Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 38, 17 September 1864 — Page 2

Page PDF (1.61 MB)

This text was transcribed by:  Kerri
This work is dedicated to:  no na kupuna

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

            O na Luna a pau o ke Kuokoa ke Kauohaia 'ku nei e hooili koke mai i na dala a pau i ohiia e lakou, a e waiho nei hoi iloko o ko lakou lima.  O na dala a pau o ka pepa, ua hala loa ka wa e uku ai, a he pono hoi ke hookaa kokeia mai ano.

MA KE KAUOHA A KA LUNAPAI.

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, SEPATEMABA 17, 1864.

He Kanaenae Aloha.

            Ua ike iho makou me ka minamina nui ma kekahi o na Nupepa i hiki mai nei, i ka make ana o Liuet J. C. Forbes (Polepe) kaikaina o Rev. A. O. Forbes o Molokai.  A penei na olelo a ua nupepa la:

            "O Liuet J. C. Forbes, ua hanauia ma na Pae Aina Hawaii, ma ka la 21 o Iulai, M. H. 1838.  I ka umi o kona mau makahiki, hoi mai oia me kona mau makua i Amerika nei.  I ka makahiki 1856, hoomaka oia i ka hana lapaau ma Ohio.  Iloko o Okatoba, M. H. 1861, komo eia i ka oihana Koa o Amerika Huipuia, ma ka Papa Koa Helu umikumamalima.  Ua lilo kona makahiki mua ma ka noho kiai Papu ana ma Kovinatona (Covington) Kenetuke.  Iloko oia wa, ua hookiekieia'e oia ma ka oihana Kakiana.  O ka hapanui o ka makahiki 1863, ua lilo nui ma ka noho ana ma Mepafisa, a ma ka malama o Feberuari 1863, hookohuia oia e ka Peresidena i Lutenela Alua, no ka puali kaua o Amerika Huipuia.  Ma ka hoouka kaua ana ma Misionary Ridge (Kualapa Misionari) ma ka malama o Novemaba, ua hoounaia kona Bataliona ana i noho Luna ai o kekahi Komopane, e hele aku e kaua pahukala imua o na laina kaua.  Olelo mai oia ma kana leta penei: 'Ua hooheeia'ku e makou na kipi mai ko lakou mau ana mai, a mahope iho o ka hoomaha iki ana, lehai aku la makou ma o, a hoomaka aku la e hoouka iluna o ka puu.  He paliku loa, a he hapa mile paha ke kiekie mai lalo a hiki iluna.  Ma keia wahi, ua oi ka puahi o ka hoouka ana mamua o ka hoouka ana mamua aku.  A manao ae la no au, e ku ana no au.  Aka, oiai na poka e ku ana i na kumu laau, pohaku a me na laau, a hooanai maoli mai la no i na ululaau e hoopuni ana ia'u, aole nae kekahi mea'i pa a i hoeha mai ia'u.'

            Ma kana leta hope i kakaou aku ai i kona home, i kakauia ma Ringold Ga, ma ka la 5 o Mei, penei no kana olelo, 'Mai lele ka oili no'u nei. O ke Akua no nana i kiai ia'u ma Missionary Ridge, nana no e kiai ia'u maanei."  Ma ka la 31 o ka malama i hala, hooliloia oia i Poo no na koa kipu nao no ia po iho.  Mamua o ke paina awakea, lawe ae la oia i kekahi Ohenana kula, a puka aku la oia he mau i-a ma waho iho o ka pakaua, e makaikai ai i ke kulana.  O Liuet Gapin kekahi i hele pu me ia, a lohe aku la oia i ka leo, "E Gapin! Ua ku au."  Aole oia i pane hou ae, aka, haule-a-make iho la oia ia ka honua, ua ku mai la i ka poka o ka pu nao a na kipi.  Ua kauoha ka Luna Koa Nui e kii kokeia'ku kona kino kupapau e na koa elua, a ia hoao ana, ua ku ia kekahi o ua mau koa nei i ka pu.  Kokolo hele aku la ka lua o na koa, a loaa aku la ua make loa.  A i ka poeleele ana iho ka laweia ana mai o kona kino kupapau.  He 25 kona mau makahiki, me na malama he 10, a me na la he 10."  Ua make oia iloko o ka hoao ana e hoopakele i kona one hanau mai ka upena hoopilikia nana oia e hoopuni nei, a ua hele aku oia me ka hanohano.  Me na makamaka o ka mea i make ko makou minamina hui ana.  O ke Akua wale no ka mea hiki ke hoopohala mai i keia poino nui i ilihia mai maluna o lakou--E hilinai ia Iesuu, i ko ke ao nei hooluolu.

Mea Kupanaha.

            E KA NUPEPA KUOKOA E;  Aloha oe:

--Ma ka la 4 o Sepatemaba nei, hanau mai la ka'u wahine mare o Lahela Moehaona, i ke keiki kane, he ehiku mahina kona hapai ana a hanau mai, he elima na iniha kona loa, me ka maopopo no o kona mau helehelena, he ano kanak maoli no, a eia nae ka mea kupanaha, o ka uuku loa o kona kino.  A o ka lua hoi o ke keiki, he Enuhe, ua hanau pu mai no me ke keiki ano kanaka, a o ua keiki Enuhe nei, e ola ana no ia, a o kekahi mea kupanaha loa hoi ia i ko'u ike ana, me ke ano weliweli.

            Nani no hoi ka hana kupanaha a ke Akua, i ka lawe aku a i ka pani hou mai i ka hakahaka o ka mea i make; a nolaila, auhea oukou e na wahine i hanaou i na keiki, ke ike pu ae nei no kakou i keia wahine o oukou i hanau i ke keiki kanaka, ame ke keiki kupanaha, he mea hou loa ia i ko'u ike ana.

                                                            A. W. MAIOHO.

            Kalahea, Kauai, Sept. 8, 1854.

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

            AHAAINA A NA OLELO E.--Ma ka po iho nei o ka Poaha, he Ahaaina ka na haole o ka Hui Olelo e, ma ko lakou hale Hui ma Koleaka, a ua oluolu maikai n oka lakou hana ana, ame ko lakou hauoli ana ma ia wahi.

            MAHALO PONO.--Ua pai iho makou i ka olelo hooholo mahalo a na Makaaainana o Kau i ko lakau Elele W. T. Martin, ma kona kupaa ana mamuli o na pono o na Makaainana, i na la o kona noho Elele ana iloko o ka Aha Elele kuka Kumukanawai a ka Moi i kahea ai, a hoopau iho nei.

            KO KAU POE KOHO.--Lohe wale ia mai nei, aohe ka he wahi kanaka hookahi o ka Apana o Kau, i kakauinoa no ke koho balota, e like me kokakou e kohoia nei, a o ka nui ka o ko Koolaupoko he eha wale no.  Heaha mai nei la nei? He lohe wale mai no nae keia.

            KA MOI.--Ma ke ahiahi o ka Poaono o ka pule i hala, hoi mai Ka Moi mai kana huakai kaapuni i keia Mokupuni, e like no me ka makou i hai mua aku ai.  Ua maikai pono ke ola o ke Alii.  Pa-e wale mai hoi ka lono, e hele ana e kaapuni ia Maui a me Molokai iloko o keia mau pule ae nei, a o ka la nae e hele ai, aole no i maopopo loa.

            ANOANO PULUPULU.--Ke haiia aku nei i na makamaka a me ka poe no a pau e makemake ana e loaa ka anoano  Pulupulu Si Ailana, e kii mai ma ka Halekuai o Mi. H. M. Wini, a e haawi wale ia aku no ia lakou.  A o ka poe no a pau o na Mokupuni e e holo mai ana ia nei, e loaa no ia lakou ka anoano Pulupulu ke hoona mai ianei.

            KA POE KOHO BALOTA.--Ua pau iho nei ka heluia'na o ka poe kupono i ke koho balota iloko o keia Apana, e like me ka mea i kuhikuhiia ma ke Kumukanawai o ka la 20 o Aug., 1864.  A o ka nui o ka poe i hele aku e hoopaa i ko lakou mau inoa, he 165 paha, oiai o ka nui o ka poe koho balota o keia Apana i na wa i kaahope ae, he 2,500 paha.

            KE KAMA ALIIWAHINE O HAWAII.--Nawaliwali iho nei ke Kama Aliiwahine o Hawaii i keia mau la iho nei, aka, ua pohala no nae ka mai, a ua maikai hou ke ola o ke Alii.  Ma ke ahiahi Poaha iho nei, hele ae ana i ka holoholokaa, a i ka ike aku, ua maikai loa ke ola o ua alii la, a ua hele no hoi a me he mea la he pua i ua ia e ka ua kuahine, ka hele a ohaha i ka nae o ka mauu.

            KE HUA MAI NEI.--Ke hua mai nei a ke palahalaha aku la ka hana maikai aloha lahui i hookumuia'i e ko kakou mau kaikamahine Alii, no ka mea, ua ike iho makou i ke kukuluia o kekahi lala o ka "Ahahui Kaahumanu" ma Koloa Kauai, ma na palapala i kakauia mai e Hon. G. W. Lilikalani, a i paiia hoi ma ka Aoao 4 o ka pepa o keia la.  He oiaio, aohe hana maikai i kanuia i hua ole mai i ka pomaikai.  Pehea la hoi na mokupuni e ae?

I ka poe ike i na rula o ka Mare ana,

            E KA NUPEPA KOUKOA E; ALOHA OE:--E oluolu oe, a me ka LUnahooponopono o kou kino, e hookomo iho i na hua e kau ae la maluna, maloko o kou kowa kaawale.

            Ma kou Helu 28 Book III, aoao 4, i hookomo iho ai oe i kekahi mau olelo, mai Wailuku aku nei no, i kakau inoa ia e E. K. Wahinehuhu, ma keia poolelo nae; "No ka mare ana."

            Ke ninau aku nei au i ua o E. K. W., he pono anei i ka wahine i mare ole ia me ke kane i mare ole ia, ke moe pu ma kahi hookahi?  Eia hoi, in a paha no Lahaina ka wahine i hoopalauia, a no Wailuku nei ke kane i hoopalau ai, a o ka wahine nae, ua hele mai oia a noho ma kahi o kona kaikunane; a lohe iho la ke kane i hoopalau ai; kii koke mai la oia, a olelo aku i ua wahine la, e hoi e moe i ka home hookahi.  He pono anei keia hana, oiai aole laua i mare ia, ke manao nei au a me lakou Ia'e paha, aole pono.  Nau no nae e E. K. W., ka mea ike pono i na rula o k amare ana e wehewehe mai i ka pono a me ka ole oia hana.

            No kuu ike ana ma ke Ahupuaa o Wailuku nei, i kekahi mea e hana ana maia ano, nolaila, ke holo aku nei au i ou la i pau ka pohihihi i ka hoomalamalama ia mai.  Aole paha i ike ua mea la i na rula au i hoolaha aku ai, no ka mare ana, ma na helu i kaahope ae.  No ka mea, ua ike au ma kou paipai ana mai ia kakou, ma ke Kuokoa penei: "E na hoa, e na makamaka, na kaikuaana hoi o ka pono, a me lakou la ae no hoi; e nana pu mai no kakou, o ka mare ana, he hana nui a hanohano hoi, nolaila, i mea e nani ai, e hana me ke akahele a me ka noonoo pono."

            Ma keia mau olelo au e E. K. W., ke ao mai nei oe ia kakou e akahele; o pono ole hoi ke hopuhopu-alulu, a pihoihoi, e like me kela kanaka i hai ia ae la maluna; e noonoo pono o haukae ka mare ana a lilo ka mea hanohano i olelo ia'i i mea kue, i keia olelo i pai pinepine ia: "E mahalo ia ka mare e na mea a pau."  E aloha auanei.

                                                            P. K. Moo.

            Wailuku, Maui, Sept. 12, 1864.

KA NU HOU!

            Ma ke ku ana mai nei a ka moku Amerika Mary L. Sutton, ma ka la 13 iho nei, ma on a la i loaa mai nei ia makou na nupepa o Kapalakiko, e hiki ana i ka la 30 o Augate, me na nu hou he hookahi la mahope iho o na mea i loaa nua mai uei.

            Ua Mau no ka waiho haki ana o ka uwea Telegarapa, mai ka la 25 o Augate.  O ke kumu oia waiho haki ana, no ka hanaino ia e na ilikani ma ke kula, a ua hoao pu no lakou e hoopoino i na eke leta i lawe ia mai ma ka aina.

            O ka mea hou ano nui i hiki mai nei, oia no ka hoao ana o Gen. Lee e lawe hou mai i kahi on a i pio ai i ke Aupuni, oia hoi kela wahi ma ka aoao hema aku o Pitabuga, ma ke alanui kaahao o Weledona.   Ua hooukaia ke kaua e ka puali o Lee ma ua wahi la, ma ka la Sabati, la 21 o Augate, aole no nae i lanakila na kipi ma ia hoouka ana, no ka mea, pela ke ano i ka nana iho.--Ke noho la no na puali kaua o Gen. Grant ilaila.  Eia malalo iho ka olelo a Garana no ua hoouka ana la i ka la Sabati.

            KEENA POO O KA PUALI O KA POTOMAKA.

AUGATE 21.--I keia kakahiaka, noouka ikaika mai nu enemi i ka puali kaua helu elima, (Fifth Corps) ma ka aoao hema o ke alanui kaahao o Weledona, i kahi no o lakou i ane pomaikai ai ma ka la kaua i ka Poalima iho nei.

            "I ka hora ehiku paha o ke kakahiaka, hoomaka mai na enemi e hele mai imua, me he la, e kii mai ana e hoouka i ka puali koa helu eiwa, (Ninth Corps,) a ia wa, kiia aku la na poka poha, a pau koke aku la lakou i ka nalowale.  Mahope koke iho no, puka mai la kekahi puali koa kipi mailoko mai o ka ululaau, ma ka aoao hema hoi o ke Alanui kaamahu, a kukulu i ka laina no ke kaua ana, a hoouka mai la, me ko lakou manao paha o ko makou kihi hema ia.  Mahope iho nae i ikeaia'i o k aaoao hema ia o ko Gen. Ayres (Ea) alo.  Hele mai la no na puali kipi imua me ka maikai a me ka nani hiwalua no hoi, me he mea la, ua maopopo mua no ia lakou e pio ana no ia lakou, a he oluolu wale no la hoi ka hana a lakou e hana ai.  Puiwa nae lakou i ka ike ana mai he laina koa hou kekahi muhope, e holo pono ana a hiki i ke kihi hema o ka mahele koa mua, a mai ua laina nei, i ikea aku ai ka hulali ana mai o na elau, me na pu nui ma ka aoao akau, a me ka aoao hema, e hoohanini mai ana i ka poka iloko o ka puali kaua kipi, a ma ka wa no a ua mau pu nei e kani mai ai, ua ikea'ku ka olohaka ana iho o ka laina koa kipi.  Ia ike ana iho a ua puali koa kipi nei i ke kupilikii o ko lakou kulana, ua like ke ano o ka mahele koa kipi holookoa, me he mea la, e makemake ana e hoopio mai ia lakou iho.  Ia wa, hoopuka koke ia ke kauoha, e hooki i ke kipu ana mai kela a keia kihi o ka laina koa Aupuni.

            I ka ike ana mai o na kipi i keia hoomoe iki ana o ke ki pu ana, o ka holo koke aku la no ia o kekahi poe kipi iloko o ka ululaau, a o ke koena iho, holo mai la, a hoopio no ia lakou iho.  Ia wa no hoi, hoouna pinepine aku na pu kuniahai i na Elele mahope o ka poe e hele ana, a ua nui wale o ka poe i make.  O ua mau koa kipi la i hele mai ai e hoouka, oia no na mahele koa malalo o Gen. Hook, a me Bushrod Johnson, o ka puali koa o Gen. Hill.  No Karolina Hema, a me MIsisipi ka hapanui oia poe koa.  Iloko o ka poe kipi i pio mai, he hookahi Kanela, he ekolu Lutenela Kanela, he kanakolu kumamahiku Kapena, me na Lutenela.  O ko makou poino ma ka make a me ka pa kuia ia ka pua, he 150.  O ka hapanui o na pio, ua hoopioia ma na laina kaua pahukala.  O ka nui o ka poino o na kipi, he 500 a hiki paha i ka 600, ke huiia ka poe make me ka poe i ku ia i ka pu, a he 375 i pio mai.  O Gen. Hagood ka luna nui o na koa kipi ia hoouka ana, ua ikea kona haule ana mailuna iho o kona lio, a ua manaoia ua make.  O kona kino, ke waiho nei iwaenakonu o na aoao kaua, me ka hiki ole i kekahi aoao a me kekahi aoao ke kii aku, no ka mea, ua pau pono mai i na poe ki pu nao.  Ua haiia mai e ka poe kipi i pio, ua make ka oia.

            NU IOKA, Aug. 23.--Ma kekahi palapala i kakauia mai i ka nupepa Commericial, mai Wasinetona mai, ua haiia mai ka ilihia nui ia ana o ka puali kaua Aupuni malalo o Gen. Warena, (Warren) me ka pomaikai.  Ma ka la Sabati, hoouka mai la na koa kipi mamuli o ke kauoha a Gen. Lee, e kipaku aku i na koa Aupuni, mai ke Alanui-kaa-hao o Weledona, me ka manao ole i ka nui o ka make.  Ua hookuuia na kipi e komo maloko o ke kowa a na koa Aupuni i hoohamama ai, a ua poino nui na kipi ma ia komo ana, a ua ko ole no hoi ka mea a lakou i makemake ai. Ua haiia mai ua eha ino loa o Gen. A. P. Hill.  A o Teath a me Lee, keiki hanau mua a Gen. R. E. Lee, he Kanela no kekahi papa koa o Misisipi, ua pio laua, a ua ku ia no hoi i ka pu.  O ka poino o ke Aupuni, he 150, he elima poe i pio, he ekolu mau mea hou, a he paupau ke koena.

            Ma ka hoouka ana i ka Poalima, ua oi aku ka poino o ka aoao Akau mamua o na mea i lohe mua ia mai.  No ka mea, ua nui no ka make o ka Akau ma ia kaua ana, o kekahi mau papa koa, ua pau loa na'Lii Koa i ka make, me ke kakaikahi wale no hoi o na wahi koa ikoe.

No Kaletona.

            Ua hoouna aku na kipi i na pio kaua Aupuni he eono haneri, aia iloko o Kaletona; o ke kumu o ka laweia ana o ia poe pio Aupuni ilaila, i ki ole aku ai na koa Aupuni ia kulanakauhale me na poka poha; a no ia hana ana mai nei a na kipi pela, nolaila, ua hoouna aku na Luna Koa Aupuni, he eono haneri Alii Koa Kipi pio, i hoopai no ka hana ana mai a na kipi pela.

Mai ke awaawa o ke Senadoa.

            WASINETONA, Aug. 18.--Ua loaa mai he palapala na Gen. Seredane (Sheredan) i kakauia ma Winchestre, ma ka hara 10 o ke kakahiaka o ka la 18 e hai mai ana, ua hoouka ia mai ka puali kaua lio malalo o Gen. Merrill, ma ka auina la o nehinei, ma ka aoao akau o ka Senedon (SHenandoah) e na puali kaua lio kipi o ka Gen. Longstreet puali, malalo o Gen. Kersham, a me na puali kaua lio kipi malalo o Hickman, a me Leonax.  Mahope iho o ka hoouka puahi ana a na aoao elua, aia hoi, hee ino aku la na kipi, a pio mai la he 28 alii koa kipi, a he 276 koa lio.

            Ua mahalo nui o Gen. Seredena i ka puali kaua lio on a, malalo o Gen. Merrill, no ke akamai i ke kakapahi ana iloko o ka wa i hoouka ai me na kipi, no ka mea, ma kahi malaelae kahi i kaua ai, a no ia mea ka hiki maikai ana o ka holo ana'ku o na aoao a elua.  Ua mahalo nui loa no hoi o Gen. Serediena a Gen. Merrill, a me Gen. Custar, a me Kanela Divin.

            Wahi a ka nupepa Republican, ma ka la 19 o Augate, halawai ae o Gen. Seredena, me ka puali kaua lio o Gen. Early of ka Hema, ma kahi i kapaia o Strasburg, (Strasabuga.)  A ua hoomakaia no hoi ke kaua nui weliweli, a ua hoohee ia no na kipi.  Aohe no nae he mea maopopo i loheia mai no ia hoouka ana.

            Ma ia la no hoi, lohe hou ia mai ka hoa o ana o na kipi e komo iloko o ka mokuaina o Marilana, aohe nae i hoomaopopo loa ia mai ia mea, no ka mea, aia a pa-e hou mai ka lono, maopopo loa ka io a me ka io ole o ia lohe.

Kaua ma Rikemona.

            Ua hoouka kaua hou mai nei no na aoao kaua, ma ka aoao akau o ka muliwai James, ma ka la 16 iho nei o Augate.  Ua emi hope aku na kipi ma ke ahiahi o ua la nei, mai ko lekou kulana mua aku, a ua nui hoi ko lakou poino a me ka make, ku i k apu a me ke pio.  Ua make ma ia Kooouka ana o Gen. Chamblin, a m eGen. Gerrard, a ke waiho nei ko laua kino kupapau maloko o k alima o na koa Aupuni, a ua nui no hoi na koa kipi i pio mai ma ka aoao akau o ka muliwai.  E hiki ana paha ka poino o ka Akau ma ia hoouka ana i ka hookahi tausani, ke huiia ka make, ku i k apu, a me ka poe i pio.  He nui wale oae o ka poe i ku i ka pu, i eha uuku wale no.  Ua pili iki no ka pomaikai o ia mau hoouka ana mamuli o na puali koa Aupuni, a ua hoonee iki aku lakou imua.  He 250 koa kipi i pio mai.  Aka, ma ke kanana pono ana iho nae, ua like no ka poino o na aoao a elua; aka, ua lilo mai nae kekahi mau lua pu a na kipi.

            Ua haiia mai e Gen. Canby, (Canabe) e makaukau ana no ka moku kaua kipi i pio ai ma ka waha o ke awa o Mobile, (oia ka moku kaua hao Tenesi,) iloko o keia mau la koke iho, a e kaua ana oia ma ka aoao o ka pono, oia hoi ka aoao Aupuni.

Atalanata,--Geogia.

            Lobeia mai nei mai Atalanata mai, ma ka la 13 o Augate, hoouka aku ka puali kaua helu umikumamalima i ka papu kipi.  A ma ia manawa no hoi, hele aku la na puali kaua nui o ke Aupuni, a kahea aku la i na koa kipi e hele mai mailoko mai o na lua kaua a lakou e noho ana, a aia hoi, lele koke mai la 200 koa kipi, a komo mai la iloko o na laina o ka puali Aupuni, a huli aku la no hoi a hoouka aku i na koa kipi o lakou i koe aku, aohe i liuliu, pio mai la ua poe kipi nei, me na lua pu no hoi kekahi, a aia ua mau lua pu kaua la iloko o na lima o ka puali Aupuni.  He ekolu haneri iwilei ke kaawale oia wahi, mai na pakaua kipi mai.

            Ke hooikaika nui nei no nae na kipi, e hoopoino mai i ke alanui kaamahu e moe la mai ka puali o Gen. Samena, a hiki i katanuga, aka, ma ka nana ana iho a na'Lii koa iluna o ka papa konane o ke kaua, ua maopopo pono, aole e hiki ana i na kipi ke lanakila ma ia mea.

            --He halawai nui ma Nu Ioka, no na makamaka o Gen. G. B. Makalelana, he 60,000 ka nui o ka poe i akoakoa mai.  Ua nui na manao mahalo ia Makalelana ma ia halawai ana.

No Mesiko.

            Hana mai nei, ua hoomaka ae ka Moi Epemera Maximilliau, e kukulu i puali kaua ku mau no Mesiko, i laweia noloko mai o na 'Lii koa kahiko, a me na papa koa kahiko no hoi.  Aia no o Juarez ke noho la ma Monotolai, (Montorey,) aohe on a wahi mea a pilipili aina mai me ke Alii hou, a ke paa la no ia mamuli no o ka manaolana e hiki ana ia ia ma keia hope aku ke hoopuehu liilii aku i na koa Farani.  Ke nui loa nei na haole o na Aupuni e, e komo nei ma ka puali koa o Juarez; i keia mau la aku nei, ku mai kekahi moku kalepa, me ka nele i ka luina ole, ua pau loa i ka mahaka i Mazatalana, a ua pau i ke komo iloko o ka puali koa o Mesiko.

No Europa.

            Ua hiki mai ka lono mai Enelani mai, e hoomaopopo mai ana i ke kuikahi ana o Denemaka, me na Aupuni o Geremania e kue nei ia ia, a me ka hoopauia ana o ke kaua ma ia wahi; a penei ke kuikahi hoopau kaua mawena o Denemaka a me Perusia, a me Auseteria.  O Luxemburg, me Schleswig, a me Holstein, a haawiia ia i na Aupuni nui o Geremania, a o ka mokupuni o Aroe, e pili ia me Denemaka; a o Alsen a me na mokupuni ma ke kai Akau, e pili ia me Schleswig.  A e hoi hou ana o Jutland iloko o na lima o ke Alii o Denemaka.

            Ua hookolokoloia he ekolu mau haole kipi ma Livapulu, Enelani, no ko lakou hele ana e hoao e hoolimalima i na kanaka o ia wahi e hele e komo i luina iluna o ka moku kaua Rapahanoka, o ka Hema, a ua hoopaiia lakou he $750.00, me ke kauoha ia, aole e hana hou pela.

            Ua haiia mai e ka mea kakau moolelo o ka nupepa Herald, e noho nei ma Ladana, ua hai aku ka ka Emepera o Farani, i kona manao paa ia Mr. Slidell, ke Kuhiha o ka Hema e noho nei ma Farani, me ka hoole paa ana, aole loa oia e ike iki ana i ka Hema ma kona ano kuokoa, in a no e lanakila oia; aka, in a nae e Ianakila, alaila, e hoopauia ka hookauwa kuapaa ana, alaila oia e ike mai i ka Hema.

            He hoohaunaele nui ma ke kulanakauhale o Belfast, Irelani.

Nu Zilani.

            Ua hoouka aku na poe Beritania i ka poe kanaka maoli, a ua hoohee ia lakou e na poe Nu Zilani, he 100 poe Beritania i make, a he poe Alii Koa kaulana kekahi i make ma ka aoao o na poe Beritania.  I kekahi hoouka ana iho, poino na kamaaina, a pau lakou i ka hee.

Na Palapala.

Ia S. Holokuauna.

            E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE.--Ua halawai mai me a'u na olelo a S. Holokuauna, o Wailuku, Maui; nolaila, e ahonui oe ia'u e olelo pu me ia, ame ka lehulehu e manao like pu ana me kana mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Manokalanipo.  Ua heluhelu mua wau i ke poo o kona mau manao, a manao iho la no hoi au he oiaio; a maopopo iho, ike iho la wau e nihi hele ae ana ke one o Kahului, me he ua kualau la o ka moana, i ka uhi ana mai paha o ke kuawa o ua aiua la.  Aloha wale!

            Ke ninau mai nei o S. Holokuauna, "E! auhea oe e Lihau Anuenue, mai manao oe o na Kumukula wale no kai kapulu?" E! e S. Holokuauna, aole no au i manao o na Kumukula wale no kai kapulu, a aole no hoi wau i manao e ninau aku ia oe, "Nowai la?" "Owai na inoa oia poe ekolu?" Heaha la ia mau wahi ninau, he moano paha, he opala paha?  Ua oki no kau ninau ia oe, a laulau ia no a paa hoihoi i ko hale.

            Ke olelo hou mai la kela penei:  "Aole no ka hoi oe i ike iho ia Kahukula ma, a ia Lunakula ma hoi, a ia makua mea keiki ma."  Aole wau e hoole loa aku ana ia oe, aole hoi wau e ae aku ana, ua ike au ia lakou a pau.  No ka mea, me na ike elima kuu ike ana, ua ike au i kekahi mau Kahukula, aka, o ke ano nui o ka lakou hana, ua maopopo ma na Kanawai o ka aina kekahi mau hana, oia hoi na mea a lakou e hana aku ai ma ka mea i maopopo ia lakou.

            Aka, o ko lakou hooko ana, ame ko lakou hooko ole ana i na mea i oleloia ma na Kanawai, aole i akaka lea ia'u ka nui o lakou.  Aka, ke olelo mai nei oe.  "on a Kahukula kekahi i kapulu."  He hoike oiaio no oe, oiai ua ike oe i ko lakou kapulu, malia paha ua molowa oe, a ua pili paha ka hapa hope o ka Pauku 726 o ke Kanawai Kivilia ia oe, a i ole ia, o ka Pauku okoa paha a pau, a aole nae i hana ke Kahukula pela, alaila, ua kapulu io no.  A i ole ia, ua ike no ke Kahukula, ua noho wale no oe i kekahi mau la, a ukuia no nae oe no ia mau la au i noho wale ai, in a pela, ua kapulu, a pela'ku no.

            He oiaio no paha, na ke Kahukula e hakilo i ka molowa o na Kumu.  Pehea la ka hakilo ana?  E hele mau aku anei ke Kahukula iloko o ka halekula, i kela la a i keia la, a i kela hora kula keia hora kula?  Ina pela ka hana ana, pehea la e akaka'i ka molowa o na Kumukula e ae?  Lilo i kau halekula e hoomalu ai, a e nana ai i ko molowa, &c.  Pau na hora ia oe, aole he wa e hoomalu ai i na halekula e ae.  A in a he mea hiki i ke Kahukula ke hana pela, in a iho la ilaila ua uluhua, e ake ana paha kela, o ko iala  hoi koke aku i ka hale.

            E hele aku paha ke Kahukula e kiei malu aku ma ka pukaaniani, e ho-a-iki aku ai ia oe?  AOle pela.  A pehea la?  Penei ke ano o ka hoomalu ana o na Kahukula i an kula ma ko lakou Apana.  Ua kohoia oe e ke Kahukula i Kumukula, nau ponoi no e hoomalu i na kamalii maloko o kou halekula, a na ke kahukula e hooponopono ia oe, in a hoi he molowa, a he kumu e ae paha.

            E eia hoi kekahi mea e maopopo ai kou molowa, o ka ike ole o na haumana, nolaila, ua hai aku ke Kahukula i na Kumukula i ka la a me ka hora a me kahi hoi e hoike ai, i maopopo i ka lehulehu, a hele mai oe a me au mau haumana, ke kahukula a me ka poe makaikai.  Alaila, hoikeia ke ano o kau hana, ke akamai a me ka ole, in a e mahaloia mai i ke akamai, olioli ka naau; in a hoi e akamai ole, ume i ka ihu, i kahi uuku, ulaula na papalina, &c.

            Aka, ua hele mai no na Kumukula me ka maalea i kekahi manawa, e like me na mea a'u i hai aku ai mamua, (ua hai aku paha wau, aole paha?) oia hoi ka haawi e ana o kekahi mau Kumukula i kahi e hoike ai.  Haawi e ka mokuna, o kahi paha e heluhelu ai, na Ninau Palapala aina, na Ninau Helu, a i ka hoike ana mai, mikioi kela, he akamai aku he akami mai.  Aole ka hoi ia ea, o ka paa i ka noe o Waka.

            No ka mea, lilo no ka hoike i na Kumu, in a e lilo ae ana ia hai, "papapau kakou, he A-a ko ka hale."  Nui wale ia mea e ahu iho la i Wailuku.  He malihini paha oe i ka malu o ke he kuawa a me ka mahina hiki aloalo o ua aina la?  Ina he malihini oe, alaila, aole paha oe i ike.  Malia ua loaa mua no ia oe ia manao ma na wahi au i hele ai?

            A ina he malihini io oe, ke olelo aku nei au ia ee.  E i aku ia lakou la'ku kahi i ahu ai.  "Pu-a, la iho na kanaka i Kalaulaolao," ua mea he anoano omole.  Aka hoi, ina no hoi oe he kupa no ka ia kolo o Kahului, alaila, ua laha pu aku la no i ona.  Ina pela, owai ka mea i kapulu, o Kahukula anei? o oe no paha?  O oe no!

            Eia hoi, o ka hoalako ana i na Buke.  Ua oleloia ma ke Kanawai, na na Kahukula io no e hoolako i kekahi haumana i na buke, ke lako ole i kona mau makua, a kahu pana.  A maia mea, ua loaa ia oe ke alanui e nihi ai, me ko manao ua pakele oe.  E pakele io ana no paha, aole paha?

            Ina ua ike oe, ua hemahema kekahi haumana i na buke, e pono no ia oe ke paipai ikaika aku i na makua e hoolako mai i kana mau keiki, a i kana keiki paha i na buke.  Ua hana oe pela?  Malia he olelo wale aku no paha oe i kahi keiki.  "Hoi aku auanei oe, a olelo aku i ko makuakane i buke nau."  Ae mai no kela, "Ae."  I ka hoe ana'ku, poina, ua hala i ke-o kamalii, he u-lua.

            Aka, i ko'u manao maoli, ua kupono ole i kekahi mau haumana e lawe mai i na buke, oia no na kamalii ma ka A. Ua lawa kakou i ka Papa Eleele, a i ka Palapala Aina nunui paha, oiai aole i maopopo ia lakou na hua.  He mea poho no na makua ke kuai i buke na lakou i ka manawa a'u i olelo ae la.

            Ina e kuai ia na buke na lakou, e lawe mai no auanei lakou me ka malama pono ole.  Lo-le-lo-le wale no, pau ae i ka nahaehae, a nanea wale no lakou i ka nana i na kii.  Ina pela na keiki e nana ai i kahi keiki e pii nei ike alapii, a me kahi keiki paha e holo ana maluna o ke kao, a pela wale aku.

            Ina e hana oe e like me na mea a'u i olelo ai ma ka Helu 31, a e ike oe, ua maopopo loa na hua, alaila, e kakau oe i na hua he 12, a me na hua haole paha, ma na apana e ka pepa liilii, kupono i ka hua hookahi, alaila, e waiho huikau ia lakou.  A nau no e ke kumu e kauoha aku i kekahi haumana e kii e huli a hoike mai i ka hua au i makemake ai.  A pela aku, he mea keia e maopopo loa ai ke ano o na hua, a he mea hoi e kuai ole ai na makua i na buke.

            A ina he mea hiki, e aho e kuai na makua i na papa-pohaku, i mea e kakau ai na keiki i na hua, a i na kii paha a lakou e makemake ai e kakau, oiai ua nee aku oe ma kekahi papa e ae e kula ai.

            Aka, i ka hoomaopopo ana ma na mea au e olelo mai nei, ua loaa ia'u elua mea nui i holo ole ai kau oihana ao kula, wahi au, o ka lako ole i na buke, a me ka hele ole mai i ke kula.  A pehea la?  Ua pau loa anei i ke akamai na haumana i lako i na buke?  Aole, hoolili buke wale iho no kekahi poe, i ke aha hoi?  Ua loaa hoi na buke.  Ka! i ka noho no ka i ke kula.  A pehea, ua pau loa anei i ke akamai na keiki i hele mau mai i ke kula?  Aole, nui no i koe.

            Eia wale no ka mea loaa, ma ua lako na haumana i na buke, a in a hoi ua hele mau i ke kula, o ka mahalo o ke Kahukula ia oe; a pela no hoi ka Paresidena o ka Papahoonanuao, a o kona hope paha, no ka lako o kau mau haumana, ame ka hele mau i ke kula, aka, o ke kumu nui o keia mae mea, ua nele, aole mea maloko.

            Ua hoolako no na Kahukula ame na makua i na buke i kekahi mau haumana, a ua lako maoli no, aka, auhea ke akamai o na haumana?  Ua pau paha i ka mu, ua pea no paha ma na rumi liilii o ka Halekula?  Aia la mahea?  Aia paha ma Huha ma Heha!

            Ina i lako ka hapanui o na haumana i na buke, ua lawa no ia no ia mau haumana  a pau, ke pono ka hana ana a ke kumu; a in a he hemahema ka hooponopono ana, alaila, lawa ole.  Malia o kekahi kumu ia o ka hoolako ole mai o na makua, o ka ike mai aole he ike o kana keiki, pela kuu ike ana.