Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 37, 10 September 1864 — Page 1

Page PDF (1.45 MB)

This text was transcribed by:  Lisa Thomas
This work is dedicated to:  Jim Mueller

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

“KA NUPEPA KUOKOA.”

 

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

 

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00 no ka makahiki,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

NA OLKLO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka  hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi melama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia mai ana e pai.

Ka@--he hapalua dala ka uku no ka aoao hookabi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela’ku.

RA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke @nokon, a i oleia e hookomo mai no ma ka leta, a houuna mai i ka Luna Pai.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha. ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke h@ipoiia kela @au rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia pupepa

H. M. WINI, (Luna Pai.)

 

KA “NUPEPA KUOKO.”

@ published in Honolulu

EVERY SATURDAY

$200 per annum…..in advance.

 

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice for $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID.  No names, either o foreigners or natives , will be inserted on the subscription list. until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

H. M. WHITNEY.

Publisher.

Volume I and II of the KUOKOA, bound for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them exchanged for bound volumes, by paying $2.00 each.

 

No ka Nane a Hunaikainoa.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe: ame kou Luna Hooponopono, eia kahi manao, ua ike au ma kou Helu 36 Buke III o ka la 3 o Sepatemaba, i ka olelo Nane a J. Y. H., o Apua, Honouliuli, Ewa. Eia malalo iho nei ua mau ninau la i ninauia mai ai a@a ko’u inoa, ame na hoa e ae e noho ana ma ka la hiki ma Kumukahi, a ka la welo i Lehua.

                Ninau 1. Ehia V i piha ai ka manu, haina, 5 wi i piha ai ka manu, (oia hoi keia V.)

                Ninau 2. Ehia hoi manu i piha ai ka la, haina, 4 manu i piha ai ka la, (oia hoi keia IV.)

                Ninau 3. Owai, hoi ua la nui la? Haina, he dala gula, no ka mea, ina e hoonuiia ka hopuna olelo mua ana i manao ai e hoolilo i mau hua helu, alaila, e maopopo auanei he 4 ka hua helu, a ua kau iho hoi o ua o J. Y. H. Hunaikainoa i ka hoailona hoi i kupono ilaila V, loaa malaila, 5 ka hoailona e like me kana i hooliloia i hua helu, alaila, hoonui ia e maopopo auanei ka loaa, a oia maoli no ka haina.

                A ina e noiia mai ka wehewehe ana, alaila, e kuu pau aku no auanei ka ipu hooheheemahu o Ulakoheo i ka oiaio, a me ka wehewehe ana mai ka mua a ka hope; no ka mea, ua huna oe i ko inoa, nolaila, pono, ia’u ke kappa aku i kou inoa o Hunaikainoa ame Makauwale, o ku aku auanei i na pana iole a kekahi aoao, mukiki iho i ka wela, ke ekueku aku la nae hoi ka pana iole a Pikaiakaalala, a loaa aku oe wi ko niho. Nolaila, mai noho a hoopukapuka Nane mai, a ninau helu hoi, he mea hilahila loa ia i lohe oe e ke hoa pauua.

                Nolaila, eia ko’u manao ia oe, a i hoole mai oe i keia ninau, alaila, he hoole manawaino iho ia. Aka, ua hana no au me kekahi ano e ae iloko o keia ninau, aole nae pili na manu ame ka la i ko Hawaii nei, ma ka imi ana ame ka noonoo maoli ana iho o ka Lunaikehala. A ina i hoole mai oe i ka’u haina, alaila, ke olelo aku nei au, ina pela, aohe he nane, he mea kalakalai lealea wale iho no. Ua pau me ka mahalo, ame ke aloha i ka poe paaua o neia mea he naauao.

Ka oukou kauwa hoolohe,

S. W. B. KAULAINAMOKU.

Haliimaile, Honolulu Sept 6, 1864.

 

[No ke Kuokoa.]

Mr. Editor; Aloha OE:

                Ua loaa mai ia’u ka manawa kupono e kamailio hou aku ai, a e hawanawana aku ai hoi i ka lono i na pepeiao o na puukani i oo ka iwi; mai ka helu akahi a hiki i ka papa umikumamalua, o ka poe i komohia e heia Anela Nui, “Ka noiau moowini a me ke Ake-akamai.” Oiai e nu-ne ana au ia’u iho me ke akaka ole ia’u o ka’u mea e manao ai he pono, no ka mea, he berita paa loa no paha ia. A no ka mea hoi, he pono paha ia kakou ke nana i ka like a me ka like ole o ko kakou puana ana i na hua leo kahi; oia hoi keia, o A., E., I., O, U., ma ka olelo Hawaii. Nolaila i waiho aku ai au i keia episetole imua o ka poe akami loa i na loina, a me na nuu o ka olelo Hawaii. (Aole nae au i manao o na hua leo kahi o A, E, I, O, U, na hua like wale no ma ka puana ana, he nui aku no na hua palua, pa-kolu, a pa-ha, &c., aka, he mea luhi no ia ke noiiia.)

                Ma ka puana ana i kekahi o keia mau hua leo kahi, ua like loa no, a o kekahi hoi ua like ole. Ina paha ha mea hiki i ka poe naauao a me na Kakaolelo o ko kakou Aupuni nei, ke imi, a noonoo, a hooponopono hou ia na wahi, a me na hua like loa, e hiki io ana anei ke hookahuli ae, a auo e ae hoi na mea a kakou i puana ai ma kekahi mau hua like loa, aole paha, he mea paakiki paha ia a me ka luhi hewa, no ka mea, o ka haawina iho la no ia o ka kakou olelo lahui a ka Mea Nana i haawi mai.

                Nolaila, ke pooloai aku nei au i o’u mau ‘hoa o ka iu o ka la, o ua mau wahi puko-a nei o ka moana Pakifika, e hiki no paha ia kakou ke wae ae, a ke hoolilo, a hooponopono hou i ka nui o na olelo waiwai ole i pinaiia malalo o na huaolelo waiwai io, ina he mea hiki, ke hiki, a ina paha he mea hiki ole, ua oki no, oiai he wa naauao keia, ua hiki no hoi ia kakou ke hoolilo a kiola loa paha, a ke hookomo, a pakui hou mai paha i na huaolelo e like me ka hiki, ke ikeia he pono, no ka mea hoi, he olelo no keia i kapaia, “He Olelo Kope,” a pela hoi ka nui o na olelo o ka Honua.

                Mai kahaha, a kuihe ka manao no ka Lei o ka Olelo Hawaii, i hakuia e Rev. Lorrin Andrews, ka buke i kapaia,ko “ANDREWS’ DICTIONARY OF THE HAWAIIAN LANGUAGE,” oia la ka mea e hiki ai ia kakou ke hilinai nui i ka pau o na puu a me na kee o ka kakou olelo. Aka, he mea pono no kakou e lawe nui ia Buke, no ka mea, he buke maikai loa ia, i hoomakaukau ia e ke kanaka naauao, a aloha ho i ka kakou olelo. Eia wale no ka mea i koe, i buke Grammar pu kekahi no ka olelo Hawaii, i kaupaona like ia ai na manawa o ka kakou olelo, ka wa hala a me ka wa ano, a me ka wa e hiki mai ana, a pela’ku, na ano lehulehu huikau o kakou olelo, no ka mea, ua loaa iki no hoi kekahi mau hua e kokua ana i ka loina o ka Piliolelo, e like me keia, “E haana wau,” he mea keia e manopopo ai, e hoomaka ana oia e hana, a e hana ana no hoi ia manawa, a ina paha au e olelo, “Ua hana au,” he mea keia i maopopo, ua hana e au mamua o ka wa a’u i kamailio ai. Nolaila, o E, he wahi ano pili iki ia i ka wa ano, a o Ua hoi, he pili’na i ka wa i hala.

                A ina paha e hoolilo ana kekahi kanaka akamai i ka loina olelo, i kona manawa a pau, i ka noonoo nui, a me ka hooikaika e ake nui ana i pau pono mai na ano o ke kamailio ana, a me ka hoopololei ana hoi kekahi i na wa, a me ka manawa, a pela aku-alaila, e loaa hia mai no ka buke Grammar o ka olelo Hawaii ma o na la, a hoopomaikai ia no hoi kakou, ma ka hoopololei ana i ke kamailio ma ke ano maikai, * * *.

                Malalo iho nei, e pono e nana kakou i na hua leo kahi o A, E, I, O, U.

                1 st A – O ka hau mua keia o ka Alepebeta, a me ka nui o na olelo o ka Honua.

                2 nd A – he aa, he wahi paa-a; he pohaku ke ano.

                3 rd A – a-aa ana o ke ahi, a o ka mea ho-a ia paha.

                4 th A – he inoa o kekaki manu i kapaia he a.

                5 th A – he inoa o kekahi ia liilii oloko o ke kai.

                6 th A – e a e ho-a; e kipaku aku, e hoemu.

                7 th A – he iwi, he iwi a; o ke a luna, a me ke a lalo.

                Elua wale no ano leo o A. ma ka hoopuka ana i na leo kahi o A mai ke 1 st a hiki i ka 7 th . He ikuika a me ka mama; Mai ke 1 st a hiki i ka 5 th he ikaika ka puana ana i ko lakou leo; a o ke ono a me ka hiku, he mau leo mama ko laua.

                1 st E – O ka mua keia o na hua pilimua o ka olelo Hawaii e like me keia “E hana” “E holo,” &c. Nolaila ua pono ke kapaia o ka mua o na hua pilimua, a o ka lua hoi o na hua ma ka Alepebeta o ka olelo Hawaii a me kekahi mau olelo e ae o ka Honua.

                2 nd E – he ae, ae ana aku, hooia ana, o ae ke ano.

                3 rd E – he leo kahea e like penei; E! hele mai; E! mai hoi paha!! &c.

                He mau leo ikaika wale no ko lakou ma ka pu-ana ana; aka he oi aku ke kauo o ka leo ma ke. kolu o na E.

                1 st I – O ka mua keia o na hua inawaenu; a o ke kolu hoi o na hua Alepebeta ma ka olelo Hawaii.

                2 nd I – he inoa i kapaia kekahi poe koa o ka wa kahiko.

                3 rd I – he inoa o kekahi laau hua ai i kapaia i na inoa okoa ekolu, penei; “papaia, milikana,” he-I.

                4 th I – he inoa o kekahki laau ulu haahaa i kapaia he-i, a he iii.

                5 th I – he ae o na’lii o ka wa kahiko loa. I. a i oleloai I-o.

                Ua like wale no ka ikaika o ka leo I; ma ka lima nae o na hua I he kau-o loihi ka leo. Ma ke kolu o na hua I, ua manao au e pono i I nui ma ia wahi a e hookaawale aku no hoi mai a he aku, no ka mea, ina e huikau laua, alaila, e kuhihewa ia, he hei kaula paha, a i ole ia he he-i laau liilii.

                1 st O – O ke kolu o na hua Alepebeta o ka olelo Hawaii.

                2 nd O – he o he mea e ai ai i ka ai, a ka i-a paha.

                3 rd O – he o he me e hou ai i ke kohola.

                4 th O – he o he mea paahana a ke kanaka mahiai.

                5 th O – he koo no ka waa pea, he laau e koo ai i ka pea.

                6 th O – e hou e, pahu aku paha i ke kui a me na mea like.

                7 th O – e o i ka lima ma ka palahehe, he o lima ana, a he kanaka lapaau.

                8 th O – e o hoolele paha i kekahi mea, e o i ka lupe.

                9 th O – he kahi-o, he mea omau lauoho no na wahine.

                10 th O – i-o, o-o, ma-o.

                11 th O – he leo kahea, e hea aku, a o kekahi, he leo e-a mai, ina e kahea ia ka mea nona ka inoa.

                12 th O – he o, he leo wawalo o ka bele, a o kekahi mea kani o e ae.

                13 th O – he ai i hoomakaukauia no ke alanui, e ka poe huakaihele.

                Elua no ano leo O, he ikaika a me ka mama, mai ka mua a hiki i ka umikumamakahi o na O, he ikaika wale no ko lakou leo, a o na O i koe elua, he mau leo mama ko laua ma ka puana ana.

                O na hua O, mai ka 2, 3, 4, 6, 9, he okoa loa ko lakou inoa pakahi ma ka olelo haole; aka, no ke aha la ke kumu i hoohuikau ia’i ko lakou inoa ma ka olelo Hawaii, i o wale no? He mea pono ole anei ke kapa kapakahi ia kela mau o huikau, a kakau ma ko lakou mau inoa o ka olelo haole? Aole paha ea? Aka, i kuu manao, he pono no, eia ka hewa, ua maa loa keia mau inoa o iwaena o kakou ma ke kamailio ana, a pela aku.

                1st U – o ka ha o na hua Alepebeta ma ka olelo Hawaii, &c.

                2 nd u – he ae, a i kekahi wa, ua kapaia he ae na kamalii.

                3 rd U – he auwe, he kaumaha no ka manao, a he mihi paha, he eha ana no ka naau.

                4 TH u – he waiu, he ai kupono no na keiki i ka wa uuku.

                I ka puana ana i na leo o U, he ikaika mai mua a hiki i ke kolu, he mama ka leo o U. ma ka ha o na U. O ke kolu o na U, i kekahi wa, he kau-le-le-le oia, penei: U! aloha ino! a i kekahi wa he haina, penei: E u ana i ka lua mihi ole &c. O ka lua hoi o na u he ae io no ia i maa mai ka wa kahiko mai a ua kapaia ka ae o na kamalili. Penei i maopopo ai, ina i ninau ia ke keiki. “Ua ai oe?’ ‘U’ ‘Aole oe i ai?’ ‘U.” O keia mau u elua a ke keiki ka mea i kapaia’i, he ae na kamalii, he u-lua. Aka-hoi; i ko’u manao, he mea makehewa wale no kela u i pinaiia’e malalo o Ae, no ka mea, aole no he kohu.

                Eia malalo nei na hopuna olelo, o na hua leo kahi o A, e hoomaka ana mai ka lua mai o na A. Penei ka hoomaka ana.

1.        Ke a o Kahikinui, a me Kaupo.

2.        Ka a ana o ke ahi.

3.        Ke lele ae la ke a.

4.        Ke a e holo nei.

5.        Ke a nei au.

6.        Ke a keia o ka Hoki.

 

Eia ka ninau: He maopopp no anei i ka mea e heluhelu ana i keia ko lakou ano a pau? Ae, ua maopopo io no paha; na ka mea, ua hoakaka ia’e nei mahope, a ina au e olelo penei: “Ke a., Ke a, Ka a, Ke a, Ke a, Ke a.” he maopopo anei i kekahi ke koho mai e like me ka lohe maopopo ana i keia mau mea? Ka hale, ka lio, ka bipi, &c. Ke manao nei au aole, a he paakiki io no paha ia kakou ke imi i mea e maopopo ai ko lakou puana ana, ma elua mau mamala – olelo wale iho no.

                Maanei i hooki ai au i kuu kamailio ana no keia mea, aia a maopopo loa ia’u ka hiki kupono ke hooko i kuu mea a’u i manao ai, alaila, e halawai kino hou auanei kaua. Ke waiho aku nei hoi au i ke aloha welawela no oukou a pau, a i mau moeuhane maikai pu no ko oukou mau po moewaa; me a’u hoi ka halialia aloha, ame ka alo aku i ke kula loa o Paikalani-koheoheo.

“Ke hihio iho nei au,

I loaa o Hiku i ka nahele.”

G. WILLIE.

Hana, Maui Hikina, Aug 18, 1864.

 

E kokuaia ‘ku o J. Heleikeanu,

NO KA IMIHALA.

 

                E. KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:

                Ua hoopihaia mai ko’u puuwai (heart) e na a-a-koko maeele a ka menemene kuhohonu, me ka makemake io a me ka ae maoli aku no, e, o na manao a me na wehewehe ana a ka mea nona ia Kumumanao, ua kau pono no i Kumukahi, kahi a ka la e puka mai ai, (ma ka olelo a na kupuna o kaua,) a no kou lou ana mai nei, ua loaa ia oe ka Ulu mawaho loa, (ko Kauai o Mano,) a he wahi manawahua nae ko’u nou. 1 st . Aole paha ia o kou inoa ponoi. 2 nd . No ka Apana a no ka Mokupuni hea la oe? Aka, e kokua ana au ma ka mea hiki ia’u.

                Akuhi. Aole kela i hoopaa i ka rula gula a Kristo no ke aloha, ua kapae ae la kela i ka iala wahi puolo ma kuono, a o ka hai hoi, ua silaia imua o kona maka, me he aniani kilohi la ke akaka ia ia. Heaha la ia rula gula? “E aloha i ka hoaluana me ia ia ia iho.” A o ka mea a mua mea i hoopaa ole i keia rula, aole i hoopaaia kona waha i ka hao waha, i ka wa e mahui iki ai ia mea, o ko iala hookoene aku la no ia a ia mea, hawanawana liilii, a pela aku; o ka lilo io no ia o ia mea i imihala wale i mea e poino ai ka hoalauna, a kua pilikia maoli aku paha, a ina paha o kona iho, uhiuhi laumamane ka wai o Kula. A oia iho la, ma na olelo hinuhinu a maikai wale, a o loko iho, okalakala kunahihi o Kamokupeu i ka ino. A i mai o Solomona, “O ka mea huna i ka huhu me na lehelehe wahahee, a ahiahi wale aku, he lapuwale ia.” Akahi no a haiia mai ka inoa o ka mea imihala, o Nabala, oia o Lapuwale.

                A pela no o Isepa i kupilikii iho ai, a o Maredekai ia Hamana, o Davika a me Saderada me kona mau hoa i hooleiia ai iloko o ka lua i pahikuia’i ke ahu ana, (ka umu i pahikuia ka enaena.) Heaha ke kumu i hiki ai lakou i ka pilikia? Eia no, o ka hoopaa ole ia o ka rula gula a Kristo – a ma ia mea i ulu mau ai ka ino iloko o kona naau i na manawa a pau, a ina e olelo ia o olelo no i ka wahahee – a no ka mea hoi, aohe he wahi aloha io iloko ona, a ina he wahi aloha, he aloha hookamani – he hoopunipuni hoi ke aloha o ka enemi.

                A, no ka hiki ole e hoopololei ae i kona apahu manao, no ka mea, o ka rula gula hoopololei manao, aole i hoopaa ia. No ia mea – ua hoohalawai aku la ia i kona hoa me ka pilikia, i hiki aku i ka noho ana ma ka anu-u lalo o na hana Aupuni; a me na – hana o ko ke Akua Aupuni. A ina paha e manaoia e hapai hou ae iluna; muhee kela – ka ia holulua (holo imua, hoi i hope.)

                A no ia nele ana i ka rula Hapuku ka waha i na mea pono ole; piha opala ka opu – o ka hahu ka mea e oluolu ai.

                Alua. Aole i haa haaia kona-naau. He kiekie, a he kiekie wale no ka noonoo a kona naau, a no ia mea uilani kela me ka manao e haule iho kona hoa, i manao oia ke pani ma ko ia la hakahaka. O ka moolelo nae no ka poe i kiekie ka naau, he hoohaahaaia. Heaha la ka naau haahaa? “Oia ke ku-e ana i ka haaheo, a o ka manao hoi ia kakou iho e like me ko kakou ano iho.” Mataio 5:3

                A ina e paa ia hoahaa i ka naau, ua ku-i kana hele ana; a ua oluolu kona manao i na haawina i loaa ia ia, aole hua i ko ia la haawina; alunu wale ka mea naau kiekie e ake o ka pui-pui. No ia mea paha oe la a e John Heleikeanu – i ike ai i ka poe imihala ma ko oukou apana i ka hue a ka manao. Ke oiaio nae hoi kau.

                Ke wehewehe nei nae hoi au ma ka mea pili i kou Kumumanao i kokuaia’ku. I hoike no keia e nana i ka moolelo no Hamana ke Akata. Heaha ka mea i huwahuwa ai ko Hamana naau ia Maredekai? Aole anei o ke kiekie o kona naau? Oia no. No keaha la i ana ole ai kona naau i ka hanohano ‘Lii a me ka pnnahele na Ahaguero?i ohumu ino ai i ke ku hoomaikai ole ia ia? aole io no hoi o ka alunu a alunu.  A nana aku i na moolelo honua – e ku mai na hoike mai na kau a kau e hooiaia mai hoi oia naau kiekie ka mea i hoopiha i kona naau i ka ino o na ino; puka mai ka imihala.

                A no ia mea la, ua ka-upe ole iho ka manao i muliwa-a. Hu-hu-hu-e kela ku ka halelo.

                Akolu. O ka huwa-huwa kekahi kumu e imihala ai. He ane hiki ole e hookaa ae ia kumu iloko o ke kanaka. Ina ike ae ka hoa i ka hoa e noho ana i ka noho’na kapena ma kekahi o na hana aupuni a me ko ke Akua Aupuni,ka hua no ia o ka naau; “Ka! e lilo ana ka ia i mea nui a i kapena maluna o makou,” “Owu hoi ka mea kupono la?” “Eia ka oiala hoi ke lilo ana” – a no ko ia nei hoohalahala, huwahuwa ka naau.

                E paokee auanei keia me he mu ai laau la, aole anei pela i upuupu ia ai ka pilikia no Iosepa e kona mau hoahanau, i ko lakou lohe ana i na moeuhane a Iosepa *  *. I ae la lakou kekahi i kekahi, (na kakuana o Iosepa,) “E lilo ana ka paha ia i alii maluna o kakou?” A i ka nana ana o na maka o lakou, ua aloha loa o Iakoba ia Iosepa, mamua o na keiki pau, a hu-a hou ka aaau o na hoahanau, ao ke omonio o ko ia nei aahu. E hoike ana, he hemolele ke aloha o papa – a na ia mau haawina oi i loaa ia Iosepa mai

ka papa aloha oluolu la. Hu-a hoi ko lakou naau, a pela no o Iosepa i noho ai i na kau o ka pilikia, *  *  *. A no keia mau kumu ekolu, i ikeia ai naolelo apaapaa ma na nupepa o kakou.

                Ua maule ka naauao ma ka Apana o Makawao, &c., &c., a no ke aha la ka mea i hiki ole ai ia lakou e hoomanawanui? A o kekahi poe, no na luna Ekalesia, a no ka hoa iho no, aobe no e hele aku e ninau o laua pu iho no, lalau e ka waha e amaama ai. Heaha la ka mea i kah ole ai mamua o ka hoolaha ana? He manao hoi paha ko mea, e lilo i Kahukula no Maui, a o mea hoi, no ka Mokupuni o mea, pela i amaama ai i ka Papa Hoonaauno, a o mea hoi i haiolelo no Maui, i huai mai ma ka nupepa.

                I kuu ike ana i na manao o ia ano i hoolahaia, mai ko’u wa e omo ana i ka waiu o Mareka mai, (he naauao,) a i keia wa a John Heleikeanu, (o hea la?) i lou mai nei, ninau au ia’u iho, “Heaha la ke kumu i hoopii ai kekahi i kekahi?” Ina e noho ana kekahi i ka oihana, e noke auanei lakou nei. Ua hui no hoi au a kuka pu me kekahi mau Lunakanawai, na Luna Helu, &c., i opu ino ia. Aole anei e hiki i ka opu Hawaii e hamua i ka wahn? He makemake anei e hoonele ia kakou iho i na oihana, a lilo na na haole e huki ka eke?

                O Kapuaiwa Kamehameha V., ke manao ae nei au, e hoopomaikaia’ku oukou ko’u ,mau kanaka – ka mea a ko makou kupuna i eha ai ka ili, a hoohui iho hoi malalo o ka Mamalahoa, a no ka mea hoi, aole no i hoopomaikai ke Kumukanawai i ko’u lahui.

                A i mea e loaa’i ia mau pomaikai i manao ia’ku ai; ua manao au e hoolilo ae i kekahi mau hemahema o ke Kumukanawai – he mahalo nui ko’u i na manao Alii a kiekie o Ka Moi i iini nui iho ai e hoopomaikai i kona mau kanaka ponoi. A o ka olelo pookela Ioa a Ka Moi i ko’u manao meka mahalo haahaa loa aku. Eia kia. “ E hoomana kela kanaka keia kanaka i ke Akua ma ka hoomana Kristiano ana i koho ai * * * mamuli o kona naauao me ka ike i ka Baibala; a pela no hoi Au e pule pono aku ai k ke Akua i ola Ko’u Uhane * * * * no ka mea, aole Au i hoonoho ia ma ka Nohoalii e hooponopono ae i ko oukou mau Uhane – aka, e hooponopono i na kino.”

                A, mamuli o ia mau Olelo Alii – ua maopopo ka manao e ku ana na hana i ka hoopomaikai i ka iwi-kua-mo-o iho; a ina io e hoopomaikaiia mai kekahi poe ma keia hope – hookahi mea e pilikia ai paha auanei oia mau no; he imi hala.

                A malama nae paha e-o o hoolilo ia keia mau olelo i hamare hoonoho i ka ine o ka opu; i kanuia ka rula gula. A oluolu pono iho ka manao i kono haawina. Oia ka pono e like me Paulo.

                Oia ko’u mau manao kokua ia oe e John H., - malama o na mamo koe a Beniamina, ka poe akamai i ka oe-ike. “Iho no o ka akau o ka hema.” A na lakou hoi ia e hoolele ae i ke o ku piki-nui le-hi-polo! le-hi-polo!! Aole i oi aku ka’u i kau, ekolu no hoi au; pela no ka’u. Ina la hoi he kauna kau, i kauna no hoi ka’u.

                 A ke noi haahaa aku nei au i ka Lunahooponopono o ke Kuakoa e waiho koke ae i keia leta ma ka lima o ka * * Luna Leta Nui, i halawai koke ae me ka mea nana ka ukana i noi mai nei e kokua ia’ku – A i hooluoluia mai ke ahi-a a a ka Lokoino – E ku-i ke koka koke ae mai Hawaii a Niihau – hehu loa aku hoi a Kaliponia.

E. H. Paulo.

Koolau, Kauai. Iulai 20, 1864.

                Z. H. Puuloa. – Ua loaa mai ia makou he Olelo Hoolaha na Z. H. Puuloa, o Kailua, Kona Akau, Hawaii; aka, aole nae i loaa pu mai ia makou ke dala uku no ia mea, a nolaila, aole no e paiia, aia a hookaaia mai ke dala, e like me ka rula mau o keia pepa.