Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 38, 17 September 1864 — Page 3
| This text was transcribed by: | Mahea Fosi |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ina i hoolako mai ke Aupuni ame na ma-kua hoi i na buke, i na haumana, a hema-hema ka hooponopono ana a ke Kumu, no-wai ka hamehamhea? No ke kumu no. Aole he halekula a ke@upuni i hoolako ole, ua hoolako no. Pela hoi kekahi mau makua, ua hoolako no, a ua ulakolako maoli no i na buke, papa, peni, & etc.
A ina ua paipai pinepine oe i na makua, aole nae he kuai i na buke, alaila, ua pono ia oe ke hai aku i ke Kahukula i na inoa o na haumana lako ole, ame ka inoa o na ma-kua, a na ke Kahukula ia e hana aku e like me ke Kanawai. No ka mea, ina no e hel mai ana ke Kahukula, a ike i ka lako ole o kau mau haumana i na buke, e kiki mai auanei kela iaoe, aka hoi, ina no hoi oe i manao, ua oki no pela, i puhala e pea ai i ka ua, alaila, aia no ia ia oe.
Aka ea, makehewa ko kakou kahihi aku i ka hemahema maluna o hai, me ka olelo ana no ke Kahukula ke kapulu, a no Luna-kula ma, a no na makua mea keiki ma hoi. No kakou ka hemahema nui no na kumu-kula, he oiaio no nae hoi, no na Kahukula kekahi, ua ike au ma kekahi apana o Oahu, hemahema loa na kula, aole nae i nele ke kumu i ka oleloia, aka, ua hahai no i ke ku-mu ka hapanui o ka hemahema.
No ka mea, ia e akamai ole ana ua mau haumana nei, aole oleloia ia hai, olelo ia no ia oa, "Hawawa na haumana a S. Hloku-auan." Aole hoi e oleloia he hawawa ke Kahukula, he hawawa na Lunakula a me na makua hoi, a me ka poe maikai paha; aka, e hooho like mai auanei lakou i ka leo hookahi, "hawawa ke kula a S. Holokuau-na." Ina he hawawa kau mau haumana. Oia la!
A malaila, aole i loaa iaʻu he wahi e ma-lu ai nou, ke kapili aku maluna o lakou ka pilikia. sE hoomanao ia Adamu a me Eva, AOle i pakele o Adamur i ka hoopai, "me ka hou o kou maka e ai ai oe i kau ai," no ko-na olelo ana na ka wahine i haawi mai i ai naʻu. A pela hoi o Eva, aole oia i pakele i na hoopai, "me ka ehahea oe e hanau ai i ke keiki," no kona olelo ana, "na ka nahe-sa au i hoowalewale mai." A pela kakou e kapili aku nei, na na Kahukula, na na Lu-nakula a pela aku. Ua ili no maluna iho o kaku na Kumukula.
O ka hele ole mai o na haumana i ke ku-la, oia kekahi mea e holo ai ke akamai o na hauamana, wahi au. He manao oiaio no ia au, saole no au he hoole loa ia. A heaha la ke kumu o keia? Olelo mai oe, No Lu-nakula ma a me makua mea keiki ma.
Mai manao oe, na ka Lunakula wale no ia hapa, a nana makua paha, nnu no kekahi. Ua pono loa no ko hele ana aku la e paiapai. Aooe no hoi he mea e hoahewa ana ia oe ma ia hana ana. He kuleana nuis loa kou iloko o laila, ua ae no ke Kanawai ia oe e hoopii imua o ka Lunakanawai Hoomalu, a Luna-kanawai Apana paha, no na keiki e haalelel wale ana i ke kula, ke kupono lakou i ke Ka-nawai i ka hele i ke kula me ke kumu ole. E hoihoi ia mai no iloko o kau kula, a mau no e hoopai. E hukihuki paha ma na pepe-iao, e pai paha ma ke poo, e kau paha i ka pohaku ma ka poholima, a hoopololei ka li-ma, e nana paha ka maka iliuna, e hoo paha i ka pohaku iloko o ka waha, e hoekeikei pa-ha i kekahi wawae iluna, a e uhau paha i ka laau, a pela aku no.
Malaila, aia no ia oe kekahi mana nui e hele mai ai na haumana i ke kula, na kana-wai o ka aina, a me na kanawai o ke kula. Ua ae ke kanawai o ka aina ia oe, e like me ka pauku 723 o ke Kanawai Kivila, in a nae ua noho ua haumana la me ke kumu ole alaila, hiki. A in a he kumu kupono, aole e hiki ia oe, aole hoi i ka Lunakula, aole hoi i na makua, aole loa.
I koʻu manao maoli, he mau kumu kupo-no lao io no kela e noho ai ka haumana. O ka mai, a o ka hala hoi o na makahiki ma ke kanawai i ae ai i hele o ke kula. Aole ono ia kakou ke manao wale aku he hana hoo-anaalea na ka makua ke olelo mai, ua mai kana keiki, a ua hala na makahiki he umi-kimamaono, no ka mea, aole e hoolohe mai ana ka mai ia kaua i ka olelo aku. E pono ana no i ka kunihi mai, papu mai kela, hana io mai ka pilikia. Pela hoi, ua maopopo no i ka makua ka wa i hanau ai kana keiki, a ua hala io no paha na makahiki he umiku-mamaono, a o ka hoole wale aku, he hana hoomaalea wale ia.
Ke olelo mai nei hoi oe, ua noho i ka ho-a imu, a i ka hoohei bini. i ka nana wale ana he mau kumu io no ia e pono ai. I pono, a i biki no ka hele i ka puipui ae oloko, malia paha no ka pilikia o ka makua, in a pela, ua pono i ke keiki ke noho i ka ho-a imu, i mea e pale aku ai ka pilikia i ka pololi, a in a e hele i ka hoohei bipi, ua pono no, loaa kahi opi bi, kahi alelo bipi, kahi lehelehe bipi, a io bipi paha, paina a maona, hele an i ke kula.
O kekahi poe nae, aua lalau wale no ina ma alanui, a ma na wahi e ae. A heaha ia ke kumu oia haalele ana i ke kula Ke olelo mai nei oe, "no na Lunakula, i ka makaala ole, a i ka nui a me ka lehulehu ika o ka-hea ana i kau mau Lunakula, e kii i a kei-ki, aole no he hiki mai." Malia paha ka-hea aku la oe ia laua la, aole he pane mai, malia ua hele lalau, e paipai i na keiki e he-le mai, a ae aku la no hoi paha ka haumana, hele aku ana he keiki hou, pupuhi hoi kela i-o. A pela mau aku. He mea apiki ke kamalii. He ahi-u kekahi poe.
Nolaila, aole wau i manao, ua pili nui ka hemahema maluna o na Lunakula. Ua kii no na Lunakula, a ua hoouna no ka makua i na keiki e hele i ke kula. Ua nui no, aole kakaikahi. Ina he kakaikahi, alaila, ua uuku anei na haumana i hele mai i ke kula, mamua o na haumana i noho? Aole pela!
Owau kekahui i ike ma kekahi mau hale kula o Hawaii nei. Ua nui maoli na hau-mana hele i ke kula, mamua o na haumana noho. A ke olelo mai nei ka Peredisena o o ka Papa-hoonaauao o ka M. H. 1860, ma kana Palapala Hoike makahikim imua o ka Ahaolelo o ka M. H. 1860, penei: "Ua hele ma na keiki i ke kula &c." Malaila, ua maopopo no, he nui no na makua i hoouna i na keiki i ke kula.
Ina he oiaio na mea i oleoia maluna, ala-ila, aia mahea ka pilikia i koe? no ka hele ole o na haumana i ke kula? Aia no mawa-nea o ke Kumu a me ka haumana. Aole i hoolilo ke kumu i ka hale kula, i wahi wale a no na haumana. Ua hoopai ino na Kumu i na haumaha, ua huhu ino, a pela aku no, nolaila makau lao an haumana, weliweli la-kou. Ina he hoouna mai ka makua, sae noke keiki e hele, aka, aole i hiki loa iloko o ka hale kula, ano kela me weliweli no iloko o ka ha-le kula. Owai ia mea? O oe no e j;. Holo-kuauna, npo ka hoopai ino, a huhu hoi.
He oiaio, aia mawaena o ke Kumu a me ka haumana keia pilikia. He mea makehe-wa i ka Lunakula, a i na makua pahe ke hoouna i na keiki i ke kula, ke pono ole ka hana a ke Kumu. Nolaila, o oe ka ma i hele ole mui ai na haumana i ke kula, au e olelo nei, "no Kahukula ma, no Lunakula ma, a no makua mea keiki ma." Nau no ka hoi la!
Ke olelo mai nei hoi oe, "no na Lunakula-la ka mea i loaa ele ai ka ike o na hauma-na mai kmaia wa liilii a hiki i ka nui loa ana." Auwe! No no Lunakula k auanei! No na Lunakula ka auanei! Na na Lunakula e alo aku? Kai no nau no ke kumu? Wili mai no paha auanei oe, o no ka palaka o na Lunakula, ua noho no kekahi poe keiki he mau pule ko kekahi, a he ma-lama ko kekahi alaila hele mai." A no ia paluka ano iho la o na Lunakula ia ma pu-le, a ia malama hoi, nolaila, loaa ole ai ka ike i na keiki mai ka wa liilii a hiki i ka wa nui loa? Nani io ke akamai ole, a nani hoi ka mea paakiki loa ka hoi.
E! Auhea oe, aole nolaila, nau ponoi no. Aole au i manao no na Kahukula, sa no na Lunakula, a me na makua, a oia ke kumu nui i holoole ai ka hana hoonaauao mawa-ena o n a keiki iloko o na kula Aupuni. Ao-le loa no. No ka mea, ma na wahi a pau, (ma Amerika, Europa, Asia, a me Hawaii nei) aole no he maikai o na kula, he ole ka maikai o na kumu. Oia ka olelo a Limai-kaika, ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao i na makahiki i hala. ka oiaio no ia.
A pehea la kau e olelo nei, no na Kahu-kula, a nona Lunakula, a me na makua, ke kumu nui o ka holo ole ana o na hana hoo-naauao iloko o na kula Aupuni? Ua koho na Kahukula i na Kumu, a ua hoolako pono no, a pela hoi na Lunakula a me na makua. Ua han no lakou e like me ka mea hiki, a nou io iho no ka hemahema nui.
O ka ike ole o na kamalii, ua kukonuko-nu ia maluna ou, maluna o ka mea e. No kela inau mea no aʻu i hai mua aku ai, a me keia mau mea no hoi. a me na mea i koe-A ua manao hoi au e kuka pu kakou, a o ka mea makai, a oluolu like la hoi ka mea e hana ai. Aole, ke nihi mai nei no hoi oe. Mai manao nae hoi oe, o ka loloa o ka owili o ko lauoho, he mea ia nou e ohule ole ai. Aole hoi o ka nui o ka paakai o Kealia, ka mea e pilau ole ai ko laia ia. Aole hoi o ka nui o ka Ihuanu o Kawela, ka mea e paoa ai olaila i ke ala.
Pela hoi, aole o kou hooili ana aku i ka wai maluna o ka lau kalo, he mea ia e pipili iho ai, aole, e ike auanei oe i na kulu wai poepoe e lana ana maluna olaila, a pela hoi maluna o na manu Koloa a me na Kaka, e au ana iloko o ka wai.
Pela hoi, aole hiki oluolu ia oe ka hooili ana i ka holo ole o ka naauao maluna o na Kahukula a me na Lunakula, a me na me-kua oiai ua maopopo, no na Kumukula ka hemahema.
Aole hoi au i manao, e puoho m ai ana ou-kou1 Eia ka! e puoho mai ana. No ka oiaio no o na mea aʻu i olelo aku ai, nolaila, pu-wa oukou. Me ka mahalo LIHAU ANUENUE.
He wahi olelo Pane.
AKU IA S. W. B. KAULAINAMOKU.
E NA NUPEPA KUOKOA E; AOLHE OE:-E hai ae oe i koʻu aloha ia S. W. B. Kaulaina-moku. Ua ike au i na haina o kuu Olelo Nane aʻu i kalena ku ai ma ka Papa-konane o ka la 3 o Sepatemaba Helu 36 Buke 3; a S. W. B. Kulainamoku i kapeku mai nei iluna ka hiu me ka kohola la ma ke kahua kaua o Hamakoda, o ka la 10 o keia malama no, ana i ake mai nei ua loaa oiaio ka haina o kuu Olelo Nane ia ia, mai ka ninau 1 a hiki ke 3.
Ke i mai nai kela, ua loaa ka haina o ka ninau 1 ia ia, oia hoi keia "5 wi piha ai ka manu. Oia hoi keia V." E ke hoa e, ua kuhi anei oe i ka ikeia iho o ke one olalo he papau wale no, in a paha oe e hoohaka iho e luu, aole paha oe e hiki iho ilalo ea koke no oe iluna a onini ana i ka ili-kai me he ia la i make i ka hola, ke kaepapa o kahi hiu i ka hokua o ke kai.
Haina o ka ninau 2 wahi a ke hoa; "4 manu i piha ai ka la. Oia hoi keia IV." e ka makamaka e, o kau haina o ka ninau 2, he ole no kahi mea a loaa iho. A he oleloa no. "No ke olepolepo paha ka mea i loaa ole ai? E aho ke puhi iho i ke kuikui i ma-lino ke kai, i ike ia iho ka hee nui i ke kipu-ka one e noho ana."
Haina o ka ninau 3 wahi hou au. "He dala gula, no ka mea, in a he hoonui ia ka ho-punaolelo mua ana i manao ai e hoolilo i mau huahelu, alaila e maopopo auanei he 4 ka huahelu, a ua kau oho o J. Y. H. Huna i ka inoa i ka hoailona hoi i kupono ilaila V; loaa malaila 5 ka hoailona e like me kana i hoolilo ai i huahelu, alaila hoonui ia, e maopopo auanei ka loaa, a oi maoli no ka hana." O kau haian o keia ninau, ua like ia me ka hua-limukala e lana wale ana no iluna o ka ili-kai. "Pela no paha ke kalohe iwi-liilii, hueaʻe la na iwi i kapa kahakai, maloo ai ka hua-limukala i ka la."
Nolaila, ke olelo aku n ei au ia oe, e huli hou aku ko alo ihope a nana iho ko kiionohi i ike i kuu Olelo Nane ma ka Helu 36, o ke Aniani-kilohi o ka la 3 o Sepatemaba nei. Aohe he like iki o kau haina me ka ninau. aole au e hoole manawaino aku ana, aka, he ku no i ke kahua o kahi na na ka ole, oia o Olekukahi, Olekulua, Olelkukolu, Oleapau. "E kala k,a loaa ole he wahi kanaka holoi unahi i-a o ka pakaukau kuai i-a o Ulako-heo, e hamohamo ai i ke kuala o Puna."
Ke olelo hou mai nei no ua wahi pana iole nei a Pikaiakaalaala, kekeu ma ka pana-iole ana, he ikena ka'u i ko akamai, i ka pololei o ko pana ana a ku ai i Kalihi, a kainoa o ka paa iho ia ilaila, i nana ku kuu hana i ua pana nei au, e kolili hele ana a ku i Hamohamo, kapakahi ai kahi aoao o Gaima-nahila, i ka na mea he akamai ou.
Ke olelo hou mai nei oe ma ka pauku 5 o kou kakau maano ana penei: "A ina e hoi ia mai ka wehewehe ana, alaila, e kuupau uku no anei au i ka ipu hoohehee mahu Ulakoheo i ka oiaio."
Nolaila, ma keia olelo au, ke i mai nei oe, aia ka wau a noi aku e wehewehe mai oe, alaila oe kuu-pau mai i ka ipu hoohehee ma-hu o Ulakoheo, ina pela, he makehwea ia, no ka mea, ua ike no oe i ka Olelo Nane, aole a'u oleo malaila e kau-a ana aole e wehewehe mai. Ua waiho akea au i ka ni-nau, a e hai akea mai no oe i ka haina. a me ka wehewehe ana, mai piikoi mai a na'u e noi aku ia oe wahi au. E wehewehe mai no oe e like me ka mea hiki ia oe, in a oia ka haina, he makehewa ke mahaoi mai i anei e kiko-ho mai ai, a na'u ka! e noi aku ia oe e wehewehe mai oe. Aole ia'u ia wahi ia oe wale mai no ia wahi. Eia wale no ka'u in a pololei kau haina me ka wehewehe ana, e mahalo n o au ia oe, a in a ole he pololei, a koe-koe ak no au i kau haina i lohe oe e ke hoa paaua o na kapu i-a o Ulakoheo. Owau me ka mahalo. J. Y. H. Apua, Honouliuli, Ewa-kea Sep. 12. 1864.
Mea hou ka Lio ma Kalalau.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE;-E hiki paha ia oe ke hookomo iho i keia wahi mea hou i ike ia ae nei ma na pali o Kala-lau nei, oia hoi ka hiki ana o ka lio maanei mamuli o ko makou hana maalea ana, ke pono nae hoi ia ia oe a me kou Luna Hoo-ponopono puuwai palupalu.
He mea hou i koʻu ike ana i ka lio i ka hiki ana maanei, a ua hoopaa iho hoi wau ma kaʻu Buke Hoomanao, i Helu 1 ia no na mea hou i ike ia ma Kalalau nei iloko o ke-ia makahiki, no ka mea, mai kinohi mai hoi a hiki i ka makahiki i aui aku la, aohe no i ika ia ka lio maanei, no ka mea, ke aina po-no ole keia no ka hele ana mai o ka lio a hi-ki maanei no ka pono ole. Aia no ko makou ike maka wahi lio aku, a hele aku ma na aina palahalaha aku, ma Haena, Wai-oli, a pela aku, alaila ike aku i ka lio, me ka haoahao nae a na maka ma ia ike ana ku. O ka makou mau keiki hoi, oki loa aku hoi ka makou mau keiki no ka ike ole, hele a ike aku i ka lio, aohe makau a pau mai.
Ma keia whai nae hoi, e ike auanei ka-kou i ka hiki ana o ka lio maanei, a me ka-hi hoi i hiki ai. No ka mea hoi, iloko o ke-ia mau la mai ka malama mai o Mei, a hiki mai i keia la aʻu e hoopuka nei ma ka Nu-pepa, ua hiki aku ka nui o na lio i ka umi a keu aku. Ma na waa maoli makou e lawe mai nei i na lio. Akamai no hoi na kanaka i ka hooili ana i ka lio maluna o ka waa. A ua pau no hoi na lio elua ma ka waa hooka-hi i ka holo hookahi ana.
O na lio nae i hiki mai i o makou nei, ke hokauwa ia nei e makou me ka hooamo ana i na pai kuai hapaha ma Hanalei; na ka lio e hali a hiki i kahakai, a me ka waa no hoi e hali aku a hiki ma kahi e kuai ai, a, pela no makou e hana mau nei. Ua oki iho la ka hana eha ma ke amo maoli ana e like me ka mea mau o keia lahu. Ua hala aku la ia auwe ana i kekahi poe o makou.
Ke holoholo nei hoi makou i keia mau lio mai uka mai a hala ma kahakai, a mai kai mai hoi a hala i uka, aole nae e hiki ke ho-lo ma Mana a me Haena, oiai hoi ua kaupa-le ia mai makou e na pali e ku laumania ana ma kela a me keia aoao.
E hoomaikiia hoi ke Akua, ka me no-na ka lani a me ka honua, a nana hoi i ha-na i keia aina i pa no na lio a me na bipi, a me makou pu no hoi kekahi.
Ke henehene ia mai nei nae makou e ke-kahi poe malihini mai na wahi e mai, no ka lawe ana mai ka o makou i ka lio maanei, me ko makou ike no ka he pali, a he kupono ole ka no ka malama ana i ka lio, a luhia no hoi, wahi a lakou i pane naaupo mai me ke kehihewa, me ko lakou noonooo ole iho he mea hou no ia i ikeia iloko o keia maka-hiki, no ka mea, iloko o na makahiki lehu-lehu i kaahope aku, aole no he wahi mea a ike ia o keia mea he lio maanei, aka, iloko o ke au ia Kamehameha R., akahi no a ike ia ka lio, e like me ka mea i olelo mua ia e aʻu maluna ae.
Ma keia olelo hoohenehene nae, he oiaio no ia, ke akoakoa mai nae oukou, me oukou no hoi ka lealea, me makou iho no hoi ka hilahila, Heaha la ia, hele ka wai hele ke ala, huli ae ke alo iluna kaka na wawae i ka paia, ka ua mea he olioli.
E aho ia wahi mea hou o ke kuaaina, ke puolo aku oe a hiki i kahi o ka wai paina a ku aku hele i kau huakai hoolaha i na mea hou, i ike mai ai ko kaua mau hoa puni mea hou. Ina hoi he poe kekahi: noho mua no maanei, a ua hele aku nae ma na wahi e ae o keia mau mokupuni, e hai aku oe ia lakou no keia mau mea a kaua i kamailio ae nei, anoai o hu ae ke aloha no ka aina ana i ike mua ai, a lilo ia i mea nana e kaao ai iloko o kekahi manawa lealea i loaa iaia, oiai hoi ua ike no ia i kona a e noho ana maanei: aohe lio. Me ke aloha no. L. NAKULALA. Piliwale, Kulalau, Kauai, Aug. 20, 1864.
MARE.
Spet. 4 ma Honouliuli, Ewa, Oahu, mare o Kaili k, me Huu-naele w, na Karitiano laua i mare.
HANAU. Aug. 2 ma Lahaina, Mauai hanau o Timoteo k, na Kekahu-na me Waikane. Aug. 12 ma Mananui, Kalihi-uka, Oahu, hanau o Inaole, na Nani me Kealakai. Aug. 23 ma Halehaku, Hamakua, Mauai, hanau o kauahika-ne w, oa Paakaua me Kalili. Aug. 25 ma ia wahi no, hanau o Mahiai k, na Kane me Ka-lua. Aug. 23 ma Manoa, Oahu, hanau o I. Poaakunui k, na Nu-ke w, he keiki kamehai. Aug. 27, ma ia wahi no, hanau o Mareta w, na Kumu w, he keiki kamehal.
Sept. 4, ma Manoa, Oahu, hanau o Inoaole w, na Nawahineo-kawai w, me Pahukani k.
Sept. 16, ma Kapalama, Oahu, hanau o Erizabeth w, na Ka-hoe me Makuka.
MAKE.
Iuali 16, ma Honouliuli, Ewa, Oahu, make o Laina w. Aug. 5, ma ia wahi no, make o Kaenuhe w. Aug. 31 ma ia whai no, make o Kapihenai k. Aug. 16, ma Halehaku, Hamakua, Maui make o Opiopio k. Aug. 29, ma Manoa, Oahu make o Naaipuua k. Spet.5, ma Kapalama, Honolulu, make o Haole k. Sept. 5, ma Kapalama, Honolulu, make o Paaluhi k. Sept. 9, ma ia whai no, make o Inoaole k. Sept. 12, ma ia wahi no, make o Kaolo k. Sept. 13, ma ia whai no, o Poole k. Sept. 10, ma Auwaiolimu, Honolulu, make o Waioahukini w, no Waimea, Hawaii, oia mamua. Sept. 15, ma Kaakopua. Honolulu, make o Aa Hopu k, he Hoa oia no ka Puaii Kiani Ahai Helu 4.
HOLA KA HANA!
KE KAUOHA IAʻKU NEI NA Hoa Hana maoli a pau o ka Puali Kinai Ahi Helu 4, e hele nui ma lakou a pau loa i ka halawai mau o ia Puali Ki-nai Ahi, ma ke ahiahi o ka la 5 o Okatoba, oia hoi ka Poakolu mua o ia mahina. E hele nui ma i ua Hoa a pau, no ka mea, he mau hana ano nui ko ia po. W. P. KAMAKAU, Kakauolelo o ka Hui Kinai Ahi Helu 4. Honolulu, Sept. 15, 1864. 187-2t.
OLElO HOOLAHA.
O NA KANAKA A PAU I AIE MAI IA J KEAHI, ka mea i make aku nei, e hoihoi koke mai i ke dala o kou oukou afe. A o na mea a pau a J. Keahi, i ae aku ai, hookomo koke mai i ka oukou mau Bila Aie, mamua o ka la 30 o Sepatemaba, 1864. D. H. HITCHCOCK, S. KIPI, Na Luna Hooponopono Waiwai o J. Keahi. Hilo, Hawaii. Sept. 6, 1864. 147-3t.
OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALAIA ANA MA KAWAI- HAE, Hawaii. ma ka hora 10 o kakahiaka. o ka la 24 o Sepatemaba. 1864, ke koena o ka moku Kialua "MERE LINA." (Mary Reed,) e like me ia e waiho nei ma kapakahakai o Ka-wahine no ka pomaikai o ka poe nona ia. He Dala Kuike. 147-7t F. SPENCER,-Luna Kudala.
OLELO HOOLAHA.
EKUAIKUDALAIAʻNA NA LIO O, ma ka Pa Aupuni ma Waiawa, Ewa, Oahu, he hiki aku i la 21 o Sepatemaba, oia ka Poakolu, ke ano a me ka hao malalo nei: 1 Lio wahine puakea, me ke keiki puakea, hao LK akau. 1 Lio wahine puakea, hao I akau. 1 Lio wahine puakea, aole hao. 1 Lio kane lokia, hao MA akau, N hema. 1 Lio wahine ulaula me ke keiki, hao b akau. 1 Lio wahine keokeo kukaenalo, hao U akau, hema, ano e. 1 Lio wahine hulupala me ke keiki, hao E aku. J. KAHAUOLONO,-Luna Pa Aupuni. Waiawa, Ewa. Oahu, Sept. 15, 1864, 147-@.
OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALAIAʻNA NA LIO 4, a me 1 Piula, i ka Poaha, la 22 o Sepatemaba, i ka hora 12 o ke awakea, ma ka Pa Aupuni ma Pa-uoe, ke ano me ka hao malalo nei. A he mau Lio hoi mai kekahi. 2 Lio kane maikai, no Paki kanu ko e Nuuanu. 1 Lio kane lokia maikai hao N K hema. 1 Lio kane ulaula maikai, hao K akau. 1 Piula hulu lole, hao ano e. Na Lio Hoi Mai. 1 Lio kane ulaula kua puka, hao K8 hema. 1 Lio kane keokeo wiwi, hao K @ hema. 1 Lio whaine hulupala me ke keiki, ko lana hao JR akau. 1 Lio wahine ulaula wiwi, hao manamana ano e. 1 Lio wahine ulaula ano maikai, hao ana e. P. KAAIAHUA,-Luna Pa Aupuni. Pauoa, Honolulu, Sept. 15, 1894. 147-@.
$30 300 MAKANA!
E HAAWI NO AU I NA DALA MA-kana he Kanakolu, i ka mea a mau mea paha nana e hoihoi mai i kuu NOEIO LIO a me ke KAU-LAWAIIA, i aihueiaʻi mai ke kua aku o kuu Lio, ma ka po o ka Poaono, ia 3 keia malama, a penei ke ano o na Noho Lio ia: He Noho Lio ano Beritania, a na hoailonaia me na huaoleo, "Sheasby Canterbury," ma ka Noho a me ke Keehi, a pela no hoi ke Kaulawaha, ke hoike pi ia mai nae me ka kmea nana i aihue, i hoopaliaʻi ma ke Kanawai, a i ole ia, e uku Makana no au i $10 00 i ka mea nana e hoihoi mai i ka Noho Lio, me ka niele oie iaʻku o ka ma nana i aihue. Ke noinoi ae ia P. Naone, ma Pauoa, a a mana no e hookaa mai i ke dala ia oukou. S. SPENCER, (KEPINE) Honolulu, Sept. 7, 1884. 146-2t
OLELO HOOLAHA
-O KA- PAPA NANA KOHO
-NO KA-
APANA O HONOLULU,
- KE HOOLAHA AKU NEI LAKOU I NA mea a pau e koi ana, he kuleana e koho no na Lanemka-ainana. e halawai ana lakou e kakau i na inoa o na kamaaina o ka Apana o Honolulu, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu ma ka la 2, a me 28 o Sepatemaba, oia ka Poaina, a me ka Poakolu, e hiki mai ana. JNG. MONTGOMERY,- Luna K. Hoomalu. GEO. H. LUCE,- Luna Auha. J. S. LOW, - Kahu Kula. Honolulu, Sept. 15, 1864. 147-1t.
OLELO HOOLAHA.
EIA MA KA PA AUPUNI MA KA-elepulu nei. 7 Lio, 2 Piula, ke ano me ka hao ma-lalo nei. Lio kane keokeo lepo ale kapuai hao, hao e; Lio kane eleele, hao M; Lio kane keokeo, hapala ka hao i Lio kane keokeo, lepo nalo, hao ano e; Lio wa-hine puakea, hao ano e; elua Lio wahine ulaula, hao ano e; elua Piula, hapala ka hao. E kii koke mai o hala na ia 15, ne-le oukou, E kudalaia aina i ka la 27 o Sepatemaba, oia ka Poa-lua e hiki mai ana. JOHN PALE, - Luna Pa Aupuni. Kaelepulu, Sept. 15, 1864. 147-1t.
OLELO HOOLAHA.
E IKE KA MEA NONA KA LIO keokeo i nalowale, me ka noho a me ke kaulawa-ha, a o kona hao kuni ma ka uha akau, KP. E kii mai na dala he umi, ($10.00), oia ka uku o kuu malama pono ana e loaa no wau ma Waiawa, Ewa, Oahu, in aole e kii mai ka mea nona keia Lio, a hala na la he umim e lilo loa iaʻu keia mau mea a pau. J. W. HOOLILIAMANU. Waiawa, Ewa, Oahu, Sept. 16, 1874. 147-22.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUNEI OUKOU E NA KANAKA a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho. ke papa aku nei au i na mea holoholona a pau, Bipi, Lio, Hoki, Miula, Ilipa, Kao, Puaa, a me na manu. Aole e hele wale ma-luna o kuu aina o.
Niukukahi, Waikiki-kai, Oahu,
e pli pu ana me ka aina o ka Mea Hanohano C. Kanaina, oia hoi o (Paʻu) A in a e loaa kekahi o na holoholona i haiia ma-luna e uku no hookahi dala ($1 00) no ke poo hookahi. E lilo keia i Kanawai paa no ia wahi, i kona ia laha ai ma ka nupe-pa "KEOKOA" Na KAIOEA. Waikiki, kai, Oahu, Sept. 16, 1864. 147-2t.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI OUKOU E NA KA-naka a pau loa, na Haole, a me na Pake, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu loa aku nei au i ku’u mau aina kuai, o Hanehoi, hapa o Puolua, Waipio-iki, a me ko’u kuleana, o Kepalaoa. Eia no ia mau aina ma Hamakualoa, i Maui. Ina e komo ka Lio, Bipi, Hoki, Miula, a hoopoino i na mea e ulu ana maluan o kuu aina, e uku no he hapalua dala ($0.50) no ke poo hookahi, a ina e komo a hoopoino na mea kanu, e uku no elima dala, ($5.00) no ke poo hookahi hoomaka ana mai ke kahawai o Huelo, a hiki aku ma ke kahawai o Hoalua. Ina e loaa i kuu mau Luna, ia J.W. Kaneakua, a me A. U. Kahue, e uku no hookahi dala ($1.00) no ka mea hookahi. E hele pololei loa no ma ke Alanui Aupuni. E lilo keia mau olelo i Kanawai paa loa n oia wahi, mai kona la e puka ai ma ke “Kuokoa.” Na S.M.KAIEWE
Hamakualoa, Maui, Sept 8. 1864 147-1t*
OLELO HOOLAHA
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G.M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kealo, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o KAMAHUI, o Kailua, Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 20 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahika, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o kela palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookoloko ma Honolulu, Oahu.
JNO. E. BARNARD
Kakauolelo o ka Aha Kiekie
Honolulu, Sept. 13, 1864. 146-2t
OLELO HOOLAHA
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e Kaakina, no ke koho ana ia ia I luna Hooponopono no ka waiwai o OKIHEWA (w), o Waihee, Mokupuni o Maui, i make aku nei: Nolaila, ke hoikeia nei i na kanaka a pau o ka pili, o ka Poalua, oia ka la 20 o Sepatemaba, i ka hora 3 o ke ahiahi, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o ke noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko’u Keena HOokolokolo ma Wailuku, kahi e hana ai.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Sept 26, 1864. 146-2t
OLELO HOOLAHA
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei Moses Puua, no ka hooiaio ana i ka Palapala Kauoha o MAKAIOEE (w) o Lahaina, make aku nei. Nolaila, ke hoike ia aku nei i na mea a pau i pili, o ka Poakahi, oia ka la 3 o Oak. 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka mea i nonoi ia mai; a me na poe hoole e hoike ia aku, aia ma ko’u Keena HOokolokolo ma Wailuku, kahi e hana ai.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Sept 9, 1864. 146-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e Kaala (w) no ke koho ana ia ia i Luna Hooponopono no ka waiwai o WALAWALA (k,) no no Honuaula, Kona Akau, Hawaii, i make aku nei; Nolaila, ua hoikeiai na mea a pau, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 24 o Sept., i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka mea i nonoi ia mai, a me ka poe hoole e hoikeia’ku; ala ma ko’u Keena Hookolokolo ma Onouli Nui kahi e hana ai.
C.F. HART.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Onouli Nui, Kona H., Hawaii, Sept. 5, 1864. 146-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e nALU (w) no ke koho ana ia ia i Luna Hooponopono no ka waiwai o KANEHAILUA (k,) i make aku nei; Nolaila, ke hoikeia nei i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 24 o Sept., i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko’u Keena Hookolokolo ma Onouli Nui, kahi e hana ai.
C.F. HART.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Onouli Nui, Kona H., Hawaii, Sept. 5, 1864. 146-2t
OLELO HOOLAHA
Ma ka Waiwai
o KAMAHUI w
no Kailua,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G.M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kealo, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o KAMAHUI w, no Kailua, i make aku nei; Nolaila ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 20 Septemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. MCCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Sept. 6, 1864. 146-2t
OLELO HOOLAHA
UA HAALELE MAI KA’U WAHINE mare, o
Kaale,
i ko’u hale, a me ko maua noho ana, nolaila, ke papa aku nei au, mai HOAIE na mea a pau ia ia ma ko’u inoa.
KAMOHIA.
Waikahalulu, Sept. 5. 1864. 146-2t*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA HOI, O KA’U WAHINE mare o
Kapihi,
ua haalele mai i ko’u wahi moe a me ko maua noho ana, nolaila, ke papa aku nei au i na mea a pau, mai hoaie aku ia ia ma ko’u inoa, no ka mea, aole au e uku i kana mau aie.
ALLEN COMSTOCK.
Honolulu, Aug. 22, 1864. 144-5t*
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI NA KANAKA A pau; owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hoolaha aku nei au no kekahi mau Lio helehewa, he lio ulaula lae kea, ekolu wawae keokeo, i kuniia me ka hao ma ka uha akau, penei N, a malalo o keia hao he hao i ano like me Ki pukahale. A o kekahi, he Lio eleele lae kea loihi, elua wawae keokeo, i kuniia i ka hao Penei C, ina ike ka mea nona keia mau Lio, e hele me ka makaukau i na dala, e loaa no au ma Kolowalu, ke kuleana o na Lio e holo nei, ina e kii ole mai na mea nona keia mau Lio, a hala na la he 10, lilo loa keia mau Lio ia’u. SAMUEL JOHN.
Kolowalu, Honolulu, Sept. 6, 1854. 146-3t*
MEA HOU
Pulupulu! Pulupulu!
UA LOAA MAI IA’U MALUNA O ka moku Kiapa
‘HELEN MAR’
mai Bosetona mai, i kekahi mea
Wili Pulupulu Ano Hou!
no ka hoomaemae ana i ka Pulupulu. He mea hou keia ma Hawaii nei, mailoko mai o keia wili hou, ke hookaawale ia nei ka Pulupulu mai na hua mai--o na hua, e haule ana iloko o kekahi pahu, a o ka Pulupulu maemae e haule ana ia iloko o kekahi pahu okoa.
Ma keia hope aku, e kuai aku au i ka Pulupulu, penei:
HELU 1,--(KI AILANA) he 8 keneta no ka paona hookahi.
HELU 2,--(Ano Geogia a Aigupita Paha.) he 6 keneta no ka paona hookahi.
HELU 3, --(Pulupulu Kahiko o Hawaii Nei.) he 5 keneta no ka paona hookahi.
A ina e lawe ia mai ka Pulupulu i pau ka anoano i ka waeia, a e kuai aku au, penei:
HELU 1,--(KI AILANA) he 25 keneta no ka paona hookahi.
HELU 2,--(Ano Geogia a Aigupita Paha.) he 20 keneta no ka paona hookahi.
EIA KEKAHI.--E malama pono oukou, a e hookaawale i ka Pulupulu Helu 1, ma ka eke okoa, a o ka Pulupulu Helu 2, ma ka eke okoa. No ka mea, ina e huiia iloko o ka eke hookahi, e uku aku no au i ke kumukuai e uku mau ia nei no ka Helu 2.
E lawe mai oukou i ka Pulupulu ma ka Hale Leta, a e kuai koke aku no au.
144-3m H.M. WINI.
E HOOPUKA IA ANA
-MA-
KA POALUA, AUGATE LA 2,
-KA-
HIMENI HOOLEA HAWAII!
PAI HOU IA! HOONUI IA!
-A ME-
KA HOOPONOPONO IA!
HE 400 AOAO!
---
UA PAI HOU IA IHO NEI KA BUKE HIMENI HOU,
a ua hoomakaukauia e kuai koke aku.
Ua hoomahuahua ia’ku keia buke, me ka Himeni Hou he nui loa, he 400 ka nui o na aoao.
No ia mea, ua hoomahuahuaia aku ke kumukuai o ka buke hookahi, penei:
HIMENI humuhumu me ka lole, $0.50 Keneta
HIMENI humuhumuia me ka ili, 1.00 “
Auhea oukou, e ka poe haipule, e ake ana e ao a e mele aku i na mele hou o Ziona, e hele mai, a e loaa no ia oukou keia buke, aia ma ka Hale Kuai Buke o
H.M. WINI.
Ina e makemake kekahi mea, e pai no au i kona inoa ma ka aoao o kona buke Himeni, me na hua GULA, o ka uku no ia hana ana, he HAPAHA dala (25 keneta)
Honolulu, Iulai, 80, 1864.
A.F. JUDD
ALAPAKI (oia ke keiki a Kauka,)
LOIO!
Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa.
Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864. 126-3m
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA HOI, UA KUAI KA poe nona ka inoa malalo i ua Bipi apau i kuniia me ka hao # na Bipi a P.F. Manini a me W. Jarett, koe nae na Bipi i maheleia ka pepeiao a i kuniia hoi i ka hao 8, mai ka la mua mai o Iune iho nei.
Nolaila, ke haiia’ku nei ma keia Olelo Hoolaha, no makou ia waiwai, a o ka poe mea aina a pau e holoia ana e ka bipi oia ano, a o ka poe paha e loaa ana ka bipi o ia ano, ke nonoiia’ku nei e hai mai i ka poe nona na inoa malalo nei i ka wa kupono. A ke papaia’ku nei na mea a pau, mai kuai hoi i kekahi o na bipi o ke ano i haiia maluna.
JAMES R. HOLT,
JOHN D. HOLT,
OWEN J. HOLT,
Ke hoike aku nei au, o ka poe nona na inoa maluna, ua kuai lakou i ke koena o na Bipi i kuniia me # hao o P.F. Manini, a me W. Jarrett, ma ke Kudala, ma ka la 24 o Augate, 1864.
W.C. PARKE,--Ilamuku.
Honolulu, Sepat. 2, 1864. 145-1m
OLELO HOOLAHA
Ma ka Waiwai
O KAIHUALUA
no Waikiki,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano R.G. Davis kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kahula w. no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o KAIHUALUA k, no Waikiki, Oahu, i make aku nei; Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 10 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio e@ noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Sept. 2, 1864 148@
OLELO HOOLAHA
KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kiekie ma Honolulu, Oahu, e hoomaka ana i ka Poakahi, oia ka la 3 o Okatob, M.H. 1864
S. Kanakaole, J. Kahai,
J. Komoikeehuehu, J. Papa,
Kaiama, W.N. Pualewa,
Kanamu, Kaaihel@moku,
John Neddles, Lo@ilani,
Kaunamano, P. Naone,
S. Kumuhonua, Keliikanaka @
Kelohanui, Alex A@
Malaki, Na@
Keawelohelii, J. @
Iwa, H. @
E. H. Boyd, Wa@
JNO E. BARNARD
Kakauolelo o ka Aha Kiekie
Honolulu, Set. 2, 1864 146-4@