Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 38, 17 September 1864 — No ka hana pono i ke Aupuni. [ARTICLE]

No ka hana pono i ke Aupuni.

E ka»Nupepa Kiiokoa e; Aloha oe:! —Ina he mea oluolu i kou Luna Hoo-! ponopono, ka hookipa maikai ana i keia | wahi manao, ma kou rumi kaawale, a el hookipa no, penei no ia: u O ke Aupu-! ni, heaha ia ? " ! Eia no ke ano o ia huaolelo, o ka hui! ana o na kanaka a pau ma kekahi aina,oj 'na.Lii a me na Makaainana, i iiookahi hoi ! ohana, e liana pu i na mea e pono ai ko! lakou noho ana, o keia hui pu ana i oha-| na hookahi, he Aupuni no ia. A ua akaka ka pono o keia hui pu ana? no ka mea, aole e hiki i na kanakaa pau ke noho pu me ke kanawai ole, a me ke kokua ole o kekahi i kekahi. Eia kekahi mea e aknka ai, ma Nuuhiva, he 5,000 kanaka paha e noho pu an/i, a e.ia ke ano 0 ko lakou nolu» ana, a<j|e Alii, aole Lunakanawai nana e hoopai i ka hewa, aole kanuwoi, aole mea nana e hoouialu i ko inkou noiio ana. Nolaila, i ka wa e hana hewa ai kekahi o lakou, aihue paha, a pepehi wale paha, aole loa he meu nana e hoomalu pono. I O ka ulu nui no ia o # ka hewa, a o ka mau no ia o ka poino, aole malu,aole lanakila mai ka pono. Ua mau loa lakou iloko o ka poino, a kue ana kekahi i kekahi, a e pepehi wale aku kekahi i kekakahi, a mē na hana ino e ae he nui loa. Ua ilihune loa lakou, no ka mea, aote malu ka waiwai ke loaa mai, ua pau koke 1 ka aihue a me ka powa, mocTakutk mo«r| mai, na kane a me na wahine, hakaka pi-i nepine, no ka mea, aole he mea nana e hoomnlu pontf. Nolaila, uaakaka ka ponoo ka huiaiw o na'Lii a mē na MakaainarVa, e pu a e harta ptf X na mea e maluhia ai ko lakoy noho pn ana ; e hoopai i ka hewa, a e hooulu i ka pono iwaena o iakou, o ka hana no ia a ke Aupuni. Ina i noho ponoa hana pono na kanaka a pau loa, alaila, makehewa na kauawai a me na Oihana Alii Apana ; aka hoi, aole pela na kanaka a pau loa, aole hana hewa i ke Akua wale no, i kona hoalauna kekahi; nolaila, ke kanawai a me na Oihana Aupuni, no ka hoopio i ka hewa, i oluolu a i maluhia hoi ka noho pono ana o na kanaka ma kahi hookahi. Ua akaka keia, eia hoi kekahi, e noonoo kakou i na mea nui iloko o ke Aupnni. Eia na mea nui. 1. O na Kanawai.. Oia na iwi a me ka io o ke Aupuni. E nana kakou i na kanaka o Nuubiva ; ina i manao lakou e kukulu i Aupuni no lakou iho, heaha ka lakou hana mua ? Eia, o ka hui pu, a ae like i kekahi mau kanawai e papa ana i ka hewa, alaila, i ka wa e hewa ai kekahi kanaka, a ua maopopo io kona hewa ma ke kanawai, na ke kanawai no e hoopai ia ia, aole o kona hoalauna ana i lawehala ai. A ina paha e aihue o Puani i ka puaa a Mr. P. Kama, aole e hiki iaMr. P. Kama, ke hoopai maoli aku i keia hewa, e like me kona makemake iho; no ka mea, o ka hana ia a ke kanawai, a nana no e hoopai aku, a ina e kupaa lakou a pau ma ka aoao o ke kanawai, a o ka maluhia no ia o ko lakou noho ana. Pela wale no ma na aina a pau. Eia hoi kekahi, e like me ka nui o na hewa ma kekahi aina, pela no ka lehuiehu o na kanawai. fna hookahi wale no hewa, hookahi wale no kanawai, a ina he hookahi tausani hewa, he hookahi no hoi tausani kanawai, a pela wale aku. Eia hou keia, no ka nui o ka hewa o kela ano keia ano, he pono ke imi pinepine i na kanawai e like me ke ano o ka hewa e ulu hou ae ana i kela la i keia la. He hana pau ole keia, a e pono no ke hoomau aku ; aole pono ke waiho iki. Aole nae e hiki i na kanaka a pau ioa o kekahi aina,ao kekahi paeaina paha, ke akoakoa pinepine ma kahi hookahi, e imi i na

kanawai a e kukakuka. Pela ina Nuuhiva, a pela hoi ma Hawaii nei. Pehea la e pono ai keia pilikia ? Penei, e koho i kekahi poe, he hapa wale no, a e hookaawale ia lakou e hana i keia hana okoa ; o ka poe naauao wale no, a o ka poe hoopono, ka poe kupono i keia hana. No ka mea, he hana nui loa keia, a-he hana hiki ole i ka poe naaupo, o ka oihana no ia a na'Lii ine* ka Poeikohoia, e imi i na kauawui iloko o ka lakou Aliaolelo i kela makahiki keia makahiki. O ka lua keia o na niea nui iloko o Aupuni.

Eia hoi ke kolu, o na Lunakanawai, ua imi ia ke kanawai, a ua loaa, ua paiia, aua hoolahaia a puni ka aina. Aole nae maluhia ka aina ma ke knnawai wale no, aole hoi e hiki i ka poe imi kanawai iloko o ka Ahaolelo, ke holo ma kela wahi keia wahi e hookoloko ai, a e hoopai hoi i ka poe huua hewa ; no kamea, he hana kaawale ka lakou, he hana nui hoi o ka imi kanawai. Nolaila, oia kekahi oihana okoa iloko 0 ke Aupuni, o ka hoomaopopo a me ka hooko ana ina kanawai i kauia. O ke. kolu keia o na mea nui iloko o ke Aupuni. Klua no nae aoao iloko o keia Oihana, o ku hookolokolo ana i ke kanaka i hoopiiia, o ka wehe i na pilikia o ke feanawai, o ka hookuu' aku i kar hiea i hewa ole. Na ka Lunakanawai keia hana. 2. O ka,hcrdko i ka olelo aka Lunakanaieāli Oia hoi ka hana a na Makui ka Ilamuku, o keia poe a pau loa i hoohuiia, o ka poe imi kanawai iloieo» oka Aiiaoleio, oia* horna*Li» a me ka Poe« ikohoia, a rr hookahi wnle- no a lakou han«£^kiHww»» mal ui £ imi kanawai ana kefeahirpOe, a e h<wko ana hoi kekahi poe 1 na kanawai, i maka'u na kanaka a |>au i ke kolohe i ka hai, a inae hewa kekahi, e hoouku ia kona hewa.

Nolaila, e imi kakou i mau ru!a pono no kela kanaka keia kanaka, e noho ana ilokoo ke Aupuni. Eia kekahi mau rula maikai e alakai ai ia kakou a pau. 1. E like me ka makemake oke kanaka e hana kolohe ole kona hoalauna ia ia, pela no ia e noho ai a kolohe ole i kona hoalauna. Penei, e paku aku i ka inoa maikui, a me ka ohana iloko o ka hale o kona hoalauna. Mai hoino ia ia ma ka olelo ana, ma ka hana ana a me ka noho ana, a e hana aku ia hai e like me kona makemake e hanaia mai e kanaka. 2. Ina i hana hewa kou hoalauna ia oe, aihue i kou waiwai paha, a koiolje paha i kau wahine, mai noho oe a hoopai aku ia hewa, no ka mea, na ke Aupuni ia hana. Na ke kanawai a me ka Ahahookolōkolo e hoopai aku, a malaila oe e hilinai ai, mai kaili oe i ka oihana a ke Aupuni, o haunaele lea. 3. Ina ua ae oe i ka Ahaolelo, e imi i kanawai, alaiia, e pono ia oe ke malama i na kanawai a iakou ekauai, ke kupono ia kanawai i ka oihanai haawiia ia iakou, e hoopaa loa mamuli o na kanawai a pau o ke Aupuni. 4. No keia hui pu ana o na kanaka a pau e hana hookahi, e hoomaluia ka pono o kela kanaka keia kanaka iioko o ka oihana nui, nolaila, e kokua ikaika no oe mamuli o ka pono o keL* a me keia kanaka, ina paha he kanaka ilihune,ina paha he kanaka waiwai, ina paha he kanaka naaUao, ahe naaupo paha. Mai hoopalaka i keia mea, mai hoopiiimeaai, aka, e kokua mau aku mamuli okameakupono maoli. Ina e ike oe, ua hoino waie ia, a ua hoomaau waie ia kekahi,e kikpokoke oe i kou lima, e kokua ia ia me ke kanaiua ole, a me ka wiwo oie. E na keiki aloha o ka pae aina a Papa ma laua o Wakea, i hanau ai, (wahi a Kahiko,) e noonoo kakou a hoomaopopo iho i na ouiPkuioko o keia mea he Aupuni. Me ka mahaio. i. Y. H. Kawaianūi. Kepo?, Honouliuli, Ewa, Oahu, Aug. 29,1864.