ua pono nei. Aka, ika manawa i hoopilikia ia ao ka maluhia o ka lehulehu no ko kipi a kaua paha, o ka Moi wale no ka mea manā nana e wehe. Pauki 6. Aole e hoopaiia kekahi kannka no ka hewa ofeni, ke hookolok(jlo ole ia inamua iloko o ka Ahahookolokolo kupono i kela hewa ; a hooholoia ka olelo hoopai no ka hewa e like me ke Kanawai. Pauku 7. Aole e hookolokoloia kekahi kanaka 110 kekahi Karaima, a oleni paha, ke ole ka palapala hoopii kupono, ehoomaopopo lea ana i.kona karaima, a i kona ofeni paha r ,(koe naeka hoopii luua nui, a me na ofeui knpono i ka hookolukoloia iloko o na Ahahookolokolo 'Hoomatd kulauakauhnlo, u me nn /ilia u im LuuaKunawal Apana, a me ka hoopai koke no ka hoowahawaha i na Ahahookolokolo) ama ka hookolokolo ana i kekahi kanaka no konahewa, e ku uo ia imua o na hoike no kona hewa, he alo no he alo ; e hiki no ia ia ke kii i na hoike kokua i kona aoao, a me na mea e maopopo ai kona pono ; a e hiki hoi ia ia, a i kona kokua paha, ina pela kona manao, e ninau i na hoike ana i lawe mai ai, a e ninau rio hoi i na hoikeo kela aoao, a me ka iiai aku i na mea e maopopo ai ka pono o koua aoao. Ma na nihia a pau, mailala ka pono e hookolokoloia imua o ke jure inamna, e hoomau loa ia no ia pono ma neia hope aku, koe nae na hoopii no ka aie a me ka hoolimalima, o na dala e koi ia ana ua emi īho inalalo o na dala he kanalima. Pauku 8. Ina ua hookolokoloia keleahi kanaka no kekahi ofeni, a ua hoopaiia, a ua hoopukaia paha mamuli o ka palnpala hoopii kupono, alaila, aole e hiki ke hookolokolo hou ia ia no ia hewahookahi. Pauku 9. Ma ka hookolokolo ana no kekahi karaima, aole e koiia kekahi kanaka o hoike kue ia ia iho, aole hoi ia e hoonele ia i ke ola, a i ka uialu, a i ka wuiwai paha ; aia wale no mamuli o ke kanawai! Paukī; 10. Aole no e noho kekahi i lunakanawai, a i mea jure paha, e hookolokolo i kona hoahanau, ina oia ka mea hoopii a hoopiiia paha ; aole hoi i ka īnea i pili ia ia, a i kona hoahauau paha, ma ke ano hui waiwai Pauko 11. Aole loa o noho kauwa kuapaa kekahi kanaka maloko o keia Aupuni, koe ka hoopai ana no ke kavaima. Ina hoi ehiki mai kekahi kauwa kmipaa ma keia Pae Aina, o kona lanakila no ia. Palko 12. E malu no kela kanaka keia kanaka ma kona kino, a me komi hale, a me kana mau palapala, a rne kona waiwai ; aole e hopn ia, aole hoi e huliia me ke kumu ole ; nole hoi e hoopukaia ka palapala kena ke maopopo 010 ke kumu pono ma ka hoohuoi, a ma ka hoohikiia o ka mea nana i hoopii ; a e hoakakāia iloko <> ua palapalu nei, kahi e huliia a ine na kanaka, a inea e ae paha e hopuia. Pauku 13. Ke hoomalu nei ka Moi i kona Aupuni, no ka pono o na kanaka a pau malalo oua ; aole hoi e imiia ka pono a me ka hanohano, ame ka waiwai o ka mea hookahi, a o ka ohaua hookahi paha, a o ka poe ano hookahi paha o kona lahuikanaka. Pauku 14. He kuleana ko kela kanaka keia kanaku e noho ana maloko o ka lalnii, e hoomalu pono ia ma na mea maikai o kona ola, a o kona waiwai, a o kona keakea kumu ole ia paha, e like ine na kanawai ; a nolaila, e koiia aku oia e haawi mai i kekahi maliele kupono o kona waiwai, i mea e mau ai ia nmluhia ; a e kokna mai hoi me kona kino ponoi ; a i ole ia, nie kekahi mea like paha, ke pono Aka, aole nae e ohiia ke kauwahi o ka waiwai o kekahi kanaka, aole hoi e haawiia no ka pomaikai o ke Aupuni, ine kona ae ole ; a i ole īa, ma k» hooholo aua o ka Hale Ahaolelo, koe nae na hana'kaua o ke Aupiini, i k.a wa kaua, a me ka manawa hoohaunaele knloko lna e laweia i kekahi manawa ka waiwai o kekahi kanaka no ka pilikia Aupuni, e loaa no ia ia ka uku kupono no ia waiwai f'V U - K j 15 ' Ao,e loa e kaulia » u e ohiitt kekahi dala kokua, a o kekahi dute paha, a o kekahi auhau paha, o kela ano keia ano, me ka ae ole o ka Hale Ahaolelo ; aole hoi e unuhiia'e kekahi dala oloko 0 ka W aihona Dala o ke Aupuni, me ka ae ole o ia Ahaolelo koe nae ka hiki ana mai o na pilikia, oia ke kaua, ke kauaia mai e ka aina e, ke kipi, ka mai ahulau, a me na poino e ae o ka lehulehu 1 ī akoakoa ole ai ka Ahaolelo ; aole hoi ma ia manawa me ka ae ole o* na Kuhina a pau, a ine ka hapanui o na hoa a pau o ka Malu. Ana ke Kuhina Waiwai e hoike pakahi aku i ka Ahaoleio no īa mau dala i hooliloia. Pauko i6. Aole loa e kaulia kekahi Kanawai i pili i kekwl&na i hala e mamua. Pauku 17. E noho no nn koa a pau malalo iho o na o ka aiua ;. aole loa e hoonohoia kekahi koa ma ka hale o kelnEi kanaka i ka *a haunaele ole, me ka ae ole o ka mea hale : aollī(,i i ka wa kaua, aka, ma ke ano wale no i hoakakaia e ka Ahaōlelo kau Kanawau Pauku 18. Aole no e hopu ia kekahi kanaka koho ma ka la koho, oiai kond noho ana ma la hana ; a pela hoi i kona hele ana mai, a i kona mai kahi o ke koho ana, aole ia e hopu ia, koe nae na hihia kipi, ka felonj, a me ka hoohaupaele. a . ua . ia ke k»h» kanaka koho ma ka oihana koa i a .., . £ 0 la ,a ke ole i%he wa kaua, a he wa pilikia piha o ke Aupuni. Pauku 20. E maheleia ka Mana Nui oke Aupnni, i ekolu apana okoa, oiaihoi ka Maiw Hooko, ka Mana Kau Kanawai, a me ka Mana Hobkolok°lo. E kukaawale ia mau mana ekolu • aole hoi e noho kekahi Lunakanawai Ahakakau iloko o ka Hale Ahaolelo. rACKtf Zi. Oke ano o keia Aupuni, he Auouni Al:i ponoia malaloo ke Kumukanawai: Malalo ho? o ka Moi Kamehameha V.». a me kona mau Hooilina, a me kona mau Hope.

Pauku 22. £ kooinau loa ia ka Lei Alii uo ka Mo» Kiun. hameha V., a nie ua hooilinu aku o koua kino i hapaiia uialaN» v k** Kanawa'i, a i ka lakou mati mamo aku ma ke Knnawai, ma kn lal.iui pololei ; a i uele ia, e ili aku ka Lei Alii i ka Mea Kiekie ke Kam« AUi Wuhine, Victoria Kamamalu Kaahumauu, a tue na aku o kona kino i hapaiia malalo o ke Kauawai, a i ka i&kou mau manio aku ina ke Kanawai, ma ka lalaui pololei E ili aku s keikikane hanau miui ame na hooilina aku kouu kin»»; a i ueii» i ke keikikane ole, alaila, i ke kaikauiahiue luiuau uiua, a me u& lina aku o kona kino. A i nele loa ika hooilina t»le e like mt> kd olelo maluna īho, alaila, e ili aku ka Lei Alii i ka mea i kohoia e U Moi me ka ae ana o ua 'Lii, a i hnolahaia hoi, oiai e ola aua ka M.>t . aka, ina aole i kohoia a i hoolahaia pela, a ua hakahaka ka N, kil , Ali>, alaila, na ka Aha Kuhina mahope iho o ka ikea aua o ia hak:ihaka, e kauoha koke aku e halawai ka Hale Ahaolelo, a ua ia Ahaolelo e kolio ma ka balota i kekahi alii hanau o ka aiua, i Alii v noho ina ka Noho Alii, a mamuli o ia hoonohoia ana, e hoomaka a. he Ohana Moi hou ; a e pili ia ia a me kona mau luamo aku, k<> kanawai e kau uei uo ka ili ana 'ku o ka Lei Alii i ka Ohaua Mui <: Hawaii nei. Pauku 23. Aole no ekui ke kanawai ka mare aoa o kekahi ka Ohanu Moi o Unwaii nei, ina hoi he hooilina ia no ka Lei A!i, malalo o ke Kauawni, me ka ae ole mawim o ka Moi e noho ana u I manawa, ona niea a pau oka Ohaua Moi i hana i knikahi »iar. j ina ia ano, e lilo ko lakou inare ana i mea ole ; a o ka mea i haua i.i Knikahi inare, e hiki no ke kapae a kona kuleana i ka Noho Ai., mamuli o k» Uao\aha\a ana pe\a eka MnŪ. MaUope iho o\a lun»laUa ana, e hooliloia ke kuleana Moi o ka inea i haua ia hewa, i ka h«H»ilinu m&hope iho ona, e like me he niea la ua make ka meu nana i haLa ia hewa. Pauku 24. E hoohiki ka Moi Kamehameha W, a o koua mau llope Alii iko lakou wa e iiiki aku ai ika Noho Aiii; pei.ei : Ke hoohiki nei au imua o ke Akua Maua Loa, e malama mau i ke Kumukanawai o ke Anpuni, a e hooponopouo no au i ke Aupmu , I like me ke Kumukanawai. \ Pai ku 25. Aole loa e 110/10 ma ka Noho Alii kekalii kāuaku , \Uoahewa\a mamua no kekahi Karaima nui, aole hoi kekahi pnpuU* a I hupo paha. Pauku 20. oke Alii ka Alihikaua maluna ona koa ame ua tna nuwa, a me na inea kaua e ae ma ka inoana u ma ka ainu, a mma k.a mana ma ona iho, a ma o kekahi Luua Koa, a mau Luna paha uuu « koho ai, e ao a e hooponopono i ua mau inea kaua ut'i, mamuli , kona manao he pono a e inalu ai ke Aupuni. Aka, aole e ia u kehasi ke kaua ine ka ae ole oka llale Ahaoli 10. I Pauku 21. Na ka Moi e kukakuka pu ana me kona Ahakukakuk.i Malu, e hoopanee i ka hoopai, a e kala aku i ka hala, mahope o ku hoahewaia ana, no na hewa a pau, koe nae ua hoopii luua nui iiuua o na'Lii • Pauku 28. Na ka Moi e kuknkuka pu ana me kona Mulu, e hoakoakoa i ka Ahaolelo ma kahi e uoho ai ke kahi e paha, ke pilikia ia wahi no kekahi eneini, a no kekahi uiml lao paha : A ina e kue ka liale Ahaolelo me ka M«>i, uana no e hoopanoa lioopau, a hookuu paha i ka Hale Ahaolelo, aole nae ja*awali . kela lmlawai ae. Ina hoi he pilikia, e hiki no ia ia ke trt*koak niai i ka Hale Ahaolelo no ia wa pilikia. I Palku 29. Na ka Moi ka mana e liana ina Kuikahi. Ona ku, j kahi e hoololi ana i na Dute maluna o ka waiwai o na aina e mai. .» e hnololi ana paha i kekahi kauawai, e hoikeia iniu» o k« Hale Ahuno kona ue ana. Na ku Moi e kt»h«» Ina Klele AupUni e h«»< unaia'ku, a e haawiia ka Ukou palapala hookohu a mu ua kauuha e like me na kauawHĪ iwnena o na Aupuni. Pauku 30. ka Moi no e ae, a e ho<*ia i na El»>le Aupum i hoounaiu mai : no h<>i e hai aku unua » ka Hale Ahaolelo i k* ano o ka nuho aua o ke Aupuni i kela n.anawa i k»ia owmwi, ut * kanu Oielo Aiii ; a e hai aku hoi iu lakou i na uiea ana i uunio «i he pono ua lakou e imi Paiku 31. He kapu loa ke kino oku Moi ame ka maluhia : Muiuna o iia Kuhina ka hihia o na Oihaua. Na ka Moi ka Maua liook». Aole uo e paa na kanawai i hooholoia e ka Ilale Auaolelo, am kakuu ka Moi i koua inoa. ' , Pauku 32. Ina ma kekahi inanawa ika make ana o ka I nnl U4 maKnWhl o'KU f)noilina mnlaln oka L uuukum im«*walu nmkn- ! hiki, alaila, e hook.ūa kn Mana Mo» e kekahi K«hu Mal.iui» Aupu.n • a i «|e ia, e wa Aha Kuhu Aupuui, e hke me la i lioaKakaiu maho,»* ae nei Pauku 33. Ina he inanao ko ka Moi i kekahi nianawa e hele «ku nmwnho o keia Aupuni, uluila, e hiki no ia la e k<>ho i krkuhi i Kai.u Malama Aupuni, a i Atia Kaliu Au|>uni pahn, nu;i e lu>opom»pt»uo i w Aupuui ma ka in-a o ka Moi ; a pela n<» e hiki *i i ka Moi ma k*ru pahipal.i kauolia hope, e koho i kekalii i Kalm Malaina Aupun», « i Aha Kahu Aupuoi pahu nana e h<io|ionopono i ke Aupuoi no ka' »»*- uawa i law« ole ai na inakahiki o ka Ho uliua Moi : A i ka muke 0 kekahi M >i, a e ola an« k«»ua lio<.ilina malal» n«e .» na tu..k»hi*i he uuiikuniam < walu, me ka huna ole oka Moi i koua p.Up U k« Uui a hope, alnila, e hooliloia ka Aha Kuiuna e n<»h<> una ia wa i Ahu Kanu Aupuiii, oiai ka uia-.awa e ukua.o., aua ka Aha.»lelo ; a e k«uout laUon e haluwai koke ka H«le Ahaolelo. Mh a<la 0 Hale Ahaolelo, e koho koKe no l ikou n a ka balotu i keHahi i Kth« Mnhimii Aupuni, a i Aha K«hu Aifpuni ,>nha, nana e »ioop«m.. |H m.. ? " Aupuni ina ka inoa o ka M<»i, a e hooko i na hnna a pnu i hu»wita i,.« ka Aloi e lnuia nialulo o ke Kuuiukanawai, a hiki »ku »a i ka »au ana <> ua laakahiki he umikumamawalu, oia hoi ua makahiki m « . ka Moi. Pauku 34. Oka Moi, oia ke Alii Nui inaluna o na'Lii a oi* n . kaniika u p«u. N<>na no ke Aupuiu Pa.uk u 35. Ona 1110« haii'.hauo a pau ame ka naui « ka h». alu mai ka JVJ»i enni no lakou. ' v Pauku 36 Nn ka Moi e hana ike Dala, a ohoopooopono ike d» la lua ke Kanawai. Pauku 37. E hiki no ika Moi ika wa i kauaia mai, * haui»«rl« paha no ke kipi k hoolilo 1 k<»na Aupuni a pau, a i kekahi Uaua oaha, inaUlo oke Kauawai koh. v ? 1 P A UKI i , 3S ; A ,°, le e h " ,,nuesa ktt Htt « » Aupuni, <»• k* tte w | # ka Ahu<»lelo Uau Kanaw<i. Pauku 39. Ua kapu loa ko ka Moi mau aina ponoi, •me koo* waiwu e u«. v " on * Pauku 40. Aole no e hiki ke hoopiii» a hook<»lokolora ka Mui 110. ko <» kekalu Ahah<>okolokol'» o <»e Aupuui. Pauku 41. E mn«. no ka Aha Kukakuka oke Au uni. « » IB i «u me ka MOl ~,a na inea a p : ,u e pili mua Ika p> uiaikai oke Aunum 1 na manawa a pau a ka M»»i e innkeiniko ai, « e koku<* ta ia mn ka h ' ponopouo ana i i.a mea 1 pili i na Oihana Hooko o ke Auihwi me kana kauoha ; a e kapaia'ku ia Aha. o ka Ah-kukak«k« M.l« „ i, a1 • l 1 " *k° laa hu * 0 itt Ahrt ' • 0 nw|,u *akoi» <nu> ko ke AIII makeinake. »««««, Pauku 42. Eia na hoa kuka o ka Aha Kuhiua oka Mm * oke Kuhma ,10 ko na nina e, o ke Kuh.ua Kal..,aiii„, « ko Kuhina'w,., wai a ine ka Loio kuhina o ke Aupuui ; a o m.ho Ukao i > 10 ina ka Aha Kukakuka M«lu oka Moi. Na ke Alii e kohu #« h. k ' liu i;i lakou, a e noho lakou mu ka oi-.ana oiai ko ka Mui E h'ki 110 nae ke b<><»piua imua o na'L.i. Aole « naa keknhi k k. Mo ko ole i kukauinoHia e k.k.h. Ku.. ktkt„ ke Kuhina, ua ili ka hihiu maluna ona. Pauku 43 E hoonohoia ko lakou mau Keeui . • n..ho a. ke Aupu,,. ; . ma l„„. v „ | ak .. u pak , h , k „ „ k * h ' ' ko lakon mau hope me na kakauolelo. K n«,ho n.. uu lakou »,u, H ,.e A„.o W „, U " U "'' " " Pauku 44. i, ho.ke aku k. Kuh».,, Wmw.i luiu. „k, H.l. »haolelo, tna ka inoa o ke Aupuni, ma ka la mua « k. k 1 , Ahaoiei.. k.« i k p . ::: Wnihona L)ala, ma ka o'elo Hawaii nie ka ol«.| u LneUo, Pauku 40. oka mana kau kanawai ona «» n( ek«l u u k»ia pu.; l , auioo ,ka Moi ome ka Hale AhaolHo ibko o l/h--nlu!.,"*ooho p h rr. oia •ka MOi ' 4 0,0 - Poe,k u h 0 „:."r n VM.^, Pauru 46i, E akoakoa ka Ahaolelo kau ; l~» , t alua makahiki ma ka malama o Aperila ( ai ka u,anava • •• * hke «il ka nianao aua oka MOl he pono, g i m i tOl mea e poou ai ke Auuuu» E kapaia keia Aha, o ka Ahaolelokau Kanawai « k-i 47. E hoohiki P akah,kela£ P eiM ;! : K *'hoohiki q*i a U i„ lua oko Akua Mhu* Lo* e k-.aa» au mamul, oke Kum ikanawai oke Aupuoi Haw.ii a • noiolei rael ka ewaewa ole i ka'u hana iloko 0 keia Hale Ahiil» Pauku 48. Na ka Ahaolelo kau Kaniw.,± , ut k « Kumukanawai e iike me ka »!«!• mahope ae nei • m--K — i p". , 1 ,n & i —

I na inoa, mamua oka hooponee Joa ana oka Ahaolelo. Aka t ina ua i pono ole ua bila nei i kona manno, e hoih«»i aku no oia iua bila la ika | Hale Ahaulelo ; a e kakauia ia hoihoi ana mai īloko oka buke moooi lelo oua Hiile nei, alaila, aole e hana hou la ua bila la ma la akoak»a ano. i Packo 60. Na ka Hale» Ahaolelo e ika noho ana o kona p»e ponoi ; n na ka hapanui e h.»oholo i na hana a pau : akn, e hiki no i ka hnpa uuku ke hoopanee i ka halnwai i k< la la i keia la, a ' e koi aku no hoi ina inea i hiki ole mai e akoakoa pu ine lakou, ( mamuli oka hana ame ka h«»opni i ho»holoia eua hale la. • Pauku 51. Na ka Halo Ahaolelo e koho i kona mau Luna, a e | kau inu kanawai e h'»|o ai ana hana. Pauku 52. Na ka Hale AhaoMo e hoopai ma ka halepaahao no na la nolo oi aku inamua o ke kan>kolu i kela kanaka i k«>ia k«naka, | aole oia no lakou, kc hoomaewupwa oia i ua hle nei ma ka han* | hoohaunaeln, a h.'owuhawaha paha iloko ona, ake hoolaha oia i kei | kal»i rn«»oolel<» wahahee no ka hana oka Ahaolelo, ahe olelo hoinoj ino paha, ake hooweliweli paha oia i kekahi oua hale nei ma ka hana ino i kona kino, a i kana waiwai palia, no kekahi mea una i I hana ai, a i ulelo ai puh:« iil-»ko oua hale uei ; ake lele inn paha oia i i keKahi o ux.poe la no ua inau m«a nei, ake lele ino a hopu pnha oia i kekahi h iike, a i kekahi kanaka e ae paha i kauohaia e ka hale | i k-<na hele aoa ilaila, u hoi ana pah* ; nke n<>opakele paha oia i j kenahi knnaka i hopuia (iiHinuīi oke k»uoha aua hale nei. | Pauku 53 Na ka Hale Ahaoleio e h<>opai i kona poe ponni no na h id« hooh iunaele. Pauku 54 E malama ka Hale Ahaolelo i Buke mooolelo no kana iunu hauu ; a ina e makem.ike ka hapaliina hookahi o ka poo e noh<» anu i kd hale, alHila, e kxkauia iloko o ua buke nei, na inoa o ka poe ae a ine ka poe hoole o ku hnle i kela hana keia hana. Pauku 55 Aole loa hopuia kekahi oka pue Ahaolelo, oiai e no- ; ho an<i oia mamuli <»i<t Aha, a e hele una ilaila, a e hoi aku ana paha, ) k«»e n»e ke kii>i, i;a felom, ameka ho haunaele ; aole e ho«»koloko|oj ia kukuhi o lakou imua u kek.ihi Ahahookolokoio e, a i kau wahi e j paha, ii<» kekahi olelo, a olelo p.iio paha ma ka Hale Ahaolelo. • Pauku 56. E uku ia aa Poeikohoia ena Makaainana, no ka lak«»u hana e like me ka mea i oleloia ma ke Kanawai, ri<»loko »e o ka WHifi(ina d<«la Auponi ; aole no nae e hoonuiia keia uku i ka inakahiki i ho> h«»loia ai ka olelo e hoonui i ka uku ; aoie hoi f kaulia kekahi K<tna\vni e hoomahuahua ana i ka uku o ua poe la, mamua o na dala houkahi hanere me kanaliuia no kela halawai ana, keia halawai i ana oka Ahaole.lo. Pauku 57 Na ka Moi no e koho ina Alii, a e noho lakou ma ia Oinana a pau ko lakou ola, e like nae ine ka Pauku 53 ; aole nae e : oi iiku ko lakou nui mamua oka iwukalua. ( Pahku 58. Aole e knh<>ia kekahi he Alii k - hiki ole aku kona mau ; miknhiki he iwakaluakumainakahi, ake ole hoi oia i noho ina ina- • k;.hiki i'li<na ma keia Aupuni. r Pauku 59. E noho na Alii i Ahahookolokolo, no lakou wale no ka a pau e hoolohe a e hoopouopono i na ho<»pii nui a p>n i hoo'plia'i e ka PoeiUohoia ma ko lakou ano Aha Ninanii.au Nai o ke Au~ 'puni, i kekahi Luna Nui, a mau Luna Nui paha, no kn lakou Oihaua; mamua aku oka hookoluk.'lo ana i kela hoopii nui keia hoopii I nui, e'hoohiki pakahi na Alii e hookolokulo pono ine ka ewaewa ole i ka tnea i hoopna'i, mauiuli o n>i hoike ame ke Kanawai. Auie nae e ! oi aku ka lakou olelo honhewa ika hoopiu ana i kona uoh<» Lunu ana ; a ine ka U<»o!e loa i kona n<»ho hou ana mu kekahi Oihana e hanohano ai a e waiwui ai paha, malalo ih * o keia Aupuni Aka, e hiki noi ka mea i hoahewaia pula, ke hoopii hou ia, a e hookolokolo hou ia, a e i hoahewa hon ia, a e h.»opai hou ia mahope mamuli o ke Kanawai o | k < tiua. Aole e noho kekahi Kuhina i alii, rn i hookol<»kolo ana i kekahi hoopii luna nui. Pauku GO, lii mahele like ia ka Poeikohoia ena Makaainana, a e hooponopono <a e ka Ahaolelo kau kanawni mamoli o ka nui <» na kanaka. e houkak iia i ktla manawa kei i inanaw.i ma ko ke Aupuni.. heiu ana Aoh: e emi inai ka nui oka Poeikohma malalo oka iwakai luakuinamaha, n«»Ie hoi e oi aku uialuna o ke kanaha ; a e koho ia laleu i kelu makahiki alua keia uiakahiki alua. Pauku 61. A'»le no e koh<»ia kekahi i Luoamakaainana ina he pupule a he hupu paha, a ke ole ia he kanaka malalo o ka Moi, a ke hiki ole nku oiu i na inakahiki he iwak luakuuiamakahi. n ke ike ole Wf»ī ī fc« hr-luh«Ki a r>to ka knknu linia, n ina«»p.»p<> ol«_boijia. m ka.. lielu waiwai, a ke ole hoi oia i uoho ma keia Aupuni i ekolu makahiki, ! ao ka uiak.ihiki h -pe inamua iho o k<»na kohoia ana ;a ke <>le h«»i ' i ona w»tiwui paa hihia ole iloko o keia Aupuni e like me elima haneri | d.ila, a i «>le ia, <» kona l>>au nae i keia mak'ihiki keia makahiki, aole i : euii malalo ona dala he elua haneri me kmaliina, i l<»aa noloko mai j o Kekahi waiwai, a o kekahi hana kupono ma ke kanawai paha. PaUKU o*2. O kela kanaka keia Kanaka malalo o lea Moi, ir»a un j honkaaia k«»na auhau, a i a ua hiki aku oia i na uiakahiki he iwaka- j j lua, a ina U'» noho paa ma keia Aupuni i ho<»kahi makahiki m«mua j iho oka la k«»ho, a ina he waiwai paa, hiliia ole, k<»na iloko o keia Au i puni e like me hookahi h .neri ine kaualiina dula, a i ole ia, he aiua hooiun ilima koua. u o ka uku honiimnhma he iwakaluakuiuainaliina dala o ka makahiki, n i ole in, o kona loaa mukahi .i, aole i eini malalo o na dala h« kanahi!<ukum;imaliiiia i loaa nolokoinai o kekahi waiwai, a o kekahi hana kupono mi ke Kanawai p«ha ; a ua ike oia i ka heluhelu a i ke kakau lima, ina i hanauia mahope i*»ai o ka m;ikahiki Hookahi taus uii ewalu haneri m« kanaha ; a ina ua h<»ouomo oia i konn inoa ma ka papa inoa «» ka p -e koho o kona apann, e like me ke kan>«wai, e hiki no la iu ke koho i kekahi k>maka a in»u kanaka paha o ka Poeikohoia no la Apana : Aka hoi, aole e hiki i ke*ahi kanaka pupule a h«po paha ke koho, aole hoi i kekahi ka«»aka i hihia i ke k'»raiina nui ma ka hu«»k<»l»»kolo ana ma keia Aupuni, ke ole i kala e ia kona hewa e ka Moi, a ke ole hoi i loaa ia ia na p<>no a pau o ke kanaka knpa ma ia kala anu. | Pauku C3. E hiki no ke hoonui?u ma ko kanawai ke ana waiwai 0 ka Poeikohoia o na Makaainana, a me ko na kanaka koh<». Pauku (>l. E pili ka mana oka Oihana Ho<»kolouolo iloko o ka Ahab«»okolokol<» Kiekie hookahi, a ine na Ahahookolokolo innlalo iho, 1 hoonohonoho īa i kela inanawa i keia manawa e ka Ahaolelo kau kanawai. t Pauku 65 Ma ka Ahahookolokolo Kiekie, e hoonohnia kekahi Lun kanawm Kiekie, a me na Lunakanawai hoa, aole emi malalo o elua, a e hiki i kekahi o lakou e noho a e huoponopono i kekahi halawai o ua Aha nei. E paa na Lunaknnawai o ka Ahahookolokolo Kiekie i ka lakou Oih.na, oun e pono ka lakou hnnu ana e pili nae la lak-.u ka hoopiiia imna o na Alii ; a e loaa ia lakou i ka wa uiaopop'., ke kauwahi uku no ka lakou h«na ana ; » oiai lakou i paa i keia Oihana, aole e hooeiniia ua uku nei ; aka hoi, e luki ke hoopnuia kekahi Lunakanawai o ka Ah« Kiekie, a o kekahi Ahakakau paha, ma ka olelo ae like i ho.-holoia e ua hapakolu elua iloko o ka Hale Ahaolelo, n<» ke kuinu kupono ika manao oka M<ii. E lohe mua n»» nae ka Luuak«nawai i ku ho«'pii iuiua « ka Ahaolelo, a e lil » ia la ke k«»pe o na kmnu hooiui, he umi la inauiua oka hana ana iuiua o ka Hale Ahaolelo. E hooloheia nae ka Lun*kan«»vvai i hoopiiia, iinua o ka Hale Ahaolelo. Pauku 66 E mahele ia ka mana oka Oihana Ho'.k<»lok«»l«» iwaena o ka Ah«hook»lukolo Kiekie, a rne na Ahah«»okoh»kolo e ae o ke | Aapuni malalu iho, e like me ke kuhikuhi ana oka Ahaolelo i kela inanawa keia manawa. Ao ka loihi oka nolu» ana ma ka O.hana o na Lunakanawai o na Aha malalo iho o ka Aha Kiekie, e hoakakaia ma iia e pili ana ia lakou. Pauku 67. E pili ka mana oka Oihana H««»kolokolo ina h»na a pau ma ke Kanawai a me ko kaulike, inal.ilo iho o ke Kumukanawai, a o kekahi K.>naw-i o keia Aupuni, a ine na Kuikahi i hanaia, a e hanaia'na p>*ha malalo iho o k'» lakou mana ; a i na haua « pau e pili ana i nu Elēle Aupuni a ine na Kanikela, a i na hana hoi e pih ana i ka Oihaua ho»kol"k»lo iuoku, a me ka hooinalu ino»ina. Pauku 66 E looho no ka Lunakmawai Kiekie i Lunakanawai? Kaulike o ke Aupuni, a e noho Peresideua oia o na'Ln oiai e hookolokoloia ana kekahi hoopii iinuu o lakou ke ole oia ka mea i hoopnia ; a ia ia ka mana e hana ma ke kauline nma na mea e ae, e like ine ka haawi ana o ke Kanawai la ia ; aka, e nana hou ia na mea i hooholoia e ia e ua Lnn kanawai o ka Ahahookolokoh» Kiekie, ke hoopii hou ia ilaila. Ina i hoopiiia ka Lunakanawai Kiekie imua o na'Lii, alaila, e noho kekahi kanaka i hookohuia e ka Moi, i Peresidena ma ia hookolokolo ana. Pauku 69. E !f»aa loa maluna ona aoao a pau, na oli lo i hooholoia nia ka Ahahookolokolo Kiekie e ka noi o ua Lunakanawai o ia Aha ; aole hoopii hou aku Pauku 70. E hiki no i ka Moi, i kona Aha Kuhina, a me ka H.«le Ahaolelo, ko kauoha i na Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo i) | Kiekie, e J>oike iko lakou manao no na hana nui ma ke kanawai, a • me na wa pilikia fi hanohanu nui. Paoku 71. Na ka lVIoī e h«»okohu i na Lunakanawai o ka Aha--4 hookol 'koko Kiekie, ame na Lunakanawai eaeo na Ahakakau ; a e hoopunoponoia ma ke kauawai ko lakou uku.

Pauku 72. Aole n<» e noho a hookolnkolo. kekaki Lunakpß«wai j oia wale no, i kekahi hihia i ho<»pii hou ia, a i kekahi hihia e hbokolo- I kolo hou ia ana, ana i hooholo ai mnmua. ] Pauku 73. Ina ua hoahewaia kekahi mnmuli oke Kanawai no ka \ aihue, uku kipe, hoohiki wahahee, apuka, huna waiwai i haawiia ia ia I e malamn, a me na hewa nui e ae, a»le ioa oia e noho ma kekapi oiha- i na e hanohano ai, a e waiwai ai pnha, malalo iho oke Aupuni ō ko Hawaii Pae aina } ke ole i kala e ia kona hala e ka Moi ma,ka hoi- j hoi ana'ku i kona mau p<»no Civila, a ina ia k»la ana, ua hooolaopopo j ia ua hiki no ia ia mn kekahiOihana e hanohano ai, a ■lo o lie Aūpuni. Aole foa e noho kekahi Luna o keia Aupuni raa kekahi Aupuni e, aole hoi e lawe i ka uku makahiki t kekahi i. . Na ka Ahaolelo e ka Bila Haawin4 no na a, mahope o ka noonoo pono ana i ka palapala a ke. Ku- | i e hoike aku »i imua o lakou, e hoakaka ana4ka loaa i lilo aku no na makahiki elua i hala, a me na makahiki iai ana. i Pauku 76. Penei e hooholoia'i na Bila ame na Kanawai a pau, j " E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae ! Ama, i akoakoa iloko o ka Aha olelo k mi kanawai o ke Aupunk" i Pauku 77. I mea e hihia ole ai, no ka hui o na mea apo okoa ] iloko o ke kanawai hookahi, e hookaawaleia ke kumu hookahi ma ke > kanawni hookahi, a e hoakakaia ke kumu ina ke poo. i Pauku 78. E mau no na kanawai e kau nei me ka mana mau a hiki i ko lakou h0.,101i hou ia ana, a hoopau ia ana paha o ka Ahaolelo kau kanawai, koe nae na kanawai kue i keia Kumnknnawai. E ole loa na kanawai kue i keia Kumukanawai, nu kanawai e kau nei a me na mea e hooholoia inahope ae nei. Pauku 79. E paa keia Kuuiukanawai mai ka la iwakahiao Augate, Makahiki ho<»kahi tausani ewalu haneii mo kanaonokumamaha ; aka, i ole e hemnhema na hana hooponopon", a h hia paha ke Aupuni no ka hoolol: ana, nolaila, o na Luna o keia A»p«»ni, i ka wa e paa pono ai keia Kumukanawai, e malama p«»no lakou, a e hana hoi u>e na inana a pau i haawiia ia lakou, a kohoia kekahi poe e aku paha e pam i ko lakon hakahaka. Pauku 80 E hiki no ke hoakaka aku i kekahi mea hoololi hou, a i mau uiea hoololi h<»u paha, i keia Ku<nukanawai iloko o ka Hale Ahaolelo, a ina e aeia ka a mau mea hou nei paha i ka hapanui iloko o ka Hale, alaila, e kakauia ua men la iloko <» ka buke mo<»olelo o ka Hale, me na inoa o ka poe ae a ine ka p<»e h<>ole; a e hoopaneeia ia mea, no ka akoakoa hou ana ae oka Ahaolelo. E hookaulanaia ua inea hou nei i ekol<i malama mamua ae <> ka la e kOho ai >«8 Poeikohoia e na Mak.iainana ; a ina ina ia Ahaolelo hou aeia ua mau lieololi hou noi paha, i elua hapakolu o ua hoa a pau o ka Hale Ahaolelo, a e hoo;a ia e ka Mm, alaila, e lilo kela mea hou iloko o ke Kumukanawai o keia Aupuni. i KAMEHAME&A R.